หน่วยที่ 2 ระบบไหลเวียนโลหิต

ระบบไหลเวยี นโลหติ ความสาคญั ของระบบการไหลเวยี นโลหติ ระบบไหลเวียนโลหิต เกิดข้ึนไดจ้ ากหวั ใจออกแรงบีบตัวส่งเลือดไปตามหลอดเลือ ด เพ่อื ส่งต่อไปยงั ปอด เป็นกระบวนการแลกเปล่ยี นแก๊สคารบ์ อนไดออกไซดเ์ ป็นแก๊สออกซิเจน จากนนั้ เลอื ดท่ไี ดร้ บั การแลกเปลย่ี นแลว้ จะไหลกลบั เขา้ สู่หวั ใจ เพ่อื นาเลือดไปเล้ยี งส่วนต่างๆ ของร่างกาย สลบั ไปมาแบบน้อี ย่างต่อเน่ือง

หนา้ ทข่ี องระบบหมนุ เวยี นโลหติ ❖ นาสารอาหารและสารอน่ื ๆ ไปเล้ยี งเซลลต์ ่างๆ ของร่างกาย ❖ นาคารบ์ อนไดออกไซดอ์ อกทางปอด เพอ่ื แลกเปลย่ี นออกซเิ จนกลบั มาใช้ ❖ นาของเสยี ซง่ึ เกดิ จากเมแทบอลซิ ม่ึ เพอ่ื ขบั ออกภายนอกร่างกาย ❖ การคงปรมิ าณสารนา้ ของร่างกาย ช่วยควบคุมและรกั ษาดลุ ของสารนา้ ภายในร่างกาย ❖ การควบคุมอณุ หภูมิ รกั ษาอณุ หภมู ขิ องร่างกาย ใหเ้ป็นปกติ (37องศาเซลเซยี ส) ❖ ปรบั ระดบั และช่วยใหเ้ลอื ดไหลเวยี น และควบคุมการทางานของร่างกายใหส้ มดุล

องคป์ ระกอบของระบบไหลเวียนโลหิต 1. เลือด (blood) เป็ นของเหลวท่ีไหลเวียนอยู่ในหัวใจและหลอดเลือด มีฤทธ์ิเป็ นด่าง เหนียวกว่าน้ าประมาณ 5 เท่า ในร่างกายคนเรามีเลือดอยู่ประมาณร้อยละ 9-10 ของน้าหนกั ตวั เลือดมีส่วนประกอบที่สาคญั 2 ส่วน ไดแ้ ก่ ➢ ส่วนท่ีเป็ นของเหลว เรียกกว่า น้าเลือด หรือ พลาสมา (plasma) มีอยปู่ ระมาณ ร้อยละ 55 ของปริมาณเลือดท้งั หมดในร่างกาย มีน้าเป็ นส่วนประกอบร้อยละ 91 นอกน้นั เป็นสารอื่นๆ ไดแ้ ก่ สารอาหารต่างๆ เอนไซม์ (enzyme) ฮอร์โมน (hormone) แ ล ะ แ ก๊ ส (gas) ร ว ม ท้ัง ข อ ง เ สี ย ท่ี ร่ า ง ก า ย ไ ม่ ต้อ ง ก า ร เ ช่ น ยูเ รี ย ( urea) แกส๊ คาร์บอนไดออกไซด์ น้าเลือดทาหนา้ ท่ีลาเลียงสารอาหาร เอนไซม์ ออร์โมน และ แก๊สออกซิเจนไปเล้ียงเซลลส์ต่างๆ ของร่างกาย และลาเลียงของเสียจากร่างกาย ไปทาลายท่ีตบั และขบั ออกจากร่างกายทางปัสสาวะ ผวิ หนงั และปอด

องคป์ ระกอบของระบบไหลเวียนโลหิต ➢ ส่วนท่ีเป็ นของแข็ง ไดแ้ ก่ เซลส์เมด็ เลือด (Corpuscle) และเกลด็ เลือด (Platelet) มีอยู่ ประมาณร้อยละ 45 ของปริมาณเลือดท้งั หมด

เซลส์เมด็ เลือด มีอยู่ 2 ชนิด เซลส์เมด็ เลือดแดง (Red blood cells) เป็นเซลส์ไม่มีนิวเคลียสค่อนขา้ ง กลมและแบน ตรงกลางบุ๋มเขา้ หากนั ส่วนประกอบส่วนใหญ่เป็ นสาร ประเภทโปรตีนที่เรียกว่า ฮีโมโกลบิน (hemoglobin) ซ่ึงมีเหล็กเป็ น องค์ประกอบท่ีสาคัญ ฮีโมโกลบินน้ีมีสมบัติในการรวมตัวกับแก๊ส ออกซิเจนไดด้ ีมาก เซลส์เม็ดเลือดแดงมีหนา้ ที่ลาเลียงแก๊สออกซิเจนไป ยงั เซลส์ต่างๆ ทว่ั ร่างกาย และลาเลียงแก๊สคาร์บอนไดออกไซดจ์ ากเซลส์ กลบั ไปสู่ปอดเพื่อทาการแลกเปล่ียนแก๊สแห่งที่สร้างเซลส์เม็ดเลือดแดง คือ ไขกระดูก เซลส์เมด็ เลือดแดงมีอายปุ ระมาณ 110 – 120 วนั หลงั จาก น้นั กจ็ ะถูกส่งไปทาลายที่ตบั และมา้ ม

