ระบบประสาท

ชุดกิจกรรมการเรียนรูช้ ุดที่ 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ท่อ จดุ ประสงคก์ ารเรยี นรู้ ชดุ ท่ี 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ อ่ 1. อธบิ ายโครงสรา้ งและหนา้ ทขี่ องระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ อ่ ได้ 2. อธิบายความสาคญั และวธิ ีดูแลรกั ษาระบบประสาทและระบบต่อมไร้ท่อได้ 3. อธิบายความสมั พนั ธ์ของระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ อ่ ได้ 4. ตระหนักถงึ ความสาคญั ของระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ท่อทีม่ ตี อ่ สุขภาพ การเจริญเติบโต และพัฒนาการของตนเอง 5. ปฏิบัตติ นดูแลรกั ษาระบบประสาทและระบบต่อมไร้ทอ่ อยา่ งสม่าเสมอ 1

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ชุดที่ 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไร้ทอ่ คาชแ้ี จง การใชช้ ดุ กิจกรรมการเรียนร้โู ดยใชก้ ระบวนการเรียนรู้ แบบสบื เสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) การใช้ชุดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ 5 E (Inquiry Cycle) เรือ่ ง การเจริญเติบโตและพฒั นาการของมนษุ ย์ กล่มุ สาระการเรียนรูส้ ขุ ศกึ ษาและพลศึกษา ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 ซ่ึงมีทั้งหมด 6 ชุด ชุดนี้เป็นชุดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการเรียนรู้แบบ สืบเสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) ชุดที่ 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไร้ท่อ ขอให้นักเรียน ได้ปฏบิ ัตใิ นการเรยี นรูต้ ามคาแนะนาเปน็ ลาดบั ขน้ั ตอนดังน้ี 1. นกั เรยี นควรศกึ ษาจุดประสงค์การเรียนรใู้ หเ้ ขา้ ใจ 2. ก่อนที่จะศึกษาเน้ือหาในชุดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการเรียนรู้แบบสืบเสาะ หาความรู้5E (Inquiry Cycle) นักเรียนจะต้องทาแบบทดสอบก่อนเรียน เพื่อเป็นการประเมินความรู้ พนื้ ฐานและตรวจคาตอบจากเฉลยในภาคผนวก 3. นกั เรยี นควรมคี วามซ่อื สตั ยแ์ ละตง้ั ใจในการเรียนรูเ้ พ่ือพฒั นาตนเองไดอ้ ย่างสมวยั ดาเนินกิจกรรมตามลาดับกิจกรรมและฟังคาแนะนาจากครู โดยการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ตามกระบวนการเรียนรู้แบบสบื เสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) 4. ร่วมอภปิ รายและสรปุ องคค์ วามรจู้ ากการปฏบิ ัติกจิ กรรมทกุ กิจกรรม 5. ทาแบบฝึกหัดเพ่ือทบทวนความรู้จากชุดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการเรียนรู้แบบ สบื เสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) และตรวจคาตอบจากเฉลยในภาคผนวก 6. เมื่อทาการศึกษาครบทุกเรื่องในชุดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการเรียนรู้แบบ สืบเสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) แล้ว นักเรียนจะต้องทาแบบทดสอบหลังเรียน เพ่ือเป็นการ ทดสอบความรู้ท่ีได้รับจากชุดกิจกรรมการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) และตรวจคาตอบจากภาคผนวก 7. หากนักเรียนยังไม่เข้าใจเน้ือหาเร่ืองใดเร่ืองหนึ่ง สามารถอ่านทบทวนเนื้อหาในเรื่องนั้น ๆ จนกวา่ จะเข้าใจ 2

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชุดที่ 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ อ่ แบบทดสอบกอ่ นเรยี น ชดุ กิจกรรมการเรียนรโู้ ดยใชก้ ระบวนการเรยี นรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) เรื่อง การเจรญิ เติบโตและพฒั นาการของมนุษย์ กลมุ่ สาระการเรียนรู้สขุ ศึกษาและพลศกึ ษา ชั้นมัธยมศกึ ษาปีท่ี 1 ชุดท่ี 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไร้ท่อ คาชแี้ จง 1. แบบทดสอบฉบับนี้ มจี านวน 10 ขอ้ ใชเ้ วลา 10 นาที คะแนนเตม็ 10 คะแนน 2. ใหน้ ักเรียนเลอื กคาตอบทถ่ี ูกต้องท่ีสดุ โดยเขยี นเครอ่ื งหมาย  ลงในกระดาษคาตอบ 1. หากต่อมไทรอยดท์ างานผดิ ปกติจะเกดิ ผลอย่างไร ก. เปน็ โรคเบาหวาน ข. เกดิ การเบ่ยี งเบนทางเพศ ค. การรับรรู้ สชาติเปล่ียนไป ง. ร่างกายแคระแกร็น สตปิ ัญญาเส่ือม 2. โรคคอพอกเกดิ จากการทางานผดิ ปกตขิ องตอ่ มใด ก. ต่อมไทรอยด์ ข. ตอ่ มเพศ ค. ต่อมหมวกไต ง. ต่อมใต้สมอง 3. การเป็นอัมพาตหรืออัมพฤกษเ์ กดิ จากความผดิ ปกตใิ ดในร่างกาย ก. ระบบสบื พนั ธ์ุ ข. ระบบหายใจ ค. ระบบประสาท ง. ระบบตอ่ มไร้ท่อ 4. อวยั วะใดเปน็ อวัยวะหลักของระบบประสาท ก. เส้นประสาท ข. สมอง ค. ต่อมไร้ทอ่ ง. เซลล์ประสาท 3

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ชดุ ที่ 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ อ่ 5. การสะดงุ้ เม่ือสัมผสั ของร้อนเกดิ จากการทางานของสว่ นใด ก. สมองส่วนเซรบี รัม ข. สมองสว่ นกลาง ค. เส้นประสาทสมอง ง. ไขสันหลัง 6. ขอ้ ใดไมม่ ีสว่ นช่วยดูแลรกั ษาระบบตอ่ มไร้ทอ่ ให้ทางานปกติ ก. ว่ิงออกกาลงั กายทุกวนั ข. อ่านหนงั สอื จนดกึ ทั้งวนั ค. รับประทานผัก ผลไม้เปน็ ประจา ง. ผอ่ นคลายความเครยี ดดว้ ยการรดนา้ ต้นไม้ 7. ข้อใดเปน็ การปฏิบตั ิตนที่ส่งผลเสียต่อระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ อ่ ก. เล่นอินเตอรเ์ น็ตวันละ 1-2 ชัว่ โมง ข. รบั ประทานอาหารทะเลเป็นประจา ค. ด่มื นา้ อดั ลมผสมแอลกอฮอล์ ง. เลน่ กีฬากบั เพ่ือนในเวลาว่าง 8. การปฏบิ ัติตนตามข้อใดช่วยใหร้ ะบบประสาททางานตามปกติ ก. รบั ประทานอาหารเสรมิ เป็นประจา ข. เข้านอนเรว็ และตนื่ นอนเช้าตรู่ ค. เล่นเกมคอมพวิ เตอร์ทกุ วัน ง. ดแู ลรา่ งกายใหส้ ะอาดอยเู่ สมอ 9. สารไอโอดนี มีความสาคัญต่อร่างกายอยา่ งไร ก. ช่วยสร้างเสรมิ พฒั นาการของสมอง ข. ชว่ ยละลายสารพิษในรา่ งกาย ค. ชว่ ยปอ้ งกันการเกดิ โรคผวิ หนัง ง. ชว่ ยบารุงสายตา 10. หากการทางานของระบบประสาทผิดปกติ จะสง่ ผลอย่างไรตอ่ ร่างกาย ก. ใชค้ วามคิดตา่ ง ๆ ได้ดกี วา่ เดมิ ข. หวั ใจเตน้ ไมเ่ ป็นปกติ ค. มอี าการเซ่ืองซมึ ง. ไม่มีผลใด ๆ ต่อรา่ งกาย 4

