kasım sayısı 2021

ÖZEL EĞİTİM DERGİSİ SAYI: 2 İZMİR DEMOKRASİ ÜNİVERSİTESİ ÖZEL EĞİTİM ŞEMSİYESİ Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) KASIM 2021

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) İÇİNDEKİLER EKİBİMİZDEN SİZLERE 02 03-06 OTİZM SPEKTRUM ÖZEL EĞİTİM - sayfa 1 BOZUKLUĞUNA GENEL BAKIŞ 07-08 OTİZM İLE İLGİLİ DOĞRU 09-11 OTİZMDE DEĞERLENDİRME BİLİNEN YANLIŞLAR SÜRECİ 12-14 OTİZMLİ BİREYLERDE 15-16 TAKINTILAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ OTİZMDE BİLİMSEL DAYANAKLI OLMAYAN UYGULAMALAR VE YÖNTEMLER OTİZM ÜZERİNE FİLM VE DİZİ YİĞİT ÜNVEREN İLE OTİZM 17-21 ÖZERİLERİMİZ ÜZERİNE 22-23 HADİ BE OĞLUM OTİZM İLE YAŞAMAK 24-26 ATYPICAL 27-30 TEMPLE GRANDİN KİTAP ÖNERİLERİMİZ MELİHİN OTİZM İLE SAVAŞI, MÜCADELESİ VE HAYATI ÖYLE BİR MELİH Kİ... 31 32-33 34 TEŞEKKÜRLER.. 35

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)ÖZEL EĞİTİM - sayfa 2 Sevgili okurlarımız; Kasım sayımızda sizler için \"Otizm Spektrum Bozukluğu\" konusunu ele aldık. Ekip arkadaşlarımızın derlediği yazıların yanında değerli alan içerisinde yer alan öğretmenlerimizin deneyim ve bilgilerini, otizme dair yaşam hikayelerini de sizler için kasım sayımıza ekledik. Farklı ve zengin içeriklerle oluşturduğumuz bu sayımızın sizler için faydalı olmasını diliyoruz. İyi okumalar.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞUNA GENEL BAKIŞ Emine Nur ŞİMŞEK Öncellikle işe otizmin kelime aannllaammııynlaa gveeletannoımutıoilsesböazşclüağyaülnımtüoretimzmiş kelime anlamı Yunancada öz, kendi halidir. İlk kez 1908’te Bleuler tarafından şizofreni hastaları için kullanılmıştır. Leo Kanner ise otizm ifadesini 1943’te tekrar ele almış ve psikolojik sorunu olmayan dilsel bozukluğu ile sosyal becerileri zayıf bireyleri otizm başlığı altına almıştır. Şimdi ise gelelim otizm spektrum bozukluğunun tanımına ÖZEL EĞİTİM - sayfa 3 Doğuştan gelen ya da yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan nörogelişimsel bozukluktur. OSB’ye İlişkin Özellikler Nelerdir? OSB nin görülme sıklığı giderek artmaktadır. Son yıllarda istatistiklere göre 550.000 civarında OSB’li birey bulunmaktadır. 1. 0 – 14 yaş aralığında ise tahminen 150.000 birey bulunmaktadır. OSB’li bireylerde yaklaşık %40 oranında farklı türlerden zekâ geriliği gözlemlenmektedir .ve %60 oranında epilepsi eşlik etmektedir. OSB’nin erkek bireylerdeki yaygınlığı daha fazladır ancak kız bireylerde spektrumdan etkilenmenin daha fazla olduğu gözlemlenir. OSB’li bireylerde mide ve bağırsak sorunları izlenmiştir. Bu sorunlardan biri de ishaldir. OSB’li bireylerin çoğunda baş gösteren diğer bir sorun ise uykunun sık sık bölünmesi ve uyumada güçlüklerdir.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)ÖZEL EĞİTİM - sayfa 4 Otizm için kesin sınırlar ve çizgiler belirlemek oldukça zordur. Her birey kendine özgü özellikler gösterebilir. OSB’li bireyler bozukluktan farklı derecede ve farklı alanlarda etkilenmektedirler. OSB’nin Belirtileri Nelerdir? Erken Belirtiler 1. 6. ayın sonunda başkalarına gülme davranışını sergilememesi 2. 12. ayın sonunda parmak işaret etmeme basit jestleri yerine getirmeme 3. 16. ayın sonunda sözcük kullanımının olmaması 4. 24. Ayın sonunda basit cümleler kurmamak 5. Gelişim geriliği dönemsel özellikleri sergileyip sonradan yapmamak Okul Öncesi Dönemdeki Belirtiler 1. Başka kişilerin kendine dokunmasından rahatsız olması 2. Taklit becerilerinin zayıf olması 3. Günlük yaşamda iletişim becerilerin zayıf olması 1. Adı ile seslenildiğinde cevap vermemesi 2. Jest ve mimik kullanımında zayıflıklar 3. Tekrarlı davranışlar sergilemek 4. Oyuncaklarla işlevleri dışında oynamak 5. Yemeklere aşırı derece seçici davranmak 6. Sık sık öfke nöbetleri geçirmek 7. Seslere ve ışıklara aşırı hassasiyet Okul Döneminde Gözlenen Bazı Özellikler 1. Sosyal beceri gerektiren oyunlara katılmamak 2. Değişime kapalı olmak sırası değiştiğinde etkinliklere geçişte zorlanmak 3. Sporda aktif olmamaları 4. Dinlemede ve ders çalışmada zorlanmalar 5. Tek yönlü iletişim kurma ve iletişimi başlatmada zorlanma 6. Fazlaca didaktik ifadeleri kullanması 7. Empati ve benzeri soyut ifadeleri algılamada güçlükler 8. Kendi yaş gruplarından ziyade daha küçük çocuklarla oynamak 9. Fazla kuralcı davranmak

