เรื่องลิลิตรพระลอ

นิทานพืน้ บ้านภาคเหนือ เร่ืองลลิ ติ รพระลอ

ลลิ ติ พระลอ เป็นวรรณคดีสาคญั อีกเร่ืองหน่ึงของไทย วรรณคดี สโมสรยกยอ่ งใหเ้ ป็นยอดวรรณคดีประเภทลิลิต ไม่ทราบวา่ ใครเป็นผแู้ ต่ง และแต่งเม่ือใด มีผสู้ นใจศึกษาคน้ ควา้ หาหลกั ฐานเกี่ยวกบั ผแู้ ต่งและ ระยะเวลาในการแตง่ แต่ยงั หาขอ้ ยตุ ิไม่ไดว้ า่ แต่งในสมยั ใด ระหวา่ งสมยั สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ สมเดจ็ พระรามาธิบดีที่ ๒ หรือสมยั สมเดจ็ พระนารายณ์มหาราช มีเน้ือหาดงั น้ี…



ทา้ วแมนสรวงเป็นกษตั ริยข์ องเมืองแมนสรวง พระองคม์ ีพระ มเหสีทรง พระนามวา่ “นาฏบุญเหลือ” ท้งั สองพระองคม์ ีพระโอรสมีพระ นามวา่ “พระลอดิลกราช” หรือเรียกกนั ส้นั ๆวา่ “พระลอ” มีกิตติศพั ทเ์ ป็น ที่ร่าลือกนั วา่ พระองคน์ ้นั ทรงเป็นชายหนุ่มรูปงามไปทว่ั สารทิศจนไปถึง เมืองสรอง ( อ่านวา่ เมืองสอง ) ซ่ึงเป็นเมืองท่ีถูกปกครองโดยทา้ วพิชยั วษิ ณุกร พระองคม์ ีพระนามวา่ “พรดาราวดี” และพระองคท์ รงมีพระธิดาผู้ เลอโฉมถึงสองพระองคพ์ ระนามวา่ “พระเพือ่ น” และ “พระแพง” พระ เพอ่ื นและพระแพงไดย้ นิ มาวา่ พระลอเป็นชายหนุ่มรูปงาม กใ็ หค้ วาม สนใจยากจะไดผ้ ล



พ่ีเล้ียงของพระเพ่อื นและพระแพงคือนางรื่น และนางโรย สงั เกตเห็นความปราถนาของนายหญิงของตนกเ็ ขา้ ใจในพระ ประสงค์ สองพเ่ี ล้ียงจึงอาสาจะจดั การใหน้ ายของตนน้นั ไดพ้ บกบั พระลอ โดยการส่งคนไปขบั ซอในนครแมนสรวง และในขณะท่ีขบั ซอน้นั จะไหน้ กั ดนตรีพร่าพรรณนาถึงความงามของเจา้ หญิงท้งั สอง ในขณะเดียวกนั น้นั พเี่ ล้ียงท้งั สองกไ็ ดไ้ ปหาป่ ูเจา้ สมิงพราย เพือ่ ท่ีจะใหช้ ่วยทาเสน่ห์ใหพ้ ระลอหลงใหลในเจา้ หญิงท้งั สอง

เม่ือพระลอตอ้ งมนตก์ ท็ าใคร่อยากที่จะไดย้ ลพระเพื่อนและพระแพงเป็นยง่ิ นกั พระองคเ์ กิดความคลง่ั ไคลไ้ หลหลงจนไม่เป็นอนั ทาอะไรแมแ้ ตก่ ระทงั่ เสวยพระกระยา หาร พฤติกรรมท่ีเปลี่ยนไปของพระองค์ ไดท้ าใหพ้ ระราชชนนีสงสัยวา่ จะมีผมี าเขา้ มาสิง สู่อยู่ แตถ่ ึงแมว้ า่ จะหาหมอผีคนไหนมาทาพธิ ีขบั ไล่กไ็ ม่มีผลอนั ใด พระลอกย็ งั คงมี พฤติการณ์อยา่ งเดิมอยู่ เพอ่ื ที่จะไดย้ ลเจา้ หญิงท้งั สอง พระลอจึงทูลลาพระราชชนนีออก ประพาสป่ า แตจ่ ุดประสงคท์ ี่แทจ้ ริงกค็ ือเพ่อื ท่ีจะไดไ้ ปยลเจา้ หญิงแห่งเมืองสรองนน่ั เอง จากน้นั พระลอกอ็ อกเดินทางมุ่งหนา้ สู่เมืองสรองพร้อมคนสนิทอีก 2 คน คือ นายแกว้ กบั นายขวญั พร้อมกบั ไพร่พลอีกจานวนหน่ึง ท้งั หมดตอ้ งเดินผา่ นป่ าผา่ ดงจนกระทง่ั มาพบ แม่น้าสายหน่ึงมีชื่อวา่ “แม่น้ากาหลง”



