แผนที่ดาว ป.5 EP.2

โรงเรยี นวัดเทพชมุ นมุ ครผู ู้สอน ครพู ัชรี วรรตั นานุรักษ์ (ครูไก)่

ขั้นสรา้ งความสนใจ แผนท่ีดาวคืออะไร แผนที่ดาวประกอบดว้ ย ส่วนประกอบใด

การบอกตาแหน่งของกล่มุ ดาวฤกษ์บนท้องฟ้า สังเกตตาแหน่ง ของกล่มุ ดาวฤกษ์ ทาได้โดยใช้ • เขม็ ทิศ • มุมทิศและมุมเงย • แผนที่ดาว

การบอกตาแหน่งของกลุ่มดาวฤกษ์บนท้องฟ้า ขน้ั สารวจและคน้ หา แผนท่ีดาวบอกตาแหน่ง กลุ่มดาวฤกษไ์ ดอ้ ยา่ งไร นกั เรียนสามารถเรียนรู้ไดจ้ าก การปฏิบตั ิกิจกรรมต่อไปน้ี

การบอกตาแหน่งของกล่มุ ดาวฤกษ์บนท้องฟ้า กจิ กรรมที่ 34 ฝึก การใชแ้ ผนท่ีดาว ปัญหา ใชแ้ ผนที่ดาวสงั เกต ทกั ษะ อปุ กรณ์ กลุ่มดาวฤกษบ์ นทอ้ งฟ้า 1. สงั เกต อยา่ งไร 2. จดั กระทาและสื่อความหมายขอ้ มูล 3. ตีความหมายขอ้ มูลและลงขอ้ สรุป แผนท่ีดาวสาหรับ ประเทศไทย 1 ชุด เขม็ ทิศ 1 อนั ไฟฉาย 1 กระบอก

การบอกตาแหน่งของกล่มุ ดาวฤกษ์บนท้องฟ้า ข้นั ตอน ใหน้ กั เรียนปฏิบตั ิตามข้นั ตอนต่อไปน้ี 1. ฝึ กใช้แผนที่ดาว โดยแต่ละกลุ่มเลือกกลุ่มดาวฤกษ์ 3 กลุ่มท่ีสนใจ จากน้ันกาหนดวนั ท่ี เดือน และเวลาท่ีตอ้ งการสังเกต โดยให้เวลาอยู่ ในช่วงหวั ค่า ก่อนนอน และเชา้ มืดของวนั ถดั ไป แลว้ บนั ทึกผล

การบอกตาแหน่งของกล่มุ ดาวฤกษ์บนท้องฟ้า 32. อสอังกเกไตปกสลงั ุ่มเกดตากวลฤุ่มกดษา์ทวฤ่ีสกนษใบ์จอนีกทคอ้ รง้ังฟห้าจนร่ึงิงตโดามยทกี่วาหางนแดผวน่าไใวน้ ตวานั มทมีุ่มเดทือิศน และมเวุมลเงาเยดทีย่ีบวนักทนั ึกขไอวง้ปี ถดั ไป กลุ่มดาวฤกษท์ ี่สนใจยงั คงอยทู่ ่ีตาแหน่ง เดิมหรือไม่ จากน้นั หมุนแผนที่ดาวไป 1 รอบ แลว้ บนั ทึกผล

กจิ กรรมที่ 2.2 วฏั จกั รการปรากฏของกล่มุ ดาวเป็ นอย่างไร จุดประสงคข์ องกิจกรรม ทากิจกรรมน้ีเพ่อื 1. ใชแ้ ผนที่ดาวช่วยในการสงั เกตปรากฏการณ์ข้ึนและตกของกลุ่มดาว 2. สังเกตและอธิบายวฏั จกั รการปรากฏของกลุ่มดาว 92

บนั ทกึ ผลการทากจิ กรรม ก่อนอ่านใบความรู้ หลงั อ่านใบความรู้ การระบุตาแหน่งของกลุ่มดาว ตอบ ใชแ้ ผนที่ดาว ใชค้ า่ มุมทิศและมุมเงย หาทิศโดยใชเ้ ขม็ ทิศ หาค่ามุมเงย ส่วนประกอบของแผนท่ีดาว ดว้ ยการประมาณค่ามุมเงย ตอบ ซองดาว และแผน่ ดาว ซองดาว มีสองดา้ น คือดา้ นทิศ เหนือและดา้ นทิศใต้ การใชแ้ ผนท่ีดาว แผน่ ดาวมี 3แผน่ ตอบ ใส่แผน่ ดาวซีกฟ้าน้นั ในซอง ดาวใหต้ รงกนั หมุนแผน่ ดาวใหว้ นั ท/่ี เดือนบนแผน่ ดาวใหต้ รงกบั เวลาบนซองดาว จะ สงั เกตกลุ่มดาวบนทอ้ งฟ้าได้ 93