ÖZEL EĞİTİM - sayfa 5Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) Otizm Spektrum Bozukluğu ve Eğitim OSB’de en etkin tedavi yöntemlerinin başında eğitim gelir. Eğitime ailede dahil edilerek bireylerin bireyselleştirilmiş eğitim planı kapsamında uygun yöntem ve tekniklerle eğitim almaları gerekir. OSB’li Olan Bireylerde İletişim Becerilerinin Kazandırılması: OSB’li bireylere iletişim becerileri kazandırılırken gelişimsel yaklaşıma göre oyun oynama çocuk merkezli etkileşimler ve duyusal paylaşımlar teşvik eder. Davranışsal yaklaşımda yer alan uygulamalar ise çocuğun düzeyine uygun iletişimsel hedefler belirlenir .ve amaca ulaşmak için uygulamalı davranış analizi basamakları yerine getirilir. Floor Time: her çocuk için deneyimli kişiler ve ailelerce müdahale planı hazırlanır programın temelinde çocuğun gelişimsel özelliklerinin belirlenmesi ve buna uygun planların hazırlanıp uygulanması yer alır. Etkileşime Duyarlı Öğretim: gelişimsel yaklaşıma dayalı bir uygulamadır. Bu uygulamanın amacı anne ve babalara çocuklarının iletişim becerilerini arttıracak destekler sunma temeline dayanır. Fırsat öğretimi: çocuğu iletişime teşvik eden bir çevre hazırlanır. Çocuk kendisinden beklenen hedef davranışı yerme ine getirdiğinde davranışla işlevsel olarak ilişkili bir doğal pekiştirme yapılır.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)ÖZEL EĞİTİM - sayfa 6 PECS: Altı evreden oluşur her evrenin amacı farklıdır. Davranış pekiştirerek diğer evreye geçilir. OSB de sosyal becerilerin öğretimi: Doğrudan öğretim: çocuğa yönerge sunularak uygun davranışa model olarak veya. İpucu sunularak vb. yapmasını beklemektir. Model olma, sosyal senaryolar, sosyal öyküler, karikatür sohbetleri, sosyal otopsi, temel tepki öğretimi, görsel destekler vb. uygulamalar sosyal becerileri desteklemede kullanılır. OSB de oyun becerilerinin öğretimi: OSB’li bireylerin sosyal yaşamdaki pasiflikleri iletişimdeki yetersizlikleri oyun alanını da olumsuz olarak etkilemektedir. Aşamalı yardımla öğretim, ayrıl denemelerle öğretim, video modelle öğretim, temel tepki öğretimi yöntemleri oyun becerilerini geliştirmede kullanılabilir. Yukarıda OSB ile ilgili genel bilgileri sizler için derleyip bir araya getirdik bu bilgiler sizin çocuğunuza bakış açınızda ve ona olan davranışlarınızda umarız olumlu etkiler yaratır. Özel gereksinimli bir çocuğa sahip olmak hiç bilinmeyen bir ülkeye tatile gitmeye benzer. Dilini kültürünü bilmediğiniz bir sürü gizemin içinde bir anda bulursunuz kendinizi ama en güzel yanı tüm gizemleri çözdükçe kendinizi oraya ait hissedeceksiniz çocuğunuzun kendine özgü tüm özelliklerini tanıdıkça bu yolculuk tatilden öteye gidecek ve artık siz kendinizi oraya ait hissedeceksin.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) OTİZM İLE Gizli bir yetenek ve zekâ algısı İLGİLİ DOĞRU Otizm spektrum bozukluğuna sahip bireyler arasında böyle bir gruptan bahsetmek BİLİNEN mümkün ancak bu grup t otizmli bireyler YANLIŞLAR arasında %10’nun altında diyebileceğimiz küçük bir grubu oluşturuyor bunun yanında Helin ACAR otizm spektrum bozukluğu gösteren çocukların büyük bir kısmında zihinsel yetersizlik ve zekâ problemleri görülebiliyor. ÖZEL EĞİTİM - sayfa 7 Çok zekidirler, hiç bir şeyi unutmazlar. Sanıldığının aksine, otizm spektrum bozukluğu tanılı bireylerin çoğunda , farklı düzeylerde zeka geriliği görülür. Ayrıca zeka testlerinde belli alanlar diğer alanlara kıyasla çok daha geri çıkabilir. Otizme aşıların neden olduğu Günümüz itibariyle otizm spektrum bozukluğuna neden olduğuna ilişkin bilimsel bir kanıt söz konusu değil. Beslenme ya da diyetin çözüm olabileceği düşüncesi Bazı çocuklarda beslenme ve diyet uygulamaları çocukların otizm spektrum bozukluğu ula ilgili davranış örüntülerine olumlu olarak etkide bulunabiliyor. Ancak bunun otizm spektrum bozukluğu için kesin bir tedavi şekli olduğu söylemek mümkün değil. Tedaviyi tek bir çözümde arama düşüncesi Otizm spektrum bozukluğu ile ilgili yüzlerce uygulama içerisinde tıbbi, eğitsel ve davranışsal müdahaleler arasında ailelerin uzmanların bilimsel dayanıklı uygulamalara rağbet göstermesi gerekir. Otizm tanısı sadece 3 yaş ve sonra konulur Otizm, doğuştan gelen bir yetersizliktir. Dikkatli gözlem ve değerlendirme ile 18 aydan itibaren otizm riski belirlenebilir.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)ÖZEL EĞİTİM - sayfa 8 Duygusal olarak donuk, buzdolabı diye adlandırılan annelere sahiptirler 1950’lerde duygusal yakınlıktan yoksun olan anneler için öne sürülen “buzdolabı anne” kanısı uzun yıllar önce çürütülmüştür. Hepsinin dış görünüşleri aynıdır. Otizmli çocukların hepsi birbirinden farklı fiziksel özelliklere sahiptir. Konuşma becerilerine sahip değildirler. Otizmli çocukların bazıları konuşma becerilerine sahiptirler. Gerekli ve doğru eğitimler verildiği sürece konuşma becerisini de kazanabilirler. Otizmin nedeni akraba evliliğidir. Otizmin nedeni günümüzde hala bilinmemekle birlikte genetik temelleri olabileceği, çevresel faktörlerle tetiklendiği görüşü hakimdir. Akraba evliliği, bazı çekinik genlerin baskın hale gelmesine neden olabilir. Ama tek başına yeterli ve geçerli bir neden değildir! İlaç kullanarak iyileşirler. Otizmin tek tedavisi erken ve yoğun eğitimdir. İlaçlar ana belirtileri düzeltmez, sadece eşlik eden sorunlar için kullanılabilirler. Otizm tanısı kalkmaz. Bilimsel araştırmalar 3 yaşından önce yoğun ve etkili bir eğitimle önemli sayıda çocuğun ileriki yaşlarda normal gelişim gösteren akranlarıyla birlikte eğitim alabildiklerini göstermektedir. Evet tamamen ortadan kalkmayabilir. Ama otizmin etkileri büyük oranda azaltılabilir.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) Otizmli Bu yazımı otizmli dergisinde ve dergiye bağlı sosyal Bireylerde medya hesaplarından veya benim şahsi sosyal medya Takıntılar ve hesaplarımdan ebeveynler tarafından mesajlar yolu ile Çözüm Önerileri sorulan sorular ışığında yazmak istedim. Gerek Özel Eğitim Öğrt. Veysi ÇEÇEN sosyal medya üzerinden gerek yüz yüze çalıştığım velilerimin takıntılar konusunda kafa karışıklıklarını gidermek bir nebze olsun çözüm önerileri ÖZEL EĞİTİM - sayfa 9 sunmak amacıyla böyle bir yazıyı yazma gereğini duydun faydalı olmam dileği ile... Yazı soru cevap şeklinde olacak ancak onun öncesinde takıntıların her çocukta farklı olduğunu bir takıntı bitince başka bir takıntının başladığını saha çalışmalarımızda görüyoruz. Takıntı nedir? Kelime anlamı mantıklı olmayan, tekrarlayan, rutine bağlı, toplum nezdinde anormal davranışlar olarak adlandırılır. Özel çocuklarda da ortaya çıktığı gibi normal gelişim gösteren çocuklarda 2-5 yaş aralığında ortaya çıkabilmektedir. Obsesif kompülsif bozukluk olarak adlandırılan, kişinin hayatını olumsuz etkileyen tekrarlayıcı düşünce ve davranışlara neden olan, kaygı bozukluğu olan çocuklarda da ortaya çıkabilmektedir. Erken tanı ve tedavi çok önemlidir. Bunun yanında aile faktörü de önem arz etmektedir. Söz konusu konu ile ilgili aile davranış eğitimi almalı eğitimi tavizsiz bir şekilde çocuğuna uygulamalıdır. Takıntılar stres atmak amacıyla yapılabileceği gibi stresten veya çevresel faktörlerin birey üzerindeki etkisinden de kaynaklanıyor olabilir. Diğer yazılarımda da ifade ettiğim gibi özel çocuklarda devinimsel bir hareket

