งานบ้าน

งานบ้าน – งานทม่ี ีคุณค่าค่มู ือสำหรับแรงงานทำงานบ้านในประเทศไทย สง่ เสริมศักดศิ์ รีและงานท่มี คี ุณคา่ของแรงงานทำงานบ้านในประเทศไทย 1

ลิขสทิ ธิ์ © องค์การแรงงานระหวา่ งประเทศ พ.ศ. 2552พิมพค์ รัง้ ที่ 1 พ.ศ. 2552ฉบับพมิ พซ์ ำ้ พ.ศ. 2554สิง่ พมิ พ์ของสำนกั งานแรงงานระหวา่ งประเทศ สงวนลขิ สทิ ธต์ิ ามพิธสี ารฉบับท่ี 2 ของอนุสัญญาว่าดว้ ยลิขสิทธ์ิสากล อย่างไรกต็ ามอาจสามารถนำเนื้อหาบางส่วนของส่ิงพิมพ์ไปใช้ได้ โดยไม่ต้องได้รับอนุญาต ภายใต้เง่ือนไขว่าต้องระบุแหล่งท่ีมาของเน้ือหานั้นสำหรับการทำซ้ำหรือการแปลน้ัน สามารถย่ืนเร่ืองขอสิทธิได้ที่ ILO Publications (Rights and Permissions), InternationalLabour Office, CH-1211 Geneva 22, Switzerland หรืออีเมล:์ [email protected] โดยสำนกั งานแรงงานระหวา่ งประเทศมีความยนิ ดตี ่อการย่ืนขอสิทธิดงั กล่าวห้องสมุด สถาบัน และผู้ใช้อื่นๆ ซ่ึงจดทะเบียนกับองค์กรต่าง ๆ ท่ีทำงานด้านสิทธิการทำซ้ำ สามารถถ่ายเอกสารสิ่งพิมพ์ได้ตามวัตถุประสงค์ ท่ีกำหนดไว้ในใบอนุญาตที่ออกไว้ให้กับองค์กรเหล่านี้ ท่านสามารถค้นหาองค์กรท่ีทำงานด้านสิทธิการทำซ้ำในประเทศของทา่ นได้ท่ี www.ifrro.orgงานบ้าน – งานทมี่ ีคุณคา่ : คูม่ อื สำหรับแรงงานทำงานบา้ นในประเทศไทย/ องค์การแรงงานระหว่างประเทศ; สำนักงานกลุ่มประเทศเอเชยี ตะวันออก - กรุงเทพฯ: ILO, 255223 หนา้ ISBN 9789228229783, 9789228229790 (web pdf)สำนกั งานกลุม่ ประเทศเอเชียตะวนั ออก องค์การแรงงานระหว่างประเทศdomestic worker / decent work / workers rights / working conditions / Thailand13.11.6พม่า (ISBN 9789228229707, 9789228229714 (web pdf)), กรุงเทพ, 2009,อังกฤษ (ISBN 9789221229704, 9789221229711 (web pdf)), กรุงเทพ, 2009,ลาว (ISBN 9789228229721, 9789228229738 (web pdf)), กรงุ เทพ, 2009,ภาษากะเหรย่ี งโป (ISBN 9789228229745, 9789228229752 (web pdf)), กรงุ เทพ, 2009, กะเหรี่ยงสะกอว์ (ISBN 9789228231373, 9789228231380 (web pdf)), กรุงเทพ, 2009,ฉาน (ISBN 9789228229769, 9789228229776 (web pdf)), กรุงเทพ, 2009. ILO Cataloguing in Publication Dataรูปแบบการนำเสนอในสิ่งพิมพ์ของ ILO เป็นไปตามแนวปฏิบัติของสหประชาชาติ และการนำเสนอข้อมูลต่างๆ มิได้แสดงถึงความเห็นใดๆ ของสำนักงานแรงงานระหวา่ งประเทศเกยี่ วกับสถานะทางกฎหมายของประเทศ พนื้ ท่ี หรือเขตการปกครอง หรอื อำนาจการปกครองใดๆ หรอื เกี่ยวกบั การกำหนดแนวเขตชายแดนใดๆผู้เขียนรับผิดชอบต่อความเห็นท่ีแสดงไว้ในบทความ การศึกษา และข้อเขียนที่ตีพิมพ์อ่ืนๆ แต่เพียงผู้เดียว การจัดพิมพ์สิ่งพิมพ์น้ีไม่ไดแ้ สดงถึงการรับรองของสำนกั งานแรงงานระหวา่ งประเทศต่อความเห็นต่างๆ ทแ่ี สดงไวใ้ นส่งิ พมิ พน์ ้ีการอ้างถึงช่ือกิจการและผลิตภัณฑ์ทางการค้าและกระบวนการผลิตต่างๆ ไม่ได้หมายถึงการรับรองของสำนักงานแรงงานระหว่างประเทศ และการไม่ได้อ้างถึงกิจการ ผลิตภัณฑ์ทางการค้า หรือกระบวนการผลิตใดก็ไม่ถือว่าสำนักงานแรงงานระหว่างประเทศไม่ให้การรับรองท่านสามารถหาสิ่งพิมพ์ของ ILO ได้จากร้านขายหนังสือช้ันนำ หรือสำนักงานประจำภูมิภาคของ ILO ในหลายประเทศ หรือติดต่อโดยตรงที่ ILO Publications, International Labour Office, CH-1211 Geneva 22, Switzerland หรือ สำนักงานแรงงานระหว่างประเทศ ประจำภูมิภาคเอเชียและแปซิฟิค ชั้น 11 อาคารสหประชาชาติ ตู้ไปรษณีย์ 2-349 ถนนราชดำเนินนอก กรุงเทพมหานคร10200 ประเทศไทย หรือ อีเมล์: [email protected] อนึ่ง รายการหนังสือใหม่สามารถขอได้ฟรีจากที่อยู่ข้างบน หรือ อีเมล์:[email protected]เว็บไซตข์ องเราคอื www.ilo.org/publns หรอื www.ilo.org/asia/index.htm Artwork/imagery supplied by MAP Foundation, Chiang Mai, Thailand - except back cover logo/images copyright ILOPrinted in Thailand

