กาพย์พระไชยสุริยา...

ช้นั มัธยมศึกษาปีท่ี ๑ รายวชิ าพ้นื ฐาน ภาษาไทย

คานา หนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์เลม่ นเ้ี ปน็ สว่ นหนึ่งของรายวิชาภาษาไทย วรรณคดแี ละ วรรณกรรม ช้ันมัธยมศกึ ษาปที ี่ ๑ โดยภายในหนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์เลม่ นี้ ประกอบด้วย เน้อื หา ๑ บท คอื เรอื่ งกาพยพ์ ระไชยสรุ ยิ า โดยกล่าวถงึ ความเปน็ มา ลักษณะคาประพนั ธ์ เน้อื เรอ่ื งและคณุ ค่าในดา้ นตา่ ง ๆ ผู้จัดทาหวงั วา่ หนังสอื อเิ ลก็ ทรอนกิ สเ์ ลม่ น้จี ะใหค้ วามรู้ และเปน็ ประโยชนแ์ กผ่ ู้อา่ นทกุ ๆ ทา่ น ทางผู้จัดทาหวงั เปน็ อยา่ งยิ่งวา่ หนงั สอื อิเลก็ ทรอนกิ สเ์ ลม่ นจ้ี ะเป็นประโยชนต์ อ่ การ จดั การเรยี นรเู้ พอื่ ประยกุ ตใ์ ชพ้ ฒั นาการเรยี นรไู้ ดอ้ ย่างเหมาะสม ทางผู้จัดทาหวงั เปน็ อย่าง ยง่ิ วา่ ผูศ้ กึ ษาทกุ ทา่ นจะได้รับประโยชน์ และความรจู้ ากการศกึ ษาจากหนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ เล่มนไ้ี มม่ ากกน็ อ้ ย หากมขี ้อบกพรอ่ งประการใด ผจู้ ัดทาขออภยั มา ณ ที่นี้ดว้ ย ณภศั ราวดี กวางฮกี้ ลุ ๖๑๑๓๑๑๐๙๐๐๒ ดารนิ ทร์ แสวงกจิ ๖๑๑๓๑๑๐๙๐๑๙ ผจู้ ัดทา ๒๑ กนั ยายน ๒๕๖๓

สารบญั ความเปน็ มา หนา้ ลกั ษณะคาประพนั ธ์ ๑ เรอ่ื งย่อ ๑ กาพย์พระไชยสรุ ิยา ๓ บทวเิ คราะห์ ๔ คาศพั ทน์ ่ารู้ ๑๘ ๒๐

๑ กาพย์พระไชยสรุ ยิ า ความเปน็ มา มีเนอื้ หาเปน็ นิทาน สนุ ทรภู่แต่งกาพย์พระไชยสรุ ิยาข้ึนเพ่อื ใช้เป็นแบบสอนอา่ นและเขยี นสะกดคา ในมาตราต่าง ๆโดยผูกให้เป็นเร่ืองราว ลักษณะคาประพนั ธ์ แตง่ ด้วยคาประพันธ์ประเภทกาพย์ ไดแ้ ก่ กาพยย์ านี ๑๑ กาพย์ฉบัง ๑๖ และกาพย์สรุ างคนางค์ ๒๘ ดงั นี้ ตัวอยา่ ง ๏ สาธุสะจะขอไหว้ พระศรไี ตรสะระณา พอ่ แมแ่ ลครบู า เทวะดาในราศี ๏ ขา้ เจ้าเอา ก ข เขา้ มาตอ่ ก กา มี แก้ไขในเท่าน้ี ดมี ิดีอย่าตรชี า กลบั สารบัญ

๒ ตัวอยา่ ง เหมือนอยา่ งนางเชญิ ๏ เห็นกวางย่างเยื้องชาเลืองเดิน เริงร้องก้องเสยี ง พระแสงสาอางข้างเคียง ๏ เขาสงู ฝงู หงส์ลงเรยี ง สาเนียงนา่ ฟงั วังเวง ตัวอยา่ ง ๏ คืนน้นั จันทร มีดารากร เปน็ บรวิ าร เหน็ สนิ้ ดนิ ฟา้ ในปา่ ทา่ ธาร มาลีคล่ีบาน ใบกา้ นอรชร กลบั สารบญั