ชุดกิจกรรมการเรียนรชู้ ุดที่ 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ ่อ ใบความรู้ เรอ่ื ง ระบบประสาท ตวั ชี้วดั 1. อธิบายความสาคัญของระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ อ่ ที่มผี ลต่อสขุ ภาพ การเจรญิ เติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่น (พ 1.1 ม.1/1) 2. อธบิ ายวิธีดแู ลรักษาระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ ่อใหท้ างานตามปกติ (พ 1.1 ม.1/2) การทางานของระบบต่างๆ ในร่างกายมีความสัมพันธ์กันและมีความสาคัญต่อการดารงชีวิต ของมนุษย์ หากระบบใดระบบหนึ่งทางานไม่ปกติ ย่อมส่งผลต่อภาวะสุขภาพโดยรวม ซึ่งระบบที่มี ความสาคัญต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของมนุษย์โดยเฉพาะในช่วงวัยรุ่น คือ ระบบประสาท และระบบตอ่ มไรท้ ่อ การเรียนรู้การทางานของระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ อ่ จะทาให้เราสามารถ ดูแลรักษาระบบประสาทและระบบต่อมไร้ท่อให้ทางานได้ตามปกติ เพ่ือให้มีการเจริญ เติบโตและ พฒั นาการเหมาะสมตามวยั 1. ระบบประสาท (Nervous System) 1.1 ความสาคัญของระบบประสาทท่ีมีผลต่อสุขภาพ การเจรญิ เติบโต และพฒั นาการของวัยรุ่น สมอง เสน้ ประสาท ไขสันหลัง หลงั หลัง ภาพที่ 1 ระบบประสาทเปน็ ศนู ยก์ ลางของความคดิ ความจา สตปิ ญั ญารวมทงั้ การเรยี นรู้ ท่ีมา http://www.gettyimages.com/ 5

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูช้ ดุ ที่ 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ อ่ ระบบประสาท ประกอบด้วยสมอง ไขสันหลัง และเส้นประสาท ซึ่งทาหน้าท่ีควบคุมและ ประสานการทางานของระบบต่าง ๆ ในร่างกายให้ดาเนินไปด้วยดี โดยมีสมองเป็นอวัยวะหลักระบบ ประสาทจึงมีความสาคัญต่อภาวะสุขภาพ การเจริญเติบโตของร่างกาย และพัฒนาการด้านต่าง ๆ คือ เปน็ ตวั ควบคุมการทางานและรับความร้สู ึกของอวยั วะทุกสว่ นในรา่ งกาย รวมถึงความรู้สึกนึกคิด อารมณ์ และความทรงจาต่าง ๆ ซ่ึงเม่ือได้รับการกระตุ้นจากภายในและภายนอก จะมีการส่งกระแสประสาท กลับไปกลับมา ระหว่างสมองและอวัยวะส่วนต่าง ๆ ให้ทางานตามท่ีต้องการ เช่น การเคลื่อนไหว ของอวัยวะในอิริยาบถต่าง ๆ ทางาน นอกจากนั้นยังควบคุมการเต้นของหัวใจ อัตราการหายใจ ความดันโลหิต อณุ หภมู ใิ นรา่ งกาย การย่อยอาหาร และการทางานของระบบอ่นื ๆ ของร่างกาย 1.2 โครงสร้างของระบบประสาท ระบบประสาทเป็นระบบศูนย์กลางที่ควบคุมการทางานของร่างกาย เป็นระบบท่ีทาหน้าท่ี รับความรสู้ ึก ควบคุมความคิด ถ้าทอี ันตรายใด ๆ เกดิ ข้นึ กบั สมอง ก็จะทาใหร้ า่ งกายพิการหรือเสียชวี ติ ได้ ระบบประสาทแบ่งเป็น ระบบประสาทส่วนกลาง (Central Nervous System) และ ระบบประสาท สว่ นปลาย (Peripheral Nervous System) 1) ระบบประสาทสว่ นกลาง ไดแ้ ก่ สมอง และไขสนั หลงั (1) สมอง (Brain) เป็นอวัยวะทีม่ ขี นาดใหญ่กว่าสว่ นอน่ื ๆ อยใู่ นกะโหลกศรี ษะ สมอง แบ่งออกเป็น สมอง สมองสว่ นหนา้ สมองส่วนกลาง สมองส่วนทา้ ย พอนส์ เซรเี บลลมั เซรีบรัม ทาลามัส ไฮโพทาลามัส เมตัลลาออบลองกาตา สว่ นประกอบของสมอง ที่มา http://www.gettyimages.com/ 6

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูช้ ดุ ที่ 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ อ่ เซรบี รัม เซรเี บลลมั ทาลามัส ไฮโพทาลามสั สมองสว่ นกลาง พอนส์ เมตลั ลาออบลองกาตา ภาพท่ี 2 ส่วนประกอบของสมอง ทม่ี า http://www.gettyimages.com/ 1. สมองส่วนหนา้ (Forebrain) ประกอบดว้ ย เซรบี รัม (Cerebrum) ทาลามสั (Thaiamus) และไฮฮพทาลามัส (Hypothalamus) สมองส่วนหน้า หน้าที่ เซรีบรัม ทาหน้าท่ีดา้ นความคิด ความจา เชาวนป์ ญั ญา ทาลามสั เป็นศูนยก์ ลางควบคุมการทางานด้านตา่ ง ๆ ไฮโพทาลามสั การสมั ผัส การพดู การมองเห็น รับรส การได้ยิน การดมกลิ่น และการทางานของกลา้ มเนื้อ ทาหน้าทเี่ ปน็ ศูนย์รวบรวมกระแสประสาททีผ่ า่ น เขา้ ออกและแยกกระแสประสาทไปยงั สมอง เป็นศูนยค์ วบคุมกระบวนการตา่ ง ๆ ของร่างกาย เชน่ การทางานพื้นฐานของร่างกาย ได้แก่ ความหวิ ความดันโลหติ ความต้องการทางเพศ การหลงั่ ฮอร์โมนของต่อมไร้ทอ่ และการแสดง อารมณ์ความร้สู กึ 2. สมองส่วนกลาง (Midbrain) ทาหน้าท่เี กยี่ วกบั การมองเห็น การไดย้ นิ และการสมั ผัส 7

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูช้ ุดที่ 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ท่อ 3. สมองส่วนท้าย (Hindbrain) ประกอบด้วย พอนส์ (Pons) เมดลั ลาออบลองกาตา (Medulla Oblongata) และเซรเี บลลัม (Cerebellum) สมองสว่ นท้าย หนา้ ท่ี พอนส์ ทาหนา้ ท่ีการเคยี้ วอาหาร การหลัง่ น้าลาย เมดลั ลาออบลองกาตา การเคลอ่ื นไหวของใบหน้า และควบคมุ การหายใจ เซรเี บลลัม ทาหน้าทค่ี วบคุมการทางานของระบบประสาท อตั โนมัติ เชน่ การหายใจ ความดันโลหิต การกลนื การจาม การสะอึก และการอาเจยี น ทาหนา้ ที่ประสานการเคล่ือนไหวของร่างกาย และควบคมุ การทรงตัวของร่างกาย (2) ไขสันหลัง (Spinal Cord) เป็นส่วนที่ต่อออกมาจากก้านสมอง อยู่ภายในกระดูกสันหลัง มีหน้าที่ถ่ายทอดกระแสประสาทระหว่างสมองและส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย รวมท้ังควบคุม การเกิดปฏิกิริยาตอบสนองต่อสิ่งกระตุ้นอย่างฉับพลันทันที เช่น หลับตาเมื่อฝุ่นละอองเข้าตา ยกเท้าขึ้น เม่อื ถูกหนามตาเทา้ สมอง ไขสนั หลัง เส้นประสาท ภาพท่ี 3 การเชอื่ มตอ่ ของสมอง ไขสนั หลงั และเส้นประสาท ท่มี า http://www.gettyimages.com/ 8