เซลส์เมด็ เลือดขาว (White blood cells) เป็นเซลส์ที่มีนิวเคลียส รูปร่างกลม มีขนาดใหญ่กวา่ เซลส์เมด็ เลือดแดง ไม่มีสี ทาหนา้ ท่ีต่อตา้ นและทาลายเช้ือโรคหรือส่ิงแปลกปลอมท่ีเขา้ สู่ ร่างกาย แหล่งท่ีสร้างเซลส์เมด็ เลือดขาว ไดแ้ ก่ มา้ ม ไขกระดูก และต่อมน้าเหลือง เซลส์เมด็ เลือดขาวมีอายปุ ระมาณ 7-14 วนั กจ็ ะถูกทาลาย

เกลด็ เลือด เป็ นส่วนประกอบของเลือดที่ไม่ใช่เซลส์ แต่เป็ นชิ้นส่วนของเซลส์มีรูปร่างเป็ น รูปไข่และแบน มีขนาดเล็ก ไม่มีสีและไม่มีนิวเคลียส ทาหน้าท่ีช่วยทาให้เลือด แขง็ ตวั ในกรณีท่ีเกิดบาดแผล โดยจบั ตวั เป็นกระจุกร่างแห อุดรูของหลอดเลือดฝอย ทาใหเ้ ลือดหยดุ ไหล แหล่งท่ีสร้างเกลด็ เลือด คือ ไขกระดูก เกลด็ เลือดน้ีมีอายเุ พียง 4 วนั เท่าน้นั กจ็ ะถูกทาลาย

หลอดเลือด (Blood Vessels) แบ่งออกเป็น 3 ชนิด ไดแ้ ก่ หลอดเลือดแดง (arteries) ประกอบดว้ ยกลา้ มเน้ือเรียบ ผนงั หลอดเลือดจะหนาและแขง็ แรง ยืดและหดตวั ไดม้ าก เพราะตอ้ งทนทานต่อแรงดันเลือดท่ีสูบฉีดออกจากหัวใจเลือดที่อยู่ ในหลอดเลือดน้ีเป็นเลือดแดง มีปริมาณแก๊สออกซิเจนมาก ยกเวน้ เลือดท่ีอยใู่ นหลอดเลือด แดงพลั โมนารี (pulmonary artery) ท่ีนาเลือดจากหัวใจไปยงั ปอด ซ่ึงจะเป็นเลือดดาที่มี ปริมาณแกส๊ คาร์บอนไดออกไซดม์ าก

หลอดเลือดดำ (Veins) เป็นหลอดเลือดที่นาเลือดจากส่วนต่างๆ ของ ร่างกายเขา้ สู่หวั ใจ เลือดท่ีอยใู่ นหลอดเลือดน้ีเป็นหลอดเลือดดามี ปริมาณแก๊สคาร์บอนไดออกไซดม์ าก ยกเวน้ เลือดที่อยใู่ นหลอดเลือด ดาพลั โมนารี (pulmonary vein) ท่ีนาเลือดจากปอดกลบั สู่หวั ใจจะเป็น เลือดแดง หลอดเลือดดาจะมีผนงั บาง เพราะไม่ตอ้ งรับแรงสูบฉีดของ เลือดเหมือนหลอดเลือดแดง และจะมีลิ้นอยภู่ ายในหลอดเลือดเป็น ระยะๆ เพื่อป้องกนั ไม่ใหเ้ ลือดไหลยอ้ นกลบั

หลอดเลือดฝอย (capillaries) เป็นหลอดเลือดที่มีขนาดเลก็ ละเอียดเป็นฝอยติดต่ออยู่ ระหวา่ งแขนงเลก็ ๆ ของหลอดเลือดดาและหลอดเลือดแดง หลอดเลือดฝอยน้ีมีผนงั บางมาก ประกอบดว้ ยเซลส์เพียงช้นั เดียว หลอดเลือดฝอยมีอยทู่ วั่ ไปเกือบทุกส่วน ของร่างกายและมีจานวนมาก บริเวณผนังของหลอดเลือดฝอยเป็ นบริเวณท่ีมี การแลกเปลี่ยนสารอาหาร แก๊ส และของเสียต่างๆ ระหว่างเลือดกบั เซลส์ของ ร่างกาย

กระบวนการทางานของระบบไหลเวยี นโลหติ

โครงสรา้ งของหวั ใจ หวั ใจของคนที่โตเตม็ วยั จะมีขนาดเท่ากบั กาป้ันของตนเอง กวา้ งประมาณ 9 ซม. ยาว 12.5 ซม. และหนา 5 ซม. มีน้าหนกั ประมาณ 300 กรัม มีตาแหน่งอยภู่ ายในช่องอกระหวา่ งปอดท้งั 2 ขา้ ง ค่อนไปทางซา้ ยเลก็ นอ้ ย หวั ใจอยภู่ ายในเยอ่ื หุม้ หวั ใจที่เรียกวา่ เยอื่ หุม้ เพอริคาร์เดียม (pericardium)