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)ÖZEL EĞİTİM - sayfa 10 veya streotipik bir davranış gördüğümüzde ilk etapta bu anormal davranışın nedenine bakmamız lazım. Neden tespit edilmediği sürece deneme yanılma yolu ile bocalayıp dururuz bu durum çocuğa vakit kaybına yol açacaktır. Yani anlatmak istediğim şu ki çocuk bir şeye karşı tepki veriyorsa mutlaka ona etki eden uyarıcıyı analiz etmemiz gerekmektedir. Bunun yanında çocukların Bireysel farklılıklarını göz ardı etmememiz gerekmektedir. Her yaklaşım açısı her bireyde aynı etkiyi yaratamayacağı için müdahale şeklini iyi tespit etmemiz gerekmektedir. Çocuklarda Takıntı Örnekleri ve Çözüm Önerileri 1) Çocuklarda yememe takıntısına nasıl çözüm bul abiliriz? Yemek yememe veya yemekte aşırı seçici olan çocuklar var. Çocuklarda eşik yöntemi dediğimiz yöntemle yiyemediği yedirebiliriz. Eşik yöntemi örneğin; çocuk yoğurt yemeyi seviyor ama peyniri sevmiyor. Yoğurdun içinde çok küçük bir peynir parçacığı konulur ve bu parçalar gün geçtikçe damak alışana kadar verilir. Gün geçtikçe parçacıklar azar azar artırılır. Bu şekilde bir yöntem kullanılabilir. Damak alışınca sorunun üstesinden geldiğinizi fark edeceksiniz. (Her çocukta aynı etkiyi yaratmayabilir). İkinci bir yöntem ise çocuğun algı durumu iyiyse yemediği yemeklerden şekiller yaparak veya oyunlaştırma yöntemi ile yemek yeme davranışı kazandırılabilir. 2) Çocuğum sürekli parmağını ağzına, burnuna koyuyor ne yapabiliriz? Bu tür streotipik takıntıların neyden kaynaklandığını iyice tespit etmemiz gerekmektedir. Genelde nörolojik baskınlığı ağır basan ve stres oranı yüksek olan çocuklarda daha belirgin görünen bir problemdir. Bıktırma yöntemi birçok çocuk üzerinde denediğimde başarı elde ettiklerim oldu. Örneğin; sürekli parmağını ağzına koyuyorsa her koyduğunda sizde onun elini tutarak ağzında bırakmasını sağlayın aşırı tepki verip geri çıkartmaya çalışacaktır. 10 saniye gibi veya çocuğun tepkisine göre bu süreyi uzatabilir veya kısaltabilirsiniz. Bunu her yaptığında sizin de aynı şekilde bıktırma yöntemini kullanabilirsiniz. Zamanla vazgeçtiğini göreceksiniz. 3) Çocuklarda nesne takıntısı için neler yapılabilir? Nesne takıntısı olan çocuklarda oyun terapisi ile üstesinden gelinebilir. Hangi nesne veya nesnelere takıntısı varsa o nesnelerle oyunlar kurup olayı anlamsızlıktan çıkarıp nesneleri anlamlı hale getirebilirsiniz.

ÖZEL EĞİTİM - sayfa 11Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) Çocuğu tek başına bir ortama bıraktığınızda elbette dikkat dağınıklığından kaynaklı sebeplerden dolayı kendi dünyasına dalabilir ve kendince belirlediği nesneleri rutine bağlayabilir. Bu durum kontrol altına alınmadığı ve çocukla anlamlı oyunlar kurulmadığı sürece takıntılar devam edecektir. Bu tür takıntılarda “mahrum bırakma yöntemi” de kullanılabilir. Takıntılı haline gelmiş nesneleri ortamdan yok etmek gibi... 4) Çocuğumda aşırı düzen takıntısı var bu konuda neler yapabilirim? Aşırı düzen takıntısı Obsesif-kompulsif bozukluk grubu içerisinde değerlendirilir. Bu tür takıntısı olan bireylerde çevresindeki nesneler belli bir simetride durmaması onlar için bu durum stres kaynağı olabiliyor. Simetrik zekadan veya yaygın gelişimsel bozukluklardan da kaynaklanan bir durum olabiliyor. Tüm takıntılı davranışlarda etkili olabilecek uygulamalı davranış analizleri yöntemleri ile düzen takıntısının üstesinden gelinebilir. Bunun yanında hayır yapma lütfen gibi söylemler ne yazık ki işe yaramıyor. Takıntılar davranışa dönüşmeden anında dikkati farkı yöne çekerek önlemi alınabilir. Bu ve bunun gibi yüzlerce takıntı sayılabilir. Genel itibari ile takıntılar konusunda aile işin merkezinde olmalı ve anından davranış analizleri yöntemleri ile müdahale etmeleri gerekmektedir. Yapma, etme, kızarım, ayıp vs. gibi söylemler daha kötü bir hale sokabilir. Çocuk bu söylemlerle olayı inada da bindirebilir. Bunun için dikkati farklı yöne çekmek ve çocuğun vaktini dolu dolu geçmeye çalışmanız gerekmektedir. Özel eğitimin bel kemiği olarak adlandırdığım UDA, ABA’yı (uygulamalı davranış analizi) ni uygulamak gerekmektedir. Tüm bunların yanında bireyin psikolojik durumu, stres ve depresyon durumunu da göz ardı etmememiz gerekmektedir.

OTİZM SPEKTRUM Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) BOZUKLUĞUNDA DEĞERLENDİRME En genel haliyle herhangi bir gelişimsel yetersizliğe sahip çocuğun SURECİ özel eğitim süresi boyunca devam Helin ACAR eden bir etkinliğidir. Otizm spektrum bozukluğuna sahip çocukların değerlendirmesinde ise çocukların gelişimi, alınması gereken, yapılması gereken müdahaleler için karar vermek amacıyla farklı kaynaklardan farklı değerlendirme yöntem ve araştırma kullanarak veri toplama sürecidir. 2 temel süreci kapsar; tarama ve tanılama ÖZEL EĞİTİM - sayfa 12 Tarama: Ayrıntılı değerlendirme öncesi hızlı ve daha az kapsamlı değerlendirme süreci olarak tanımlanır. Özel gereksinimli olan ya da olabilecek çocukların daha kapsamlı teste gereksinimleri olup olmadığını belirlemek için becerilere, kişiliğe, yeteneğe ve benzeri alanlara göre hızlı ve eleyici tanımlamasıdır. Tanılama -Tarama sürecinde otizm spektrum bozukluğuna ilişkin belirtiler gösteren çocukların daha detaylı incelemesi ile tanının kesinleştirmesi sürecine tanılama denir. Değerlendirme süreci bir çocuğun otizmli olma olasılığından şüphelenmesiyle başlanılıyor. Buna farkına varma süreci diyoruz. Farkına varma süreci çoğu kez ailenin ya da bir uzmanın çocuğun davranışlarında veya özelliklerinde bir şeylerin yolunda gitmediği düşünmesi ile başlayan bir süreçtir. Çocuğun farklı gelişim alanlarında akranlarının gösterdiği özellikleri gösterip göstermediğini tespit etmek gerekiyor. Bu alanlar ; motor beceriler, bilişsel beceriler, sosyal etkileşim , iletişim becerilerdir. Tüm bu alanlarda izlenimleri doktorlar yapmıyorlar daha çok çocuk gelişimcileri, özel eğitimcilerin ve tıp söz konusu olunca psikiyatristlerin işi oluyor.

