กาพย์พระไชยสุริยา.....

ช้นั มัธยมศึกษาปที ่ี ๑ รายวชิ าพ้นื ฐาน ภาษาไทย

คานา หนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์เลม่ นเ้ี ปน็ สว่ นหนึ่งของรายวิชาภาษาไทย วรรณคดแี ละ วรรณกรรม ช้ันมัธยมศกึ ษาปที ี่ ๑ โดยภายในหนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์เลม่ นี้ ประกอบด้วย เน้อื หา ๑ บท คอื เรอื่ งกาพยพ์ ระไชยสรุ ยิ า โดยกล่าวถงึ ความเปน็ มา ลักษณะคาประพนั ธ์ เน้อื เรอ่ื งและคณุ ค่าในดา้ นตา่ ง ๆ ผู้จัดทาหวงั วา่ หนังสอื อเิ ลก็ ทรอนกิ สเ์ ลม่ น้จี ะใหค้ วามรู้ และเปน็ ประโยชนแ์ กผ่ ู้อา่ นทกุ ๆ ทา่ น ทางผู้จัดทาหวงั เปน็ อยา่ งยิ่งวา่ หนงั สอื อิเลก็ ทรอนกิ สเ์ ลม่ นจ้ี ะเป็นประโยชนต์ อ่ การ จดั การเรยี นรเู้ พอื่ ประยกุ ตใ์ ชพ้ ฒั นาการเรยี นรไู้ ดอ้ ย่างเหมาะสม ทางผู้จัดทาหวงั เปน็ อย่าง ยง่ิ วา่ ผูศ้ กึ ษาทกุ ทา่ นจะได้รับประโยชน์ และความรจู้ ากการศกึ ษาจากหนงั สอื อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์ เล่มนไ้ี มม่ ากกน็ อ้ ย หากมขี ้อบกพรอ่ งประการใด ผจู้ ัดทาขออภยั มา ณ ที่นี้ดว้ ย ณภศั ราวดี กวางฮกี้ ลุ ๖๑๑๓๑๑๐๙๐๐๒ ดารนิ ทร์ แสวงกจิ ๖๑๑๓๑๑๐๙๐๑๙ ผจู้ ัดทา ๒๑ กนั ยายน ๒๕๖๓

สารบญั ความเปน็ มา หนา้ ลกั ษณะคาประพนั ธ์ ๑ เรอ่ื งย่อ ๑ กาพย์พระไชยสรุ ิยา ๓ บทวเิ คราะห์ ๔ คาศพั ทน์ ่ารู้ ๑๘ ๒๐

๑ กาพยพ์ ระไชยสรุ ยิ า ความเปน็ มา มเี น้ือหาเป็นนิทาน สุนทรภูแ่ ต่งกาพยพ์ ระไชยสรุ ยิ าขึน้ เพ่ือใช้เป็นแบบสอน อ่านและเขียนสะกดคาในมาตราต่าง ๆโดยผกู ให้เปน็ เร่อื งราว ลกั ษณะคาประพนั ธ์ แต่งดว้ ยคาประพันธป์ ระเภทกาพย์ ได้แก่ กาพยย์ านี ๑๑ กาพย์ฉบัง ๑๖ และกาพย์สรุ างคนางค์ ๒๘ ดังนี้ ตัวอย่าง ๏ สาธุสะจะขอไหว้ พระศรีไตรสะระณา พอ่ แมแ่ ลครบู า เทวะดาในราศี ๏ ข้าเจ้าเอา ก ข เขา้ มาตอ่ ก กา มี แก้ไขในเท่าน้ี ดีมิดีอยา่ ตรีชา กลบั สารบญั

๒ ตวั อยา่ ง เหมอื นอยา่ งนางเชญิ ๏ เห็นกวางย่างเยื้องชาเลอื งเดิน เริงร้องก้องเสยี ง พระแสงสาอางข้างเคยี ง ๏ เขาสงู ฝงู หงสล์ งเรียง สาเนียงน่าฟงั วงั เวง ตวั อยา่ ง ใบกา้ นอรชร ๏ คนื นัน้ จันทร มดี ารากร เป็นบรวิ าร เห็นสนิ้ ดนิ ฟา้ ในป่าท่าธาร มาลีคลบี่ าน กลบั สารบัญ

