วันพืชมงคล

วันพชื มงคล หมายถึง วนั ทก่ี ำหนดพระรำชพธิ ี จรดพระนงั คัลแรกนำขวัญ เปน็ พระรำชพธิ ีเกำ่ มำแต่ โบรำณทเ่ี สรมิ สรำ้ งขวัญและกำลงั ใจแกเ่ กษตรกรของชำติ เพ่อื เป็นกำรระลึกถงึ ควำมสำคญั ของเกษตรกรท่ีมีตอ่ เศรษฐกจิ ไทย โดยกำรจดั พระรำชพธิ พี ืชมงคลจรดพระ นังคัลแรกนำขวญั มสี บื เนื่องมำตั้งแตส่ มัยกรุงศรี อยธุ ยำตอนปลำย ซึง่ พระรำชพธิ ีนีจ้ ะกระทำท่ที อ้ ง สนำมหลวง ประกอบดว้ ย 2 พระรำชพธิ ี คือ พระรำช พธิ พี ืชมงคล และพระรำชพิธจี รดพระนังคลั แรกนำขวญั พธิ ีพชื มงคล เป็นพิธที ำขวญั เมล็ดพืชพนั ธต์ุ ่ำง ๆ เชน่ ขำ้ วเปลอื กเจำ้ ข้ำวเหนียว ขำ้ วฟ่ำง ข้ำวโพด ถวั่ งำ เผือก มัน เป็นต้น ฯลฯ มีจุดมุ่งหมำยที่จะให้ เมลด็ พนั ธุ์เหลำ่ นนั้ ปรำศจำกโรคภัย และใหอ้ ุดม สมบูรณ์เจริญงอกงำมดี พิธแี รกนาขวัญ เป็นพิธเี ริ่มต้นกำรไถนำเพอ่ื หว่ำนเมล็ด ข้ำว มีจุดม่งุ หมำยที่จะใหเ้ ปน็ อำณัติ สัญญำณว่ำ บัดน้ฤี ดูกำลแหง่ กำรทำนำและเพำะปลูกได้ เริม่ ขึ้นแล้ว

พระราชพิธจี รดพระนงั คลั แรกนาขวญั หรือเรยี กสัน้ ๆ ว่ำ พิธีแรกนา เปน็ พระรำชพิธที ีม่ มี ำแต่โบรำณตงั้ แต่คร้งั สโุ ขทยั เป็นรำชธำนี ซ่งึ ในสมัยนั้นพระมหำกษตั รยิ ์ไมไ่ ด้ลงมอื ไถนำ เอง เป็นแตเ่ พยี งเสดจ็ ฯ ไปเป็นองค์ประธำนในพระรำชพิธี เท่ำน้ัน ครนั้ ถึงสมัยกรุงศรีอยธุ ยำ พระมหำกษตั ริย์ไมไ่ ดเ้ สดจ็ ฯ ไปเปน็ องคป์ ระธำน แต่จะมอบอำญำสิทธิใ์ ห้โดยทรงทำ เหมอื นอยำ่ งออกอำนำจจำกกษัตรยิ ์ และจะทรงจำศีลเงยี บ 3 วัน ซึ่งวธิ นี ไ้ี ดใ้ ชต้ ลอดมำถงึ ปลำยสมัยกรุงศรอี ยุธยำ ต่อมำ สมยั รตั นโกสนิ ทร์ในรัชกำลท่ี 1 ได้โปรดให้ ขำ้ รำชกำรช้นั ผู้ใหญเ่ ป็นผู้ประกอบพระรำชพธิ ีแรกนำขวญั แทน พระองค์ และมไิ ด้ถอื ว่ำเปน็ พธิ หี นำ้ พระท่ีน่งั เวน้ แตเ่ ม่อื มพี ระ รำชประสงคจ์ ะทอดพระเนตร สถำนท่ปี ระกอบพธิ ใี นตอนแรก ๆ จึงไมต่ ำยตวั แล้วแตจ่ ะทรงกำหนดให้ ครั้นในสมัยรชั กำล ท่ี 4 โปรดเกล้ำฯ ใหจ้ ัดพิธสี งฆ์เพ่มิ ข้ึนในพระรำชพิธีต่ำง ๆ ทุกพิธี ดังน้ัน \"พระราชพธิ ีพืชมงคล\" จงึ ไดเ้ ริม่ มีข้ึนแตบ่ ดั น้ัน มำ โดยได้จัดรวมกบั พระรำชพิธีจรดพระนังคลั แรกนำขวญั และมชี ่อื เรียกรวมกนั วำ่ \"พระราชพิธพี ืชมงคลจรดพระนังคลั แรกนาขวญั \"