ชุดกิจกรรมการเรียนรชู้ ุดที่ 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ อ่ สมองและไขสันหลังจะเป็นศูนย์กลางการรับรู้ และกระตุ้นความรู้สึกจากส่ิงเร้าทั้งภายใน และภายนอกแล้วส่งผา่ นไปยังเสน้ ประสาททีก่ ระจายตามสว่ นต่าง ๆ ของรา่ งกาย 2) ระบบประสาทส่วนปลาย ได้แก่ เส้นประสาทสมอง เส้นประสาทไขสันหลังและระบบ ประสาทอัตโนมัติ (Autonomic Nervous System) ทาหน้าท่ีรับและนาความรู้สึกเข้าสู่ระบบประสาท สว่ นกลาง ไดแ้ ก่ (1) เส้นประสาทสมอง หรือเส้นประสาทที่แยกออกจากสมอง ทาหน้าที่รับความรู้สึก เกี่ยวกับการได้กล่นิ การมองเห็น การเคลอ่ื นไหวของตา (2) เส้นประสาทไขสันหลัง เป็นเส้นประสาทที่ออกมาจากไขสันหลัง ทาหน้าท่ีถ่ายทอด กระแสประสาทไปสอู่ วัยวะตา่ ง ๆ ของรา่ งกาย เชน่ แขน ขา (3) ระบบประสาทอตั โนมตั ิ ควบคุมการทางานของประสาททอ่ี ย่นู อกเหนอื การควบคุม ของจิตใจให้เปน็ ไปตามปกติ แบง่ ออกเปน็ 2 สว่ น (3.1) ระบบประสาทซิมพาเทติก (Sympathetic Nerve) เป็นระบบประสาท ทม่ี ักกระตุ้นการทางานมากกว่ายบั ยั้งการทางาน เช่น หัวใจเตน้ เร็ว ชีพจรเต้นแรงเมอ่ื ตกใจกลัว (3.2) ระบบประสาทพาราซิมพาเทติก (Parasympathetic Nerve) เป็นระบบ ประสาททมี่ กั จะยบั ยั้งการทางานมากกว่าที่จะกระตุ้นการทางานเพื่อปรับไม่ให้ร่างกายทางานมากเกินไป เช่น ลดอัตราการเตน้ ของหัวใจเม่อื คลายความตกใจกลัวระบบประสาทซิมพาเทตกิ และพาราซิมพาเทติก จะทาหน้าทีต่ รงกนั เสมอ เพื่อใหร้ ่างกายอยู่ในภาวะปกติ 1.3 การทางานของระบบประสาท การทางานของระบบประสาท ประกอบด้วย 1) อวัยวะรับความรู้สึก (Sense Organs) รับรู้ความรู้สึกต่าง ๆ ที่เกิดข้ึนจากการสัมผัส ได้แก่ ตา หู จมกู ส้นิ ผวิ หนัง และกล้ามเน้อื 2) เส้นประสาท (Nerves) ทาหนา้ ทรี่ บั และส่งกระแสประสาท หรอื กระแสความรู้สกึ ตา่ ง ๆ ของรา่ งกายผ่านเขา้ สูไ่ ขสันหลงั ไปยังสมอง และจากสมองไปยังสว่ นต่าง ๆ ของรา่ งกาย 3) สมอง (Brian) และไขสันหลัง (Spinal Cord) สมองควบคุมความคิด ความจาและ ความร้สู กึ เช่นการมองเหน็ การไดย้ นิ กลน่ิ รส สัมผัส ส่วนไขสันหลังจะเป็นทางผ่านของกระแสประสาท ไปสูอ่ วัยวะทอ่ นล่าง 4) ประสาทอัตโนมัติ (Autonomic Nervous) ควบคุมการย่อยอาหาร การเต้นของหัวใจ และกจิ กรรมอ่ืน ๆ ท่ไี ม่ไดอ้ ยู่ภายใตก้ ารควบคมุ ของประสาทส่วนกลาง ถ้าระบบประสาทอัตโนมัติทางาน ผิดปกติ อาจทาให้เกิดอาการหัวใจเต้นเร็วหรือช้าเกินไป ความดันโลหิตต่าหรือสูง ระบบการย่อยอาหาร ผดิ ปกติ ทาใหเ้ กดิ อาการ เชน่ ทอ้ งผูกหรอื ท้องเสีย ท้องอืด อาหารไม่ยอ่ ย 9

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูช้ ดุ ท่ี 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไร้ท่อ 1.4 วธิ ีดูแลรักษาระบบประสาทใหท้ างานตามปกติ 1. รบั ประทานอาหารใหค้ รบ 5 หมู่ ไดแ้ ก่ ภาพท่ี 4 การรู้จกั เลือกรบั ประทานอาหารครบ 5 หมสู่ ง่ ผลตอ่ การทางานของระบบประสาท ทม่ี า www.Facebook.com/kapook.com 2. พักผอ่ นให้เพยี งพอ โดยเขา้ นอนแตห่ วั คา่ ต่ืนนอนต้ังแต่เชา้ จะทาให้สมองเจริญเติบโต เตม็ ที่ ภาพที่ 5 การผกั ผอ่ นใหเ้ กิดความผ่อนคลายเปน็ การดูแลใหร้ ะบบประสาททางานไดต้ ามปกติ ทมี่ า http://www.gettyimages.com/ 10

ชุดกิจกรรมการเรียนร้ชู ุดท่ี 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไร้ทอ่ 3. ออกกาลังกายอย่างสม่าเสมอ จะช่วยพัฒนาการทางานของระบบประสาทให้สามารถ ทางานได้อย่างมีประสิทธิภาพ และกิจกรรมการออกกาลังกายยังเป็นปัจจัยสาคัญท่ีช่วยส่งเสริม การประสานการทางานระหวา่ งประสาทกบั กล้ามเนื้อหรือกลไกของทักษะกฬี าตา่ ง ๆ ภาพที่ 6 การออกกาลังกายทาใหร้ ่างกายแขง็ แรงระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ท่อทางานได้ตามปกติ ที่มา http://www.gettyimages.com/ 4. สังเกตหรือสารวจความผิดปกติของระบบประสาท เช่น ปวดศีรษะ กล้ามเน้ืออ่อนแรง ชา ซมึ หมดสติ ชัก 5. ไม่สบู บุหรี่ เพราะอาจทาให้เกิดโรคหลอดเลอื ดสมองตีบ 6. ระมดั ระวงั การเกิดอุบตั เิ หตุท่เี กิดจากการขับขีร่ ถจักรยานยนต์โดยไมส่ วมหมวกนิรภัย ทาให้สมองได้รับการกระทบกระเทือนอย่างหนัก ส่งผลให้สมองตาย ทาให้พิการ หรือเป็นเจ้าหญิงหรือ เจ้าชายนิทรา ภาพท่ี 7 การสวมหมวกนริ ภัยช่วยป้องกันสมองเมือ่ ได้รบั การกระทบกระเทอื นจากอุบัติเหตุ ที่มา http://www.gettyimages.com/ 11

ชุดกิจกรรมการเรียนร้ชู ดุ ท่ี 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ อ่ แบบฝึกหัดที่ 1 คาชแ้ี จง ให้นกั เรียนเขยี นอธบิ ายสว่ นประกอบของระบบประสาท (Neuron) (10 คะแนน) ส่วนประกอบของสมอง 12