คณุ เป็นแรงงานทำงานบา้ นหรือเปลา่ ? หรือกำลังคิดจะเปน็ ? มาร้จู กั ความรับผิดชอบและสทิ ธขิ องเรากนั เถอะ! เราเป็นสมาชิกท่ีมีคุณคา่ คนหนง่ึ ของครอบครัว เรามีสทิ ธทิ ีจ่ ะทำงานในสภาพการทำงานทมี่ คี ณุ คา่ ไดค้ ่าแรงท่เี ปน็ ธรรมและได้รบั การเคารพ คนทีจ่ ะดแู ลผลประโยชนข์ องเราไดด้ ีท่สี ุดก็คอื ตัวเราเอง!ขอ้ มูลในคู่มอื เล่มน้จี ะช่วยให้แรงงานทำงานบ้านสามารถปกป้องดแู ลตัวเอง สงั เกตเครื่องหมายที่แทรกอยู่ตลอดในหนังสอื เล่มน้ีเคร่อื งหมายถกู สเี ขียว หมายถึง เคล็ดลับทม่ี ปี ระโยชน์เครอ่ื งหมายกากบาทสีแดง เตือนใหร้ ะวงั อันตราย 3

ไม่วา่ จะเปน็ แรงงานตา่ งชาติหรอื แรงงานไทย ชายหรอื หญิง เดก็ หรือผู้ใหญ่ ทุกคนมีหน้าทีท่ ่ตี ้องรับผิดชอบ และ มีสทิ ธิ! แรงงานทำงานบา้ น (Domestic worker) คือบุคคล หญงิ หรอื ชาย ท่ที ำงานในบา้ น หรือรอบ ๆ บ้านตามท่ีได้รับมอบหมายโดยได้รับค่าจ้างเป็นการตอบแทน แรงงาน ทำงานบ้าน อาจมีทง้ั ทม่ี สี ัญชาติไทยหรอื ตา่ งชาติ (เช่น พมา่ ลาว กัมพชู า) แรงงานทำงานบ้านจำนวนมากเป็นผู้หญิง และงานส่วนใหญ่ก็มักถูก มองว่าเป็น “งานของผู้หญิง” เพราะตามวัฒนธรรม ผู้หญิงส่วนใหญ่ มีหน้าท่ีทำกับข้าว ทำความสะอาดบ้าน ดูแลบ้าน ดูแลคนในบ้านโดย เฉพาะเด็ก ๆ ผู้ปว่ ยและคนชรา ในประเทศไทย มีผู้ชายทำงานเป็นลูกจ้างในบ้านเช่นกัน ส่วนใหญ่เป็น คนขับรถ ยามรักษาความปลอดภยั คนสวน และช่างซอ่ มตา่ ง ๆ แรงงานทำงานบ้านมักถูกขอให้ช่วยงานที่เป็นธุรกิจหรือกิจการของ ครอบครวั ด้วย ค วามรบั ผดิ ชอบของเรา งานบ้านเป็นงานที่มีคุณค่ามาก เพราะแรงงานทำงานบ้านช่วยให้สมาชิกในครัวเรือน น้ัน ๆ มีเวลาไปทำกจิ กรรมอ่นื เมื่อนายจ้างได้ให้ค่าจ้างและสภาพการทำงานท่ียุติธรรมแก่เราแล้ว เขาย่อมมีสิทธิ คาดหวังว่า เราจะต้องทำงานได้ดี มีความซื่อสัตย์ และต้ังใจทำงานของเราอย่างดี ท ีส่ ุดเป็นการตอบแทน นายจ้างอาจคาดหวังว่า เราสามารถจะใช้สามัญสำนึกและตัดสินใจในบางเรื่องด้วย ตวั เองได้ เรื่องท่มี คี วามสำคญั อนั ดับแรกสุด คือความปลอดภยั ท้งั ของตวั เราเอง ของ คนที่เราต้องดูแล และของบ้านที่เราทำงานอยู่ หากเกิดมีใครบาดเจ็บ ทรัพย์สิน หรอื เหตุการณอ์ ืน่ ใดขึ้น ต้องรีบรายงานนายจา้ งทนั ที 4

สิทธิของเราที่จะไดร้ ับการเคารพ ไดร้ บั คา่ จ้างท่ียุตธิ รรม ได้ทำงานอย่างปลอดภยั มีเวลาพักผ่อน และมีพื้นท่สี ่วนตวั :เมือ่ เราพดู ถึง “สิทธิ” (rights) เราหมายถึงสิทธิมนษุ ยชน (human rights) ซ่งึ เป็นสิทธทิ ี่ทุกคนจะได้รับการปฏิบัติอย่างมีศักด์ิศรี ทั้งในชีวิตส่วนตัวและในการทำงาน เท่าเทียมกับมนุษย์คนอ่ืน ๆ คนทุกคนมีสิทธิ์เหล่าน้ี ไม่ว่าจะเป็นคนรวยหรือจน เด็กหรือผู้ใหญ่ ผู้ชายห รอื ผหู้ ญงิ เพ่ือตอบแทนการหยาดเหงื่อแรงงานของเรา เราย่อมมสี ิทธิทจ่ี ะคาดหวังวา่ จะไดร้ ับคา่ จา้ งท่ยี ุตธิ รรม ได้ทำงานในสภาพแวดล้อมท่ีดี มีคุณค่า เรามีสิทธิทจ่ี ะตดิ ต่อกบั ครอบครัวและเพื่อน ๆ และมีสิทธิท่ีจะออกจากบ้าน ไปพบปะคนอ่ืน ๆ หรือไปสถานท่ีอ่ืน ๆ ในช่วงวันหยดุ ไม่ว่าเราจะทำงานประเภทไหน เรามีสิทธิที่จะได้รับการเคารพ และได้รบั การคุม้ ครองตามหลักสทิ ธิมนษุ ยชน เรามีสิทธทิ ่จี ะมี ชีวิตและทำงานอย่างมีคุณค่าและมีศักด์ิศรี ปลอดภัยจากการ ถกู ทารุณและแสวงหาประโยชน์! สิง่ ทคี่ วรตกลงกบั นายจ้าง:ขอบเขตงานทเี่ ราต้องรบั ผิดชอบและสญั ญาจ้างงาน: 5 งานประจำวันของเราคืออะไร บ้าง? นายจ้างจะเพิ่มงานให้ โดยไม่ถามเราก่อนไดห้ รอื ไม?่ เราต้องรับคำส่ังจากใคร? เรา มีเจ้านายเพียงคนเดียวหรือ หลายคน? ห า ก คุ ณ เ ป็ น ค น ต่ า ง ช า ติ นายจ้างจะเป็นธุระจัดการ ใบอนญุ าตการทำงานและใบอนุญาตเขา้ เมืองให้หรอื ไม?่ นายจ้างจะเขียนข้อตกลงทุกอย่างลงเป็นสัญญา และให้เราสามารถเก็บ ไวก้ บั ตัวหรอื ไม่?