ÖZEL EĞİTİM - sayfa 13Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) Tarama 2’ye ayrılır: Genel gelişimsel tarama (1. Düzey) Çocukları genel gelişimsel özellikleri anlamında incelemektir. Bu alan tüm çocuklar için geçerlidir. Otizme yönelik tarama (2. Düzey) Doğrudan otizm üzerinde yapılan bir taramadır. Çocukta otizm olma olasılığı var mı sorusuna cevap ararız. Tanılama süreci: otizm spektrum bozukluğuna ilişkin belirtiler gösteren çocukların daha detaylı incelenmesi ile otizm spektrum bozukluğu tanısının geliştirmesi sürecine tanılanma denir. süreci yoğun olarak klinik uzmanlarının tanı ölçütleri doğrultusunda çocuğu incelemeleri ve karar verme aşamasıdır. Değerlendirme yöntemleri ·çocuğa ilişkin kayıtların incelenmesi ·Gelişimsel ve tıbbi öykünün alınması ·Ebeveyn veya çocuğa bakan kişilerle görüşmeler ·Ebeveyn ve öğretmen derecelenme ölçeklerinin kullanılması ·Çocuğun doğrudan gözlemlenmesi ·Bilişsel, akademik ve uyumsal davranışların ve iletişim/ dil becerilerin değerlendirmesi. Bu süreçte kullanılan tekniklerin amacı çocuğun sahip olduğu özellikler hakkında çok boyutlu ve detaylı bilgileri geçerli ve güvenilir yollarla elde etmektir. Elde edilen verilerin incelenmesi yoluyla çocuğun yetersizliğini ve yetersizlikten etkilenme derecesini ortaya koymak ve çocuğu tanılamaktır. Tanılama ; eğitsel ve tıbbi tanı olarak ikiye ayrılır.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)ÖZEL EĞİTİM - sayfa 14 Tıbbi tanı: Tanıyı koyma yetkisi ülkemizde çocuk psikiyatristlerindedir. Çocuk psikiyatrisi çocuklara klinik muayeneden geçiriyorlar. Özel eğitim uzmanı, dil konuşma terapisti, klinik psikoloğu ve çocuk ergen psikoloğu gibi farklı yanlarda sürece dahil olabilir. Eğitsel tanı: Çocuğun eğitsel değerlendirme ve tanılaması RAM’da oluşturulan Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu tarafındançeşitli testler ve bireyin özelliklerine uygun diğer ölçme araçlarıyla yapılır. Tanılamada çocuğun tıbbî değerlendirme raporu ile zihinsel, fiziksel, ruhsal, sosyal gelişim öyküsü, tüm gelişim alanlarındaki özellikleri, akademik alanlardaki eğitim performansı, ihtiyaçları, eğitim hizmetlerinden yararlanma süresi ve bireysel gelişim raporu dikkate alınır. Eğitsel değerlendirme ve tanılama sonucunda özel eğitime ihtiyacı olduğu belirlenen çocuklar için Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu Raporu ve Eğitim Planı hazırlanır. Bu belgeler, özel özel eğitim kurumlarından eğitim ve destek eğitim hizmeti alan öğrenciler için her yıl yenilenir.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) OTİZMDE BİLİMSEL Otizm spektrum bozukluğu tanısı DAYANAKLI OLMAYAN almış bir çocuğa sahip olan aileler UYGULAMALAR VE çocuklarında çok hızlı bir şekilde YÖNTEMLER ilerleme görmek isterler. Bu durum avantajlı gibi görünse de bazı Görkem İMAMOĞLU-Berke SARĞIN fırsatçılar içinde haksız kazanç ÖZEL EĞİTİM - sayfa 15 kapısı haline gelmektedir. Aileler hızlı ilerleme ve kesin sonuçlar vaat eden yanlış, faydasız, bilimsel dayanağı olmayan veya zararlı olan uygulamalara ve yöntemlere yönelebilmektedirler. Bu yöntem ve tekniklerin birçoğu bilimsellikten çok uzak olabilmektedir. Anlatılırken birçok başarı sağlanacakmış, işe yarayacakmış hissi vermektedir. Bu durum aileler için bir çıkış kapısı gibi gözükebilir ve fiyatı ne olursa olsun bu bilimsel dayanağı olamayan uygulamalardan ve yöntemlerden yararlanmak isteyebilirler. Ancak bu uygulamalara ve yöntemlere bakıldığında bir ilerleme sağlamadığı gibi zamanın boşa harcanması veya aksi yönde var olan becerilerin ortadan kalkması veya başka davranış problemlerine yol açabilmektedir. Bu sebepten ötürü uygulamaya koyulacak olan yöntemlerin bilimsel araştırmaların ışığında, bireysel olarak bireyin düzeyine uygun bir şekilde düzenlenmeli ve her kademede değerlendirme teknikleriyle sık sık takip edilip güncellenmelidir. Ailelerin uğradığı maddi ve manevi istismarın önüne geçmek için Otizm Spektrum Bozukluğu tanısı almış bir çocuğa sahip ailenin iyice bilgilendirilip, bu konuda bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Otizmin bir hastalık olmadığının, hastalık olmadığı için de tedavisi olmadığının, tek yöntemin erken tanı ve eğitimle özel eğitimde olduğunu ailelere anlatılması gerekiyor. Ve bu konuda biz özel eğitimcilere büyük bir sorumluluk düşmektedir. Otizmi yüzde yüz yok edebileceğini iddia eden uygulamalardan bir kaçına örnek vermek gerekirse şunları söyleyebiliriz:

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)ÖZEL EĞİTİM - sayfa 16 · Hiperbarik oksijen tedavisi · Ata binme terapisi · Sanat terapisi · Drama terapisi · Hayvan terapileri · Duyusal bütünleştirme terapisi · İşitsel bütünleştirme terapisi · Beslenme programları · Muska · Yunuslarla terapi · Kulaklık sallama terapisi Saydığımız bu uygulamaların hepsi bilimsel dayanaklı olmamakla birlikte bireyseldir bazı uygulamaların çocukta olumlu etki etmiş olması bu uygulamaların otizmi iyileştirdiği anlamına gelmez ve bu durum bütün otizmli çocuklara genellenemez.

ÖZEL EĞİTİM - sayfa 17Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) YİĞİT ÜNVEREN İLE OTİZM ÜZERİNE Seher ŞAVLİ Merhaba hocam Otizm Spektrum Bozukluğuna sahip bireyler ile çalıştığınızı biliyoruz, bize öncelikle sizi bu alanda çalışmaya yönelten faktörün ne veya neler olduğunu açıklar mısınız.? -Tabii kısaca şöyle anlatayım ben Ege Üniversitesi mezunuyum. Şuanda sizin de aldığınız gibi seçmeli derslerimiz vardı ve özel gereksinimli çocuklara, Down Sendromlu çocuklara, OSB'li çocuklara Ege Üniversitesi havuzunda gönüllü olarak yüzme eğitimi vermem ile başladı. 2010'un başlarında akabinde benim kuzenim de Türkiye'de çok tanınan bir özel eğitimcidir. Anadolu Otizm Vakfı’nda çeşitli görevlerde, Eskişehir Anadolu Üniversitesi'nde çeşitli görevlerde bulundu. Onun vasıtası ile aslında alana girme kararı kafamda daha da netleşti .Onun akabinde Anadolu Otizm Vakfı’nda belli eğitimler aldıktan sonra bu alana girdim .10 yıla yakın bir süredir bu alanda çocuklarımız ile çalışmaya devam ediyorum. Hocam her yetersizlik türünde olduğu gibi OSB’de de erken yaşta müdahale çok önemli ve kritiktir. Size en erken yaşta gelen çocuk kaç yaşında, çok ileri yaşta gelen var mı? -Tabii burada şöyle anlatalım bizim 86 maddelik bir motor beceri testimiz var. Nasıl test bataryalarının çocukların ayına göre sorumlu olduğu maddeler varsa burada da 40 aylık bir çocuk gelirse o 86 maddelik testin 50 maddelerinden sorumlu oluyor.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)ÖZEL EĞİTİM - sayfa 18 15 yaşında yeni gelen çocuklarda da değerlendirme oluyor ama bizim burada güttüğümüz şey akranları ile bilişsel seviyesi yakın çocukları aynı saatleri koyarız ki birbirlerini olumlu etkileyip akran iletişimine sokabilmek. Bu salonda 19 yaşında bir birey de var, erken yaşta gelen benim gördüğüm en küçük çocuk 13 aylık. Daha önce 24 aydan 30 ayda önce çok tanı olmuyordu veya önerilmiyordu ülkemizde. Ama farkındalık arttıkça kişilerin yönlendirmeleri de uzmanlıkları da gelişiyor. Şu an en küçük öğrencim 13 aylık. Size gelen OSB’li bireylerde en çok hangi fiziksel kısıtlılıklar mevcuttur? -Genel olarak motor planlama, ortak dikkat becerilerinde sıkıntıları oluyor çocuklarımızın. Özel eğitim almış veya alıyor olsa da gene aynı şekilde devam ediyor. En net sıkıntı ne derseniz koordinasyon becerileri diyebilirim, en gözle görülen sıkıntı. Ama benim en önem verdiğim ise ortak dikkat becerilerini artırmaya yönelik çalışmalardır. Asperger; üstün zekalı ya da takvimde herhangi bir yılın hangi günü dediğimizde 1945 yılında bile olsa bunun cevabını verebilen yüksek işlevsel çocuklar da var, ama onların da farklı sıkıntıları var. Mesela akran iletişimi yok sohbet konularını sürdüremiyor, sosyal becerileri zayıf veya günlük yaşam becerileri kendi ayakkabısını bağlayamıyor. İşte bu 86 maddelik motor beceri testinden sonra çocuğun ihtiyaçlarını ortaya çıkartıp ona göre bir BEP planı uyguluyoruz ona. Spora gelen OSB’lilerin spor salonuna ve aktivitelere alışma süreleri nasıl oluyor, çok zorlanıyorlar mı? -Böyle genellemeler yapmayı çok doğru bulmuyorum. Her Çocuk, her insan her yerden yakalanabiliyor. Mesela bazen çok tepki gösteren çocuklar oluyor.