สว่ นพธิ กี รรมนอกเหนอื จำกกำรทำใหเ้ ป็น ตวั อย่ำงตำมท่ีทรงจำแนกไว้ 3 อย่ำง โดย 2 อยำ่ งแรก ที่วำ่ \"อำศยั คำอธิษฐำนเอำควำมสตั ย์ เปน็ ท่ตี ง้ั บ้ำง ทำกำรซ่ึงไม่มีโทษนับวำ่ เป็นกำรสวัส ดมิ งคลตำมซงึ่ มำในพระพทุ ธศำสนำบ้ำง\" นน้ั ทรง หมำยถงึ \"พิธีพชื มงคล\" อนั เป็นพิธีสงฆ์ท่กี ระทำ ณ วัดพระศรรี ตั นศำสดำรำม สว่ นอีกอยำ่ งหน่งึ ท่วี ำ่ \"บชู ำเซน่ สรวงตำมทีม่ ำทำงไสยศำสตร์ บ้ำง\" นนั้ ทรงหมำยถึงพธิ ีจรดพระนงั คลั แรกนำขวัญ อนั เป็นพธิ พี รำหมณ์ ดงั น้ัน จึงพอจะสรปุ ควำมมงุ่ หมำยอนั เป็นมูลเหตุใหเ้ กิดพระราชพธิ ีพืชมงคลจรดพระ นังคัลแรกนาขวญั นไี้ ดว้ ำ่ พิธแี รกนำมงุ่ หมำยท่ีจะให้ เปน็ ตวั อยำ่ งแกร่ ำษฎร เพอื่ ชักนำใหม้ คี วำมมั่นใจใน กำรทำนำ อนั เปน็ อำชีพหลกั ที่สำคัญของคนไทยที่มี มำแตช่ ้ำนำนสบื มำจนปจั จุบนั ยังคงเปน็ อยูอ่ ยำ่ ง น้ัน เพรำะกำรเกษตรซ่ึงมีกำรทำนำเป็นหลักนั้น เปน็ สงิ่ สำคัญแกช่ ีวิตควำมเปน็ อยู่และเศรษฐกจิ ของ ประเทศทกุ สมยั

ส่วนวันประกอบพิธีน้นั ตอ้ งเปน็ วันทด่ี ที ่สี ุดของ แต่ละปี ประกอบด้วย ขนึ้ แรม ฤกษ์ยำม ให้ได้วนั อันเป็นอดุ มฤกษ์ตำมตำรำโหรำศำสตร์ แตต่ ้องอยู่ ในระหว่ำงเดือน 6 เพรำะเดือนน้ีเริ่มจะเขำ้ ฤดูฝน เป็นระยะเวลำท่ีเหมำะสมสำหรบั เกษตรกร ชำวไร่ ชำวนำ จะได้เตรยี มทำนำ เม่อื โหรหลวงคำนวณได้ วันอดุ มมงคลพระฤกษ์ ทจี่ ะประกอบพระรำชพิธี จรดพระนงั คัลแรกนำขวญั แล้ว สำนกั พระรำชวงั จะ ได้ลงไว้ในปฏิทนิ หลวงทพี่ ระรำชทำนในวันขึ้นปใี หม่ ทุกปี และได้กำหนดไวว้ ำ่ วันใดเป็นวนั พืชมงคล วันใดเปน็ วันจรดพระนังคัลแรกนำขวญั พระราชพิธีจรดพระนงั คัลแรกนาขวัญ แต่ เดิมมำทำท่ที ุ่งนำพญำไท เมื่อไดม้ กี ำรฟืน้ ฟพู ระรำช พธิ จี รดพระนงั คัลแรกนำขวัญขึ้นใหม่ จงึ จัดให้มขี นึ้ ที่ทอ้ งสนำมหลวง ท้ังนี้ วันแรกนำขวัญเป็นวนั สำคัญของชำติ คณะรฐั มนตรมี ีมตใิ หห้ ยดุ รำชกำร 1 วัน และมีประกำศให้ชักธงชำตติ ำมระเบียบทำง รำชกำร