๓ กาพย์พระไชยสรุ ยิ า เรือ่ งยอ่ กาพย์เรอื่ งพระไชยสุรยิ า เร่มิ ต้นด้วยบทไหว้ครโู ดยใช้คาในมาตราแม่ ก กา จากนั้น เป็นเนื้อความ แต่งเรยี งตามมาตราตวั สะกด คือ แม่ ก กา แม่กน แมก่ ง แมก่ ก แม่กด แม่กบ แม่กม และแมเ่ กย เมอื่ จะขน้ึ มาตราใดกจ็ ะบอกไวอ้ ย่างชัดเจน ตอ่ มาเป็นเนอื้ เร่อื งกลา่ วถึงพระไชยสรุ ยิ าครองเมอื งสาวัคถี มมี เหสีพระนามว่า สมุ าลพี ระไชย สรุ ิยาทรงปกครองบา้ นเมอื งดว้ ยความผาสุกแต่ต่อมาบรรดาข้าราชการประพฤติตน ไมด่ ีไม่อยใู่ นศีลธรรม ทาให้เกดิ อาเพศ นา้ ปา่ ไหลท่วมบา้ นเมอื ง พระไชยสุริยาจึงทรงพานางสุมาลลี งเรอื สาเภา เรอื ถูกพายพุ ัด อบั ปาง พระไชยสรุ ิยาและมเหสีข้นึ ฝั่งได้ กเ็ ดนิ ทางรอนแรมกลางปา่ ได้รบั ความทกุ ข์ ต่อมาพบพระอินทร์ เสด็จมาสอนธรรมะ พระไชยสุรยิ าและพระมเหสีจึงเสดจ็ ออกผนวชบาเพญ็ ศลี ภาวนาตลอดพระชนม์ชพี และพบสัจธรรมของชีวติ กลบั สารบัญ

๔ กาพยพ์ ระไชยสรุ ยิ า กาพยย์ านี ๑๑ พระศรไี ตรสะระณา ๏ สาธุสะจะขอไหว้ เทวะดาในราศี พ่อแม่แลครูบา เขา้ มาตอ่ ก กา มี ๏ ข้าเจา้ เอา ก ข ดีมดิ ีอย่าตรีชา แกไ้ ขในเทา่ น้ี พอลอ่ ใจกมุ ารา ๏ จะรา่ คาตอ่ ไป เจ้าภาราสาวะถี ธระณีมีราชา มีสุดามะเหสี ๏ ชือ่ พระไชยสรุ ยิ า อยู่บรู ไี ม่มภี ยั ชือ่ วา่ สุมาลี มีกริ ยิ าอะฌาศรัย ๏ ข้าเฝ้าเหลา่ เสนา ได้อาศัยในภารา พอ่ คา้ มาแต่ไกล ชาวบรู กี ็ปรีดา ๏ ไพร่ฟา้ ประชาชี ได้ขา้ วปลาแลสาลี ทาไร่เขาไถนา ก็หาเยาวะนารี ๏ อยู่มาหมูข่ ้าเฝ้า ทามะโหรที ่ีเคหา ท่ีหนา้ ตาดีดี เข้าแต่หอล่อกามา ๏ คา่ เชา้ เฝา้ สีซอ โลโภพาใหบ้ า้ ใจ หาไดใ้ หภ้ ริยา กลบั สารบัญ

๕ ๏ ไมจ่ าคาพระเจ้า เหไปเข้าภาษาไสย ถอื ดีมีขา้ ไทย ฉอ้ แต่ไพร่ใสข่ ือ่ คา ๏ คะดที ีม่ คี ู่ คอื ไกห่ มเู จา้ สภุ า ใครเอาข้าวปลามา ให้สภุ าก็วา่ ดี ๏ ทแี่ พ้แกช้ นะ ไม่ถือพระประเวณี ขฉี้ ้อก็ไดด้ ี ไล่ด่าตีมีอาญา ๏ ทซ่ี อ่ื ถอื พระเจ้า ว่าโงเ่ งา่ เตา่ ปปู ลา ผู้เฒ่าเหลา่ เมธา วา่ ใบบ้ ้าสาระยา ๏ ภิกษุสะมะณะ เลา่ กล็ ะพระสะธรรม คาถาว่าลานา ไปเรร่ า่ ทาเฉโก ๏ ไมจ่ าคาผใู้ หญ่ ศรี ษะไม้ใจโยโส ทดี่ มี อี ะโข ข้าขอโมทนาไป ๏ ภาราสาวะถี ใครไมม่ ีปราณใี คร ดุดือ้ ถอื แตใ่ จ ท่ใี ครได้ใสเ่ อาพอ ๏ ผทู้ ่ีมฝี ีมอื ทาดุด้ือไมซ่ ือ้ ขอ ไลค่ ว้าผ้าทีค่ อ อะไรล่อกเ็ อาไป ๏ ข้าเฝ้าเหล่าเสนา มิได้วา่ หมู่ข้าไท ถอื น้ารา่ เขา้ ไป แตน่ า้ ใจไมน่ าพา ๏ หาได้ใครหาเอา ไพร่ฟ้าเศรา้ เปลา่ อุรา ผ้ทู ีม่ ีอาญา ไล่ตดี ่าไมป่ ราณี กลบั สารบัญ

