ภูมิปัญญาไทยกับการดูแลสุขภาพ อ.พิมล 24 กพ 62น

ภูมปิ ัญญาไทยกบั การดูแลสุขภาพ ดาเนินการสอนโดย อาจารย์พมิ ล รวมไมตรี

ประวตั ผิ ู้บรรยาย ช่ือ นางพมิ ล รวมไมตรี จบการศึกษา : ปริญญาตรี คณะสาธารณสุขศาสตร์ สาขา วทิ ยาศาสตร์บณั ฑติ โภชนวทิ ยา จาก มหาวทิ ยาลยั มหิดล ปริญญาตรี แพทย์แผนไทยบัณฑติ จาก มหาวิทยาลยั สุโขทยั ธรรมาธิราช ปริญญาโท คณะบริหารการศึกษา สาขาบริหารการศึกษา จาก มหาวิทยาลยั นเรศวร อาชีพปัจจุบนั ข้าราชการบานาญ หน่วยงาน วิทยาลยั พยาบาล บรมราชชนนี สวรรค์ประชารักษ์ นครสวรรค์ อ.เมือง จ.นครสวรรค์

วุฒบิ ตั รทไ่ี ด้รับด้านการแพทย์แผนไทย  ใบประกอบโรคศิลปะ สาขาเวชกรรมไทย จาก กองประกอบโรคศิลปะ กระทรวงสาธารณสุข  ใบประกอบโรคศิลปะ สาขาเภสัชกรรมไทย จาก กองประกอบโรคศิลปะ กระทรวงสาธารณสุข  ใบประกอบโรคศิลปะ สาขานวดแผนไทย จาก กองประกอบโรคศิลปะ กระทรวงสาธารณสุข  ใบประกอบโรคศิลปะ สาขาผดุงครรภ์ไทย จาก กองประกอบโรคศิลปะ กระทรวงสาธารณสุข  ใบอนุญาตเป็ น ผู้ดาเนินการสปา จาก กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข  ใบอนุญาตเป็ น วทิ ยากรสปา จาก กรมสนับสนุนบริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข

วุฒิทไี่ ด้รับด้านสมาธิ จากสถาบันพลงั จิตตานุภาพหลวงพ่อวริ ิยงั ค์ สิรินฺธโร จบหลกั สูตร ครูสมาธิ รุ่นท3ี่ 7 จบหลกั สูตร อาจาริยสาสมาธิ รุ่นท1ี่ 6 จบหลกั สูตร สมาธิช้ันสูง รุ่นท่ี 1 จบหลกั สูตร ญาณสาสมาธิ รุ่นท่ี 2 จบหลกั สูตร ปุริสาสมาธิ รุ่นท่ี 20 จบหลกั สูตร อุตมสาสมาธิ รุ่นที่ 2 ปัจจุบนั เป็ นอาจารย์ประจาสถาบันพลงั จติ ตานุภาพ สาขา 109 วดั พทุ ธมงคล นิมติ อ.เมือง จ.นครสวรรค์

บทที่1 ภูมปิ ัญญาไทย 1.1 ความหมาย ความสาคญั และ คุณค่าของภูมปิ ัญญาไทย 1.2 ลกั ษณะของภูมปิ ัญญาไทย 1.3 ขอบข่ายของภูมิปัญญาไทย 1.4 ภูมิปัญญารากฐานการดาเนินชีวติ ของคนไทย

1.1 ความหมายของภมู ปิ ัญญาไทย สานักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ ได้อธิบายความหมายของ ภูมปิ ัญญา ดงั นี้ ภูมปิ ัญญา หมายถงึ องค์ความรู้ ความสามารถ และทกั ษะ ของคนไทย อนั เกดิ จากการส่ังสมประสบการณ์ ทผี่ ่านกระบวน การเรียนรู้ เลือกสรร ปรุงแต่ง พฒั นา และถ่ายทอดสืบต่อกนั มา เพื่อใช้แก้ปัญญาและพฒั นาวถิ ีชีวติ ของคนไทย ให้สมดุลกบั สภาพแวดล้อม และเหมาะสมกบั ยุคสมยั

สรุป ภูมิปัญญา เป็ นความรู้ ความคดิ ความเช่ือ ความสามารถ ท่ีเป็ นผลมาจากการใช้สติปัญญา และการ ส่ังสมประสบการณ์ ทผ่ี ่านกระบวนการเรียนรู้ เลือกสรร ปรุงแต่ง พฒั นา และถ่ายทอดสืบต่อกนั มา เพื่อใช้แก้ปัญหา และพฒั นาชีวติ ของคนไทยให้สมดุลกบั สภาพแวดล้อม และเหมาะสมกบั ยุคสมัย ภูมิปัญญาจงึ เป็ นส่วนหน่ึงของวฒั นธรรม