ÖZEL EĞİTİM - sayfa 19Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) Daha önce gittiği kurumda kötü anı biriktirmiş çocuklar olabiliyor. Anneden ayrılmakta zorlanan çocuklar oluyor. Bu tamamen parmak izi gibi. Aslında bakarsınız Otizmli her çocuk için, “onu nereden yakalayabilirsiniz” bunu bulmak bence özel eğitimin önemi ve temeli. Tabii ki farklılıklar yaşadığımız çocukları oluyor. Ama hiç 2 dersi 3 dersi geçen ağlamalar ya da reddetmeler görmedim ben bu ana kadar. Çünkü onun için geliştirdiğimiz birden çok motivasyon ve pekiştirme tarifelerimiz var. Hocam otizmliler sese karşı duyarlı oluyorlar müzik kullanıyorsunuz, etkilenmiyorlar mı? -Müzik genelde kullanmıyoruz şöyle kullanıyoruz; Artık belli bir sınırı aşmış belli aktivitelerde problem yaşamayan ortak dikkatine ağırlık verdiğimiz çocuklar ses olsa bile işleme devam ediyor. Mesela bu derste müzik açılmasının sebebi odur. Sese karşı ise aşırı duyarlı çocuklar oluyor. Onlar dediğim gibi belli saatlerde gelir. Onların geldiği o saatlerde genelde hiç müzik açılmaz genelde sessiz olmaya çalışırız. Onun dışında şu andaki çocuklar ana okuluna gidip tanısı kalkmak üzere olan çocuklar kimisi ise kalkmış olan çocuklar. Mesela şu an içeride çocuklarım var, Onların müzikle de karmaşa ile de mücadele etmesi gerekiyor. Çünkü normal günlük hayatta anaokulunda bile birden çok ses gürültü, ağlayan çocuk var. Çocukların tanısına da bakıyorsunuz Tabii ki. -Tabii ki şimdi çocukların değerlendirme formu var. Çocuğu takip eden psikiyatr, özel eğitim öğretmeni, ilaç kullanıyor mu? tam olarak tanısı ne? Öncelikli olarak değerlendirme bataryasında işleniyor, evde de destekleyen bir eğitimci var mı? anne babanın mezuniyetine kadar veya şu ana kadar neler çalışılmış bunlara kadar hepsine bakıyoruz.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)ÖZEL EĞİTİM - sayfa 20 Çünkü evde pekiştirme çok önemli. -Kesinlikle o yüzden burada genel olarak sizin derslerinizde de anlattığımdan fazlasını ailelere anlatırım. Ailelerle devamlı WhatsApp grupları kurulur. Eğitimci oraya ne çalışıyorsa atar. Biz burada renk çalışan çocuğu renkleri sporun içine gömerek devam ederiz. Mesela yönerge takibi, göz teması çocuğun eksikliğine ise bir yardımcı alan gibi düşünebiliriz bu çalışmaları. OSB’li bir bireyin spora başladıktan sonra hangi alanlarda gelişimi oluyor? -Ben verilere çok inanan bir adamım özellikle UDA verileri. En çok önem verdiğim beceriler ise manipülatif beceriler aynı anda birden çok işin alt üst ekstremdede yapılması. Başta söylediğim gibi genelde koordinasyon eksikliği var çocuklarımızın. Nasıl diyelim dikkat becerilerinde eksikleri var, kurallara bağlı oyun oynamada sıkıntıları var. Bunları sağladığınızda çocukları ancak geliştirebilirsiniz. Yani masa tenisi, futbol, jimnastik gibi alanlarda ortak dikkat eksikliği olan çocuklar akranları ile jimnastik dersine, basketbol dersine katılırsa, genelde sorunlar yaşar ya da istediği zaman olayı bitirmek ister. 2 Sayfa yazı yazma çalışması varsa yarım sayfa da kalkıp gidebilir. Öncelikle büyük hedef için alttaki önkoşul becerilerini çalışıp kazandırmalısınız ki ondan sonra çocuğu ona göre yönlendirmeler yapabilirsiniz. Dengesi iyi olan çocuklar mesela bu beceriler arttıkça paten, bisiklet gibi aktivitelere yönlendirilebilir sonra koordinasyon becerisi artan çocukları masa tenisi, basketbol gibi bireysel ya da takım sporlarına yönlendirilebilirsiniz. Ama bunun için gelişimi komple değerlendirmek gerekiyor. Şuraya yönlendiririz dersek yine yanlış yapmış oluruz. Hangi etkinlikleri uyguluyorsunuz en çok hangisini seviyorlar? Tabii burada pekiştirmeler tarifi dediğimiz olumlu pekiştirme, olumsuz pekiştirme gibi birden çok kavramı biliyoruz önceki aldığımız eğitimlerde de tabii ki bunlar var. Burada da tabii çoğu çocuk zıplamayı çok sever, herhangi bir orta düzeyde veya zorluğu daha yüksek olan çocuklarda mesela pekiştirme olarak işte havaya top atıp tutma dediğimiz sosyal pekiştireçler ,

ÖZEL EĞİTİM - sayfa 21Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) “çak\"lar trambolinler veya burada çok fazla ince motor veya planlama gerektiren keyifli materyallerimiz var ya da her gün her hafta bizim ürettiğimiz mantık yürüterek kullanabileceğimiz materyaller var, saç kurutma makinesi bile burada çok büyük bir silah(araç). Eğitimde, boncuklarla ya da fermuarlı bir parkur kurup ince motor çalışabiliyorsunuz çocukla. Ama çok eğleniyorlar. Amerika'dan getirdiğimiz bir reaksiyon hızlandırma Işıklı vurma materyali var, o bile çocukların çok hoşuna giden bir materyal, o yüzden çok alanda olan şeylerin dışında ben yapılmayanları tercih ediyorum. Gözlemleyerek veya deneyerek yanılarak bulduğumuz şeyler. Balon bile çok ciddi bir keyfi eğlence aracı olabilir sizin için. Aslında tüm mesele çocuğa sevdirebilmek değil mi? -Kesinlikle çocuk materyali anlamsız kullanabilir. Tekerleği ters döndürebilir. ,Özellikle sembolik oyun oynamakta zorlanırlar genelde. O yüzden biz Özel eğitimci ve psikiyatristin verdiği geri bildirimleri hep dinleriz. çocuğun eksiklikleri yönünde materyalleri kullanabiliyoruz. Bu biraz da eğitimcilerin yaratıcılığı ile alakalı bir şey. OSB’li bireylerin aileleri spora karşı önyargılı olabiliyor mu? Bir Baba Bir Eğitimci olarak onlara ne söylemek istersiniz? Bu soruyu bana 10 yıl önceden sorsaydın \"evet” diyebilirdim. Son 4 ,5 yıldaki özellikle psikiyatristlerin farkındalığı da çok arttı. Takip ediyorsanız Otizm speaks, DSM- 5’ te bile Spor Fiziksel Aktivite Temelli yöntemler arasına girdi. O yüzden de ilaç kullanmadan da buraya, öncelikle Spor fiziksel aktivite için yönlendirilen çok var. Eskiden aile bilmediği için, tabii veya böyle ortamlar çok nitelikli olmadığı için evet “ne alaka spor “diyebilirlerdi ama fiziksel aktivite başlı başına tüm bireylerin hayatında olması gereken bir şey. Öncelikle bizim çocuklarımızın ortak dikkati ondan sonra yön kavramları, sıçrama becerileri, koordinasyon becerilerinde bile duyu terapi diye adlandırdığımız ve Ergoterapi diye adlandırdığımız duyusal hassasiyetlerimiz de çok fazla işte o eksiklikleri tespit edip bunların nitelikli hale getirecek. Aileler, bir de Instagram denilen sosyal medyada net bir şekilde gelişmeleri görebiliyorlar veya tanıdıkları başka bir çocuğun ilerlemesini görebiliyorlar. Artık herkes daha fazla çocuğuna spor dersleri aldırmak isteyebilir. Aslında bu da yine bizlere düşüyor. Bu farkındalığı arttırmak eğitimcilerin görevidir. Doğruyu yanlışı net görebilecek seviyeye getirirseniz aileyi, onlar zaten doğru yolu doğru kişileri doğru eğitimleri bulur.