ชดุ กิจกรรมการเรียนรชู้ ุดที่ 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ทอ่ แบบฝกึ หดั ที่ 2 คาช้แี จง ให้นกั เรียนบอกหนา้ ทีข่ องสว่ นตา่ งๆ ตอ่ ไปน้ีใหถ้ กู ตอ้ ง (10 คะแนน) 1. เซรบี รัม .......................................................................................................................... 2. ออลแฟกทอรบี ัลบ์ .......................................................................................................................... 3. ทาลามสั .......................................................................................................................... 4. ไฮโพทาลามัส .......................................................................................................................... 5. สมองส่วนกลาง .......................................................................................................................... 6. เซรีเบลลมั .......................................................................................................................... 7. พอนส์ .......................................................................................................................... 8. เมดลั ลาออบลองกาตา .......................................................................................................................... 9. ไขสนั หลัง .......................................................................................................................... 10. เส้นประสาทไขสันหลัง .......................................................................................................................... 13

ชุดกิจกรรมการเรียนรูช้ ุดที่ 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ทอ่ แบบฝึกหัดที่ 3 คาชแ้ี จง ให้นักเรยี นวเิ คราะห์พฤติกรรมทก่ี าหนดให้ จากนั้นให้เขียนเครื่องหมาย “” เพ่ือตอบคาถาม ว่าเกิดข้นึ ได้จากการทางานของสมองหรอื ไขสนั หลัง (10 คะแนน) พฤตกิ รรม สมอง ไขสันหลัง 1. กระตุกขาเม่อื ถกู เคาะบรเิ วณเอน็ ของหวั เขา่ 2. เขียนเรียงความสง่ เขา้ ประกวด 3. มองตู้ปลาที่จัดไวอ้ ยา่ งสวยงาม 4. ชักมือหนีเมื่อโดนเตารดี ทีร่ ้อน 5. ชกั เทา้ ออกเมื่อเหยยี บก้นบุหร่ี 6. หัดรอ้ งเพลงกับเพือ่ นๆ 7. พรวนดินในแปลงกุหลาบทปี่ ลกู ไว้ 8. ขณะต่ืนเต้น หัวใจจะเตน้ เร็ว 9. กะพริบตาเมื่อมีลมพายุ 10. นอนหลบั เมื่อรู้สึกเหนอื่ ยและเพลีย 14

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูช้ ดุ ท่ี 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ ่อ ใบความรู้ เรอ่ื ง ระบบตอ่ มไรท้ อ่ 2. ระบบต่อมไร้ทอ่ (Endocrine System) 2.1 ความสาคัญของระบบต่อมไร้ท่อที่มีผลต่อสุขภาพ การเจริญเติบโตและพัฒนาการ ของวัยรนุ่ ตอ่ มไรท้ ่อมคี วามสาคญั ตอ่ ร่างกายในการควบคุมอวัยวะภายในรา่ งกายให้ทางานสัมพันธก์ นั และควบคุมการทางานของร่างกายให้อยู่ในภาวะสมดุล โดยการสร้างและหลั่งสารเคมีที่เรียกว่า ฮอร์โมน (Hormone) ซงึ่ ทาหน้าท่ีเกยี่ วกับการควบคุมการเจรญิ เติบโต การทางานของอวัยวะภายในร่างกาย เพ่ือให้ มสี ุขภาพที่ดแี ละพัฒนาการเป็นไปตามวัย 2.2 ตอ่ มไร้ทอ่ ในรา่ งกายและหนา้ ทีก่ ารทางาน 1. ต่อมใต้สมอง (Pituitary gland) ตั้งอยู่ในกะโหลกศีรษะบริเวณใต้สมอง ผลิตฮอร์โมน ควบคุมการเจริญเติบโตของร่างกาย (Growth hormone) โดยเฉพาะกระดูกและกล้ามเน้ือ ต่อมใต้สมอง แบ่งเปน็ 2 ส่วน ไดแ้ ก่ ต่อมใตส้ มองส่วนหนา้ และต่อมใตส้ มองส่วนหลงั ภาพที่ 8 ระบบต่อมไร้ท่อในเพศหญิงและเพศชาย ทมี่ า http://www.pibul.ac.th/vichakan/sciweb/Biology42042/Hormone/ 15

ชุดกิจกรรมการเรียนรชู้ ดุ ที่ 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ทอ่ ตอ่ มใตส้ มอง ต่อมใตส้ มองสว่ นหน้า ต่อมใตส้ มองสว่ นหลัง ผลติ ฮอรโ์ มน ผลิตฮอร์โมนที่ควบคุมการทางาน ออกซโิ ทซิน (Oxytocin) ในเพศหญงิ ทาหนา้ ท่ี ของอวัยวะสืบพนั ธุ์ และควบคมุ กระตนุ้ มดลกู ให้บบี ตวั ขณะคลอดบุตร และกระตนุ้ การเจริญเติบโตของรา่ งกาย การหลง่ั น้านมในระหวา่ งเลยี้ งบตุ ร ในเพศชายจะช่วย ในการหลงั่ อสจุ ิ และฮอรโ์ มนวาโซเพรสซนิ (Vasopressin) ชว่ ยรกั ษาสมดลุ ของน้าในรา่ งกาย และการขับปัสสาวะ กระต้นุ และควบคุมการบบี ตวั ของกล้ามเนอื้ หลอดเลอื ดแดงทาให้ความดันโลหิต สูงข้นึ หนา้ ที่ของต่อมใต้สมอง 2. ต่อมไทรอยด์ (Thyroid Gland) ตั้งอยู่ด้านหน้าของลาคอ ผลิตฮอร์โมนชื่อว่า ไทรอกซิน (Tjyroxine) โดยใช้ไอโอดีนเป็นตัวสร้าง ช่วยในการเจริญเติบโตของกระดูก สมอง และระบบประสาท ช่วยเปล่ียนแปลงรูปร่างจากเด็กไปเป็นผู้ใหญ่ ฮอร์โมนไทรอกซินช่วยควบคุมการเผาผลาญอาหาร ในร่างกาย ถ้าต่อมไทรอยด์ทางานผิดปกติ ทาให้ร่างกายมีไทรอกซินน้อยเกินไป ในวัยเด็กจะมีร่างกาย เต้ีย แคระเกร็น พูดช้า โตช้า พุงย่ืน ปัญญาอ่อน ในผู้ใหญ่มีอาการบวมที่มือ เท้า ใบหน้า ผิวแห้งตก สะเก็ด ความจาเส่ือม เกิดโรคคอพอก แต่ถ้าไทรอกซินมากเกินไป ร่างกายจะซูบผอม น้าหนักลด กินจุ ออ่ นแอ เกิดโรคคอพอกเป็นพษิ ตอ่ มไทรอยด์ (Thyroid Gland) ภาพท่ี 9 ต่อมไทรอยด์ (Thyroid Gland) ท่มี า http://www.gettyimages.com 16

ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้ชดุ ท่ี 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ ่อ 3. ต่อมพาราไทรอยด์ (Parathyroid Gland) เป็นต่อมเล็ก ๆ 4 ต่อม ต้ังอยู่ด้านหลัง ต่อมไทรอยด์ ผลิตฮอร์โมนพาราไทรอยด์ (Parathyroid hormone) ทาหน้าท่ีเก่ียวกับการควบคุม ความสมดลุ ของธาตแุ คลเซียม และฟอสฟอรสั ในกระแสเลือดใหค้ งท่ี ภาพที่ 10 ที่ตงั้ ของตอ่ มพาราไทรอยด์ (Parathyroid gland) ทมี่ า http://www.gettyimages.com ต่อมไทมสั (Thymus Gland) 4) ต่อมไทมสั (Thymus Gland) ต้งั อยใู่ นทรวงอก ส่วนบน ในวัยเดก็ ต่อมนจ้ี ะมขี นาดใหญ่ แตเ่ ม่อื อายุมากข้ึนจะเล็กลง และฝอ่ ไปในท่สี ดุ ต่อมนท้ี าหน้าทเี่ กีย่ วกับการสรา้ งระบบภูมิคมุ้ กนั โรคใหก้ ับรา่ งกาย ภาพท่ี 11 ทีต่ ั้งของตอ่ มไทมัส ท่มี า http://www.gettyimages.com 5. ต่อมหมวกไต (Adrenal Gland) ลักษณะเป็นก้อนสีเหลือง ๆ คล้ายรูปสามเหล่ียมหรือรูป พระจันทร์เสี้ยวอยู่ส่วนบนของไตท้ัง 2 ข้าง ข้างละ 1 ต่อม ผลิตฮอร์โมนอะดรีนาลิน (Adrenalin) เม่ือ เวลาโกรธหรือกลัว ต่อมนี้จะผลิตฮอร์โมนออกมามากกว่าปกติ ทาให้กล้ามเนื้อมีแรงมากขึ้นผลักดันให้ ร่างกายพร้อมที่จะสู้หรือวิ่งหนี นอกจากนี้ต่อมหมวกไตยังผลิตฮอร์โมนเพศชายและเพศหญิง ถ้าต่อมนี้ ทางานผิดปกติ จะทาให้เดก็ ชายมพี ัฒนาการทางเพศเรว็ ขึ้น เด็กหญงิ จะมีลักษณะทางเพศคอ่ นไปทางเพศชาย 17