๓ กาพย์พระไชยสรุ ิยา เร่ืองย่อ กาพย์เรื่องพระไชยสุริยา เริ่มต้นด้วยบทไหว้ครูโดยใช้คาในมาตรา แม่ ก กา จากน้ัน เป็นเนื้อความ แต่งเรียงตามมาตราตัวสะกด คือ แม่ ก กา แม่กน แม่กง แม่กก แม่กด แม่กบ แม่กม และแม่เกย เมื่อจะข้ึน มาตราใดกจ็ ะบอกไวอ้ ย่างชดั เจน ต่อมาเป็นเนื้อเร่ืองกล่าวถึงพระไชยสุริยาครองเมืองสาวัคถี มีมเหสี พระนามว่า สุมาลีพระไชยสุริยาทรงปกครองบ้านเมืองด้วยความผาสุกแต่ ต่อมาบรรดาข้าราชการประพฤติตน ไม่ดีไม่อยู่ในศีลธรรม ทาให้เกิด อาเพศ น้าป่าไหลท่วมบ้านเมือง พระไชยสุริยาจึงทรงพานางสุมาลีลงเรือ สาเภา เรือถูกพายุพัดอับปาง พระไชยสุริยาและมเหสีขึ้นฝั่งได้ ก็เดินทาง รอนแรมกลางป่าได้รับความทุกข์ ต่อมาพบพระอินทร์เสด็จมาสอนธรรมะ พระไชยสุริยาและพระมเหสจี ึงเสด็จออกผนวชบาเพ็ญศีลภาวนาตลอดพระ ชนมช์ ีพและพบสจั ธรรมของชีวิต กลบั สารบัญ

๔ กาพยพ์ ระไชยสรุ ยิ า กาพยย์ านี ๑๑ พระศรไี ตรสะระณา ๏ สาธสุ ะจะขอไหว้ เทวะดาในราศี พอ่ แมแ่ ลครบู า เข้ามาตอ่ ก กา มี ๏ ขา้ เจ้าเอา ก ข ดมี ิดอี ยา่ ตรชี า แกไ้ ขในเท่านี้ พอล่อใจกุมารา ๏ จะร่าคาตอ่ ไป เจา้ ภาราสาวะถี ธระณีมีราชา มีสดุ ามะเหสี ๏ ชือ่ พระไชยสุรยิ า อยบู่ ูรีไมม่ ีภัย ช่อื ว่าสุมาลี มีกริ ยิ าอะฌาศรยั ๏ ขา้ เฝา้ เหลา่ เสนา ไดอ้ าศัยในภารา พ่อคา้ มาแตไ่ กล ชาวบรู กี ป็ รีดา ๏ ไพรฟ่ า้ ประชาชี ไดข้ ้าวปลาแลสาลี ทาไรเ่ ขาไถนา ก็หาเยาวะนารี ๏ อยู่มาหมขู่ ้าเฝา้ ทามะโหรีที่เคหา ทหี่ นา้ ตาดดี ี เขา้ แต่หอล่อกามา ๏ คา่ เชา้ เฝา้ สีซอ โลโภพาให้บา้ ใจ หาได้ใหภ้ รยิ า กลบั สารบญั

๕ ๏ ไม่จาคาพระเจา้ เหไปเขา้ ภาษาไสย ถอื ดีมีข้าไทย ฉ้อแตไ่ พรใ่ สข่ ่ือคา ๏ คะดีทีม่ คี ู่ คือไกห่ มเู จา้ สภุ า ใครเอาขา้ วปลามา ใหส้ ุภากว็ า่ ดี ๏ ทแ่ี พ้แกช้ นะ ไมถ่ ือพระประเวณี ขฉี้ อ้ ก็ไดด้ ี ไล่ดา่ ตมี ีอาญา ๏ ทีซ่ ่อื ถอื พระเจา้ วา่ โง่เง่าเตา่ ปูปลา ผ้เู ฒา่ เหลา่ เมธา วา่ ใบบ้ า้ สาระยา ๏ ภิกษุสะมะณะ เล่ากล็ ะพระสะธรรม คาถาว่าลานา ไปเรร่ า่ ทาเฉโก ๏ ไม่จาคาผ้ใู หญ่ ศรี ษะไม้ใจโยโส ท่ดี มี อี ะโข ข้าขอโมทนาไป ๏ ภาราสาวะถี ใครไมม่ ปี ราณีใคร ดุดือ้ ถอื แต่ใจ ทใ่ี ครได้ใส่เอาพอ ๏ ผทู้ มี่ ีฝีมือ ทาดดุ ้ือไม่ซอื้ ขอ ไลค่ วา้ ผ้าท่ีคอ อะไรลอ่ ก็เอาไป ๏ ขา้ เฝ้าเหล่าเสนา มไิ ดว้ ่าหมขู่ ้าไท ถอื นา้ รา่ เข้าไป แตน่ า้ ใจไมน่ าพา ๏ หาไดใ้ ครหาเอา ไพรฟ่ ้าเศรา้ เปลา่ อุรา ผ้ทู มี่ ีอาญา ไล่ตดี า่ ไมป่ ราณี กลบั สารบญั