ความสาคญั ของภูมิปัญญาไทย คนไทยได้สร้างชาติ สร้างความเป็ นปึ กแผ่น มน่ั คงของบ้านเมือง มกี ารดารงชีวติ ด้วยความสุข ร่มเยน็ อยู่ได้จนถงึ ทุกวนั นี้ เพราะได้ใช้ภูมปิ ัญญา ของตนมาตลอด ภูมปิ ัญญาไทยจงึ มคี วามสาคญั อย่างยงิ่ ซ่ึงพอจะสรุปได้ดงั นี้

1. ช่วยสร้างชาติให้เป็ นปึ กแผ่นมน่ั คง 2. สร้างความภาคภูมิใจและศักด์ศิ รี เกยี รตภิ ูมิแก่คนไทย 3. สามารถปรับประยุกต์หลกั ธรรมคาสอนทางศาสนาใช้ กบั ชีวติ ได้อย่างเหมาะสม 4. สร้างความสมดุลระหว่างคนกบั สังคมและธรรมชาติ ได้อย่างยง่ั ยืน 5. ช่วยเปลย่ี นแปลงปรับปรุงวถิ ชี ีวติ ของคนไทยให้ เหมาะสม ได้ตามยคุ

ความสาคญั ของภมู ปิ ัญญาท้องถ่นิ ความสาคญั ของภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ คือ 1. ช่วยให้สมาชิกในชุมชน หมู่บ้านดารงชีวติ อยู่ร่วมกนั ได้อย่างสงบสุข 2. ช่วยสร้างความสมดุลระหว่างคนกบั ธรรมชาติ 3. ช่วยให้ผู้คนดารงตนและปรับเปลยี่ นทนั ต่อความเปลย่ี นแปลงกบั สังคมภายนอก 4. เป็ นประโยชน์ต่อการทางานพฒั นาชนบทของเจ้าหน้าท่จี าก หน่วยงานต่าง ๆ เพื่อให้การทางานกบั ชาวบ้านดยี ง่ิ ขนึ้

คุณค่าและความสาคญั ของภูมปิ ัญญาไทย คุณค่าของภูมปิ ัญญาไทย ได้แก่ ประโยชน์ และความสาคญั ของภูมปิ ัญญา ท่ี บรรพบุรุษไทย ได้สร้างสรรค์ และสืบทอดมา อย่างต่อเน่ือง จากอดตี สู่ปัจจุบัน ทาให้คนในชาตเิ กดิ ความรัก และความภาคภูมใิ จ ทจ่ี ะร่วมแรงร่วมใจสืบสานต่อไปใน อนาคต เช่น โบราณสถาน โบราณวตั ถุ สถาปัตยกรรม ประเพณไี ทย การมนี า้ ใจ ต่อกนั







1.2 ลกั ษณะของภูมปิ ัญญาไทย ลกั ษณะของภูมปิ ัญญาไทย มีดงั นี้ 1. ภูมปิ ัญญาไทย เป็ นเร่ืองใช้ความรู้ (Knowledge) ทักษะ (Skill) ความเชื่อ (Belief) และพฤติกรรม (Behavior) 2. ภูมิปัญญาไทย แสดงถงึ ความสัมพนั ธ์ระหว่างคนกบั คน คนกบั ธรรมชาตสิ ิ่งแวดล้อมและคนกบั สิ่งเหนือธรรมชาติ 3. ภูมิปัญญาไทย เป็ นองค์รวมหรือกจิ กรรมทุกอย่างในวถิ ชี ีวติ

1.2 ลกั ษณะของภูมิปัญญาไทย (ต่อ) 4. ภูมิปัญญาไทย เป็ นเร่ืองของการแก้ไขปัญหา การจดั การ การปรับตวั การเรียนรู้ เพื่อความอยู่รอด ของบุคคล ชุมชน และสังคม 5. ภูมปิ ัญญา เป็ นแกนหลกั หรือกระบวนทศั น์ในการมองชีวติ เป็ น พืน้ ความรู้ในเร่ืองต่าง ๆ 6. ภูมิปัญญาไทยมลี กั ษณะเฉพาะหรือมเี อกลกั ษณ์ในตวั เอง 7. ภูมปิ ัญญาไทยมีการเปลย่ี นแปลง เพ่ือการปรับสมดลุ ในพฒั นาการ ทางสังคมตลอดเวลา