ค ่าจา้ ง: เราจะได้รับค่าจ้างเท่าไร? ค่าแรงรายวันขั้นต่ำแตกต่างกันไปในแต่ละจังหวัด ลอง ถามแรงงานทำงานบ้านคนอ่ืน หรือโทรไปถาม ท่ีหมายเลขโทรศัพท์ 1506 ว่าค่าแรงขั้นต่ำล่าสุด คือเทา่ ไร เราจะได้รับค่าจ้างบ่อยครั้งแค่ไหน? เป็นราย สัปดาห์หรือรายเดือน? จะได้รับค่าจ้างในวัน เดียวกันทุกคร้ังหรือไม่? และนายจ้างจะให้ เป็นหลักฐานในการจ่ายเงนิ ให้เราหรือไม่? เราจะได้รับค่าจ้างเป็นเงินสดเพียงส่วนเดียวหรือเปล่า? ค่าจ้างบางส่วนจะถูก นายจ้างหักเป็นค่าใช่จ่ายอื่น ๆ เช่น ค่าอาหารและท่ีพักหรือไม่? ถ้าหัก หักค่าอะไร บา้ งและเปน็ เงนิ เทา่ ไร? หากเราทำงานลว่ งเวลา จะได้รบั ค่าจ้างเพิม่ หรือไม?่ เทา่ ไร? เรายงั ต้องใชห้ นใี้ ห้กบั นายจา้ งหรือไม่? เปน็ หนคี้ ่าอะไรและเป็นเงนิ เท่าไร? เม่ือไรจงึ จะใช้หน้ีหมด? และนายจ้างจะให้เอกสารเป็นหลักฐานการชำระหน้ีของเราให้เรา เกบ็ ไว้กับตัวหรอื ไม่? ว ันทำงานและวันหยุด: เราต้องทำงานวันละกชี่ ว่ั โมง? และไดห้ ยุดพักกชี่ วั่ โมง? วันหยุดของเราคือวันไหน? ได้หยุดสัปดาห์ละคร้ังหรือ เปลา่ ? เราสามารถเลอื กวนั หยุดเองได้หรือไม?่ เรามีวันหยุดรวมทง้ั หมดกี่วนั ในแตล่ ะป?ี เราไดห้ ยดุ ในวัน หยุดราชการหรือวันสำคัญทางศาสนาหรือไม่? และยังได้ รบั คา่ จ้างหรือไม่ในวันหยดุ ? นายจ้างอนุญาตให้มีคนมาเยี่ยมเราหรือไม่ใน วนั ทำงาน? และในระหว่างพัก?6

ห ากอาศยั อยู่ทบี่ า้ นนายจา้ ง: เราได้รับอนุญาตให้ออกจากบ้านหรือไม่เวลาท่ีไม่ได้ทำงาน เช่น ในวันหยุด หรือ หลังเลิกงาน? เรามีสิทธิท่ีจะมีพ้ืนท่ีส่วนตัวในบ้านบ้าง เรามีห้อง ส่วนตัว (ท่ีสามารถล็อกประตูได้) หรือเปล่า? มี ห้องนำ้ และห้องสว้ มเป็นส่วนตวั หรอื ไม่? เราต้องทำอาหารให้ทุกคนในบ้านหรือไม่? เรากิน อาหารตอนไหน? และกินอาหารแบบเดียวกับคน อื่น ๆ ในบา้ นหรอื เปลา่ ? ตอนกลางคืน เรายังต้องเลี้ยงเด็กและนอนกับเด็ก ท่ีเป็นลูกของนายจ้างหรือเปล่า? ต้องดูแลคนป่วย คนพกิ าร หรือคนชราในครอบครัวหรือไม?่ เราต้องรับผิดชอบในการรักษาความปลอดภัยของ บ้านตลอด 24 ชว่ั โมงต่อวนั หรอื ไม่? ตอนกลางคืน มีกฎห้ามออกนอกบ้านหรือไม่? ถ้ามีห้ามถึงตอน ไหน? มี “กฎขอ้ อื่น ๆ ของบา้ น” ทีเ่ ราต้องทำตามอกี หรือไม?่ ในช่วงปิดเทอม นายจ้างบางคนอาจอนุญาตให้ลูก ๆ ของแรงงานทำงานบ้านมา เยี่ยมและพักอยู่ด้วยชั่วคราว เราให้ลูกมาเย่ียมได้หรือไม่? หากได้ จะถูกหักค่าจ้าง หรือเปลา่ ? งานบ้านเป็นการทำงานในบ้านส่วนตัว ท่ีปลอดจากการรับรู้ของ คนภายนอก แรงงานทำงานบ้านที่พักอยู่ในบ้านของนายจ้างจึง อาจรู้สึกโดดเดี่ยว ดังน้ัน เราจึงควรได้มีพื้นที่ของตัวเอง เป็นท่ี สำหรบั ให้เราได้พักผ่อนหยอ่ นใจ และมคี วามเป็นส่วนตัว ห ากพักอยูน่ อกบ้านนายจา้ ง: ช่ัวโมงการทำงานของเราเป็นเวลาเดียวกันทุกวันหรือเปล่า? เราถูกคาดหวังว่าต้อง ทำงานวันละกี่ช่วั โมง? 7