พระราชพิธพี ชื มงคลเปน็ พธิ ีทำขวญั พืชพรรณ ธัญญำหำรทพี่ ระบำทสมเด็จพระเจ้ำอยู่หวั ทรง อธษิ ฐำนเพ่ือควำมอดุ มสมบรู ณ์ของพืชพรรณ ธัญญำหำรแหง่ รำชอำณำจักรไทย ซ่ึงข้ำวที่นำเขำ้ พธิ ี พชื มงคลน้ันเป็นข้ำวเปลือก มที ั้งขำ้ วเจ้ำและขำ้ ว เหนยี ว นอกจำกนม้ี ีเมล็ดพชื ต่ำง ๆ รวม 40 อยำ่ ง แต่ละอย่ำงบรรจุถุงผ้ำขำว นอกจำกนี้ยงั มีข้ำวเปลอื กทหี่ วำ่ นในพิธแี รกนำ บรรจกุ ระเชำ้ ทองคู่หนึง่ และเงินคหู่ น่งึ เป็นข้ำวพนั ธุ์ ดที ี่โปรดเกลำ้ ฯ ใหป้ ลกู ในสวนจิตรลดำ และ พระรำชทำนมำเขำ้ พธิ พี ืชมงคล โดยพันธ์ุข้ำวพระรำชทำนน้ีจะใชห้ วำ่ นใน พระราชพิธีแรกนาสว่ นหนึง่ อีกสว่ นหนึ่งทเี่ หลอื ทำงกำรจะบรรจซุ อง แล้วสง่ ไปแจกจำ่ ยแก่ชำวนำ และประชำชนในจังหวัดตำ่ ง ๆ ใหเ้ ป็นมิ่งขวัญและ เปน็ สิรมิ งคลแกพ่ ืชผลที่จะเพำะปลกู ในปีนี้

ทง้ั น้ี พระรำชพธิ ีจรดพระนงั คลั แรกนำขวญั ใน ปัจจุบันนี้ได้ดำเนนิ ตำมแบบอย่ำงโบรำณรำชประเพณี เว้น แต่บำงอย่ำงไดม้ กี ำรดดั แปลงให้เหมำะแก่กำลสมยั อำทิ พิธขี องพรำหมณ์กม็ กี ำรตัดทอนให้เหลือนอ้ ยลง พระยำ แรกนำกใ็ หต้ กเป็นหน้ำท่ขี องปลัดกระทรวงเกษตรและ สหกรณ์ ส่วนเทพนี น้ั คัดเลอื กจำกข้ำรำชกำรสตรีโสดใน สงั กัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ระดบั 3-4 คือขน้ั โท ขน้ึ ไป พระบำทสมเดจ็ พระเจ้ำอยู่หวั และสมเด็จพระนำง เจ้ำฯ พระบรมรำชินี ไดเ้ สด็จพระรำชดำเนิน ทอดพระเนตรพระรำชพธิ ที กุ ปี มขี ำ้ รำชกำรชัน้ ผูใ้ หญ่ ทูตำนทุ ตู และประชำชนได้มำชมกำรแรกนำเปน็ จำนวน มำก สาหรับการประกอบพธิ ีนน้ั ก็จะถกู กาหนดขึน้ โดยโหร หลวง ในระหวำ่ งพธิ อี ันสวยงำมนี้ ก็จะมกี ำรทำนำย ปรมิ ำณน้ำฝนในชว่ งฤดฝู นท่กี ำลังจะมำถงึ และแลว้ พระ ยำแรกนำก็จะทำกำรเลือกผ้ำ 3 ผืนท่มี ีควำมยำวต่ำง ขนำดกนั ตำมชอบใจ ผำ้ ทั้ง 3 ผืนนีจ้ ะดคู ลำ้ ยกนั ถำ้ พระ ยำแรกนำเลอื กผนื ท่ยี ำวทีส่ ุดกท็ ำยวำ่ ปีน้ปี ริมำณน้ำฝน จะมีน้อย ถำ้ เลอื กผืนท่สี ้นั ท่สี ุด ทำยว่ำ ปีนป้ี รมิ ำณ น้ำฝนจะมำก และถ้ำเลอื กผนื ทีม่ ีควำมยำวปำนกลำง ทำยว่ำ มปี ริมำณนำ้ ฝนพอประมำณ

หลงั จำกสวมเสอื้ ผ้ำเรยี กว่ำ \"ผา้ นุ่ง\" เรยี บรอ้ ย แล้ว พระยำแรกนำก็จะไถลงไปบนพนื้ ที่ท้องสนำมหลวง ดว้ ยพระนงั คัลสแี ดงและสีทอง ซึง่ ลำกโดยพระโคผสู้ ขี ำว ตำมขบวนด้วยเทพที ้ังสี่ ผซู้ ึ่งหำบกระเชำ้ ทองและกระเชำ้ เงินทบี่ รรจดุ ว้ ยเมลด็ ข้ำวเปลอื ก นอกจำกนี้ก็มคี ณะ พรำหมณ์เดินค่ไู ปกับขบวนพรอ้ มท้ังสวดและเป่ำสังข์ไป พร้อมกนั เมื่อเสรจ็ จำกกำรไถแลว้ พระโคก็จะได้รับกำรปอ้ น พระกระยำหำรและเครอ่ื งดืม่ 7 ชนดิ คอื เมลด็ ขำ้ ว ถว่ั ขำ้ วโพด หญำ้ เมลด็ งำ นำ้ และเหลำ้ ไม่ว่ำพระโคจะเลอื ก กนิ หรือดืม่ สง่ิ ใด ก็ทำยว่ำปนี ้ีจะอดุ มสมบูรณด์ ว้ ยสิ่งที่ พระโคเลือกน้ัน เมอ่ื เสรจ็ พธิ ีแลว้ ประชำชนจะพำกนั แย่งเกบ็ เมล็ด ข้ำวท่ีหวำ่ นโดยพระยำแรกนำ เพรำะวำ่ เมล็ดขำ้ วน้ถี อื วำ่ เปน็ ส่ิงศกั ดส์ิ ิทธิ์ อันจะนำมำซ่งึ ควำมอดุ มสมบรู ณ์และควำม เปน็ สิริมงคลแก่ผู้ที่มไี ว้ในครอบครอง ชำวนำก็จะใชเ้ มลด็ ข้ำวนี้ผสมกับเมลด็ ขำ้ วของตน เพ่อื ใหพ้ ชื ผลในปที จ่ี ะ มำถึงนอ้ี ุดมสมบรู ณ์