1.3 ขอบข่ายของภูมปิ ัญญาไทย สานักงานคณะกรรมการวฒั นธรรมแห่งชาติ กระทรวงวฒั นธรรม ได้กาหนด ขอบข่ายของภูมปิ ัญญาไทยไว้ 5 ด้าน ดงั นี้ 1. ภูมิปัญญาด้านเกษตรกรรม หมายถึง การผสมผสานการเกษตรและเทคโนโลยโี ดยพฒั นา บนพืน้ ฐานคุณค่าด้ังเดิม รวมท้งั ความสามารถในการแก้ปัญหาต่างๆได้อย่างมีประสิทธิภาพ 2. ภูมปิ ัญญาด้านส่ิงแวดล้อม หมายถงึ การอนุรักษ์ธรรมชาตแิ ละศิลปวฒั นธรรม การถ่ายทอด ความรู้ด้ังเดมิ ได้อย่างสมดุลและยงั่ ยืน

1.3 ขอบข่ายของภมู ปิ ัญญาไทย (ต่อ) 3. ภูมปิ ัญญาด้านการจดั การ สวสั ดกิ ารและธุรกจิ ชุมชน หมายถงึ การใช้ คุณธรรม และ จริยธรรมในการเพ่ือพฒั นาคุณภาพชีวติ ของชุมชนให้มี ความมั่นคงทางเศรษฐกจิ สังคมและวฒั นธรรม 4. ภูมิปัญญาด้านการรักษาโรคและการป้องกนั หมายถงึ การสืบทอด ความรู้ด้งั เดมิ และการ ประยุกต์ใช้ความเช่ือท้องถน่ิ เพื่อให้ชุมชน สามารถพงึ่ ตนเองด้านสุขภาพอนามัย 5. ภูมปิ ัญญาด้านการผลติ และการบริโภค หมายถงึ การแปรรูป และการ ผลติ เพ่ือการบริโภคอย่างปลอดภัย ประหยดั และเป็ นธรรม ให้ชุมชน สามารถพง่ึ ตนเองทางเศรษฐกจิ

ประเภทของภมู ปิ ัญญาไทย คณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ กระทรวงศึกษาธิการ แบ่งสาขาหรือประเภทของ ภูมิปัญญาท้องถนิ่ ไว้ 10 สาขา ดงั นี้ 1.ด้านเกษตรกรรม เช่น การเพาะปลูก การขยายพนั ธ์ การเลยี้ งสัตว์ การเกษตร ผสมผสาน การทาไร่นาสวนผสม การปรับใช้เทคโนโลยที เ่ี หมาะสมกบั การเกษตร 2.ด้านอตุ สาหกรรมและหัตถกรรม เช่น การจดั สาน ทอ การช่าง การทอผ้า การ แกะสลกั 3.ด้านการแพทย์แผนไทย เช่น หมอสมุนไพร หมอยากลางบ้าน หมอนวดแผน โบราณ หมอยาหม้อ 4.ด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดล้อม เช่น การบวชป่ า การสืบชะตา แม่นา้ การอนุรักษ์ป่ าชายเลน 5.ด้านกองทุนและธุรกจิ ชุมชน เช่น ผู้นาในการจัดการกองทุนของชุมชน ผู้นาในการ จัดต้งั กองทุนสวสั ดกิ ารรักษาพยาบาล ผู้นาในการจัดระบบสวสั ดกิ าร บริการชุมชน

6.ด้านศิลปกรรม เช่น วาดภาพ การป้ัน นาฎศิลป์ ดนตรี การแสดง การละเล่น พ้นื บา้ น 7.ด้านภาษาและวรรณกรรม เช่น งานสร้างผลงานดา้ นภาษา วรรณกรรมทอ้ งถ่ิน การฟ้ื นฟู การเรียนการสอนภาษาถิ่นของทอ้ งถิ่นต่าง ๆ 8.ด้านปรัชญา ศาสนา และประเพณี เช่น ความสามารถประยกุ ตแ์ ละปรับใช้ หลกั ธรรมคาสอนทางศาสนา ปรัชญาความเช่ือ และประเพณีที่มีคุณค่าใหเ้ หมาะสม ต่อเศรษฐกิจ สงั คม การประยกุ ตป์ ระเพณีบุญ 9.ด้านโภชนาการ เช่น ความสามารถในการเลือกสรร ประดิษฐ์ และปรุงแต่งอาหาร และยา ไดเ้ หมาะสมกบั ความตอ้ งการของร่างกายในสภาวการณ์ต่าง ๆ ตลอดจนผลิต เป็นสินคา้ บริการส่งออกท่ีไดร้ ับความนิยมแพร่หลายมาก 10.ด้านองค์กรชุมชน เช่น ร้านคา้ ชุมชน ศูนยส์ าธิตการตลาด กลุ่มตดั เยบ็ เส้ือผา้ กลุ่มจกั รสาน กลุ่มทอผา้ กลุ่มทอเส่ือ กลุ่มตีมีด ตีขวาน กองทุนสวสั ดิการชุมชน