เรามีเวลาหยุดพักรับประทานอาหารหรือเปล่า และ เราได้กินอาหารแบบเดียวกับคนในครอบครัวคน อน่ื ๆ หรอื ไม?่ ในช่วงปิดเทอมหรือในกรณีฉุกเฉิน ลูก ๆ สามารถมาอยู่กับเราในตอนกลางวัน ระหวา่ งท่เี ราทำงานไดห้ รือไม?่ ส ขุ ภาพกายและสุขภาพจติ : เราได้รับการอบรมเรื่องความปลอดภัย ว่าจะ หลีกเลี่ยงอุบัติเหตุได้อย่างไรหรือไม่? เราได้รับคำ หรือไม่ ว่าจะต้องทำอย่างไรถ้าเราหรือคนท่ีเราดูแล ประสบอบุ ัตเิ หตุ? หากเราป่วย สามารถไปรับการรกั ษาพยาบาลหรือไม่? หากเราจำเป็นต้องหยุดงานเพ่ือพักผ่อนหรือพักฟ้ืนจากการป่วย เราจะได้รับค่าจ้าง ในวนั ที่ขาดงานหรอื ไม่? ใครคือเจ้านายของเรา? หากเรามีเจ้านายหลายคนท่ี คอยส่ังงานเราในเวลาเดียวกัน คงทำให้เราเครียดมาก คุยกับนายจ้างเร่ืองน้ีให้ชัดเจนโดยเร็วท่ีสุด เด็ก ๆ ไม่ ควรได้ส่ังงานผู้ใหญ่ เราควรเป็นตัวอย่างท่ีดีให้เด็ก ๆ และพวกเด็กๆ ควรได้รบั การช้ีแนะจากเราต่างหาก! นายจ้างจะทำประกันสุขภาพและอุบัติเหตุให้เราหรือ เปล่า? ถ้าทำให้ เราต้องชดเชยเงินค่าประกันน้ีคืนให้ นายจ้างหรือเปล่า? (ถ้าคุณเป็นแรงงานต่างชาติที่ จดทะเบียนแล้วและมีใบอนุญาตทำงาน จะมีประกัน สุขภาพและอบุ ตั เิ หตุอยแู่ ล้ว) หากเราเกิดตั้งครรภ์ นายจ้างจะยอมให้เราทำงานต่อ ไปตราบท่ีเรายังรู้สึกว่าทำไหวหรือเปล่า? นายจ้างจะ ลดงานของเราลงหรือไม่? นายจ้างจะอนุญาตให้ลา คลอดโดยไม่หักเงินค่าจา้ งหรอื ไม่? 8

การเดินทางและการหางานทำ 9การเดนิ ทางอย่างปลอดภัยเพอ่ื หางานทำ:ทำความรู้จักเส้นทางของเรา ควรเร่ิมทำความคุ้นเคยกับสภาพแวดล้อมใหม่ ๆ ของเรา ต้ังแต่การเดินทาง และทันทีท่ีมาถึงสถานที่ใหม่ ๆ หากรู้สึกอึดอัดหรือไม่สบายใจ ให้เชื่อสัญชาติญาณของตนเองและรบี หาทางออกมาจากสถานทน่ี น้ั ในทันที คอยมองหาวัด สถานีตำรวจ หรือโรงพยาบาลที่อยู่ใกล้ท่ีสุด ท่ีเหล่านี้จะเป็นท่ีพักพิงท่ีปลอดภัย หากต้องการหลบหนีจากคนท่ีทำรา้ ยหรอื ทำอนั ตรายตอ่ เราในด้านอ่ืน ๆหาข้อมูลเกี่ยวกับนายจ้างและบ้านของนายจ้างให้ได้มากที่สุดเท่าที่จะทำได้ต้ังแต่ก่อนจะเร่ิมงาน ถ้าทำได้ อาจลองสอบถามถามคนท่ีไว้ใจได้ว่า นายจ้างคนน้ีมีชื่อเสียงที่ดีหรือไม่ดีในเร่ืองสภาพการทำงานและการจ่ายค่าจ้าง? หากคุณได้งานผ่านนายหน้าพยายามหาข้อมูลเก่ียวกับช่ือเสียงของนายหน้าคนนั้นด้วย เราจะต้องทำงานอยู่ในสภาพท่ีตัดขาดจากโลกภายนอกแค่ไหน? มีเพื่อนหรือคนรู้จักอาศัยอยู่ใกล้เคียงท่ีเราจะไปขอความชว่ ยเหลอื ในยามจำเป็นหรอื ไม่? เรารู้วิธีเดินทางจากทท่ี ำงานกลับบ้านหรือไม?่ การตดิ ตอ่ กับครอบครวั และเพ่ือน:บอกใหค้ รอบครัวทราบข้อมลู เกย่ี วกับ ชื่อ หมายเลขโทรศัพท์ และท่ีอยู่ของนายจ้าง (และนายหน้า หากมาทำงานผ่านนายหน้า) ควรกับครอบครัวหรือเพ่ือนอย่างสม่ำเสมอเวลาที่ไปทำงานไกลบ้านตกลงกันว่าหากพวกเขาไม่ได้ข่าวคราวจากเราภายในช่วงระยะเวลาหน่ึงต้องรีบขอความช่วยเหลือเพื่อหาทางติดต่อเราทันที (โปรดดูหมายเลขโทรศัพท์สำหรบั ตดิ ต่อหนว่ ยงาน/องคก์ รใหค้ วามชว่ ยเหลือในหน้าหลังของคมู่ อื เลม่ นี้) หาเพื่อนใหม่ ๆ ในสถานที่ใหม่ พยายามคบหา กับคนอื่น ๆ บ้าง เช่น แรงงานท่ีทำงานบ้านเหมือน กัน หาโอกาสพบปะกับพวกเขาให้บ่อยที่สุดเท่าท่ีจะ ทำได้ สร้างเครือข่ายหรือรวมกลุ่มแรงงานทำงาน บ้านด้วยกันไว้! อย่าลืมขอหมายเลขโทรศัพท์มือถือ ของเพ่ือนไว้ด้วย และหมั่นส่งข้อความส้ัน ๆ หากัน บ่อยๆ

