เงามืด เงามัว และขนาดของเงา ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4

โรงเรียนวดั เทพชุมนมุ หน่วยท่ี 3 แรงและพลงั งาน บทที่ 2 ตวั กลางของแสง เรอื่ ง เงามดื เงามวั และขนาดของเงา ครผู ้สู อน นางสาววาชติ า สมบตั มิ าก (ครบู ิว)

เมื่อมีวตั ถุทึบแสงก้นั การเคลื่อนท่ีของแสงจะเกิดเงา ? ถา้ เราเลื่อนแหล่งกาเนิดแสงเขา้ ใกลว้ ตั ถุทึบแสงมากข้ึน จะส่งผลต่อลกั ษณะของเงาหรือไม่ อยา่ งไร

เงามืดและเงามวั ระยะห่างระหว่างแหล่งกาเนิดแสง วตั ถุ และฉากมีผลต่อการเกดิ เงาหรือไม่ นักเรียนสามารถเรียนรู้ได้จาก การปฏบิ ัติกจิ กรรมต่อไปนี้

กจิ กรรมที่ 23 สงั เกต การเกิดเงา ปัญหา ลกั ษณะของเงาข้ึนอยกู่ บั อะไร ทกั ษะ อปุ กรณ์ 1. การสงั เกต 2. การจดั กระทาและสื่อ ลูกปิ งปอง พร้อมฐาน 1 ชุด ความหมายขอ้ มูล 3. การตีความหมายขอ้ มูล ไฟฉาย 1 กระบอก และการลงขอ้ สรุป ฉากขนาด 30 × 30 ซม. 1 แผน่ ไมบ้ รรทดั 1 อนั

ข้นั ตอน ใหน้ กั เรียนปฏิบตั ิตามข้นั ตอนต่อไปน้ี 20 ซม. 10 ซม. 1. วางไฟฉายห่างจากฉากประมาณ 20 เซนติเมตร วางลูกปิ งปองห่างจากฉาก ประมาณ 10 เซนติเมตร 2. ฉายไฟฉายใหส้ ่องไปท่ีลูกปิ งปอง สงั เกตการเปลี่ยนแปลงท่ีเกิดข้ึนบนฉาก

เล่ือนออกจากฉาก เลื่อนเขา้ หาฉาก 3. เล่ือนลูกปิ งปองเขา้ และออกจากฉาก สงั เกตการเปลี่ยนแปลงที่เกิดข้ึน บนฉาก แลว้ วาดเงาที่เกิดข้ึน

บนั ทึกผล ส่ิงทสี่ ังเกต รูปวาดของเงา การเปลยี่ นแปลง ท่เี กดิ ขึน้ บนฉาก เปิ ดไฟฉายใหส้ ่องไปท่ีลูกปิ งปอง โดยที่ไม่ตอ้ งเล่ือนส่ิงใด เกิดเงามืดและเงามวั ข้ึน เล่ือนลูกปิ งปองเขา้ ไปหาฉาก เงามืดมีขนาดใหญ่ข้ึน (ออกจากไฟฉาย) เล่ือนลูกปิ งปองออกจากฉาก เงามืดมีขนาดเลก็ ลง (เขา้ ใกลไ้ ฟฉาย) เร่ือย ๆ

ค้นหาคาตอบ 1. นกั เรียนสามารถใชส้ ่ิงใดแทนลูกปิ งปองไดบ้ า้ ง เพราะอะไร แนวคาตอบ ลูกเทนนิสหรือลูกบอลขนาดเลก็ เพราะเป็นวตั ถุ ทึบแสงเหมือนลูกปิ งปอง 2. ขนาดของเงาท่ีปรากฏบนฉากข้ึนอยกู่ บั ส่ิงใด ขนาดของเงาข้ึนอยกู่ บั ระยะห่างระหวา่ งแหล่งกาเนิดแสงกบั วตั ถุ ที่ก้นั แสงและฉาก

ค้นหาคาตอบ 3. เงาที่ปรากฏบนฉากในแต่ละคร้ังเหมือนหรือแตกต่างกนั เพราะอะไร แตกต่างกนั เพราะระยะห่างระหวา่ งแหล่งกาเนิดแสง วตั ถุทึบแสง และฉากแตกต่างกนั