ชุดกิจกรรมการเรียนรชู้ ุดท่ี 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ ่อ ต่อมหมวกไต ไต ตอ่ มหมวกไต ภาพที่ 12 ทต่ี งั้ ของตอ่ มหมวกไต (Adrenal Gland Gland)gland)Gland) ท่มี า http://www.gettyimages.com 6. ตับอ่อน (Pancreas) เป็นส่วนของต่อมไร้ท่อท่ีตั้งอยู่ทางด้านหลังของกระเพาะอาหาร ผลิตฮอร์โมนท่ีสาคัญ คือ อินซูลิน (Insulin) เป็นฮอร์โมนท่ีควบคุมระดับน้าตาลในกระแสเลือด โดย เปล่ียนน้าตาลกลูโคส (Glucose) ให้เป็นไกลโคเจน (Glycogen) เก็บไว้ที่ตับ ทาให้ระดับน้าตาลในเลือด อยู่ระดับปกติ ถ้าตับอ่อนผลิตอินซูลินได้น้อยกว่าปกติก็จะทาให้มีระดับน้าตาลในเลือดสูง เกิดเป็น โรคเบาหวาน แต่ถ้าผลิตอินซูลินมากเกินไป ปริมาณน้าตาลในเลือดจะต่ากว่าปกติทาให้หิวง่าย ใจสั่น มือสั่น เหงอื่ ออกมากพดู จาสบั สน ตับ ตับออ่ น ภาพท่ี 13 ท่ตี ้งั ของตับอ่อน (Pancreas) ที่มา http://www.gettyimages.com 18

ชุดกิจกรรมการเรียนร้ชู ุดท่ี 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ ่อ 7. ต่อมเพศ (Gonad Gland) ในเพศชายคืออัณฑะ ในเพศหญิงคือรังไข่ อยู่ในท้องส่วนล่าง มีหนา้ ทีส่ รา้ งเซลล์สืบพนั ธ์ุและฮอรโ์ มนที่มอี ิทธพิ ลต่อการควบคมุ และพฒั นาการทางเพศ หลอดเกบ็ อสจุ ิ ท่อนาไข่ มดลกู รังไข่ ตอ่ มลูกหมาก อณั ฑะ เพศชาย เพศหญงิ ภาพที่ 14 ต่อมเพศของเพศชายและเพศหญงิ (Gonad Gland) ท่มี า http://www.gettyimages.com ตอ่ มเพศ ตอ่ มเพศชายหรอื อัณฑะ มหี นา้ ท่ผี ลติ ต่อมเพศหญงิ หรอื รังไข่ มีหนา้ ที่ผลติ ไข่ อสุจแิ ละฮอร์โมนเทสทอสเทอโรน และฮอร์โมนเอสโทรเจน (Estrogen) และโพรเจส (Testosterlone) ควบคมุ การเจรญิ เติบโต เทอรโ์ รน (Progesterrone) ควบคมุ การ และพัฒนาการของเพศชาย ไดแ้ ก่ มีหนวด เจริญเตบิ โตและพัฒนาการของเพศหญงิ ไดแ้ ก่ เครา มขี นตามหนา้ อก รกั แร้ อวยั วะเพศ การมีหน้าอก เตา้ นมโตขนึ้ สะโพกขยาย มีขนขึน้ หน้าแข้ง กล้ามเนื้อแขง็ แรง การหล่ังอสจุ ิ ท่ีรกั แร้และอวัยวะเพศ มกี ารตกไข่และมี และพฒั นาการดา้ นจติ ใจ มคี วามต้องการ ประจาเดือน นอกจากนนั้ ฮอรโ์ มนเอสโทรเจน ทางเพศ เมอื่ เข้าสูว่ ยั ร่นุ จะทาหน้าที่หยดุ การตกของไข่ไม่ให้ไปสุกระหวา่ ง ตัง้ ครรภ์ เพอื่ ปอ้ งกันการมีประจาเดือนระหวา่ ง ต้ังครรภ์ หนา้ ท่ขี องตอ่ มเพศชายและเพศหญิง 19

ชดุ กิจกรรมการเรียนรชู้ ดุ ท่ี 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ อ่ 2.3 วิธีดูแลรกั ษาระบบตอ่ มไรท้ ่อให้ทางานตามปกติ 1) รบั ประทานอาหารท่ใี ห้สารอาหารที่มปี ระโยชนต์ ่อตอ่ มไรท้ อ่ เช่น - แคลเซียม ได้จาก นม ถั่วเหลอื ง และปลาตัวเล็กตัวน้อยทร่ี บั ประทานไดท้ งั้ ตวั - ฟอสเฟส ได้จาก กุ้ง ปู เมล็ดทานตะวัน เมล็ดฟักทอง มะม่วงหิมพานต์ ใบข้ีเหล็ก มะระข้นี ก และข้าวโอต๊ - เหลก็ ไดจ้ าก ตับ เลือดหมู ไข่แดง ถ่ัวเมลด็ แห้ง และผกั ที่มีสีเขยี วเขม้ - ไอโอดีน ได้จาก อาหารทะเล เกลือทะเล และเกลือเสริมไอโอดนี 2) ออกกาลงั กายด้วยกิจกรรมที่เหมาะสมกบั เพศและวยั 3) พักผ่อนให้เพยี งพอ ควรนอนหลบั วนั ละไมต่ ่ากวา่ 8 ชวั่ โมง 4) หลีกเลย่ี งปจั จยั เส่ยี งทก่ี อ่ ใหเ้ กิดผลกระทบกบั ต่อมไรท้ ่อ เช่น การหลกี เล่ียงเครื่องดมื่ ทีม่ ีแอลกอฮอล์ การรับประทานยาทอี่ าจมีผลกบั ตอ่ มไร้ท่อ 5) สังเกตและสารวจสภาพร่างกายของตนเองสม่าเสมอ หากพบอาการผิดปกติหรือมี พัฒนาการช้าเกนิ ไป ควรบอกพอ่ แม่ ผ้ปู กครองและรีบปรึกษาแพทย์ 3. การประสานสมั พันธข์ องระบบประสาทและระบบต่อมไร้ทอ่ การดารงชีวิตได้อย่างปกติ จาเป็นต้องมีการทางานท่ีสอดคล้องกันอย่างเหมาะสมของระบบ ต่างๆ ระบบประสาทและระบบต่อมไร้ท่อนั้น มีการทางานประสานกันอย่างใกล้ชิด เรียกว่า ระบบ ประสานงาน (Coordination) โดยระบบประสาทจะควบคุมการทางานของกล้ามเน้ือ การรับรู้ การตอบสนองสิ่งเร้าต่างๆ ระบบต่อมไร้ท่อจะสร้างฮอร์โมนเพื่อควบคุมลักษณะที่เปลี่ยนแปลงของ ร่างกายแบบค่อยเป็นค่อยไปของวัยรุ่นท่ีเกิดข้ึนอย่างต่อเนื่องและควบคุมการทางานของอวัยวะต่างๆ ตัวอย่างการทางานประสานกันของระบบประสาทและระบบต่อมไร้ท่อ เช่น ไฮโพทาลามัสท่ีอยู่ในสมอง ทาหน้าท่ีผลิตและหลั่งฮอร์โมนไปเก็บไว้ในต่อมใต้สมองส่วนหลัง รวมท้ังผลิตและหล่ังฮอร์โมนท่ีควบคุม การหลัง่ หรอื ยบั ยั้งฮอรโ์ มนแตล่ ะชนิดจากตอ่ มใตส้ มองส่วนหน้า 20