วนั ที่วางแผนออกไปสารวจ คือ พ.ศ. 2565 วนั ที่ 28 -30 เดือน มีนาคม กลุ่มดาวท่ีเลือกสงั เกต ไดแ้ ก่ 1. ดาวหมีใหญ่ 2. ดาวหมีเลก็ 3. ดาวสิงโต 94

กลุ่มดาวท่ีพบและตาแหน่งของกลุ่มดาวที่เวลาต่างๆ วนั ที่ 1 ของการดูดาว วนั ท่ี 28 เดือน มีนาคม พ.ศ. 2565 95

96

กลุ่มดาวท่ีพบและตาแหน่งของกลุ่มดาวท่ีเวลาต่างๆ วนั ที่ 2 ของการดูดาว วนั ที่ 29 เดือน มีนาคม พ.ศ. 2565 97

98

กลุ่มดาวท่ีพบและตาแหน่งของกลุ่มดาวท่ีเวลาต่างๆ วนั ท่ี 3 ของการดูดาว วนั ท่ี 30 เดือน มีนาคม พ.ศ. 2565 99

100

เมื่อสงั เกตตาแหน่งของกลุ่มดาวเดิมจากแผนที่ดาวตามเวลาที่กาหนด ซ้าอีก 2 คืน พบวา่ ตอบ จะเห็นกลุ่มดาวเดิมในตาแหน่งเดิม

การบอกตาแหน่งของกลุ่มดาวฤกษ์บนท้องฟ้า บนั ทกึ ผล กลุ่มดาวฤกษ์กลุ่มดาวหมีใหญ่ วนั ที่ 28 -30 เดือน มีนาคม พ.ศ. 2565 เวลา ลกั ษณะกลุ่มดาวฤกษ์ มุมทศิ และทศิ มุมเงย บนแผนทด่ี าว บนท้องฟ้า 19.00 น. 40 องศา 30 องศา ทิศตะวนั ออกเฉียงเหนือ 22.00 น. 22.5 องศา 45 องศา ทิศตะวนั ออกเฉียงเหนือ 05.00 น. 320 องศา 15 องศา ทิศตะวนั ตกเฉียงเหนือ

การบอกตาแหน่งของกล่มุ ดาวฤกษ์บนท้องฟ้า บันทกึ ผล กลุ่มดาวฤกษ์ กลุ่มดาวหมีเลก็ วนั ที่ 28–30 เดือน มีนาคม พ.ศ. 2565 เวลา ลกั ษณะกล่มุ ดาวฤกษ์ มุมทศิ และทศิ มุมเงย บนแผนทด่ี าว บนท้องฟ้า 19.00 น. 20 องศา 5 องศา ทิศตะวนั ออกเฉียงเหนือ 22.00 น. 22.5 องศา 15 องศา ทิศตะวนั ออกเฉียงเหนือ 05.00 น. 350 องศา 30 องศา ทิศตะวนั ตกเฉียงเหนือ

การบอกตาแหน่งของกลุ่มดาวฤกษ์บนท้องฟ้า บนั ทกึ ผล กลุ่มดาวฤกษ์ กลุ่มดาวสิงโต วนั ท่ี 28–30 เดือน มีนาคม พ.ศ. 2565 เวลา ลกั ษณะกลุ่มดาวฤกษ์ มุมทศิ และทศิ มุมเงย บนแผนทด่ี าว บนท้องฟ้า 19.00 น. 67.5 องศา 37.5 ทิศตะวนั ออกเฉียงเหนือ องศา 22.00 น. 360 องศา 0 องศา ทิศเหนือ 05.00 น. 292.5 องศา 5 องศา ทิศตะวนั ตกเฉียงเหนือ เมื่อเวลาผา่ นไป 1 ปี กลุ่มดาวฤกษท์ ่ีสนใจยงั คงอยทู่ ่ีตาแหน่งเดิม

