2563_วิถีอีสาน

วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . | 1

2 | วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . บรรจง โสดาดี มจร วทิ ยาเขตสุรินทร1์ วถิ อี สี านกับการเปลย่ี นแปลง... 1. วิถีอสี านดา้ นความเป็นอยู่ : ขา้ ว ปลา นา น้ำ • พืชพนั ธุฯ์ • หว่ งโซ่อาหาร • เฮด็ อยูเ่ ฮ็ดกิน • เฮ็ดซอ้ื เฮด็ ขาย • ผลิตภัณฑ์ ข้าว ปลา น้า นา • เสน้ ทาง • สมั มาชีพ • วัฒนธรรมขา้ ว • แหลง่ อารยธรรม • ต้นกาเนดิ สรรพสิ่ง “เฮด็ อยเู่ ฮ็ดกนิ เฮ็ดซ้ือเฮ็ดขาย” สังคมอีสานโบราณ ชีวิตความเป็นอยู่ เป็นสังคมเกษตรกรรม ทำไร่ ทำนา ทำสวนครัวติดกับ บ้านเรอื นเพอื่ ใช้ประกอบอาหารรับประทาน มีการนำสิง่ ของไปแลกเปล่ียนกนั ในลกั ษณะเช่นน้ีเรยี กว่ายุคสมัย “เฮ็ดอยู่เฮด็ กนิ ” ต่อมาเมื่อเกิดระบบเงนิ ตราขน้ึ ลักษณะเศรษฐกิจก่ึงเกษตรกรรมและอตุ สาหกรรมก็ตามมา มี การแลกเปลี่ยนและซ้ือขายมากขึ้น จนกลายมาเป็น “เฮ็ดซ้ือเฮ็ดขาย” และเข้าสู่ระบบแข่งขันตลาดเสรีทุน นิยมดังทีเ่ ป็นอยใู่ นปจั จุบนั ...ทนุ นิยม สรา้ งโลกได้น่าอยูแ่ ค่ไหน สรา้ งความกดดนั ให้กบั ชีวติ อยา่ งไร ตลอดถึงสร้างความ “แปลก แยก-แตกต่าง” ระหว่างมนุษย์เพียงใด ก็เป็นที่ประจักษณแ์ จ้งแล้ว...จะอย่างไรก็ดีตน้ ทุนสำคญั ของชุมชนอีสาน พ้นื ฐานของความสขุ ยงั คงเป็น “ขา้ ว-ปลา-นา-น้ำ” เชน่ เดิม 1 อาจารย์ประจำ มจร วทิ ยาเขตสรุ นิ ทร์ นำเสนอ ณ ตำบลกดุ ขาคมี อ.รตั นบุรี จ.สรุ นิ ทร์ (17 พ.ย.2563)

วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . | 3 2. วถิ อี ีสานดา้ นวัฒนธรรมประเพณี : ฮีต 12 (ผี – พราหมณ์ – พทุ ธ) เขา้ กรรม บญุ กฐิน บญุ กมุ้ ขา้ ว บญุ ออก เดือน 12 เดอื นเจียง เดอื นยี่ บญุ ขา้ วจี่ พรรษา บญุ ผะ เดือน 11 เดอื น 3 เหวด เดือน 4 บญุ ขา้ ว เดือน 10 ฮตี 12 สาก เดือน 9 เดอื น 5 เดอื น 8 บญุ ขา้ ว เดอื น 6 บญุ ประดบั ดิน สงกรานต์ บญุ บงั้ ไฟ บญุ เดอื น 7 เขา้ พรรษา บญุ ชาฮะ ปฏิทนิ ชีวิต 12 เดอื น... ปฏิทินชุมชนท่ีเรยี กว่า ฮีต 12 ซึ่งได้รวบรวมเอาคติความเชื่อและพิธีกรรมเก่ยี วกับผี พราหมณ์ พุทธ เข้าไว้ จนกลายเปน็ พื้นฐานวฒั นธรรมของชุมชน แต่ในภาวะปัจจบุ ันสังคมไทยกำลังถูกครอบงำดว้ ยวฒั นธรรม ทุนนิยม กิจกรรมทุกอย่างมุ่งตอบสนองธุรกิจเงินตราเท่าน้ัน วัฒนธรรมหลายประการถูกทำให้เป็นเพียงสินค้า หาได้เข้าถึงจิตใจอย่างแท้จริงไม่ ประเพณีดีงามดั้งเดิมถูกพรากออกจากวิถีชีวิตของชุมชน ผู้คนถอยห่างจาก ออกจากขนบธรรมเนียมโบราณไปเรื่อยๆ ประเพณีพิธีเก่าแก่ถูกประยุกต์ดัดแปลงจนหมดความหมายและ ความสำคัญต่อจิตใจ แต่จากการผเู้ ขียนลงพื้นท่ีศึกษาวิจัยพบว่าชุมชนในเขตพ้ืนที่อีสานใต้ ชาติพันธุ์เขมร ลาว กูย หลายกลุ่ม ยังคงรักษาขนบธรรมเนียมดั้งเดิมเอาไว้อย่างเหนียวแน่น สร้างความตระหนักรู้คุณค่าและ ความหมาย เป็นแบบอย่างให้ชุมชนอ่ืนๆ ได้ศึกษาเรียนรู้และเข้าใจในคุณค่าและความหมายของวัฒนธรรมได้ อยา่ งแท้จริง