จากการแบ่งประเภทของภูมปิ ัญญาท้องถิน่ สรุปได้ว่า ภูมปิ ัญญาท้องถิน่ สามารถแบ่งตามลกั ษณะของคนในท้องถน่ิ หรือชุมชน  ทไี่ ด้รับการถ่ายทอดและถือปฏิบัตสิ ืบต่อกนั มาจากบรรพ บุรุษ ซึ่งเกดิ จากความเช่ือ ความรู้สึก ความนึกคดิ  มคี วามคดิ สร้างสรรค์แบบแผนของการดาเนินชีวติ  การนาเทคโนโลยพี ืน้ บ้านมาประยกุ ต์ใช้ให้เกดิ ประโยชน์

1.4 ภมู ปิ ัญญารากฐานการดาเนินชีวติ ของคนไทย ภูมปิ ัญญา เป็ น วถิ ีชีวติ วธิ ีคดิ วธิ ีปฏิบัติ เป็ นความรู้ที่ มกี ารถ่ายทอดมาต้งั แต่บรรพบุรุษ เพ่ือให้คนรุ่นต่อๆ ไปได้นามา ปรับใช้ ฟื้ นฟู ประยุกต์ รวมถงึ สร้างสรรค์ให้เกดิ ความรู้ใหม่ใน สังคม ภูมปิ ัญญาท้องถิ่นจะแสดงถึงความสัมพนั ธ์ระหว่างคนกบั คน คนกบั ธรรมชาติ และคนกบั ส่ิงเหนือธรรมชาติ ภูมปิ ัญญาจึงเป็ นองค์ความรู้ทม่ี คี วามสาคญั อย่างยง่ิ

ภูมปิ ัญญา สะสมขนึ้ มาจากประสบการณ์ของชีวติ สังคม และใน สภาพแวดล้อมทแี่ ตกต่างกนั และมกี ารถ่ายทอดสืบต่อกนั มาเป็ น วฒั นธรรม

ในปัจจุบนั สังคมไทยกาลงั เผชิญกบั ปัญหาการทอดทงิ้ ภูมปิ ัญญาท้องถิ่น เน่ืองจาก สังคมไทยมกี ารเคล่ือนไหว ต่อเน่ืองอย่างไม่หยดุ น่ิง ทาให้ทศั นะคตขิ องคนในสังคมเกดิ การเปลยี่ นแปลง โดยหลงลืมภูมปิ ัญญาของบรรพบุรุษทมี่ กี าร ถ่ายทอดมาอย่างยาวนาน ไม่ว่าจะเป็ น ภูมปิ ัญญาด้านการนวด แผนไทย และภูมปิ ัญญาด้านสมุนไพร การรักษาด้วยยา สมุนไพร จากครูภูมปิ ัญญาด้านแพทย์แผนไทย และครูภูมิ ปัญญาด้านการนวดแผนไทย สมุนไพรพืน้ บ้านของไทยเราทม่ี สี รรพคุณในการรักษา

ภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ เป็ นความรู้และกระบวนการทที่ าให้ชุมชนมกี าร เคล่ือนไหวอย่างไม่หยดุ นิ่ง ภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ จงึ มีความสาคญั ต่อการดารงชีวติ หากการพฒั นา ชุมชนนาความรู้ทางด้านภูมิปัญญาท้องถน่ิ มาปรับประยกุ ต์ ให้ สอดคล้องกบั พืน้ ฐานของแต่ละพืน้ ที่ จะทาให้การพฒั นาชุมชนประสบ ความสาเร็จ โดยในอดตี ชาวบ้านได้ยดึ หลกั ภูมิปัญญาท้องถน่ิ เป็ นแกน หลกั ในการดารงชีวติ ซ่ึงต่างกบั ปัจจุบันทช่ี าวบ้านยดึ เทคโนโลยเี ป็ นปัจจยั หลกั ของการ ดารงชีวติ ทาให้ชาวบ้านหลงลืมภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ ทส่ี ืบทอดกนั มาต้งั แต่ บรรพบุรุษ