เมื่อเปรียบเทียบรูปร่าง และการข้ึนและตกของกลุ่มดาวในแผนที่ดาว กบั ท่ีสงั เกตบนทอ้ งฟ้าในเวลาต่างๆ พบวา่ ตอบ รูปร่างและการข้ึนตกของกลุ่มดาวในแผนท่ีดาวกบั ในทอ้ งฟ้า ในเวลาต่างๆจะเหมือนกนั

ฉนั รู้อะไร 1. การระบุตาแหน่งกลุ่มดาว ในวนั เดือน และเวลาที่ตอ้ งการสงั เกตจะระบุได้ อยา่ งไร ตอบ ระบุกลุ่มดาวในแผนที่ดาวโดยการหมุนแผน่ ดาวใหว้ นั ที่และเดือนตรงกบั เวลาท่ีกาหนดบนซองสาหรับใส่แผน่ ดาว จะเห็นกลุ่มดาวมีมุมทิศและมมุ เงย ชดั เจน 2. การฝึกใชแ้ ผนท่ีดาวเพอ่ื ช่วยในการดูดาว ตอ้ งปฏิบตั ิเป็นลาดบั อยา่ งไร ตอบ ตอ้ งหมุนแผนที่ดาวใหว้ นั ที่ เดือน และเวลาตรงกบั ขณะที่ดูเสมอ 106

ฉนั รู้อะไร 3. จากการใชแ้ ผนท่ีดาว ตาแหน่งของกลุ่มดาวที่สงั เกตใน 1 วนั ในเวลาต่างๆ กลุ่มดาวน้นั จะอยทู่ ี่ตาแหน่งเดิมหรือไม่ อยา่ งไร ตอบ กลุ่มดาวจะเคลื่อนท่ีไปโดยมีมุมทิศและมุมเงยเปลี่ยนไป 4. จากการใชแ้ ผนท่ีดาว ตาแหน่งของกลุ่มดาวที่สงั เกตในวนั ถดั ๆไป ในเวลา เดิมอยทู่ ี่ตาแหน่งเดิมหรือไม่ อยา่ งไร ตอบ ในวนั ถดั ไปกลุ่มดาวที่สังเกตมีรูปร่างตาแหน่งการข้ึนและตกตาม เส้นทางเดิมทุกคืน 107

ฉนั รู้อะไร 5. จากการใชแ้ ผนท่ีดาว ตาแหน่งของกลุ่มดาวท่ีสงั เกตในปี ถดั ๆไป ในวนั และ เวลาเดิมอยทู่ ี่ตาแหน่งเดิมหรือไม่ อยา่ งไร ตอบ กลุ่มดาวต่างๆทีปรากฏในทอ้ งฟ้าจะมีเสน้ ทางการข้ึนตกปรากฏเหมือนเดิม ในทุกปี 6. จากการใชแ้ ผนท่ีดาวและการสังเกตทอ้ งฟ้า ลกั ษณะและการเปล่ียนแปลง ตาแหน่งของกลุ่มดาวเหมือนหรือแตกต่างกนั อยา่ งไร ตอบ ในคืนเดียวกนั กลุ่มดาวจะข้ึนและตกโดยเคล่ือนที่เปลี่ยนตาแหน่งมีมุมทิศ และมุมเงยเปล่ียนไป แต่ทุกวนั จะเห็นเหมือนเดิม 108

ฉนั รู้อะไร 7. กลุ่มดาวมีปรากฏการณ์ข้ึนและตกหรือไม่ รู้ไดอ้ ยา่ งไร ตอบ กลุ่มดาวมีปรากฏการข้ึนทางทิศตะวนั ออกและตกทางทิศตะวนั ตกเหมือน ดวงอาทิตย์ เพราะโลกหมุนรอบดวงอาทิตย์ 8. จากกิจกรรมน้ี คน้ พบอะไรบา้ งเก่ียวกบั วฏั จกั รการปรากฏของกลมุ่ ดาว ตอบ กลุ่มดาวมีเส้นทางการข้ึนและตกตามเสน้ ทางเดิม ตลอดชีวติ ของมนุษยจ์ ะเห็นเสน้ ทางการข้ึนตกและการปรากฏเป็นแบบรูปท่ีซ้า หมุนเวยี นต่อเนื่องกนั เป็นวฏั จกั รการปรากฏของกลุ่มดาว 109