๖ ๏ ผีป่ามากระทา มะระณะกรรมชาวบรู ี นา้ ปา่ เขา้ ธานี ก็ไม่มที ่ีอาศยั ๏ ขา้ เฝ้าเหล่าเสนา หนีไปหาภาราไกล ชีบาล่าลไ้ี ป ไมม่ ีใครในธานี กาพย์ฉบงั ๑๖ ๏ พระไชยสุรยิ าภูมี พาพระมะเหสี มาทีใ่ นลาสาเภา ๏ ขา้ วปลาหาไปไมเ่ บา นารีท่ีเยาว์ ก็เอาไปในเภตรา ๏ เฒา่ แก่ชาวแม่แซ่มา เสนเี สนา กม็ าในลาสาเภา ๏ ตมี า้ ลอ่ ช่อใบใสเ่ สา วายุพยเุ พลา สาเภากใ็ ชใ้ บไป ๏ เภตรามาในน้าไหล ค่าเชา้ เปล่าใจ ทีใ่ นมหาวารี ๏ พะสธุ าอาศยั ไม่มี ราชานารี อย่ทู ่ีพระแกลแลดู ๏ ปลากะโหโ้ ลมาราหู เหราปลาทู มีอยใู่ นนา้ คลา่ ไป กลบั สารบัญ

๗ ๏ ราชาวา้ เหว่หฤทยั วายุพาคลาไคล มาในทะเลเอกา ๏ แลไปไมป่ ะพะสุธา เปล่าใจนยั นา โพล้เพลเ้ วลาราตรี ๏ ราชาว่าแก่เสนี ใครร่ ู้คะดี วารนี เ้ี ทา่ ใดนา ๏ ขา้ เฝ้าเลา่ แกร่ าชา วา่ พระมหา วารีนไ้ี ซรใ้ หญ่โต ๏ ไหลมาแต่ในคอโค แผไ่ ปใหญ่โต มะโหฬาล้านา้ ไหล ๏ บาฬีมไิ ด้แก้ไข ข้าพเจ้าเขา้ ใจ ผ้ใู หญผ่ ้เู ฒา่ เลา่ มา ๏ วา่ มพี ระยาสกณุ า ใหญโ่ ตมะโหฬา กายาเท่าเขาครี ี ๏ ชอื่ ว่าพระยาสัมภาที ใครรคู้ ะดี วารนี โี้ ตเทา่ ใด ๏ โยโสโผผาถาไป พอพระสุริยใ์ ส จะใกลโ้ พลเ้ พลเ้ วลา ๏ แลไปไม่ปะพสุธา ยอ่ ท้อรอรา ชวี าก็จะประไลย กลบั สารบญั

๏ พอปลามาในนา้ ไหล สกณุ าถาไป ๘ อาศัยทศ่ี รี ษะปลา จาของ้อปลา ๏ ฉะแง้แลไปไกลตา ใกล้หรือวา่ ไกล วา่ ขอษะมาอะภัย มิไดไ้ ปมา ๏ วารที ีเ่ ราจะไป ลาปลาจรลี ข้าไหวจ้ ะขอมรคา พระเจา้ เขา้ ใจ ๏ ปลาว่าข้าเจา้ เยาวะภา พยุใหญ่มา อาศัยอยตู่ อ่ ธรณี ทะลุปรุไป ๏ สกุณาอาลยั ชวี ี เจ้ากรรมซา้ เอา สู่ท่ีภผู าอาศัย เอาผ้าสะไบ ๏ ข้าเฝ้าเลา่ แกภ่ ูวไนย ฤทยั ว้าเหว่เอกา ๏ จาไปในทะเลเวรา เภตราก็เหเซไป ๏ สมอกเ็ กาเสาใบ น้าไหลเข้าลาสาเภา ๏ ผนี ้าซ้าไตใ่ บเสา สาเภาระยาคว่าไป ๏ ราชาควา้ มอื อรไท ตอ่ ไวไ้ มไ่ กลกายา กลบั สารบญั