ข อ้ ควรระวังทส่ี ำคัญเรอ่ื งการคา้ มนษุ ย:์ อย่าไว้ใจคนแปลกหน้า! แม้ว่า คน ๆ น้ันจะมีท่าทางเป็นมิตร ไม่ว่าจะ เปน็ หญงิ หรอื ชาย คนจำนวนมากถูกคน ที่รู้จักระหว่างเดินทางหลอก โดยการ มาผูกมิตรด้วย และสัญญาว่าจะหา สบาย ๆ และได้เงินดี” ในบ้านของใคร สกั คนใหท้ ำ คน ๆ น้ันอาจจะโกหกเร่อื ง ค่าจ้างและสภาพการทำงาน เขาอาจ ทำงานเป็นนายหน้าหาคนงาน และจะ ได้รับเงินค่าหัวคิวจากเจ้าของบ้านเป็น ค่าตอบแทนที่หาแรงงานทำงานบ้านใหม่ให้ แรงจูงใจของคน ๆ นั้น ก็คือ ต้องพาเราไปส่งให้ นายจ้างอย่างเรว็ ทีส่ ดุ เท่าท่ีจะทำได้ แต่นายจ้างใหม่อาจพยายามหาเงินมาชดใช้ค่านายหน้าที่ตนจ่ายไป โดยการหักเอาจากเงินค่า จา้ งของเราน่นั เอง และ/หรือริบเอาเอกสารประจำตัว (เชน่ พาสปอรต์ บตั รประชาชน) ของเราไป เก็บไว้ นายจ้างบางคนอาจถงึ กับขงั แรงงานไวใ้ นบ้านโดยไม่ใหอ้ อกไปไหนในระหว่างน้ี ไม่ควรให้เอกสารสำคญั ตวั จริงแกน่ ายหน้าหรือนายจา้ งอย่างเด็ดขาด แม้ว่าเขาจะบอกเราว่าเพอ่ื เอาไปเก็บรกั ษาไวใ้ นทปี่ ลอดภยั ใหแ้ ต่ฉบบั ถา่ ยเอกสารไปกพ็ อ เอกสารตวั จริงพวกนเ้ี ปน็ ของเรา และเป็นเอกสารท่ีมีค่า หากสูญหายก็ไปทำใหม่ทดแทนได้ยากมาก หากไม่มีเอกสารเหล่าน้ี เราอาจต้องกลายเป็นนักโทษเพราะทำผิดกฎหมายได้ เพราะเราต้องใช้เอกสารเหล่าน้ีเวลา เดินทางกลับบ้าน หรืออาจต้องใช้แม้แต่ตอนท่ีออกจากบ้านของนายจ้าง ควรถ่ายเอกสารเก็บไว้ อ ีกหลาย ๆ ชุด เผ่ือทำเอกสารตวั จรงิ หาย ตอนน้ีคณุ ต้องการความช่วยเหลอื อยหู่ รือเปล่า? หากใช่ โปรดพลิกไปหน้าหลังของหนงั สือเล่มน้ี10

ฉันเป็นแรงงานทำงานบา้ น ฉันมีความรับผิดชอบ แต่ฉนั กม็ สี ทิ ธดิ ว้ ย... ฉันสมควรไดร้ ับการปฏบิ ตั ิทีย่ ตุ ิธรรม... เหมอื นคนงานคนอนื่ ๆ.. และขอเรียกร้องใหท้ กุ คน เคารพศกั ดิ์ศรีของฉนั 11

เหงาจงั เลย คดิ ถงึ บ้านด้วย ดูสิ จะเที่ยงแล้ว! เธอมวั รออะไรอยู?่ ลูกฉันหิวแลว้ ฉันกห็ วิ ! สวัสดจี ะ้ ฉันช่อื โศก ทำงานอยู่ สวสั ดีจะ้ ฉันช่อื น้อย บ้านหลังติดกบั เธอนีเ่ อง! เธอชอบงานใหมร่ ึเปล่า? ก็ดีนะ แตฉ่ ันถกู ส่ังงานใหมๆ่ เจา้ นายเธอไมไ่ ดช้ ้ีแจง ไม่เลยจะ้ อยูเ่ รอ่ื ย ทำใหส้ บั สนน่าดู หรือจะ๊ วา่ เธอมหี นา้ ท่ีอะไรบ้าง? ฉันมีงานใหม่ ๆ ทกุ วนั !12

บางคนไม่คดิ วา่ สิ่งทเี่ ราทำอยเู่ ปน็ งานอย่างหนึ่ง แตจ่ รงิ ๆ เปน็ งานท่ีสำคญั มากนะ ลองคยุ กบั นายเธอดูสิจะ๊ ... น่เี บอร์มือถอื ของฉันจ้ะ งั้นก็โทดรลีหะา!ฉันนะ! เธอละ่ มหี รือเปลา่ ?ขอบใจนะฉันจะลองดู มจี ะ้ ! ไดส้ ิ ช่วยเขยี นหน้าทข่ี องหนู ลงในกระดาษหน่อยได้ไหมคะ? เพราะหนูสับสน... นี่ โศก? จะ้ ดขี ้นึ นดิ หน่อย เธอร้สู กึ ดขี นึ้ รึยัง?” บางทีพรุ่งน้ีเรา จะไดเ้ จอกันก็ได้ 13

เช้าวันร่งุ ขึ้น… น่คี ือรายชอ่ื งาน ที่เธอตอ้ งรบั ผิดชอบนะ และอย่าลืมไป ตลาดด้วยล่ะ สวัสดจี ะ้ น้อย! สโวศัสกด!ีจ”ะ้ เจา้ นายอธบิ ายงานที่ฉันต้อง ใหแ้ ล้วละ่ แต่ฉนั ยงั ไม่รู้เลยว่ามวี ัน หรือเปล่า.. ก็ถามดูสิ! ตกลงจ้ะ เธอตอ้ งตอ่ สู้เพื่อสทิ ธิ ฉันหยุดวันอาทติ ย์นะ แตถ่ า้ นายไมใ่ ห้ล่ะ?” ของเรานะ! ทุกคนตอ้ งการ เผื่อเราจะได้ไปเทยี่ ว วนั หยุดทงั้ น้ัน ด้วยกนั ไง14