สำหรบั พระโคท่จี ะเข้ำพระรำชพิธแี รกนำขวญั จะถูกเล้ียงดูอย่ำงดีในท่งุ หญำ้ ท่จี งั หวดั รำชบุรี พระโคท่ีใช้ในพระรำชพิธจี ะต้องมลี ักษณะทด่ี ีขำด เกนิ ไม่ได้คือ หูดี ตำดี แขง็ แรง เขำทงั้ สองตงั้ ตรงสวยงำม พระโคแตล่ ะค่ตู ้องสีเหมือนกัน ซงึ่ จะมีกำรคดั เลอื กพระโคเพยี งสองสเี ท่ำนน้ั คอื สขี ำวสำลีและสีน้ำตำลแดง และเจำะจงแต่ เพศผ้เู ท่ำนน้ั และตอ้ งผำ่ นกำร \"ตอน\" เสียกอ่ น ด้วย อน่ึง นบั ตง้ั แต่ปี พ.ศ. 2509 เปน็ ตน้ มำ คณะรฐั มนตรีได้ประชมุ ปรึกษำลงมตใิ หว้ นั พระ รำชพธิ พี ืชมงคลจรดพระนงั คัลแรกนำขวญั เปน็ วันเกษตรกรประจำปีอกี ดว้ ย ท้ังนี้ เพ่อื ใหผ้ ู้มี อำชพี ทำงกำรเกษตรพงึ ระลกึ ถงึ ควำมสำคัญของ กำรเกษตร และร่วมมอื กันประกอบพระรำชพธิ ี พชื มงคลจรดพระนงั คัลแรกนำขวัญ เพอื่ เปน็ สริ ิ มงคลแกอ่ ำชีพของตน

1. ประดับธงชำติตำมอำคำรบ้ำนเรอื นและ สถำนท่ีรำชกำร 2. จดั นทิ รรศกำร แสดงประวัติควำมเปน็ มำ และควำมสำคัญของวันพชื มงคล รวมทง้ั พระรำช พิธีจรดพระนังคลั แรกนำขวัญ

สำหรับพระรำชพธิ พี ชื มงคลจรดพระนงั คัลแรกนำ ขวัญ 2563 นนั้ พระโค ทไ่ี ด้รบั คดั เลอื กใหท้ ำหน้ำทีเ่ ปน็ พระ โคคูห่ ลกั ในพระรำชพธิ ีจรดพระนงั คัลแรกนำขวญั คือ พระโค พอ พระโคเพยี ง - ผูท้ ท่ี ำหน้ำท่ีเปน็ พระยำแรกนำ คอื นำยอนนั ต์ สวุ รรณรัตน์ ปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ - เทพีคูห่ ำบทอง ได้แก่ นำงสำวณัฐชยำ ศรสี ุข สวัสดิ์ นักวชิ ำกำรปฏิรูปท่ีดนิ ชำนำญกำร สำนกั งำนกำร ปฏริ ูปท่ีดนิ เพอื่ เกษตรกรรม และนำงสำวอำทติ ยำ ทองแกม แกว้ นกั วชิ ำกำรเกษตรชำนำญกำร กรมส่งเสรมิ กำรเกษตร - เทพคี ูห่ ำบเงิน ไดแ้ ก่ นำงสำวกันยำรตั น์ เศวตนนั ทิ กลุ นักทรพั ยำกรบุคคลชำนำญกำร สำนักงำนปลัดกระทรวง เกษตรและสหกรณ์ และนำงสำวชลธชิ ำ ทองออ่ น สัตว แพทย์ชำนำญกำร กรมปศุสตั ว์ ท่มี า https://hilight.kapook.com/view/23040