นักเรียนได้เรียนรู้อะไรบ้าง เรามาตรวจสอบความเข้าใจกนั 1. ขนาดของเงาข้ึนอยกู่ บั ปัจจยั ใด ขนาดของวตั ถุทึบแสงและระยะห่างระหวา่ ง แหล่งกาเนิดแสง วตั ถุทึบแสง และฉาก 2. ถา้ ตอ้ งการใหเ้ งามืดมีขนาดเลก็ ลงตอ้ งทาวิธีใด เล่ือนวตั ถุทึบแสงเขา้ ใกลแ้ หล่งกาเนิดแสง หรือเล่ือนฉากออกจากวตั ถุทึบแสง

สรปุ ผล เม่ือแสงส่องผ่านวตั ถุทึบแสงจะเกิด เงาข้ึน ขนาดของเงามืดข้ึนอยู่กับระยะห่าง ระหว่างแหล่งกาเนิดแสงกับวตั ถุท่ีก้ันแสง และฉาก

ถา้ เรานาวตั ถุทึบแสงไปก้นั แสงจาก แหล่งกาเนิดแสงจะเกิดอะไรข้ึน การเกิดเงาตอ้ งประกอบดว้ ย องคป์ ระกอบอะไรบา้ ง

เงามืดและเงามวั แหล่งกำเนิดแสง วัตถทุ ึบแสง เงำมืด เงำมวั เงามืด คือ เงาที่คมชดั เงามวั คือ เงาที่ไม่คมชดั

แนวคาถาม 1. ปัจจยั ที่มีผลต่อขนาดของเงามืดและเงามวั คืออะไร ระยะห่างระหวา่ งแหล่งกาเนิดแสง วตั ถุทึบแสง และฉาก 2. ยกตวั อยา่ งปรากฏการณ์ธรรมชาติท่ีเก่ียวขอ้ งกบั เงามืด เงามวั แนวคาตอบ จนั ทรุปราคาและสุริยปุ ราคา



นักเรียนได้เรียนรู้อะไรบ้าง เรามาตรวจสอบความเข้าใจกนั 1. ถา้ เราขยบั ใหว้ ตั ถุทึบแสงเขา้ ไปใกลแ้ หล่งกาเนิดแสง เพม่ิ ข้ึน ลกั ษณะและขนาดของเงาที่เกิดข้ึนจะเปลี่ยนไป หรือไม่ ลกั ษณะใด เปล่ียนไป โดยเงามืดจะมีบริเวณลดลง ส่วนเงามวั จะมี บริเวณเพม่ิ ข้ึน

นักเรียนได้เรียนรู้อะไรบ้าง เรามาตรวจสอบความเข้าใจกนั 2. ถา้ ขนาดของวตั ถุทึบแสงต่างกนั ใชแ้ หล่งกาเนิดแสง และฉากเหมือนกนั และระยะห่างระหวา่ งวตั ถุทึบแสง กบั แหล่งกาเนิดแสงและฉากเท่ากนั ขนาดของเงาทเ่ี กิด บนฉากจะเหมือนกนั หรือไม่ ลกั ษณะใด ขนาดของเงาแตกต่างกนั โดยวตั ถุทึบแสงท่ีมีขนาดใหญ่ เงาจะมีขนาดใหญ่ ส่วนวตั ถุทึบแสงที่มีขนาดเลก็ เงาจะมี ขนาดเลก็

กจิ กรรมประจาหน่วย ทบทวนคาศัพท์และหลกั การทางวทิ ยาศาสตร์ เงาเกิดข้ึนเม่ือแสงเคล่ือนที่ผา่ นวตั ถุชนิดใด วตั ถุทึบแสง

กจิ กรรมประจาหน่วย การประยุกต์ใช้ในชีวติ ประจาวนั ถา้ นกั เรียนตอ้ งการใหแ้ สงสวา่ งส่องผา่ นหนา้ ต่างเขา้ มา ในหอ้ งนอ้ ยลง นกั เรียนจะใชว้ ิธีใด เพราะอะไร ติดฟิ ลม์ กรองแสง เพราะฟิ ลม์ กรองแสงสีดาเป็ น ตวั กลางโปร่งแสงจึงก้นั การเคล่ือนที่ของแสงใหเ้ ขา้ มาในหอ้ งนอ้ ยลงได้

กจิ กรรมประจาหน่วย การประยุกต์ใช้ในชีวติ ประจาวนั ถา้ นกั เรียนตอ้ งทาตวั หนงั ตะลุงเพื่อไปแสดงในงานโรงเรียน นกั เรียนจะเลือกใชว้ สั ดุใดระหวา่ งกระดาษแขง็ กระดาษแกว้ สี และแผน่ พลาสติกใส เพราะอะไรจึงเลือกใชว้ สั ดุน้นั กระดาษแขง็ เพราะตวั หนงั ตะลุงตอ้ งทาจากวสั ดุที่เป็น ตวั กลางทึบแสงเพ่อื ทาใหเ้ กิดเงาของตวั ละครบนฉาก