ค่ำนัน้ … โศก อาบน้ำ ค่ะ หนูไปนอน ใหน้ อ้ งหรอื ยงั ? ไดร้ ยึ ังคะ? ไปเถอะจ้ะ เดย๋ี วพร่งุ นี้ จะเหนอ่ื ยแย่ หนเู หน่อื ยจรงิ ๆ คะ่ อืม ไดส้ ิหนขู อวันหยุดอาทติ ยล์ ะวนั ไดไ้ หมคะ? วนั อาทิตย์ เป็นไงละ่ ? ฉันร้สู กึ ดขี ึน้ มากเลย วนั อาทิตย์… การลองคุยกับนายดูนค่ี มุ้ ค่าจรงิ ๆตอนนี้ฉนั มีวันหยดุ แล้ว! ตอนนฉ้ี นั มีสัญญาจ้างงาน แลว้ วนั จรงิ ด้วย แล้วเรายังคุยกัน หน้าก็เป็นวนั เงินเดือนออกด้วย! ทางโทรศพั ทไ์ ด้ด้วยนะ 15

เมอื่ ไรท่ตี ้องขอความชว่ ยเหลอื จากภายนอก ในฐานะที่เป็นแรงงานทำงานบ้านคนหนึ่ง เรามีสิทธิท่ีจะขอ ความช่วยเหลอื จากบุคคลภายนอกได้เมื่อ: สิทธขิ อ้ ใดขอ้ หน่งึ ของเราถูกนายจา้ งละเมิด ทำงานหนักเกนิ ไป หรอื ไม่เคยมีเวลาไดพ้ กั ผ่อน งานท่ีได้รบั มอบหมายยากเกินไป เมือ่ เปรียบเทยี บกบั ค่าจา้ งและการอบรมที่ ไดร้ บั ตัวอยา่ งเช่น ต้องทำงานเหมือนเป็นพยาบาลหรือแม่ครวั มืออาชีพ ถูกไล่ออกจากงานโดยไม่เป็นธรรม และ/หรือนายจ้างไม่ยอมจ่ายค่าจ้างให้ ถูกทำร้ายร่างกายหรือลวนลามทางเพศ โดยนายจ้าง สมาชิกคนใดคนหนึ่ง ของครอบครวั หรอื คนอืน่ ทที่ ำงานอยใู่ นบา้ นเดยี วกนั ถูกนายจ้างริบเอกสารประจำตัวหรือเอกสารเก่ียวกับการทำงานไปเก็บไว้ ถูกนายจ้างหรือคนของนายจ้างบังคับให้ทำงานโดยไม่สมัครใจ หรือ นายจ้างไมอ่ นญุ าตให้เราออกจากบา้ นในชว่ งเวลาท่ไี มไ่ ดท้ ำงาน ขอ้ ควรคำนงึ เป็นพิเศษสำหรบั แรงงานต่างชาติ ภายใต้กฎหมายไทย แรงงานทำงานบ้านที่เป็นแรงงานต่างชาติ สามารถ ไปไหนมาไหนได้เฉพาะภายในจงั หวัดท่ตี นจดทะเบียนทำงานอยู่เทา่ นนั้ หากแรงงานไม่เคารพกฎหมายข้อน้ี รัฐบาลไทยสามารถถอนใบอนุญาตทำงาน ได้ทันที และแรงงานจะไม่สามารถอาศัยและทำงานอยู่ในประเทศไทยได้อีก และอาจต้องถูกส่งตวั กลับประเทศบ้านเกดิ แรงงานทำงานบ้านอาจเดินทางไปยังจังหวัดอื่น ๆ ได้ หากมีนายจ้างหรือคู่ สมรสของนายจา้ งเดนิ ทางไปดว้ ยเท่านน้ั 16

การย้ายจากพน้ื ทีช่ นบทเขา้ มาสเู่ มอื งใหม่อาจใหผ้ ลตอบแทน ที่ดีและเป็นประสบการณ์ใหม่ท่ีน่าตื่นเต้น แต่ในขณะ น่ากลัวด้วย ควรระวังตัวและควรคำนึงถึงความปลอดภัยของตนเองก่อนเร่ืองอ่ืน ไมว่ ่าสถานะของเราจะเป็นอย่างไร เรามีสทิ ธทิ จี่ ะได้รับความช่วยเหลือเมื่อตกอยู่ในอันตราย นี่เป็นสิทธิในฐานะเป็นมนุษย์คนหนง่ึ และเจ้าหน้าทรี่ าชการมหี น้าทปี่ กป้องค้มุ ครองเราขอ้ ควรคำนงึ สำหรับเด็กตา่ งชาติ เด็ก ไม่ว่าจะเป็นเด็กไทยหรือเด็กต่างชาติที่อายุต่ำกว่า 15 ปี ไม่ได้รับอนุญาตให้ทำงานเป็นแรงงานทำงานบ้านใน ประเทศไทยเด็กที่อายุมากกว่า 15 ปีแต่ยังไม่ถึง 18 ปีสามารถทำงานได้ แต่ทำได้เฉพาะงานเบา ๆเท่าน้ัน ตามมาตรฐานแรงงานระหว่างประเทศขององค์การแรงงานระหว่างประเทศ และกำหนดไว้ในกฎหมายแรงงานของไทยหากเรายังมอี ายุอยู่ในชว่ งน้ี ลองถามนายจา้ งถงึ โอกาสได้ไปโรงเรยี นและเรยี นรู้ทักษะใหม่ ๆเนอ่ื งจากเด็กตา่ งชาติมีความเส่ยี งมากที่จะตกเป็นเหย่อื การค้ามนุษย์ การแสวงหาประโยชน์ด้านแรงงานและทางเพศ รัฐบาลไทยจึงได้เตือนแรงงานต่างชาติที่อายุต่ำกว่า 18 ปีว่าไม่ควรเดินทางเข้ามาในประเทศไทยเพ่ือหางานด้วยตัวเอง ยกเว้นว่าจะเดินทางเข้ามาพร้อมกับพ่อแม่ หรือผู้ปกครองท่ีถูกต้องตามกฎหมาย (เช่น ไม่ใช่แค่เป็นเพื่อนหรือคนรู้จักที่เป็นผู้ใหญ)่ ข้อควรระวังอนื่ ๆนายจา้ งสว่ นใหญเ่ ห็นคณุ คา่ ของงานท่ีแรงงานทำงานบ้านของตนทำให้ นายจา้ งจำนวนมาก 17ใหค้ ่าจา้ งที่ยุตธิ รรม ให้มีวนั หยุดในแต่ละสปั ดาห์ ให้เวลาพกั ระหวา่ งวนั ทำงาน ให้ความเปน็สว่ นตวั (เช่น หอ้ งสว่ นตัว) และประกนั สขุ ภาพและการเดนิ ทางแต่นายจ้างบางรายกลับหาประโยชน์จากสภาพการทำงานที่โดดเด่ียวของแรงงานทำงานบ้าน ด้วยการไม่จ่ายค่าจ้าง ไม่ให้วันหยุด หรือไม่อนุญาตแม้แต่จะให้คนทำงานออกจากบ้าน แรงงานต่างชาติพบว่าตนเองเส่ียงมากท่ีจะถูกทารุณในรูปแบบดังกล่าว หากพวกเขาไมม่ ใี บอนญุ าตทำงานหรอื ใบอนุญาตใหอ้ ยู่ในประเทศไทย