TEMPLE Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) GRANDİN OTİZM İLE YAŞAMAK Gülhan AYTEKİN Bu sayımıza sizinle paylaşmak istediğimiz harika bir birey olan Temple ÖZEL EĞİTİM - sayfa 22 Grandin’i konuk ettik. Kendisiyle ilgili bilgilere bizzat kendi sitesinden sizler için derledik. Bu harika kadını tanıdığınızda eminim otizme olan tüm bildiklerinizi tekrar gözden geçirecek ve pek çok şehir efsanesiyle boğuştuğunuzu anlayacaksınız. Sizi bu sıra dışı kadınla baş başa bırakıyorum . Dr. Grandin, üç buçuk yaşına kadar konuşmadı. Erken konuşma terapisi aldığı için şanslıydı. Öğretmenleri de ona masa oyunları oynarken nasıl bekleyeceğini ve sıra alacağını öğretti. Beş yaşında normal bir anaokuluna alındı. Oliver Sacks, Thinking in Pictures'ın ön yazısında, ilk kitabı Emergence: Labeled Autistic'in \"benzeri görülmemiş çünkü daha önce hiç otizmle ilgili içsel bir anlatı olmamıştı\" olduğunu yazmıştı . Dr. Sacks, en çok satan kitabı Anthropologist on Mars'ta Dr. Grandin'in profilini çıkardı. Dr. Grandin hem otizm hem de hayvan davranışları konusunda önde gelen bir yazar ve konuşmacı oldu. Bugün Colorado Eyalet Üniversitesi'nde Hayvan Bilimi profesörüdür. Ayrıca hem canlı hayvan işleme ekipmanı tasarımı hem de hayvan refahı konusunda başarılı bir kariyer danışmanlığına sahiptir. O özellikli olmuştur NPR (National Public Radio) - ve BBC Özel \"Bir İnek gibi düşünür Kadın\"

ÖZEL EĞİTİM - sayfa 23Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) Ayrıca Larry King Live , 20/20, Sixty Minutes , Fox and Friends gibi Ulusal TV şovlarında yer aldı ve 2010 yılında TED konuşması yaptı . Dr. Grandin ile ilgili makaleler Time Magazine , New York Times , Discover Magazine ,Forbes ve USA Today . HBO, hayatı hakkında Emmy Ödüllü bir film yaptı ve 2016'da Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi'ne girdi. Gençken, lisede garip olarak kabul edildi, alay edildi ve zorbalığa uğradı. Arkadaşları olan tek yer, atlar, elektronik veya model roketler gibi ortak ilgi alanlarının olduğu etkinliklerdi. Fen öğretmeni Bay Carlock, bilime olan ilgisini teşvik eden önemli bir akıl hocasıydı. Bilim insanı olmak gibi yeni bir hedefi olduğunda, okumak için bir nedeni vardı. Bugün Amerika Birleşik Devletleri'ndeki sığırların yarısı, onun tasarladığı tesislerde işleniyor. Yaşamıyla ilgili 2010 yılında yapılmış ve kendisiyle adı adı taşıyan filmini de izlemenizi öneririm. Eminim çok keyif alacaksınız. KAYNAK: www-templegrandin-com.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) OTİZM İLE MELİH’İN YAŞAMAK OTİZMLE SAVAŞI, MÜCADELESİ, ÖZEL EĞİTİM - sayfa 24 HAYATI Saadet Nihan YAKAR Merhaba ben Melih’in annesiyim. Melih şu an 10 yaşında ve otizmli. Melih’in farkındalığını 15 aylıkken fark ettim. Bana bakmıyor, göz kontağı kurmuyor ve adına tepki vermiyordu. Bunları doktora söylediğimde ‘Çocuğunuz atipik otizm.’ dedi. Otizm kelimesini ilk defa o zaman duydum. ‘Ne yapacağız peki?’ diye sorduğumda tedavisi olmadığını öğrendim. Doktor, özel eğitim ve kreş önerdi. Sudan çıkmış balık gibi ne yapacağımızı bilemedik. Kabullenmeme, konduramama, her ailenin yaşadığı o çaresiz çırpınışlar... Altı ay bir rehabilitasyonda ücretli ders almaya başladık. Melih o zaman 18 aylıktı. Karşısındaki özel eğitimci beyaz önlük giyinmiş, Melih’in korkularının, ağlamalarının %100 e çıkmasına, boğazı tahriş olana dek ağlamasına yol açmıştı. Sınıf kurallarına uyması, masa başı eğitim alması için zorlamıştı. Travma yaratmıştı adeta. Çok zor günlerdi. Ama bu böyle olmamalıydı. İçimde hep bir kuşku, üzüntü, kızgınlık... Maalesef insan çaresiz kaldığında her şeye, herkese inanmak istiyor. Melih büyüyor, zaman daralıyor, biz o eğitimciden diğer eğitimciye... Derken Melih 3 yaşına geldi. Masa başı eğitim, boyama yapma, renkler, boşa geçen seanslar...

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) Melih bunların hiçbirini kabul etmiyor, sürekli ağlıyor, hiçbir ilerleme göstermiyordu. 5 yaşına geldiğinde ek olarak çocuk metabolizma doktoruna giderek diyet yaptık. Diyetle algıda açılma, göz kontağı kurma ve sınırlı ağlama olarak ilerleme gösterdik. Seanslarımızdan verim alabildik. Ayrıca kaynaştırma olarak günde iki saat devlet anaokuluna gidiyorduk. Hayatımızı Melih’in gelişimine adamıştık. Evimizi taşıdık çünkü Melih’in eğitim aldığı okullar çok uzaktı. Melih, yollarda sürekli ağlıyor bu yüzden de dersleri verimli geçmiyordu. 4 sene kirada yaşadık. İnsan evladı için her şeyi dener, her yola baş koyarmış. Biz Melih’in sayesinde bunları da öğrendik. Tabi insanların bize bakışları, rahatsız olduklarını her şekilde belli etmeleri sonucu daha fazla dayanamayıp evimize geri taşındık. Bu süreçte Melih’in huzuru için ehliyetimi alıp araba kullanmayı öğrendim. Artık çocuğumu kendim götürüyorum her yere. Bizim için büyük bir şeydi bu. Ve yine tabi Melih ÖZEL EĞİTİM - sayfa 25 sayesinde farkındaysanız zorluklarla başardıklarımız yarışıyor gibi. Kendi çocukluğumun geçtiği sokakta oğlumu büyütüyordum. Sabah bir çıkardık dışarı akşam yatmaya eve giderdik. Bu şekilde 3 senemiz geçti. Sosyalleşsin, akranlarıyla aynı havayı teneffüs etsin, onlarla konuşmasa bile gözleriyle onları takip etsin gibi minik beklentilerle sokak günlerimiz oldu. Ve bize çok şey kattı. Masa başı eğitimden çok hareketle, oyunla, koşma, bisikleti sürme ile ilerledik biz. Daha sonra ilkokul alt sınıfa gitmeye başladı Melih. Tabi bu süreçte sürekli ağlamalar devam etti. Her sene öğretmen değişimi oluyordu. Bu öğretmenler özel eğitim branşında olmayan ücretli öğretmenlerdi. Otizmle ilk kez karşılaşmıştı çoğu maalesef. Melih’le öfke krizleri, stereotipik hareketler, kendini kendini sıkma, kasma okul hayatımızın bize kattıkları oldu. İkinci sınıfta şans bize güldü ve iki değerli öğretmenimiz Melih’e kalem tutmayı, harfleri, sayıları öğrettiler. Melih de öğrendiğinin bilincindeydi. Muhteşem bir sene geçirdi.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)ÖZEL EĞİTİM - sayfa 26 Sonraki yıllarda maalesef öğretmenlerimiz gidince eski düzene geri döndü Melih. Ama başardı. Şu an ‘basara’ yöntemiyle okuyor, yazıyor, toplama işlemi yapıyor. Evimizin yakınlarına belediyeye ait spor kompleksi yapıldı. Bu bizim için bir mucizeydi. Spor böylelikle hayatımıza girmiş oldu. Melih paten sürüyor, jimnastik yapıyor, yüzüyor. Şu an 10 yaşında. Her yıla yeni şeyler katarak büyüyor. 10 yaşındayız. Otizmin neresindeyiz? Bizi neler bekliyor? Neler başaracağız?.. Bunu beraber yaşayarak göreceğiz. Biz mücadelemize, gayretimize pes etmeden devam edeceğiz. Hayata sıkıca sarılıp başaracağız. Yolumuz uzun. Engelleri aşıp güzel yarınları kendimiz yaratacağız. Instagram: melih_otizm