บูรณาการวนั ลอยกระทง

กจิ กรรมประจาหน่วย ทบทวนคาศัพท์และหลกั การทางวทิ ยาศาสตร์ เงามืดและเงามวั แตกต่างกนั ลกั ษณะใด เงามืด คือ บริเวณหลงั วตั ถุทึบแสงท่ีแสงเคลื่อนที่ไป ไม่ถึงท้งั หมด ส่วนเงามวั คือ บริเวณหลงั วตั ถุทึบแสง ท่ีแสงเคล่ือนที่ไปถึงไดบ้ างส่วน

กจิ กรรมประจาหน่วย บทความชวนคดิ หนังตะลงุ หนงั ตะลุงเป็นศิลปะการแสดงอยา่ งหน่ึง ซ่ึงเป็นการนาเสนอ ผา่ นรูปทรงของตวั หนงั ตะลุงโดยการใชป้ ระโยชนจ์ ากการเดินทาง ของแสงผา่ นตวั กลาง และเกิดเป็นเงาที่เชิดบนผา้ ขาว วสั ดุท่ีใชใ้ นการ ทาตวั หนงั ตะลุง ไดแ้ ก่ หนงั ววั หรือหนงั ควาย

กจิ กรรมประจาหน่วย บทความชวนคดิ คาถามท่ี 1: หนังตะลุง ตารางต่อไปน้ีแสดงผลการทดลองจากการนาวสั ดุชนิดต่าง ๆ มาเป็น ตวั กลางแทนหนงั ววั หรือหนงั ควายท่ีใชใ้ นการทาตวั หนงั ตะลุง

กจิ กรรมประจาหน่วย บทความชวนคิด คาถามท่ี 1: หนังตะลงุ ปัญหาท่ีนกั วทิ ยาศาสตร์กาหนดในการทดลองคืออะไร 1. วสั ดุชนิดใดใชท้ าตวั หนงั ตะลุงไดด้ ีท่ีสุด 2. แสงสามารถเคลื่อนที่ผา่ นตวั กลางไดท้ ุกชนิดหรือไม่ 3. แสงสามารถเคลื่อนที่ผา่ นไมอ้ ดั บาง ๆ และกระดาษแขง็ ไดห้ รือไม่ 4. ไมอ้ ดั บาง ๆ และกระดาษแขง็ สามารถนามาใชท้ าตวั หนงั ตะลุง ไดห้ รือไม่

กจิ กรรมประจาหน่วย บทความชวนคดิ คาถามท่ี 2: หนังตะลงุ หนงั ววั หรือหนงั ควายนามาใชท้ าตวั หนงั ตะลุงไดเ้ พราะอะไร 1. มีน้าหนกั เบา 2. เป็นวตั ถุทึบแสง 3. ทาเป็นรูปตวั ละครไดง้ ่าย 4. ทาเป็นตวั ละครขนาดใหญ่ได้

กจิ กรรมประจาหน่วย บทความชวนคดิ คาถามท่ี 3: หนังตะลงุ การแสดงหนงั ตะลุงเป็นการใชป้ ระโยชน์จากการเคล่ือนท่ีของแสง ผา่ นตวั กลาง การแสดงต่อไปน้ีเป็นการใชป้ ระโยชนจ์ ากการเคลื่อนท่ี ของแสงผา่ นตวั กลางเช่นเดียวกบั หนงั ตะลุงใช่หรือไม่ จงเขียนวงกลม ลอ้ มรอบคาวา่ “ใช่” หรือ “ไม่ใช่” ในแต่ละขอ้

สรุป เงา เกิดข้ึนเมื่อ ตวั กลางทึบแสงมาก้นั การเคล่ือนท่ีของแสง มีขนาดข้ึนอยกู่ บั ระยะห่างระหวา่ งแหลง่ กาเนิดแสง กบั วตั ถุท่ีก้นั แสงและฉากรับแสง

สรุป วตั ถุทบึ แสง ทาใหเ้ กิด เงามืด เงามวั คือ คือ บริเวณหลงั วตั ถุทึบแสง ท่ีแสงเคล่ือนท่ีไปไม่ถึงท้งั หมด บริเวณหลงั วตั ถุทึบแสง ที่แสงเคลื่อนท่ีไปถึงไดบ้ างส่วน

และนำมำส่งคณุ ครใู น