แลว้ จะรู้ได้อย่างไรว่าเราถูกปฏบิ ัตอิ ย่างไมเ่ ป็นธรรม: ในกรณีท่ีร้ายแรงที่สุด การทารุณกรรมอาจจะเช่ือมโยงกับแรงงานบังคับ และ/หรือแรงงานทาส ตวั อยา่ งเชน่ หากนายจ้างปฏเิ สธไม่ยอมจา่ ยค่าจา้ งใหเ้ รา หรือไม่อนุญาตให้เราออกจากบ้าน หรือใช้วิธีการกดดัน หลอกลวง หรือบังคับ (โดยการข่มขู่ ทำร้าย และล่วงละเมิดทางเพศ) นายจ้างไม่ควรริบเอกสารสำคัญ ประจำตัว (บัตรประจำตัว พาสปอร์ต ใบอนุญาตทำงาน) ของเราไปเก็บไว้ สิ่งเหล่าน้ีเป็น ส่วนตวั ท่สี ำคญั ตอ่ เรามาก หากประสบกับการทารุณกรรมดังกล่าว คุณมีสิทธิที่จะแจ้งความต่อเจ้าหน้าท่ี ราชการไทย และพวกเขามีหน้าที่ที่จะตอ้ งดำเนินการช่วยเหลือคุณ กลมุ่ อ่ืน ๆ (เช่น กลมุ่ ทีเ่ ราให้รายชอื่ ไว้ในหนังสอื เลม่ น้ี) กส็ ามารถช่วยคณุ ไดเ้ ช่นกนั หากคุณถูกจับ (เพราะไม่มีวีซ่าหรือใบอนุญาต ทำงาน) คุณก็ยังคงมีสิทธิท่ีจะได้รับค่าจ้างจาก แรงงานที่คุณได้ทำไปแล้ว หากมีข้อสงสัย ติดต่อ กลุ่มท่ีมีรายช่ือไว้ในตอนท้ายหนังสือเล่มน้ีเพ่ือขอ ช่วยเหลอื เพ่ิมเตมิ (เม่ือทำได)้ สำหรับความช่วยเหลือในการจดทะเบียนและขอใบอนุญาตทำงานสำหรับแรงงานทำงาน บ้าน โปรดโทรไปที่หมายเลข 1506 (โทรได้เฉพาะโทรศัพท์บ้าน/มือถือในประเทศไทย เทา่ นั้น) หาคุณตกอยใู่ นอนั ตรายหรือภาวะฉกุ เฉนิ โทรไปท่ีหมายเลข 1300 (โทรได้เฉพาะโทรศพั ท์ บ้าน/มือถือในประเทศไทยเท่านั้น) ไม่ต้องกังวลว่าสถานะของคุณจะ “ถูกกฎหมาย” หรือ จดทะเบียนหรือไม่ คณุ จะได้รบั การชว่ ยเหลือ18

ความชว่ ยเหลือในประเทศไทยสหภาพแรงงานและองค์กรพฒั นาเอกชน (NGOs)หากคุณต้องการความช่วยเหลือ แต่ไม่กล้าติดต่อเจ้าหน้าที่ราชการ สามารถติดต่อองค์กรเหลา่ น้ีได้โดยไม่ต้องกลัววา่ จะถูกจับส่งตวั กลบั บ้าน องค์กร โทรศัพท์ ภาษา ที่ตง้ัมลู นธิ ิเพื่อสขุ ภาพและการเรียนรขู้ อง 053 811 202 พมา่ ฉาน ไทย ภาคเหนอื กลุ่มชาติพันธ์ุ (MAP Foundation) 053 271 551 องั กฤษ ของประเทศไทย พม่า ไทย สมุทรสาครเครือขา่ ยส่งเสริมคณุ ภาพชีวติ แรงงาน 034 434 726(LPN) 086 163 1390 มลู นธิ ิเพื่อการพฒั นาเดก็ (FCD) 02 435 5281 พม่า ลาว ไทย สำนกั งานใน พมา่ ไทย ภาคกลางคณะกรรมการรณรงค์เพ่ือประชาธิปไตยใน 02 216 4463พมา่ (TACDB) มูลนิธเิ พอื่ สทิ ธมิ นุษยชนและการพัฒนา 053 223 077, พม่า มอญ ฉาน ไทย ภาคเหนือ(HRDF) 081 595 7578 องั กฤษ ของประเทศไทยมลู นิธิเพ่อื การพฒั นาแรงงานและอาชีพ 02 513 9242 ไทย อังกฤษ สำนกั งานใน(Homenet)มูลนธิ ผิ ูห้ ญิง 02 433 5149 ไทย อังกฤษ สำนกั งานในสมาคมแรงงานทำงานบา้ นกะเหรย่ี ง 081 348 3479 กะเหร่ียงโป ทว่ั ประเทศ(Karen Domestic Workers’ Association) กะเหรีย่ งสะกอ ไทยสหพันธส์ หภาพแรงงานพม่า (FTUB) 081 642 2296 พมา่ กะเหรยี่ ง มอญ ทั่วประเทศองค์การลูกจ้างสภาแรงงานแห่งประเทศ 02 758 3300 ไทย สำนักงานใน(LCT) สภาองคก์ ารลกู จ้างสมาพนั ธแ์ รงงาน 02 384 0438 ไทย สำนักงานในแห่งประเทศไทย (TTUC)สภาองค์การลูกจ้างอตุ สาหกรรมเอกชน 02 932 9870 ไทย สำนักงานในแห่งชาติ (NCPE)สมาพันธ์แรงงานรัฐวิสาหกิจสัมพันธ์ ( 02 537 8973 ไทย สำนักงานใน ไทย สำนกั งานในคณะกรรมการสมานฉนั ท์แรงงานไทย 02 251 3173(TLSC) 19