ฉนั รู้อะไร 9. จากสิ่งท่ีคน้ พบ สรุปไดว้ า่ อยา่ งไร ตอบ กลุ่มดาวท่ีปรากฏบนทอ้ งฟ้า มีรูปร่างเหมือนเดิมตลอดในช่วงชีวติ ของมนุษย์ และมีเส้นทางการข้ึนและตกตามเสน้ ทางเดิมทุกคืน เมื่อเรา จินตนาการแลว้ ลากเสน้ เชื่อมโยงดาวฤกษแ์ ต่ละดวงเขา้ ดว้ ยกนั เราจะเห็นกลุ่มดาวมีรูปร่างต่างๆ เช่นกลุ่มดาวหมีใหญ่ กลุ่มดาวหมีเลก็ กลุ่มดาวจระเข้ 110

การบอกตาแหน่งของกลุ่มดาวฤกษ์บนท้องฟ้า สรุปผล แผนที่ดาวสามารถใชด้ ูกลุ่มดาวฤกษบ์ นทอ้ งฟ้าได้ โดยการหมุนแผ่นดาวให้วนั ที่และเดือนตรงกบั เวลา ที่กาหนดบนซองสาหรับใส่แผน่ ดาว ก็จะปรากฏกลุ่ม ดาวฤกษบ์ นแผ่นดาวท่ีตรงกบั ตาแหน่งกลุ่มดาวฤกษ์ บนทอ้ งฟ้าจริง โดยมีมุมทิศและมุมเงยกากบั อยู่

การบอกตาแหน่งของกล่มุ ดาวฤกษ์บนท้องฟ้า ข้นั อธิบาย ค้นหาคาตอบ 1. นกั เรียนเลือกสงั เกตกลุ่มดาวฤกษใ์ ดบา้ ง และบนทอ้ งฟ้าจริงเห็น กลุ่มดาวฤกษช์ ดั เจนหรือไม่ แนวคาตอบ กลุ่มดาวหมีใหญ่ กลุ่มดาวหมีเลก็ และกลุ่มดาวสิงโต และมองเห็นกลุ่มดาวท้งั 3 กลุ่มชดั เจน 2. กลุ่มดาวฤกษก์ ลุ่มเดียวกนั ในเวลาที่สงั เกตแตกต่างกนั มีตาแหน่ง เปลี่ยนไปหรือไม่ ลกั ษณะใด แนวคาตอบ มีตาแหน่งเปล่ียนไป โดยมุมทิศและมุมเงยเปลี่ยนไป ตามทิศการหมุนของโลก

การบอกตาแหน่งของกล่มุ ดาวฤกษ์บนท้องฟ้า ค้นหาคาตอบ 3. กลุ่มดาวฤกษก์ ลุ่มเดียวกนั ในเวลาอีก 1 ปี ถดั ไปมีตาแหน่งเปล่ียนไป หรือไม่ ลกั ษณะใด มีตาแหน่งเหมือนเดิม โดยมีมุมทิศและมุมเงยเหมือนเดิม

การบอกตาแหน่งของกล่มุ ดาวฤกษ์บนท้องฟ้า ข้ันขยายความรู้ จุดเหนือศีรษะ 75 90 75 60 60 4 45 30 30 15 315 1 15 32 0 54 0 227 90 ตะวนั ตก เห0นือ 45 ตะวนั ออก

ข้นั ประเมนิ นักเรียนได้เรียนรู้อะไรบ้าง เรามาตรวจสอบความเข้าใจกนั 1. ถา้ นกั เรียนหมุนแผนท่ีดาวผา่ นไป 1 เดือนและ 1 ปี กลุ่มดาวฤกษย์ งั มีเสน้ ทางการข้ึนและตกเหมือนเดิม หรือไม่ เหมือนเดิม 2. เราเปรียบเทียบเสน้ ทางการข้ึนและตกของกลุ่มดาวฤกษ์ เป็นวฏั จกั รเพราะอะไร เพราะเสน้ ทางการข้ึนและตกของกลุ่มดาวฤกษ์ มีรูปแบบที่แน่นอนและหมุนวนกลบั มาท่ีจุดเดิมเสมอ

กิจกรรมประจาหน่วย ทบทวนคาศัพท์และหลกั การทางวทิ ยาศาสตร์ เสน้ ทางการข้ึนและตกของกลุ่มดาวฤกษบ์ นทอ้ งฟ้าในรอบปี มีลกั ษณะใด มีเสน้ ทางการข้ึนและตกตามเสน้ ทางเดิมทุกวนั และปรากฏ ในตาแหน่งเดิม