๖ ๏ ผีปา่ มากระทา มะระณะกรรมชาวบรู ี นา้ ปา่ เข้าธานี กไ็ มม่ ีท่ีอาศยั ๏ ขา้ เฝ้าเหลา่ เสนา หนไี ปหาภาราไกล ชีบาล่าลไี้ ป ไมม่ ีใครในธานี กาพย์ฉบงั ๑๖ ๏ พระไชยสรุ ยิ าภมู ี พาพระมะเหสี มาท่ีในลาสาเภา นารที ่ีเยาว์ ๏ ข้าวปลาหาไปไม่เบา เสนเี สนา กเ็ อาไปในเภตรา วายพุ ยุเพลา ๏ เฒ่าแก่ชาวแม่แซ่มา ค่าเชา้ เปลา่ ใจ ก็มาในลาสาเภา ราชานารี ๏ ตมี ้าล่อช่อใบใสเ่ สา เหราปลาทู สาเภากใ็ ช้ใบไป ๏ เภตรามาในน้าไหล ท่ีในมหาวารี ๏ พะสุธาอาศยั ไมม่ ี อยู่ทพี่ ระแกลแลดู ๏ ปลากะโห้โลมาราหู มีอยู่ในนา้ คล่าไป กลบั สารบญั

๗ ๏ ราชาวา้ เหวห่ ฤทยั วายุพาคลาไคล มาในทะเลเอกา เปล่าใจนยั นา ๏ แลไปไม่ปะพะสุธา ใคร่ร้คู ะดี โพล้เพล้เวลาราตรี ว่าพระมหา ๏ ราชาวา่ แก่เสนี แผไ่ ปใหญ่โต วารนี เ้ี ท่าใดนา ขา้ พเจา้ เขา้ ใจ ๏ ขา้ เฝา้ เลา่ แก่ราชา ใหญ่โตมะโหฬา วารนี ี้ไซร้ใหญโ่ ต ใครรู้คะดี ๏ ไหลมาแตใ่ นคอโค พอพระสุริย์ใส มะโหฬาลา้ น้าไหล ย่อท้อรอรา ๏ บาฬมี ไิ ดแ้ ก้ไข ผู้ใหญ่ผเู้ ฒา่ เลา่ มา ๏ วา่ มพี ระยาสกณุ า กายาเท่าเขาคีรี ๏ ช่ือว่าพระยาสัมภาที วารีนโี้ ตเท่าใด ๏ โยโสโผผาถาไป จะใกล้โพลเ้ พลเ้ วลา ๏ แลไปไม่ปะพสุธา ชีวาก็จะประไลย กลบั สารบัญ

๘ ๏ พอปลามาในนา้ ไหล สกุณาถาไป อาศัยทศ่ี รี ษะปลา จาของอ้ ปลา ๏ ฉะแง้แลไปไกลตา ใกลห้ รอื ว่าไกล วา่ ขอษะมาอะภยั มไิ ด้ไปมา ๏ วารที ีเ่ ราจะไป ลาปลาจรลี ข้าไหวจ้ ะขอมรคา พระเจ้าเขา้ ใจ ๏ ปลาว่าขา้ เจ้าเยาวะภา พยุใหญ่มา อาศัยอยตู่ อ่ ธรณี ทะลุปรุไป ๏ สกณุ าอาลยั ชวี ี เจ้ากรรมซา้ เอา สูท่ ี่ภูผาอาศยั เอาผ้าสะไบ ๏ ข้าเฝ้าเลา่ แกภ่ วู ไนย ฤทยั ว้าเหว่เอกา ๏ จาไปในทะเลเวรา เภตราก็เหเซไป ๏ สมอกเ็ กาเสาใบ นา้ ไหลเขา้ ลาสาเภา ๏ ผนี ้าซ้าไตใ่ บเสา สาเภาระยาควา่ ไป ๏ ราชาควา้ มอื อรไท ต่อไว้ไมไ่ กลกายา กลบั สารบัญ