ชดุ กิจกรรมการเรียนรชู้ ุดท่ี 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ อ่ แบบฝกึ หดั ที่ 4 คาชี้แจง ใหน้ กั เรยี นเขยี นอธิบายสว่ นประกอบของระบบตอ่ มไรท้ ่อ (10 คะแนน) ภาพแสดงสว่ นประกอบของสมองระบบตอ่ มไร้ทอ่ ในเพศหญิงและเพศชาย 21

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชดุ ที่ 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ อ่ แบบฝึกหัดที่ 5 คาชแี้ จง ใหน้ ักเรียนตอบคาถามตอ่ ไปนใี้ หถ้ กู ต้อง (10 คะแนน) 1. นักเรียนคิดว่าระบบประสาทมคี วามสาคญั ตอ่ การดารงชวี ิตของมนษุ ย์อยา่ งไรบ้าง ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 2. ไอโอดนี มคี วามสาคัญตอ่ ระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ท่ออย่างไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 3. นักเรยี นจะดแู ลรักษาระบบประสาทให้ทางานตามปกติไดอ้ ยา่ งไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 4. การทางานผิดปกตขิ องระบบตอ่ มไร้ทอ่ แสดงออกทางร่างกายได้อยา่ งไรบา้ ง ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 5. การดแู ลรกั ษาระบบต่อมไร้ทอ่ ใหท้ างานตามปกตทิ าได้อย่างไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 22

ชดุ กิจกรรมการเรียนร้ชู ดุ ท่ี 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ท่อ 6. เพราะเหตใุ ดระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ท่อจงึ ตอ้ งมีการทางานรว่ มกัน ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 7. ระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ทอ่ มีความสาคญั อย่างไรต่อสุขภาพ การเจรญิ เตบิ โต และพัฒนาการ ของวัยรนุ่ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 8. ระบบประสาทซมิ พาเทตกิ และระบบประสาทพาราซิมพาเทตกิ มกี ารทางานอยา่ งไร ในระบบประสาท อัตโนมตั ิ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 9. ถ้ารา่ งกายขาดธาตไุ อโอดีน จะมีผลอย่างไรตอ่ ระบบต่อมไร้ทอ่ ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 10. ไตและต่อมหมวกไตทาหน้าทอี่ ะไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 23

ชุดกิจกรรมการเรียนร้ชู ุดที่ 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ ่อ แบบฝกึ หัดที่ 6 คาชี้แจง ให้นักเรยี นนาข้อความในกรอบไปเติมหน้าคาถามใหส้ ัมพนั ธก์ นั (10 คะแนน) โกรทฮอร์โมน โพรแลกตนิ ออกซิโทซนิ วาโซเพรสซนิ เอสโตรเจนและ ไทรอกซนิ แคลซโิ ทนนิ โพรเจสเทอโรน กลูโคคอร์ติ อนิ ซูลินและ คอยด์ กลูคากอน อะดรีนาลีน _________________ 1. กระตุน้ การเจริญเตบิ โตของเต้านม _________________ 2. ควบคุมระดบั นา้ ตาลในกระแสเลือด _________________ 3. ควบคุมการทางานของไตและน้าในร่างกาย _________________ 4. ฮอร์โมนของเพศหญิง _________________ 5. กระตนุ้ ประสาทใหร้ า่ งกายเตรียมพรอ้ มเวลาฉุกเฉิน _________________ 6. ควบคุมการเจรญิ เติบโตของรา่ งกาย _________________ 7. ควบคุมกระบวนการเมแทบอลิซมึ ในร่างกาย _________________ 8. การหลัง่ นา้ นมขณะเด็กดูดนม _________________ 9. ควบคุมปรมิ าณแคลเซยี มในเลือด _________________ 10. ควบคุมการเผาผลาญในรา่ งกาย 24

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชุดท่ี 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ อ่ แบบทดสอบหลังเรียน ชดุ กิจกรรมการเรียนรู้โดยใชก้ ระบวนการเรียนรูแ้ บบสบื เสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) เรื่อง การเจรญิ เตบิ โตและพฒั นาการของมนุษย์ กลมุ่ สาระการเรียนรู้สขุ ศกึ ษาและพลศึกษา ชั้นมธั ยมศึกษาปีท่ี 1 ชดุ ที่ 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ท่อ คาชีแ้ จง 1. แบบทดสอบฉบับนี้ มจี านวน 10 ขอ้ ใชเ้ วลา 10 นาที คะแนนเต็ม 10 คะแนน 2. ใหน้ กั เรียนเลอื กคาตอบทถ่ี กู ต้องทีส่ ดุ โดยเขยี นเคร่อื งหมาย  ลงในกระดาษคาตอบ 1. การเปน็ อมั พาตหรืออัมพฤกษเ์ กดิ จากความปกตใิ ดในรา่ งกาย ก. ระบบสบื พันธ์ุ ข. ระบบหายใจ ค. ระบบประสาท ง. ระบบตอ่ มไร้ทอ่ 2. อวยั วะใดเป็นอวยั วะหลักของระบบประสาท ก. เส้นประสาท ข. สมอง ค. ต่อมไรท้ อ่ ง. เซลลป์ ระสาท 3. การสดุ้งเมอ่ื สมั ผสั ของร้อนเกิดจากการทางานส่วนใด ก. สมองสว่ นเซรีบรมั ข. สมองส่วนกลาง ค. เส้นประสาทสมอง ง. ไขสนั หลงั 4. หากต่อมไทรอยดเ์ กดิ ผดิ ปกติจะเกิดผลอย่างไร ก. เป็นโรคเบาหวาน ข. เกิดการเบ่ยี งเบนทางเพศ ค. การรบั ร้รู สชาติอาหารเปล่ยี นไป ง. ร่างกายแคระแกร็น สติปัญญาเส่ือม 25

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชุดท่ี 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ท่อ 5. โรคคอพอกเกิดจากการทางานผดิ ปกตขิ องตอ่ มใด ก. ต่อมไทรอยด์ ข. ตอ่ มเพศ ค. ต่อมหมวกไต ง. ตอ่ มใต้สมอง 6. หากการทางานของระบบประสาทผิดปกติ จะส่งผลอยา่ งไรต่อร่างกาย ก. ใชค้ วามคิดต่าง ๆ ได้ดกี วา่ เดมิ ข. หัวใจเต้นไม่เป็นปกติ ค. มอี าการเซอ่ื งซมึ ง. ไมม่ ีผลใด ๆ ตอ่ รา่ งกาย 7. การปฏิบัตติ นตามข้อใดชว่ ยใหร้ ะบบประสาททางานตามปกติ ก. รับประทานอาหารเสริมเปน็ ประจา ข. เข้านอนเร็วและต่นื นอนเช้าตรู่ ค. เล่นเกมคอมพวิ เตอร์ทกุ วัน ง. ดูแลร่างกายให้สะอาดอยเู่ สมอ 8. สารไอโอดีนมคี วามสาคัญต่อร่างกายอยา่ งไร ก. ชว่ ยสรา้ งเสริมพฒั นาการของสมอง ข. ช่วยละลายสารพษิ ในรา่ งกาย ค. ชว่ ยป้องกนั การเกิดโรคผวิ หนงั ง. ชว่ ยบารุงสายตา 9. ข้อใดไม่มสี ว่ นชว่ ยดูแลรักษาระบบต่อมไรท้ อ่ ใหท้ างานปกติ ก. ว่งิ ออกกาลังกายทกุ วัน ข. อ่านหนงั สือจนดกึ ทง้ั วนั ค. รบั ประทานผกั ผลไม้เป็นประจา ง. ผอ่ นคลายความเครียดดว้ ยการรดน้าต้นไม้ 10. ขอ้ ใดเป็นการปฏบิ ัตติ นทีส่ ่งผลเสยี ตอ่ ระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ ่อ ก. เลน่ อินเตอรเ์ น็ตวนั ละ 1-2 ช่วั โมง ข. รบั ประทานอาหารทะเลเปน็ ประจา ค. ด่มื นา้ อดั ลมผสมแอลกอฮอล์ ง. เลน่ กีฬากับเพอื่ นในเวลาวา่ ง 26