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) OTİZM İLE YAŞAMAK ÖYLE BİR YİĞİT Kİ... Saadet Nihan YAKAR ÖZEL EĞİTİM - sayfa 27 3. ayda başını tuttu. 4,5 aylıkken ilk dişini çıkardı. 5,5 ayına kadar anne sütü ile beslendi ve ek gıdaya geçti. 5,5 aylıkken işe başlayınca için azalan süt 8,5 aya kadar geceleri devam etti ve bu süreden sonra 1,5 yaşına kadar mama ile desteklendi. 7. ayda emeklemeye başladı. Dişler hızla çoğalıyordu katı gıdaya 9. Ayda geçilmişti. Herhangi bir teknikle katı gıdaya geçişi olmadı. :) Yiyebileceği, kemirebileceği gıdalar kendisine sunuldu. 11 aylıkken yürümeye başladı. 15 aylıkken ayağında top sürüyerek koşmaya başladı. Komut alıyordu. Çok net hatırladığım yatak odasından benim terliklerimi getir dediğimde koşarak gidip evin en sonundaki odadan terlikleri alıp getirmekle kalmayıp ayağımı kaldırarak giydiriyordu. Mutfaktan odaya bez gönderiyordum, götürüyordu. Ona gülümsendiğinde gülümsüyor, kızıldığında üzülüyordu. Ve dilinde anne, baba, dede vardı. Yaklaşık 18. Ayına kadar tüm gelişimi ve becerileri akranları paralelinde seyrederken bir şey oldu. Ne olduğunu anlamadığımız bir şeyler oldu. Dondu. Tüm beceriler yok oldu birdenbire.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)ÖZEL EĞİTİM - sayfa 28 Bu yaşanan sürecin literatürtdeki karşılığı “Regresif Otizm”miş. Regresif otizm normal gelişmeye başladığı görülen bir çocuğun yaklaşık 18 aylıktan itibaren konuşma va sosyal becerilerini kaybetmesi ve sonradan otizm tanısı konmasıyla ortaya çıkar. Otistik çocuklarda gerilemeyi tanımlamak için ayrıca otistik gerileme, otistik regresyon ve edinilmiş otizm sendromu gibi terimlerde kullanılabilir. Yerlerde yuvarlanan, sesler çıkaran, oyuncaklarla anlamına uygun oynamayan, kalabalıktan nefret eden, adına seslenildiğinde asla dönüp bakmayan bir çocuk oldu. Ancak çok sevdiği çizgi film müziğinin sesini nereden duysa koşar gelirdi. Örneğin balkondan odanın camına vurulduğunda irkilmesi beklenirken, ses onun umrunda olmadı. Ters gidiyordu bir şeyler. Arabaların tekerleklerini çevirirdi, ancak hiç çamaşır makinesinin karşısına geçip izlemedi. Parkta bahçede yaşıtlarıyla iletişim kurmuyor, herkes kaydırağa tırmanırken o kumda ayaklarını sürüyerek toz kaldırmak istiyordu. Veya saatlerce salıncakta sallanmak. Hiç sesi soluğu çıkmadan, saatlerce salıncakta kalabilirdi. Sonra ne mi oldu? Bildiğim birçok hikâye gibi biz de hızlıca işitme testi yaptırdık. Duyuyordu ancak bazen duymuyor gibiydi. Sonuç: “Bu çocuk çok iyi duyuyor. Hatta olması gerekenin çok üstünde, bu onu rahatsız bile edebilir.” İşitmede sorun yoktu. Ancak yine de ters giden bir şeyler vardı. Biraz internet karıştırıldı, biraz etrafa soruldu. Otizm diye bir şey dolaşmaya başladı dillerde. Hikâyenin burasında hala şaşkınlığıma engel olamadığım bir detay var.

ÖZEL EĞİTİM - sayfa 29Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) Bir terslik var diye kara kara düşünürken; çocuk psikiyatristine gitmeyi hiç düşünmediğimiz gibi, yönlendiren de olmadı. Bir arkadaşım o dönem yaşadığımız şehrin komşu şehrinde Otizmli Çocuklar Eğitim Merkezi’nden randevu almıştı. Ona göre de kesin Yiğit’te bir şey yoktu da yine de benim içim rahat etsin diye cümbür cemaat girdik bir idareci odasına. Neden şüphelendiğimizi anlattık. Yiğit’i gözlemlemek istediklerini söylediler. Bıraktık gözlemlediler. Eğer otizmli olsa kalem tutamayacağını, almak istediği dosya için dolabın kulpundan tutup açtığını otizmli olsa camdan elini uzatıp almak isteyeceğini, dolabı bir sağdan bir soldan açmaya çalıştığını ve otizmli olsa ya sadece sağdan ya da sadece soldan açmak isteyeceğini, … Ve buna benzer birkaç saçma tespit ile çocuğunuzun hiç birşeyi yok. Kreşe verin düzelir. Size öyle gelmiş diyerek bizi uğurladılar. Mutlu mesut döndük evimize. Duymak istediklerimiz tam da bunlardı. Hiç ihtimali bile olmamalıydı. En önemli hatamızdır! Şüphe edildiği anda çocuk psikyatristine gitmemek! Varsa şüpheniz vakit kaybetmeden ilk durak çocuk psikiyatristi, ikna değilseniz bir tane daha. Öyle kıymetli ki erken tanı, daha bunun inkarı, öfkesi, kabul süreci, hayatın yeniden organize edilmesi var :) Günler haftaları, haftalar ayları kovaladı. Bir gün Yiğit, babası ile sitenin parkında sosyalleşmeye çalışırken yanlarında beliren bir adam: “Çocuğunuzda farklılık olabilir, çocuk psikiyatristine götürdünüz mü?” sorusunu soruyor. Ve şükürler olsun…Konu tam orada yeniden çalkalanıyor. Yiğit tam 24 aylık. O dönemde bulunduğumuz şehirden hızlıca İstanbul’a geliyoruz. Çocuk doktoru, psikolog, psikiyatrist üçgenini tamamlıyor ve ne olduğunu bilmediğimiz Atipik Otizm tanımızı alıp dünyanın başıma yıkıldığı ve ne olacağı bilinmez sürece “Merhaba” diyerek evimize dönüyoruz.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)ÖZEL EĞİTİM - sayfa 30 O “merhaba” üzerinden yaklaşık 8 yıl geçti ve Yiğit bugün 10 yaşında. Ben o gün bugündür her fırsatta her yerde bu konuları konuşuyor ve yazıyorum. Çünkü ben otizmli bir Yiğit’in annesiyim. (Bu cümleyi kurabildikten sonra hayat neymiş de aslında ne değilmiş :)) Çocuğunun otizmli olduğunu söylediğinde bir anne “aaa hiç belli olmuyor söylemesen anlamazdım” tepkisinde düğümlenen boğazların derin nefes alması için, Çocuğun otizm şüphesinde veya tanısında dede, babaanne, hala gibi yakınların genetik öyküyü dün gibi öne serip; belirtilerin normalleştirilerek kabullenme sürecini zorlaştırmaması için, Otizmli çocuk sosyalleşme uğruna bin bir gayretle herhangi bir ortama dahil olduğunda, çocuğun istemsizce çıkardığı anlamsız seslerden rahatsız olanların bir sebebi olabileceğini düşünmesi, sessizliğini koruması ve yüz ekşiterek rahatsız etmemesi için, Normal gelişim gösteren çocukların içine karışmaya çalışan farklı gelişim gösteren bireylere vebalı muamelesinden uzaklaşılması için, Kaynaştırma öğrencisi nedir? Otizmli ve arkadaşları için neden hayati önem taşır? anlatabilmek için, “Herkesin derdi kendine ağır” diyerek türlü sabır ve kolaylık temennileriyle uzaklardan izlemenin faydasızlığını zerre kadar da olsa hissettirebilmek için, Farkındalık denilenin senede bir gün veya bir hafta değil ömürlük olabileceğini anlamlandırmaya vesile olabilmek için, ““Bir” İken hiç, “biz” İken var olmak mümkün.” bilincinin lafta kalanını alıp hayatımıza sığdırabilmek için, Bütün bunları ve daha fazlasını; “bugün doğan her 59 çocuktan 1’i otizmli olduğu için” yazıyorum! Instagram: Serdeotizmvar