๙ ๏ เถ้าแก่ชาวแม่เสนา น้าเข้าหตู า จระเข้เหราครา่ ไป มีกรรมจาใจ ๏ ราชานารีรา่ ไร เขา้ ไปไสยา จาไปพอปะพะสธุ า ๏ มีไม้ไทรใหญใ่ บหนา เวลาพอคา่ ราไร กาพยส์ ุรางคนางค์ ๒๘ ๏ ข้ึนใหม่ใน กน ระคนกันไป ก กา วา่ ปน มานอนในไพร เอน็ ดภู ธู ร แทนไพชยนต์สถาน มณฑลตน้ ไทร ๏ ส่วนสมุ าลี เทวอี ยู่งาน วนั ทาสามี เหมอื นแตก่ ่อนกาล เฝา้ อย่ดู ูแล สาราญวญิ ญาณ์ ให้พระภูบาล ๏ พระชวนนวลนอน เหมอื นหมอนแม่นา เขญ็ ใจไม้ขอน ใหบ้ ่นภาวนา ภธู รสอนมนต์ กนั ปา่ ภัยพาล เยน็ ค่าร่าวา่ กลบั สารบญั

๑๐ ๏ วนั นนั้ จันทร มดี ารากร เปน็ บริวาร เห็นส้ินดนิ ฟา้ ในป่าท่าธาร มาลคี ลีบ่ าน ใบก้านอรชร ๏ เย็นฉ่านา้ ฟา้ ชนื่ ชะผะกา วายพุ าขจร สาระพนั จันทน์อิน รนื่ กลนิ่ เกสร แตนต่อคลอ้ รอ่ น ว้าว่อนเวียนระวนั ๏ จันทราคลาเคล่อื น กระเวนไพรไกเ่ ถ่ือน เตือนเพ่ือนขานขนั ปเู่ จา้ เขาเขนิ กู่เกริ่นหากัน สนิ ธุพุล่ัน คร้นื ครั่นหว่ันไหว ๏ พระฟ้ืนตื่นนอน ไกลพระนคร สะทอ้ นถอนฤทัย เชา้ ตรสู่ ุรยิ น ขึน้ พน้ เมรไุ กร มกี รรมจาไป ในปา่ อารัญ กาพย์ฉบัง ๑๖ ๏ ขึน้ กงจงจาสาคัญ ทง้ั กนปนกนั ราพันมิ่งไม้ในดง ๏ ไกรกรา่ งยางยูงสงู ระหง ตลงิ ปลงิ ปรงิ ประยงค์ คันทรงสง่ กลิ่นฝน่ิ ฝาง กลบั สารบัญ

๑๑ ๏ มะม่วงพวงพลองชอ้ งนาง หลน่ เกล่ือนเถ่อื นทาง กนิ พลางเดินพลางหวา่ งเนนิ เหมอื นอย่างนางเชญิ ๏ เห็นกวางยา่ งเยือ้ งชาเลืองเดนิ เรงิ รอ้ งก้องเสยี ง พระแสงสาอางข้างเคียง ฟังเสยี งเพยี งเพลง ๏ เขาสูงฝงู หงส์ลงเรียง เพียงฆอ้ งกลองระฆัง สาเนยี งนา่ ฟังวงั เวง พระยาลอคลอเคียง ๏ กลางไพรไกข่ ันบรรเลง เพลนิ ฟงั วงั เวง ซอเจ้งจาเรยี งเวียงวัง คา่ งแข็งแรงเรงิ ๏ ยงู ทองรอ้ งกะโตง้ โห่งดัง อึงคะนึงผึงโผง แตรสงั ข์กังสะดานขานเสยี ง ๏ กะลิงกะลางนางนวลนอนเรยี ง แอ่นเอีย้ งอโี กง้ โทงเทง ๏ คอ้ นทองเสยี งร้องปอ๋ งเป๋ง อเี กง้ เรงิ ร้องลองเชงิ ๏ ฝูงละมั่งฝังดนิ กินเพลงิ ยนื เบิ่งบึง้ หนา้ ตาโพลง ๏ ป่าสูงยงู ยางชา้ งโขลง โยงกนั เล่นนา้ คล่าไป กลบั สารบัญ