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชดุ ท่ี 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไร้ท่อ ภาคผนวก 27

ชุดกิจกรรมการเรียนร้ชู ดุ ที่ 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ทอ่ เฉลยแบบทดสอบกอ่ นเรียน - หลังเรยี น ชดุ กจิ กรรมการเรยี นรโู้ ดยใชก้ ระบวนการเรียนรู้แบบสืบเสาะหาความรู้ 5E (Inquiry Cycle) เรื่อง การเจรญิ เติบโตและพัฒนาการของมนุษย์ กลมุ่ สาระการเรยี นรู้สุขศกึ ษาและพลศึกษา ช้นั มธั ยมศึกษาปีที่ 1 ชดุ ท่ี 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ ่อ แบบทดสอบกอ่ นเรยี น แบบทดสอบก่อนเรยี น ข้อ คาตอบ ขอ้ คาตอบ 1. ง 1. ค 2. ก 2. ข 3. ค 3. ง 4. ข 4. ง 5. ง 5. ก 6. ข 6. ค 7. ค 7. ข 8. ข 8. ก 9. ก 9. ข 10. ค 10. ค 28

ชดุ กิจกรรมการเรียนร้ชู ุดที่ 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไร้ทอ่ เฉลยแบบฝกึ หดั ท่ี 1 คาช้แี จง ใหน้ กั เรยี นเขียนอธิบายสว่ นประกอบของระบบประสาท (Neuron) (10 คะแนน) เซรีบรมั ทาลามัส ไฮโพทาลามัส เซรเี บลลมั สมองสว่ นกลาง พอนส์ เมตัลลาออบลองกาตา สว่ นประกอบของสมอง 29

ชดุ กิจกรรมการเรียนร้ชู ดุ ท่ี 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไร้ทอ่ เฉลยแบบฝึกหัดท่ี 2 คาชแ้ี จง ใหน้ กั เรยี นบอกหนา้ ท่ขี องส่วนต่าง ๆ ตอ่ ไปนใี้ ห้ถกู ตอ้ ง (10 คะแนน) 1. เซรีบรมั ควบคุมกิจกรรมตา่ งๆ เชน่ การพดู การมองเห็น การไดย้ นิ ความคดิ ความจา 2. ออลแฟกทอรีบลั บ์ ทาหน้าทเี่ ก่ียวกับดมกลน่ิ 3. ทาลามสั ศูนยร์ วมของกระแสประสาทแล้วถ่ายทอดไปยงั สมองสว่ นตา่ งๆ 4. ไฮโพทาลามสั ควบคมุ อุณหภูมิ ความดนั โลหิต ความหวิ ความอม่ิ การนอนหลบั การเต้นของหัวใจ 5. สมองส่วนกลาง ควบคุมเกี่ยวกับการมองเหน็ กลอกลูกตา ควบคุมการปิด และเปดิ ของมา่ นตา 6. เซรีเบลลัม ควบคุมการประสานงานต่างๆ ทางประสาทและกลา้ มเนอื้ 7. พอนส์ ควบคมุ การทางานของกลา้ มเนื้อบริเวณใบหนา้ การยมิ้ ยกั ค้ิว หลั่งน้าลาย 8. เมดลั ลาออบลองกาตา เป็นทางผ่านของกระแสประสาทระหวา่ งสมองกบั ไขสันหลัง 9. ไขสันหลัง ถา่ ยทอดกระแสประสาทระหวา่ งสมองและสว่ นตา่ ง ๆ ของรา่ งกาย รวมทง้ั ควบคุมการเกดิ ปฏิกิริยาตอบสนองต่อส่งิ กระตุ้นอยา่ งฉับพลันทันที 10. เสน้ ประสาทไขสนั หลัง ทาหน้าท่ถี า่ ยทอดกระแสประสาทไปสอู่ วยั วะตา่ ง ๆ ของร่างก่าย เช่น แขน ขา 30

ชุดกิจกรรมการเรียนรชู้ ุดท่ี 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ อ่ เฉลยแบบฝกึ หัดท่ี 3 คาชแี้ จง ให้นักเรียนวิเคราะห์พฤตกิ รรมทก่ี าหนดให้ แล้วเขยี นเคร่ืองหมาย  เพอ่ื ตอบคาถามวา่ เกดิ ขึ้นได้ จากการทางานของสมองหรอื ไขสนั หลัง (10 คะแนน) พฤติกรรม สมอง ไขสันหลงั 1. กระตกุ ขาเม่อื ถกู เคาะบรเิ วณเอ็นของหวั เขา่  2. เขียนเรียงความสง่ เขา้ ประกวด  3. มองตู้ปลาทีจ่ ัดไว้อยา่ งสวยงาม  4. ชกั มือหนเี มือ่ โดนเตารีดทีร่ อ้ น  5. ชักเท้าออกเม่อื เหยียบก้นบหุ รี่  6. หัดร้องเพลงกบั เพ่อื นๆ  7. พรวนดนิ ในแปลงกุหลาบท่ปี ลกู ไว้ 8. ขณะต่นื เต้น หวั ใจจะเต้นเรว็   9. กะพริบตาเม่ือมีลมพายุ  10. นอนหลับเม่อื รสู้ กึ เหนอื่ ยและเพลีย  31

ชุดกิจกรรมการเรียนร้ชู ดุ ท่ี 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ อ่ เฉลยแบบฝึกหดั ที่ 4 คาชี้แจง ใหน้ กั เรยี นเขียนอธิบายส่วนประกอบของระบบตอ่ มไรท้ ่อ (10 คะแนน) ส่วนประกอบของสมองระบบต่อมไร้ทอ่ ในเพศหญงิ และเพศชาย 32