กิจกรรมประจาหน่วย ทักษะสร้างเสริมความเข้าใจทคี่ งทน อธิบายเส้นทางการข้ึนและตกของกลุ่มดาวจระเข้ ดงั รูป และพยากรณ์ว่า เส้นทางการข้ึนและตกของกลุ่มดาวจระเขใ้ นปี ถดั ไปจะเปลี่ยนแปลงไป อยา่ งไร จุดเหนือศีรษะ มกลุมุ่มเงดยาปวรจะรมะาเขณข้ ้1ึน5พน้ กขล45อุ่มบดฟา60ว้าจมร7ุม5ะทเขิศข้ป9้ึน0รสะมู่ทา7อ้ 5ณงฟ36้า50ณท4ต5ิศาตแะหวนนั ่งอสอูงกสเฉุดียทงี่มเหุมนทืิอศ ประมาณ 0 ทิศเห3น0ือ มุมเงยประมาณ 45 และกลุ่มด30าวจระเขเ้ ร่ิมตกลบั ขอบฟ้าท่ีมุมทิศป1ร5ะ มาณ 330 ทิศตะวนั ตก1 เฉ2 ีย3 งเหนือ ม1ุม5เงยประมาณ 15 กแลาระเพปยลาี่ยกนรแณปต์วละ2่วาง2นัเ70สตก้นทางก31า5ร ข้ึนและต0ก ของก4ล56ุ่ม74ด5าวจรตะะเวข9นั00ใอ้ อนกปี ถดั ไปไม่มี เหนือ

กิจกรรมประจาหน่วย บทความชวนคดิ คาชี้แจง อ่านบทความต่อไปน้ีแลว้ ตอบคาถาม ค้นหากล่มุ ดาวฤกษ์ ทอ้ งฟ้าในเวลากลางคืนเต็มไปดว้ ยกลุ่มดาวฤกษท์ ี่ส่องแสงเต็มทอ้ งฟ้า กลุ่มดาวฤกษม์ ีทิศของการข้ึนและตกเหมือนกบั ดวงอาทิตย์ คือ เคล่ือนท่ีข้ึน พน้ ขอบฟ้าในเวลาเยน็ ทางทิศตะวนั ออกและเคลื่อนที่ตกลบั ขอบฟ้าในเวลา เชา้ ทางทิศตะวนั ตก โดยกลุ่มดาวฤกษแ์ ต่ละกลุ่มมีเส้นทางของการข้ึนและ ตกท่ีแตกต่างกัน นักดาราศาสตร์จึงประดิษฐ์แผนท่ีดาวข้ึนเพ่ือใช้หาว่า ขณะท่ีดูกลุ่มดาวฤกษอ์ ยนู่ ้นั กลุ่มดาวฤกษใ์ ดอยทู่ ี่ตาแหน่งใด โดยตอ้ งหมุน แผนท่ีดาวใหว้ นั ท่ี เดือน และเวลาตรงกบั ขณะที่ดูเสมอ

กิจกรรมประจาหน่วย คาถามที่ 1: ค้นหากลุ่มดาวฤกษ์ การข้ึนและตกของกลุ่มดาวฤกษเ์ กิดจากสาเหตุใด 1. โลกหมุนรอบตวั เอง 2. โลกเคล่ือนที่รอบดวงอาทิตย์ 3. โลกเคลื่อนที่รอบกลุ่มดาวฤกษ์ 4. กลุ่มดาวฤกษเ์ คลื่อนท่ีรอบดวงอาทิตย์

กิจกรรมประจาหน่วย คาถามท่ี 2: ค้นหากลุ่มดาวฤกษ์ จากบทความสามารถสรุปไดว้ า่ อะไร 1. ขณะดูกลุ่มดาวฤกษต์ อ้ งหนั ไปทางทิศเหนือ 2. กลุ่มดาวฤกษจ์ ะปรากฏชดั เจนในคืนเดือนมืด 3. กลุ่มดาวฤกษม์ ีการเปล่ียนตาแหน่งไปในแต่ละคืน 4. กลุ่มดาวฤกษข์ ้ึนและตกเวลาเดียวกบั ดวงอาทิตย์

สรุป แผนที่ดาว ใชส้ าหรับ สังเกตกลุม่ ดาวฤกษบ์ นทอ้ งฟ้า สงั เกตเห็น กลุม่ ดาวฤกษม์ ีเส้นทางการข้ึน และตกตามเสน้ ทางเดิม และปรากฏในตาแหน่งเดิม