๑๒ กาพยย์ านี ๑๑ แสนลาบากจากเวยี งไชย ๏ ขนึ้ กกตกทุกข์ยาก กนิ ผลไม้ได้เป็ นแรง มนั เผอื กเลอื กเผาไฟ พระสุริยงเยน็ ยอแสง ๏ รอนรอนอ่อนอสั ดง แฝงเมฆเขาเงาเมรุธร ช่วงดงั นา้ ครั่งแดง ฝูงจิง้ จอกออกเห่าหอน ๏ ลงิ ค่างครางโครกครอก นกหกร่อนนอนรังเรียง ชะนีวเิ วกวอน อ้าปากร้องซ้องแซ่เสียง ๏ ลกู นกยกปี กป้ อง เลยี้ งลูกอ่อนป้ อนอาหาร แม่นกปกปี กเคยี ง เคยี งคลงึ เคล้าเยาวมาลย์ ๏ ภูธรนอนเนินเขา สงสารน้องหมองพกั ตรา ตกยากจากศฤงคาร สร่างโศกเศร้าเจ้าพอ่ี า ๏ ยากเยน็ เห็นหน้าเจ้า มาหม่นหมองละอองนวล อย่วู งั ดงั จันทรา จะรักเจ้าเฝ้ าสงวน ๏ เพอ่ื นทุกข์สุขโศกเศร้า นวลพกั ตร์น้องจะหมองศรี มงิ่ ขวญั อย่ารัญจวน มริ ู้สิ้นกลนิ่ มาลี ๏ ชวนชื่นกลนื กลา้ กลน่ิ ทท่ี ุกข์ร้อนหย่อนเยน็ ทรวง คลงึ เคล้าเย้ายวนยี กลบั สารบญั

๑๓ ๏ ขึน้ กดบทอศั จรรย์ เสียงครืน้ ครั่นชั้นเขาหลวง นกหกตกรังรวง สัตวท์ ง้ั ปวงงว่ งงุนโงง ๏ แดนดนิ ถนิ่ มนษุ ย์ เสียงดังดุจพระเพลงิ โพลง ตึกกวา้ นบา้ นเรอื นโรง โคลงคลอนเคลอ่ื นเขย้อื นโยน ๏ บ้านชอ่ งคลองเล็กใหญ่ บ้างตนื่ ไฟตกใจโจน ปลุกเพอ่ื นเตอื นตะโกน ลุกโลดโผนโดนกันเอง ๏ พิณพาทยร์ ะนาดฆอ้ ง ตะโพนกลองร้องเป็นเพลง ระฆังดังวงั เวง โหง่งหงา่ งเหง่งเกง่ กา่ งดงั ๏ ขนุ นางตา่ งลกุ วงิ่ ท่านผูห้ ญงิ ว่งิ ยุดหลงั พลั วนั ดนั ตึงตงั พลัง้ พลดั ตกหกคะเมน ๏ พระสงฆล์ งจากกฏุ ์ิ ว่งิ อดุ ตลุตฉุดมือเณร หลวงชีหนีหลวงเถร ลงโคลนเลนเผน่ ผาดโผน ๏ พวกวดั พลัดเขา้ บ้าน ล้านต่อล้านซานเซโดน ตน้ ไม้ไกวเอนโอน ลงิ คา่ งโจนโผนหกหัน ๏ พวกผีทีป่ นั้ ลูก ติดจมกู ลกู ตาพลนั ขกิ ขิกระริกกัน ปน้ั ไม่ทนั มนั เดอื ดใจ ๏ สององค์ทรงสงั วาส โลกธาตหุ วาดหว่ันไหว ตื่นนอนออ่ นอกใจ เดนิ ไม่ได้ใหอ้ าดรู กลบั สารบญั