ชุดกิจกรรมการเรียนร้ชู ุดท่ี 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ อ่ เฉลยแบบฝึกหัดที่ 5 คาช้ีแจง ใหน้ ักเรียนตอบคาถามต่อไปนใี้ หถ้ กู ต้อง (10 คะแนน) 1. นกั เรียนคดิ ว่าระบบประสาทมีความสาคญั ต่อการดารงชีวติ ของมนษุ ย์อยา่ งไรบ้าง เปน็ ตัวควบคุมการทางานของส่วนตา่ ง ๆ ทกุ ระบบในร่างกายให้มกี ารประสานและสมั พนั ธ์กัน ในการทางานและเพ่อื ใหร้ า่ งกายสามารถปรบั ตัวต่อส่งิ แวดล้อม สามารถใชช้ ีวิตไดอ้ ยา่ งมีประสทิ ธภิ าพ 2. ไอโอดนี มคี วามสาคัญต่อระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ อ่ อย่างไร ช่วยในการทางานของต่อมไทรอยด์ ซงึ่ มหี น้าทค่ี วบคุมอัตราเมเตบอลิซึมของรา่ งกาย และควบคุม การประสาทให้มคี วามคลอ่ งแคลว่ และกระฉบั กระเฉง 3. นักเรยี นจะดูแลรกั ษาระบบประสาทให้ทางานตามปกตไิ ด้อยา่ งไร 1. รบั ประทานอาหารให้ครบ 5 หมู่ 2. พักผอ่ นให้เพียงพอ 3. ออกกาลังกายอยา่ งสมา่ เสมอ 4. สงั เกตหรอื สารวจความผิดปกตขิ องระบบประสาท 5. ไม่สูบบหุ ร่ี 6. ระมดั ระวังการเกดิ อบุ ัติเหตุ 4. การทางานผดิ ปกติของระบบต่อมไร้ทอ่ แสดงออกทางร่างกายได้อยา่ งไรบ้าง 1. เต้ยี แคระแกรน็ โตช้ า้ พุงย่ืน 2. น้าหนกั ลด ซูบผอม 3. ผวิ แห้งตกสะเกด็ 5. การดูแลรกั ษาระบบต่อมไร้ทอ่ ใหท้ างานตามปกติทาได้อยา่ งไร 1. รบั ประทานอาหารท่ีใหส้ ารอาหารท่มี ปี ระโยชนต์ ่อต่อมไรท้ ่อ 2. ออกกาลงั กายดว้ ยกจิ กรรมท่เี หมาะสมกับเพศและวยั 3. พักผ่อนให้เพียงพอ 4. หลีกเลย่ี งเครื่องด่ืมแอลกอฮอล์ 5. สารวจสภาพรา่ งกายของตนเองสม่าเสมอ 33

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชดุ ท่ี 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไรท้ อ่ 6. เพราะเหตุใดระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ทอ่ จงึ ต้องมีการทางานรว่ มกัน เพอื่ ให้การดารงชีวิตไดอ้ ย่างปกติ 7. ระบบประสาทและระบบตอ่ มไรท้ อ่ มีความสาคัญอยา่ งไรตอ่ สุขภาพ การเจรญิ เตบิ โต และพัฒนาการ ของวัยรุ่น ระบบประสาทจะควบคุมการทางานของกลา้ มเนื้อ การรับรู้ การตอบสนองตอ่ ส่ิงเรา้ ตา่ ง ๆ ส่วนระบบ ต่อมไร้ท่อ จะสร้างฮอร์โมนเพื่อควบคุมลักษณะที่เปลี่ยนแปลงของร่างกายแบบค่อยเป็นค่อยไปของวัยรุ่นท่ี เกดิ ข้นึ อยา่ งต่อเน่ือง 8. ระบบประสาทซิมพาเทติก และระบบประสาทพาราซมิ พาเทติก มกี ารทางานอยา่ งไร ในระบบประสาท อัตโนมตั ิ ระบบประสาทซมั พาเทตกิ เปน็ ระบบประสาททกี่ ระตนุ้ การทางาน ระบบประสาทพาราซิมพาเทตกิ เป็นระบบประสาทท่ยี บั ยง้ั การทางาน 9. ถา้ รา่ งกายขาดธาตไุ อโอดนี จะมีผลอย่างไรต่อระบบต่อมไรท้ ่อ 1. ฮอร์โมนกระต้นุ ต่อมไทรอยด์ออกมามาก 2. ต่อมไทรอยดโ์ ตมากขึน้ 3. เกดิ เปน็ คอพอกจากการขาดไอโอดนี 10. ไตและตอ่ มหมวกไตทาหนา้ ทอี่ ะไร ควบคุมการไหลเวยี นของโลหิตและการหดตวั ของโลก 34

ชุดกิจกรรมการเรียนรู้ชุดท่ี 1 ระบบประสาทและระบบต่อมไร้ทอ่ เฉลยแบบฝึกหดั ที่ 6 คาชีแ้ จง ใหน้ กั เรียนนาข้อความในกรอบไปเตมิ หน้าคาถามใหส้ มั พนั ธก์ นั (10 คะแนน) โกรทฮอร์โมน โพรแลกติน ออกซิโทซนิ วาโซเพรสซนิ เอสโตรเจนและ ไทรอกซิน แคลซิโทนิน โพรเจสเทอโรน กลูโคคอร์ติ อนิ ซูลนิ และ คอยด์ กลคู ากอน อะดรีนาลีน โพรแลกตนิ 1. กระตนุ้ การเจรญิ เตบิ โตของเตา้ นม อินซลู นิ และกลคู ากอน 2. ควบคุมระดับน้าตาลในกระแสเลือด วาโซเพรสซิน 3. ควบคมุ การทางานของไตและนา้ ในรา่ งกาย เอสโตรเจนและ 4. ฮอร์โมนของเพศหญิง โพรเจสเทอโรน อะดรีนาลนี 5. กระตุ้นประสาทใหร้ า่ งกายเตรียมพร้อมเวลาฉกุ เฉิน โกรทฮอร์โมน .6. ควบคมุ การเจริญเตบิ โตของรา่ งกาย กลูโคคอรต์ คิ อยด์ 7. ควบคมุ กระบวนการเมแทบอลซิ ึมในรา่ งกาย ออกซิโทซิน 8. การหลงั่ นา้ นมขณะเด็กดูดนม แคลซิโทนิน 9. ควบคมุ ปรมิ าณแคลเซยี มในเลือด ไทรอกซนิ 10. ควบคุมการเผาผลาญในร่างกาย 35

ชดุ กิจกรรมการเรียนรูช้ ดุ ที่ 1 ระบบประสาทและระบบตอ่ มไร้ท่อ บรรณานุกรม กาไลทิพย์ ระน้อย และคณะ. (2551). หนังสือเรียน สขุ ศึกษา ม.1. กรุงเทพฯ : เอมพนั ธ.์ เชาวลิต ภมู ิภาค และกลั ยภัฏร ศรีไพโรจน์. (2551). คมู ือครูแผนการจัดการเรียนรู ช้ันมัธยมศึกษาปท่ี 1 กลุมสาระการเรยี นรสู ุขศกึ ษาและพลศึกษาตามหลักสูตรแกนกลาง การศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551. กรุงเทพฯ : วฒั นาพานิช. ประภาเพ็ญ สวุ รรณ. ม.ป.ป. การสอนสขุ ศกึ ษา ทฤษฎแี ละการประยุกต. กรุงเทพฯ :ไทยวัฒนาพานชิ . พรสุข ห่นุ นิรันดร,์ ประภาเพ็ญ สวุ รรณ, สรุ ีย์พนั ธุ์ วรพงศธรและอนันต์ มาลารตั น์. (2551). หนงั สอื เรยี นรายวชิ าพื้นฐาน สขุ ศึกษา ม.1 กลุม่ สาระการเรยี นรสู้ ุขศกึ ษาและพลศึกษา. พมิ พค์ รั้งท่ี 3. กรงุ เทพฯ : อกั ษรเจรญิ ทศั น์. วาสนา คณุ าอภสิ ิทธ์.ิ (2547). การพฒั นารปู แบบการพัฒนาครใู นการจดั ทาสาระหลักสตู ร กลุมสาระ การเรยี นรสู ุขศกึ ษาและพลศกึ ษา. วทิ ยานิพนธ ค.ด., มหาวิทยาลยั ราชภฏั นครราชสมี า, นครราชสีมา. สุชาติ โสมประยูร และคนอ่นื ๆ. (2545). กลมุ่ สาระการเรยี นรสู้ ุขศกึ ษาและพลศกึ ษา (สขุ ศึกษา) ชว่ งช้ันที่ 3 (ม.1-3) เล่ม 1. กรงุ เทพมหานคร: ประสานมิตร. อุทัย สงวนพงศ์ และสณุ ฏั ฐา สงวนพงศ์. (2555). สุขศกึ ษาและพลศกึ ษา ช้ันมธั ยมศกึ ษาปีท่ี 1. กรุงเทพฯ : พฒั นาคุณภาพวชิ าการ (พว.). 36