หนว่ ยงานราชการหากคุณประสบอันตรายเฉพาะหน้า ควรติดต่อเจ้าหน้าท่ีรัฐในประเทศไทยต่อไปน้ีเพ่ือของความชว่ ยเหลอื หนว่ ยงาน โทรศพั ท์ Languagesสำหรบั ความชว่ ยเหลอื เรง่ ด่วน 1300 ไทยตำรวจ 191 ไทยตำรวจทอ่ งเทย่ี ว 1155 ไทย องั กฤษความช่วยเหลอื ด้านการละเมดิ สญั ญา 1506 ไทยและใบอนุญาตทำงานสถานกงศลุ ประเทศ สปป. ลาวในกรุงเทพฯ 0ต2่อ 513099 6667-8 ลาว ไทย องั กฤษ 0(จ2ัน9ท5ร7์ –5ศ8ุก5ร1์)-2สถานกงศลุ กมั พูชาในกรงุ เทพฯ 0(ป2ญั 9ห57าแ5ร8ง8ง6าน) เขมร ไทย องั กฤษ 0ก(น8รอณ1ก8ีฉเ2วกุ ล6เฉา8ินร5าเ5ทช1กา่ นารัน้ )และ การโทรศัพท์กลับบ้าน: หากคุณอาศัยอยู่ในประเทศไทยและต้องการจะโทรศัพท์ กลับบ้านเกิดที่อยู่ในประเทศอื่น ต้องกดรหัสสำหรับโทรทางไกลต่างประเทศก่อน (จากประเทศไทยกด 001) จากน้ันกดรหัสประเทศของตน (ประเทศกัมพูชากด 855 ประเทศ สปป. ลาวกด 856 และประเทศพม่ากด 95) ตามดว้ ยกดรหสั โทรศพั ทป์ ระจำ ทอ้ งถน่ิ และหมายเลขโทรศัพท์)20

หมายเลขโทรศพั ทข์ องครอบครวั และเพอ่ื น:1.2.3.4.5.6.7. 21

ปี 2554 ประเทศสมาชิกองคก์ ารแรงงานระหว่างประเทศ หลายประเทศ ไดล้ งคะแนนสนับสนุน อนสุ ัญญาองค์การแรงงานระหว่างประเทศว่าดว้ ย งานที่มคี ุณคา่ สำหรับแรงงานทำงานบา้ น โดยอนสุ ัญญาฯ ฉบับดังกล่าวตระหนักถงึ สิทธขิ ัน้ พ้นื ฐาน ของแรงงานทำงานบา้ นต่อการจ้างงานที่มีคณุ คา่ และการคมุ้ ครองทางสงั คม อนุสัญญาฯ นจ้ี ะสง่ เสรมิ และเสนอแนะแนวทางใหแ้ กร่ ัฐบาล นายจา้ ง ลูกจ้าง รวมถงึ องค์กรนายจา้ ง และองค์กรลูกจ้างตอ่ การสร้างงาน ที่มคี ุณคา่ ใหเ้ กดิ ขนึ้ จริงสำหรบั แรงงานทำงานบ้านทั่วโลก ศึกษาข้อมูลเพม่ิ เติมเกีย่ วกับมาตรฐานแรงงานสากล และข้อเสนอแนะเกยี่ วกบั งานท่มี ีคณุ คา่ สำหรบั แรงงานทำงานบ้านได้ท่ี www.ilo.org/travail ศึกษาข้อมูลเพิ่มเตมิ การสง่ เสรมิ การสรา้ งงานท่ีมีคุณค่า สำหรบั แรงงงานทำงานบา้ น และแรงงานประเภทอ่นื ๆ ในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิกไดท้ ี่ www.ilo.org/asia22

องคก์ รที่มอบคู่มือเล่มนี้ให้คุณอาจจะให้คำแนะนำและความชว่ ยเหลือเพิ่มเติมได้ คมู่ อื เล่มนเี้ ป็นสว่ นหน่ึงของ โครงการรณรงค์เรอื่ ง “เดนิ ทางอย่างฉลาด-ทำงานอย่างฉลาด” (Travel Smart – Work Smart Campaign) ซึ่งเป็นสว่ นหน่งึ ของโครงการเรื่องงานทีม่ ีคณุ คา่ ขององค์การแรงงานระหว่างประเทศ ในภมู ภิ าคเอเชียและแปซฟิ ิก 23

คุณเปน็ แรงงานทำงานบ้านทอ่ี าศยั อยูใ่ นประเทศไทยหรอื เปลา่ ? ไม่ว่าจะเปน็ เดก็ หรือผู้ใหญ่ คนไทยหรือต่างชาติ ชายหรอื หญิง เรามคี วามรบั ผดิ ชอบ – และมสี ทิ ธ!ิ การรู้เร่อื งเหลา่ นี้ จะช่วยให้เราหลกี เล่ียงจากการถูกทำร้าย และถกู หาประโยชนจ์ ากการจ้างงาน ค่มู ือเล่มนจี้ ะใหค้ ำแนะนำว่า เราจะเดินทางและทำงานอยใู่ นเมอื งไทยอย่างปลอดภัยได้อยา่ งไร จะหลีกเล่ียงจากนายหน้าหางาน และนายจ้างท่ีเอารัดเอาเปรยี บไดอ้ ยา่ งไร และจะไปพ่งึ ใครไดเ้ มื่อต อ้ งการความช่วยเหลือ อยา่ ตระหนก แต่จงตระหนกั !ไม่มีอะไรสายเกินแก้ แม้วา่ คุณกำลงั เผชิญกับการทารณุ กรรมอยู่ ณ ตอนน้!ี ทำงานอย่างฉลาด มีชวี ิตอยอู่ ยา่ งปลอดภัย! คูม่ อื เล่มนี้มีไว้สำหรับแจกใหแ้ รงงานทำงานบา้ น และแรงงานตา่ งชาติโดยไม่คิดคา่ ใชจ้ ่าย โดยผ่านเครือขา่ ยองค์กรภาคี Copyright © International Labour Organization 2009 ISBN: 9789228229783