๑๔ ๏ ข้ึนกบจบแม่กด พระดาบสบูชากณู ฑ์ ผาสุกรกุ ขมูล พนู สวสั ดิ์สตั ถาวร ๏ ระงบั หลับเนตรนง่ิ เององคอ์ งิ พิงสิงขร เหมือนกบั หลับสนทิ นอน สงั วรศลี อภิญญาณ ๏ บาเพง็ เล็งเหน็ จบ พื้นพิภพจบจกั ระวาฬ สวรรคช์ ้นั วิมาน ทา่ นเหน็ แจ้งแหล่งโลกา ๏ เขา้ ฌานนานนบั เดือน ไม่เขยือ้ นเคล่อื นกายา จาศลี กินวาตา เป็นผาสกุ ทุกเดอื นปี ๏ วันนนั้ คร้ันดินไหว เกดิ เหตุใหญใ่ นปะถะพี เล็งดูรคู้ ะดี กาลกณิ สี ่ปี ระการ ๏ ประกอบชอบเปน็ ผดิ กลบั จรติ ผดิ โบราณ สามญั อันธพาล ผลาญคนซ่ือถอื สตั ยธ์ รรม์ ๏ ลกู ศษิ ยค์ ิดล้างครู ลกู ไม่รู้คุณพ่อมนั ส่อเสียดเบยี ดเบียนกัน ลอบฆ่าฟนั คือตณั หา ๏ โลภลาภบาปบ่คิด โจทก์จับผิดริษยา อรุ ะพะสุธา ป่วนเปน็ บ้าฟา้ บดบงั ๏ บรรดาสามญั สัตว์ เกิดวิบตั ปิ ัตตปิ าปัง ไตรยคุ ทุกขะตะรัง สังวัจฉะระอะวะสาน กลบั สารบญั

๑๕ กาพยฉ์ บงั ๑๖ ๏ ข้นึ กมสมเดจ็ จอมอารย์ เอ็นดภู ูบาล ผู้ผา่ นภาราสาวะถี ๏ ซอื่ ตรงหลงเลห่ ์เสนี กลอกกลบั อัปรีย์ บรู จี ึงลม่ จมไป ๏ ประโยชน์จะโปรดภวู ไนย นิง่ นงั่ ตงั้ ใจ เลอื่ มใสสาเร็จเมตตา ๏ เปลง่ เสยี งเพยี งพณิ อินทรา บอกขอ้ มรณา คงมาวันหนง่ึ ถงึ ตน ๏ เบยี นเบียดเสยี ดส่อฉ้อฉล บาปกรรมนาตน ไปทนทกุ ขน์ ับกัปกัลป์ ๏ เมตตากรณุ าสามญั จะไดไ้ ปสวรรค์ เปน็ สุขทุกวันหรรษา ๏ สมบัตสิ ตั วม์ นษุ ยค์ รุฑา กลอกกลับอัปรา เทวาสมบตั ิชชั วาล ๏ สขุ เกษมเปรมปรวี มิ าน อมิ่ หนาสาราญ ศฤงคารหอ้ มล้อมพร้อมเพรียง ๏ กระจับป่ีสซี อทอ่ เสียง ขบั ราจาเรียง สาเนยี งนางฟ้าน่าฟงั ๏ เดชะพระกศุ ลหนหลัง ส่งิ ใดใจหวัง ไดด้ ังมงุ่ มาดปรารถนา กลบั สารบัญ

๑๖ ๏ จบเทศน์เสรจ็ คาราพนั พระองค์ทรงธรรม์ ดนั ดัน้ เมฆาคลาไคล ฟงั ธรรมน้าใจ ๏ ข้ึนเกยเลยกล่าวทา้ วไท ตดั ห่วงบ่วงมาร เล่ือมใสศรัทธากลา้ หาญ จัดจบี กลบี ชะฎา ๏ เหน็ ภัยในขนั ธสนั ดาน กองกณู ฑอ์ คั คี สาราญสาเรจ็ เมตตา เอนองคล์ งนอน ๏ สององค์ทรงหนังพยัคฆา เหนอื่ ยยากพากเพียร รักษาศลี ถือฤๅษี เสวยสขุ ทกุ วนั ๏ เช้าค่าทากิจพธิ ี ไวห้ วังสงั่ สอน เป็นทบ่ี ชู าถาวร หนูนอ้ ยคอ่ ยเพยี ร ๏ ปะถะพเี ป็นที่บรรจฐ์ รณ์ เหนือขอนเขนยเกยเศียร ๏ ค่าเชา้ เอากราดกวาดเตยี น เรียนธรรมบาเพ็งเคร่งครัน ๏ สาเร็จเสรจ็ ไดไ้ ปสวรรค์ นานนบั กปั กัลปพ์ ทุ ธนั ดร ๏ ภุมราการญุ สนุ ทร เดก็ อ่อนอันเยาว์เล่าเรยี น ๏ ก ข ก กา ว่าเวียน อ่านเขยี นผสมกมเกย กลบั สารบัญ