และที่แม่น้ากาหลงน้ีเอง ที่พระลอไดต้ ้งั อธิฐานเส่ียงน้าเพอื่ ตรวจดูดวง ชะตาของพระองคเ์ อง ทนั ทีท่ีไดส้ ิ้นคาอธิษฐานน้นั แม่น้ากเ็ ปล่ียนเป็นสีแดงเลือด ในทนั ทีและไหลเวยี นวนผดิ ปกติ เมื่อพระลอเห็นดงั น้นั กร็ ู้ไดว้ า่ จะมีเร่ืองร้ายรออยู่ เบ้ืองหนา้ ของพระองค์ แตก่ ไ็ ม่ไดท้ าใหพ้ ระองคเ์ กิดความยอ่ ทอ้ ที่จะไดพ้ บกบั เจา้ หญิงท่ีพระทยั ของพระองคเ์ รียกร้องแตอ่ ยา่ งใด ถึงแมว้ า่ พระองคน์ ้นั จะไม่เคยพบ นางเลย แตพ่ ระองคค์ ลงั่ ไคลไ้ หลหลงในตวั นางท้งั สองเป็นยง่ิ นกั …ส่วนเจา้ หญิง ท้งั สองรอการเดินทางมาของเจา้ ชายรูปงามไม่ได้ และเกรงวา่ มนตเ์ สน่หข์ องป่ ูเจา้ สมิงพรายจะไม่เห็นผล จึงไดข้ อร้องใหป้ ่ ูเจา้ สมิงพรายช่วยเหลืออีกคร้ัง โดยให้ ช่วยเนรมิตไก่งามข้ึนตวั หน่ึงใหม้ ีเสียงขนั ที่ไพเราะ ท้งั สองพระองคค์ ิดวา่ ไก่ตวั น้นั จะตอ้ งทาใหพ้ ระลอสนพระทยั และติดตามาจนถึงเมืองสรองอยา่ งแน่นอน



และแลว้ เหตกุ ารณ์กเ็ ป็นไปตามที่เจา้ หญิงสองคาดไว้ พระลอไดต้ ามไก่ เนรมิตไปจนถึงพระราชอุทยาน และไดพ้ บกบั เจา้ หญิงท้งั สองซ่ึงกาลงั ทรง สาราญอยู่ ในทนั ทีท่ีท้งั สามไดพ้ บกนั กเ็ กิดความรักใคร่กนั ในบดั ดล และกเ็ ป็น เวลาเดียวกบั ที่นายแกว้ กบั นายขวญั ไดต้ กหลุมรักของนางรื่นและนางโรยผซู้ ่ึง เปิ ดหวั ใจตอ้ นรับชายหนุ่มท้งั สองโดยไม่รีรอเช่นกนั ปรากฏวา่ พระลอและบ่าว คนสนิทของพระองคล์ กั ลอบเขา้ ไปอยใู่ นพระตาหนกั ช้นั ใน ซ่ึงเป็นที่ประทบั ของเจา้ หญิงท้งั สอง…อยา่ งไรกต็ าม ความลบั น้ีไดถ้ ูกเปิ ดเผยเขา้ จนได้ …เมื่อข่าว ไดไ้ ปถึงพระกรรณของพระราชาจึงไดเ้ สดจ็ มาไตส่ วนในทนั ที และเม่ือพระลอก ราบทูลใหท้ รงทราบเรื่อง พระองคก์ ท็ รงกริ้วเป็นยง่ิ นกั แตก่ ท็ รงเขา้ พระทยั ใน ความรักของคนท้งั สาม และทรงพระเมตตารับส่ังจะจดั การอภิเษกพระลอกบั พระเพ่ือนและพระแพงใหท้ นั ที



แตพ่ ระเจา้ ยา่ ของพระเพ่ือนพระแพงนั้นยงั ทรงพยาบาทพระลอ อา้ ง รบั สง่ั ทา้ วพระพิชยั วิษณุกรตรัสสง่ั วา่ ใหน้ าทหารไปรุมจบั พระลอ พระเพ่ือนพระ แพงและพ่ีเล้ียงอาไว้ …ในขณะท่ีพระลอกบั ไพร่พลไดต้ อ่ สูเ้ อาชีวิตรอด พระเจา้ ยา่ ก็สง่ั ใหท้ หารระดมยิงธนูเขา้ ใส่ ลูกธนูท่ีพุง่ เขา้ หาพระลอและไพร่พลประดุจดงั หา่ ฝนก็ไมป่ านจึงทาใหไ้ มอ่ าจจะตา้ นทานไวไ้ ดอ้ กี ตอ่ ไป และเพ่ือท่ีปกป้องชีวิต ของชายคนรัก พระเพ่ือนกบั พระแพงจึงเขา้ ขวางโดยใชต้ วั เองเป็นโลก่ าบงั ให้ พระลอ สุดทา้ ยพระลอพระเพ่ือน พระแพง และพ่ีเล้ียงทง้ั ส่ีชว่ ยกนั ตอ่ สูจ้ นส้ินชีวิต ทงั้ หมด …ทนั ใดนัน้ ทง้ั สองเมืองก็ตอ้ งตกอยูใ่ นความวิปโยคตอ่ การจากไปของทงั้ สามพระองคผ์ ูบ้ ูชาในความรัก

ทา้ วพชิ ยั พษิ ณุกรพโิ รธพระเจา้ ยา่ และทหาร รับสัง่ ใหป้ ระหาร ชีวิตทุกคน พระนางบุญเหลือทรงส่งทูตมาร่วมงานพระศพกษตั ริยท์ ้งั สาม ในท่ีสุดเมืองสรวงและเมืองสรองกก็ ลบั มาเป็นไมตรีต่อกนั

*ขอ้ คิดสอนใจที่ไดจ้ ากเรื่อง ลิลิตรพระลอ: เพ่ือใหต้ ระหนกั เห็นโทษภยั ของกิเลสตา่ งๆ ทง้ั รัก โลภ โกรธ หลง ช้ีใหเ้ ห็น อารมณแ์ ละกิเลสของมนุษยน์ ั้นมีอานาจใหญห่ ลวงนัก สามารถลิขิตชีวิตของ ตนเองได…้ ถา้ หากเราไมร่ ูเ้ ทา่ ทนั อารมณ…์ ยอ่ มหลงไปตามอานาจกิเลสตา่ งๆ …แลว้ นาไปสูก่ ารทาส่ิงไมด่ ี ทางเส่ือม และภยั อนั ตรายตา่ งๆมาสูต่ นเองได้