4 | วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . 3. วิถอี ีสานด้านระเบยี บแบบแผน : คอง 14 เจ้า ทา้ ว คองขุน คอง วดั คอง เพยี ไพร่ สงฆ์ ไฮค่ อง คอง นา นาย ปีคอง บา้ นคอ งเมอื ง เดอื น คอง ปคู่ อง 14 ย่า เถ้า คองแก่ ลูกคอง ตาคอง หลาน ยาย ป้าคอ พ่อคอง งลุง ใภค้ อง แม่ เขย การจัดการบ้านเมอื งทด่ี .ี .. วิถีชีวิตความเป็นอยู่ของชาวอีสานด้ังเดิมมีระเบียบแบบแผนเดียวกันที่เรยี กว่า “ฮีตคอง” ซึ่งฮตี คอง เหล่านี้ส่วนใหญ่เกดิ จากการนบั ถือผี ต่อมาเมือ่ วัฒนธรรมอินเดียขยายอทิ ธิพลเขา้ มาในเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต้ จึงเกิดการประยุกต์เอาผี-พราหมณ์-พุทธ เข้าเป็นฮีตคองเดียวกัน ต่อมาเมื่อสภาพความเป็นอยู่พัฒนาไปเป็น บา้ น เมือง อาณาจกั ร รัฐอสิ ระ และประเทศ กฎหมายของบ้านเมืองจึงเข้ามามีส่วนสำคัญในชีวิตมากขึ้น ในยุค อาณาจักรพระเจ้าแผ่นดินหรือเจ้ามหาชีวิต เป็นผู้ออกกฎและรักษากฎรวมท้ังใช้จารีตท่ีมีอยู่เดิมเป็นเครื่องมือ ในการปกครองบ้านเมืองให้เกิดความสงบสุข เม่ือมาเป็นประเทศรัฐก็นำกฎเกณฑ์ระเบียบแบบแผนท้ังหลาย เปน็ เครอ่ื งมือเชน่ เดยี วกนั

วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . | 5 4. โครงการ 1 ตำบล 1 มหาวิทยาลัย 4.1 แนวคิด

6 | วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . .

วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . | 7

8 | วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . .

วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . | 9 4.2 แนวปฏบิ ตั ิ…

10 | วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . .

วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . | 11

12 | วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . 5. ปฏิบตั ิการ... “โครงการพัฒนาและยกระดบั ผลติ ภณั ฑ์ศิลปหัตถกรรมจักสานเสื่อกก ปลาร้าน้ำมูล และ แหล่งท่องเท่ียวทางศาสนาและวัฒนธรรม ชายหาดแมน่ ้ำมลู (ปากกดุ บา้ น) ตำบลกุดขาคีม อำเภอรัตนบรุ ี จงั หวดั สรุ นิ ทร์”

วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . | 13 ภาพประกอบ ด้านบรบิ ทชุมชน

14 | วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . ด้านหน่วยงานบริการ

วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . | 15 ดา้ นการทอ่ งเท่ยี วชุมชน

16 | วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . ด้านการทอ่ งเท่ยี วทางศาสนาและวฒั นธรรม

วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . | 17 ดา้ นศูนยร์ วมจติ วิญญาณ

18 | วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . ด้านศนู ย์การเรียนรชู้ ุมชน

วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . | 19 ดา้ นสมั มาชพี

20 | วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . ด้านผลติ ภณั ฑ/์ ภมู ิปญั ญาท้องถิ่น

วิ ถี อี ส า น กั บ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง . . . | 21 แหล่งข้อมลู ผดุ โครงการ \"1 ตำบล 1 มหาวิทยาลัย” สรา้ งงาน 3,000 ตำบล, <https://mgronline.com/science/detail/9630000059394> ขอ้ มลู ตำบลสวาย <http://www.sawai.go.th/index.php> Henri Fayol, ทฤษฎีการบริหารจดั การ POCCC, <https://th.hrnote.asia/orgdevelopment/190626- poccc-henri-fayol/> Project Management คอื อะไร <https://www.engineerjob.co/2019/06/21/project-management> ศ.นพ. ประเวศ วะสี, \"อดุ มศึกษาพลังเปลยี่ นประเทศไทยและแกไ้ ขความยากจนอยา่ งยงั่ ยืนถาวร\" <https://www.youtube.com/watch?v=jeGw7UpvUcM&feature=share&fbclid=IwAR0VlpOKH fHtBgkINMJTWzg3ikOlFvKc01K-E0tFQ_l_omNyYoLvRgUDFSc>