๑๗ ๏ หันหวดปวดแสบแปลบเสยี ว หยกิ ซา้ ช้าเขยี ว อยา่ เทยี่ วเล่นหลงจงจา ๏ บอกไวใ้ หท้ ราบบาปกรรม เรียงเรียบเทียบทา แนะนาใหเ้ จา้ เอาบุญ ๏ เดชะพระมหาการญุ ใครเหน็ เป็นคณุ แบง่ บุญใหเ้ ราเจา้ เอย ฯ. กลบั สารบัญ

๑๘ บทวิเคราะห์ กาพยเ์ ร่อื งพระไชยสุริยาแตง่ ข้ึนเพ่อื เป็นแบบเรยี นเรื่องการสะกดและการใช้ถอ้ ยคา เหมาะ สาหรับเด็ก เนอ่ื งด้วยสานวนภาษาทใี่ ชใ้ นการเรียบเรียงตรงไปตรงมาแเรียงตามลาดับมาตราตัวสะกด คอื แม่ ก กา แม่กน แมก่ ง แม่กก แม่กด แมก่ บ แมก่ ม แม่เกย ส่วนแมเ่ กวอ ไมม่ ีบทอา่ นแยกออกมา ต่างหาก แต่รวมไวใ้ นแมเ่ กย ลักษณะเนื้อหาเร่มิ สอนจากง่ายไปหายาก มีการทบทวนความรเู้ ดมิ ทกุ ครง้ั เชน่ บทท่ีใชค้ าในแม่กก มกี ารแทรกคาในแม่ ก กา แม่กน แม่กง เพอื่ ให้อา่ นทบทวน ทาใหบ้ ทเรยี น สนกุ นา่ สนใจ นา่ ติดตาม นอกจากผอู้ ่านจะได้รับความเพลดิ เพลินจากเนื้อหาของของนทิ านเรือ่ ง พระไชยสุริยาแลว้ ยงั ได้รบั คุณค่าจากบทฝกึ อ่านเขยี นภาษาไทยตามแบบโบราณ ทส่ี ามารถท่องจาเพอ่ื ประโยชน์ในการศึกษาเร่อื งมาตราตัวสะกดและลกั ษณะของการแต่งคาประพันธป์ ระเภทกาพย์ได้เป็น อย่างดี ดงั น้ี ๑. คุณคา่ ดา้ นเนอ้ื หา ๑.๑) ให้ความรตู้ ามจดุ ประสงค์ของผูแ้ ต่ง คอื ใช้เปน็ สอื่ ในการสอนมาตราตวั สะกด ๑.๒) สะท้อนสภาพสังคมไทย โดยสรา้ งตัวละครในเร่ืองวา่ ขา้ ราชบรพิ าร เสนาบดไี ม่ใส่ใจ บา้ นเมอื ง ฉ้อราษฎรบ์ ังหลวง ไมย่ ตุ ิธรรม หมกมนุ่ อยกู่ บั ความสนกุ สนาน เชน่ อยูม่ าหมขู่ ้าเฝา้ กห็ าเยาวนารี ทหี่ นา้ ตาดีดี ทามโหรที ่เี คหา ๑.๓)แสดงความคิด ความเช่อื และค่านยิ มของคนในสังคม ๑.๓.๑) ความเชื่อเรื่องไสยาศาสตร์ เช่น ไมจ่ าคาพระเจ้า เหไปเข้าภาษาไสย ถือดมี ีข้าไท ฉ้อแตไ่ พรใ่ สข่ ่ือคา กลบั สารบญั