เสน้ เลอื ดท่หี วั ใจ 1). Aorta (เอออร์ตา) คือ เสน้ เลือดแดงใหญ่ ที่ทาหนา้ ท่ีนาเลือดแดงออก จากหวั ใจหอ้ งลา่ งซา้ ยไปเล้ียงส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย (มี 1 เสน้ ) 2). Pulmonary artery (พลั โมนารี อาร์เตอรี่) คือ เสน้ เลือดแดงที่นา เลือดดาออกจากหวั ใจไปฟอกที่ปอด (lung) ซา้ ยและขวา (มี 2 เสน้ ) 3). Pulmonary vein (พลั โมนารี เวน) คือ เสน้ เลือดดาท่ีนาเลือดแดงท่ี ฟอกแลว้ จากปอดนากลบั เขา้ หวั ใจทางหอ้ งบนซา้ ย (มี 4 เสน้ )

เสน้ เลอื ดท่หี วั ใจ 4). Superior vena cava (ซูปิ เรีย เวนาคาวา) คือ เสน้ เลือดดาที่นาเลือดดาจาก ส่วนบน (ศีรษะ แขน และลาตวั ดา้ นบน) มาเขา้ หวั ใจหอ้ งบนขวา (มี 1 เสน้ ) 5). Inferior vena cava (อินฟี เรีย เวนาคาวา) คือ เสน้ เลือดดาท่ีนาเลือดดา (เลือดท่ีมี O2 ต่า) จากขาและลาตวั ดา้ นลา่ งมาเขา้ หวั ใจหอ้ งบนขวา (มี 1 เสน้ )



ขนั้ ตอนการทางานของระบบไหลเวยี นเลอื ด 1. หวั ใจหอ้ งบนขวาจะรับเลือดจากหลอดเลือดดาซูพเี รียเวนาคาวา (Superior Venacava) ซ่ึงรับเลือดมาจากศีรษะและแขน และรับเลือดจากหลอดเลือดดาอินฟี เรียเวนาคาวา (Inferior Venacava) ซ่ึงรับเลือดมาจากลาตวั และขาเขา้ สู่หวั ใจ 2. หวั ใจหอ้ งบนขวาจะบีบตวั ทาใหเ้ ลือดไหลเขา้ สู่หวั ใจหอ้ งลา่ งขวาผา่ นลิ้นหวั ใจ ไตรคสั พดิ 3. หวั ใจหอ้ งล่างขวาจะบีบตวั เลือดจะไหลผา่ นลิน้ หวั ใจพลั โมนารีเซมิลนู าร์ ทาใหเ้ ลือด ไหลเขา้ สู่หลอดเลือดพลั โมนารีอาร์เทอรี

ข้นั ตอนการทางานของระบบไหลเวียนเลือด 4. เลือดจะถูกส่งไปยงั ปอดเพอ่ื แลกเปล่ียนแก๊ส ทาใหเ้ ลือดมีแก๊สออกซิเจนสูงข้ึน 5. เลือดที่มีแก๊สออกซิเจนสูง จะออกจากปอดแลว้ ไหลกลบั สู่หวั ใจทางหลอดเลือด พลั โมนารีเวน เขา้ สู่หวั ใจหอ้ งบนซา้ ย เม่ือหวั ใจหอ้ งบนซา้ ยบีบตวั เลือดจะไหล ผา่ นลิ้นหวั ใจไบคสั พิดเขา้ สู่หวั ใจหอ้ งล่างซา้ ย 6. เมื่อหวั ใจหอ้ งล่างซา้ ยเกิดการบีบตวั ทาใหเ้ ลือดไหลผา่ นลิน้ หวั ใจเอออร์ติกเซมิลนู าร์ ทาใหเ้ ลือดไหลเขา้ สู่หลอดเอออร์ตา (Aorta) ซ่ึงเป็นหลอดเลือดแดงใหญ่ เลือดที่มี ปริมาณแกส๊ ออกซิเจนสูงจะไหลไปยงั ส่วนต่างๆ ของร่างกาย

กจิ กรรมเรยี นรู.้..สู่การปฎบิ ตั ิ เพ่ือความเขา้ ใจท่ีคงทนใหน้ กั เรียนปฏิบตั ิกิจกรรมต่อไปน้ี 1. หาข่าวหรือบทความ แลว้ สรุปข่าวหรือบทความท่ีเกี่ยวกบั ความผดิ ปกติหรือโรคท่ี พบบ่อยของอวยั วะในระบบไหลเวยี นโลหิต 2. หาคาศพั ทภ์ าษาองั กฤษที่เก่ียวกบั ระบบไหลเวยี นโลหิต พร้อมท้งั เขียนความหมาย และตาแหน่งหนา้ ที่ของศพั ทน์ ้นั ๆ