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) FİLM VE DİZİ \"Sana neler anlatmak isterdim, keşke içeride bir yerde olduğunu bilsem.\" ÖNERİLERİMİZ HADİ BE OĞLUM Edasu KORKMAZ ÖZEL EĞİTİM - sayfa 31 Yapım yılı: 2018 Yönetmen: Bora Egemen Senarist: Fırat Parlak Oyuncular: Kıvanç Tatlıtuğ, Alihan Türkdemir, Sezai Aydın, Büşra Develi Bir balıkçı olan Ali hayatını oğlu Efe'ye adamıştır. Efe iletişim kurmakta güçlük çekmektedir. Arkadaşları ile anlaşamamaktadır. Onun tek arkadaşı oyuncak piyanosudur. Her zaman onunla oynar tuşlarına basarak kendini farklı bir dünyada hissetmektedir. Ali oğlu ile iletişim kuramadığı için büyük bir acı içerisindedir bir yandan ailesinin yokluğu, bir yandan sevdiği kadın ile yaşadıkları onu büyük bir boşluğa sürüklemektedir. Kalbindeki bu boşluğu oğlu Efe ile doldurmak isteyen Ali, oğlu'nun onunla konuşmaması, tepki vermemesi, baba dememesi ile daha da çok büyütmektedir. Bir gün Ali'nin oğluna oyuncak piyano alması ile ikisini de hayatı değişecektir. Efe'nin piyanoya olan ilgisi giderek artacak ve bir öğretmenin onu keşfetmesi ile daha da gelişecektir... Efe filmde adı geçmese de otizm spektrum bozukluğu olan bir çocuktur. Filmde bir babanın oğlunun farklılığından dolayı yaşadığı üzüntüden ve oğlu için verdiği bu savaşın sonucunda ki mutluluğundan bahsedilmektedir. Konusuyla oyunculuklarıyla yer yer sizi duygusallaştıracak ama en sonunda da çok mutlu edecek bu filmi izlemenizi şiddetle tavsiye ediyoruz.

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) FİLM VE DİZİ ATYPICAL ÖNERİLERİMİZ 11 Ağustos 2017‘de Netflix tarafından İrem TOK yayınlanmaya başlayan Netflix orijinal dizisidir. Toplam 4 sezon ve 38 bölümden oluşan dizi 9 Temmuz 2021’de yayınlanan 4.sezonu ile yayın maratonunu tamamladı. How I Met Your Mother’ın yaratıcısı Robia Rashid tarafından tasarlanan dizi ÖZEL EĞİTİM - sayfa 32 komedi dram türünde yer alıyor. Dizinin oyuncu kadrosunda Jennifer Jason Leigh, Keir Gilchrist, Brigette Lundy-Paine, Amy Okuda ve Michael Rapaport gibi isimler yer alıyor. Yapım IMDb‘de 65 bini aşkın kişi tarafından oylandı ve 8,3‘lük puana sahip oldu. Atypıcal dizisi; insana bir şeyler öğreten, özellikle insan psikolojisi ve insanın hayata bakış açısıyla ilgili çok açık mesajların olduğu bir Netflix dizisidir. Otizm konusu işleniyor ancak başrolün günlüğü gibi olmadığını görebiliyoruz. Dizi boyunca tüm karakterler eşit derecede işleniyor, bu da izleyicilere “durumu garipleştirmeyin, kendi hayatınızı aksatmayın mesajı veriyor.” Akışı değiştirdiğiniz zaman hem kendi hem de otizmli bireyin hayatını zorlaştıracağınızı dizide görebiliyorsunuz. Otizm spektrum bozukluğuna sahip olan Sam 18 yaşında bir öğrencidir. Film Sam’inbağımsız olma arzusunu ve bunun için çabalarını anlatır. Sam aynı zamanda bir teknoloji mağazasında yakın arkadaşı olan Zahid ile birlikte çalışmakta ve maddi olarak kazancını sağlamaktadır. Sam’in otizm spektrum bozukluğu ailesinin günlük aktivitelerinden hayat bakışlarına kadar da her şeyi etkilemiş durumdadır.

ÖZEL EĞİTİM - sayfa 33Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) Örneğin Elsa’nın yıllarca birey olamaması, hobilerinin, kişisel alanının olamaması ve bunların sonucunda aşırı baskıcı, korumacı hale gelmiş olması dikkat çekiyor. Dizinin başlarında Elsa’ya kızdığınız şey zamanla anlaşılır hale gelebilir. Benzer bir şekilde Sam’in küçük kardeşi olan Casey’nin ağabeyine karşı göstermelik sataşmalarının altında büyük koruyuculuk da benzersiz şekilde işlenmiş. Casey bile küçük olmasına rağmen tüm eğitim ve özel yaşantısını abisine uygun kurgulamış durumdadır. Baba Doug ise, oğlunun özel durumunu yıllarca kabullenememiş, Ancak iyi niyetli bir karakter olarak, bölümler ve sezonlar ilerledikçe daha sorumluluk aramaya ve kendini bulmaya başlar. Terapisti Julia ise Sam’i sorunlarını aşmasında heveslendirirken, Sam kız arkadaş bulmayı kafaya koyar ve kız bulma tavsiyelerini denemeye başlar. Peki sizce Sam kız arkadaş bulmuş mudur veya bulduysa da temas edebilmiş midir? Bu olayların yanı sıra Sam’in penguenlere karşı aşırı ilgisini ve hevesini dizide görebilirsiniz hatta ve hatta rahatlamak amacıyla penguen türlerini sayması dizide dikkat çeken yerlerden. Otizm spektrum bozukluğu hakkında herhangi bir bilgisi olmayan bir kişi dahi Atypıcal dizisini izledikten sonra bu nörolojik bozukluğa dair yüzeysel de olsa bir fikir edinebilir. Bu durum da komedi ve drama unsurlarını başarılı bir şekilde izleyiciye aktarırken aynı zamanda dizinin izleyiciye her zaman karşılaşabileceği fakat bilgi sahibi olmadan düşünce yapılarını anlayamayacağı otizm spektrum bozukluğuna sahip insanlar hakkında bilgi verdiğini de gösteriyor. “Most people ı meet dont even try to get me.” “Çoğu insan beni tanımaya çalışmıyor bile.”

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)ÖZEL EĞİTİM - sayfa 34 KİTAP ÖNERİLERİMİZ

ÖZEL EĞİTİM - sayfa 35Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) Katkıları ve desteklerinden dolayı Beden Eğitimi ve Spor Öğretmeni Yiğit ÜNVEREN'e, dergimizde hikayesini paylaşmamızı kabul eden Mülkiye SELEM'e, Irmak Sinem GEZİCİ'ye ve dergimize değerli yazılarını gönderen Özel Eğitimi Öğretmeni Veysi ÇEÇEN'e TEŞEKKÜRLER.

İZMİR DEMOKRASİ ÜNİVERSİTESİ ÖZEL EĞİTİM ŞEMSİYESİ EKİBİMİZ FATMA KESER EMİNE NUR ŞİMŞEK GÜLHAN AYTEKİN EDASU KORKMAZ HELİN ACAR İREM TOK SAADET NİHAN YAKAR MUHAMMET BERKE SARGIN SEHER ŞAVLİ GÖRKEM İMAMOĞLU ozel_egitim_semsiyesi