๑๙ ๑.๓.๒)แสดงคา่ นยิ มของครอบครัว เช่น สาราญวญิ ญา สว่ นสุมาลี วันทาสามี เทวอี ยู่งาน เฝา้ ดแู ล เหมือนแตก่ ่อนกาล ใหพ้ ระภบู าล ๑.๓.๓) แสดงความเคารพในสงิ่ ที่ควรเคารพ เชน่ สะธุสะจะขอไหว้ พระศรไี ตรสรณา พ่อแมแ่ ลครบู า เทวดาในราศี ๒. คณุ คา่ ดา้ นวรรณศิลป์ ๒.๑)การใช้คาง่ายๆ บรรยายใหเ้ ห็นภาพชัดเจน เชน่ ขา้ เฝ้าเหลา่ เสนา มกี ริ ยิ าอะฌาศยั พอ่ คา้ มาแต่ไกล ได้อาศัยในพารา ๒.๒)ใชถ้ อ้ ยคาใหเ้ กิดจนิ ตภาพ การพรรณนาบรรยากาศและธรรมชาตสิ ่งิ แวดล้อม เช่น วันน้นั จันทร มีดารากร เป็นบรวิ าร เหน็ ส้นิ ดินฟา้ ในป่าท่าธาร มาลีคล่บี าน ใบกา้ นอรชร ๒.๓)ใชโ้ วหารนาฎการ คือ เหน็ กริ ยิ าอาการทท่ี าตอ่ เนอ่ื ง เช่น เห็นกวางยา่ งเยื้อยงชาเลืองเดิน เหมือนอยา่ งนางเชิญ พระแสงสาอางขา้ งเคียง กลบั สารบัญ

๒๐ คาศพั ทน์ ่ารู้ คาศัพท์ ความหมาย กระจับปี่ พิณ ๔ สาย กงั สดาล ระฆงั วงเดอื น กนิ เพลงิ นอนผ่ึงแดด กูณฑ์ ไฟ ไกห่ มู ในที่นห้ี มายถงึ ของท่นี าไปให้ผพู้ ิพากษาเพ่ือเป็นการติดสนิ บน ขอมรคา ขอถามทาง เขนย หมอน คางแข็ง แข็งแกร่ง บึกบนึ ครงั่ ชอ่ื เพล้ียหอยชนิดหน่ึง ตวั เมียไมม่ ีปกี ตวั ออ่ นมขี าและหนวด เมื่อลอกคราบจะ ไมม่ ขี าดดู กินน้าเลยี้ งจากพืช ผลิตสารท่เี รียกว่า ขี้ครัง่ ซึ่งนาไปใช้ประโยชน์ใน ช่อใบ อตุ สาหกรรม ชาวแม่ ถือน้า ชักใบเรือข้ึน ทอ่ เสยี ง ผู้หญิงในวงั ซง่ึ เปน็ ผูท้ ี่มีอายุ ทุกขตรงั ทาพธิ ีสาบานก่อนเขา้ รับราชการ ไพชยนตส์ ถาน ประสานเสียงกนั เภตรา มที ุกขม์ ากยง่ิ ข้ึน ม้าลอ่ ช่ือรถและวิมานของพระอนิ ทร์ ปราสาททวั่ ไปของหลวง เมธา ว่า เรอื สาเภา สังวจั ฉระ แผ่นโลหะใชต้ ีให้มีเสียงดงั สตั ถาวร นกั ปราชญ์ สาภาที ปกครองดแู ล ใชใ้ นความวา่ “มไิ ดว้ า่ หมู่ข้าไท” ในท่ีนหี้ มายถงึ เวลา สภุ า ย่ังยนื เสาใบทะลุ สมั พาที เปน็ พญานกตนหน่งึ ในเร่ือง เปน็ ลูกของพญาครฑุ และเป็นนอ้ งของนกส เหรา (เห-รา) ดายุ อรุ ะพสุธา ตลุ าการ ใบเรอื ฉีกขาด สัตวน์ า้ ในนยิ าย มลี ักษณะเปน็ คร่งึ มักรครง่ึ นาค พน้ื ดิน กลบั สารบญั

อา้ งองิ สถาบันพฒั นาคณุ ภาพวชิ าการ (พว.). ๒๕๖๒. วรรณคดีและวรรณกรรม ชัน้ มัธยมศกึ ษาปที ่ี ๑. กรงุ เทพฯ : สานกั พมิ พ์ บริษัทพฒั นาคุณภาพวชิ าการ (พว.) จากดั . ปาริชาต จารุดิลกกุล. (๒๕๖๓). กาพยพ์ ระไชยสุรยิ า. สบื ค้นเมอ่ื ๒๑ กันยายน ๒๕๖๓, จาก https://1th.me/2DC90 พสิ ทิ ธิ์ สวุ รรณธาดา. (๒๕๖๓). บทเรยี นออนไลน์ ความรู้เก่ียวกับวิชาภาษาไทย. สบื ค้นเมอื่ ๒๑ กันยายน ๒๕๖๓, จาก https://1th.me/INrjZ กลบั สารบัญ

ช้นั มัธยมศึกษาปที ี ๑ รายวชิ าพ้นื ฐาน ภาษาไทย