๙ ๏ เถ้าแกช่ าวแมเ่ สนา นา้ เขา้ หูตา จระเขเ้ หราคร่าไป ๏ ราชานารีร่าไร มีกรรมจาใจ จาไปพอปะพะสธุ า ๏ มีไมไ้ ทรใหญใ่ บหนา เข้าไปไสยา เวลาพอคา่ ราไร กาพย์สรุ างคนางค์ ๒๘ ๏ ข้ึนใหม่ใน กน ก กา วา่ ปน ระคนกันไป เอน็ ดูภูธร มานอนในไพร มณฑลตน้ ไทร แทนไพชยนตส์ ถาน ๏ ส่วนสุมาลี วนั ทาสามี เทวอี ยู่งาน เฝ้าอยูด่ ูแล เหมอื นแตก่ อ่ นกาล ให้พระภบู าล สาราญวิญญาณ์ ๏ พระชวนนวลนอน เข็ญใจไม้ขอน เหมอื นหมอนแม่นา ภธู รสอนมนต์ ให้บน่ ภาวนา เยน็ คา่ รา่ วา่ กันปา่ ภัยพาล กลบั สารบัญ

๏ วนั นน้ั จนั ทร ๑๐ มีดารากร เปน็ บรวิ าร เห็นส้ินดนิ ฟ้า ในป่าทา่ ธาร มาลีคล่บี าน ใบกา้ นอรชร ๏ เย็นฉา่ นา้ ฟ้า ชน่ื ชะผะกา วายุพาขจร สาระพันจันทน์อนิ รนื่ กลน่ิ เกสร แตนต่อคล้อรอ่ น วา้ ว่อนเวียนระวนั ๏ จันทราคลาเคล่อื น กระเวนไพรไกเ่ ถือ่ น เตอื นเพ่ือนขานขนั ปู่เจ้าเขาเขนิ กเู่ กรน่ิ หากนั สินธุพุลนั่ คร้นื ครนั่ หวน่ั ไหว ๏ พระฟื้นตน่ื นอน ไกลพระนคร สะทอ้ นถอนฤทัย เช้าตรสู่ ุริยน ขึ้นพน้ เมรไุ กร มีกรรมจาไป ในป่าอารัญ กาพย์ฉบงั ๑๖ ทั้งกนปนกนั ๏ ขนึ้ กงจงจาสาคญั ราพนั มิ่งไม้ในดง ๏ ไกรกรา่ งยางยงู สูงระหง ตลิงปลิงปรงิ ประยงค์ คนั ทรงส่งกลนิ่ ฝิน่ ฝาง กลบั สารบัญ

๑๑ ๏ มะม่วงพวงพลองชอ้ งนาง หลน่ เกลือ่ นเถ่ือนทาง กินพลางเดนิ พลางหว่างเนนิ เหมือนอย่างนางเชญิ ๏ เห็นกวางยา่ งเย้ืองชาเลอื งเดิน เริงร้องกอ้ งเสียง พระแสงสาอางข้างเคยี ง ฟังเสยี งเพยี งเพลง ๏ เขาสงู ฝงู หงสล์ งเรยี ง เพยี งฆอ้ งกลองระฆงั สาเนียงน่าฟงั วงั เวง พระยาลอคลอเคียง ๏ กลางไพรไก่ขนั บรรเลง เพลนิ ฟังวงั เวง ซอเจ้งจาเรยี งเวยี งวัง ค่างแขง็ แรงเรงิ ๏ ยูงทองร้องกะโตง้ โหง่ ดัง องึ คะนึงผึงโผง แตรสังข์กงั สะดานขานเสยี ง ๏ กะลงิ กะลางนางนวลนอนเรยี ง แอ่นเอีย้ งอโี กง้ โทงเทง ๏ คอ้ นทองเสยี งรอ้ งปอ๋ งเปง๋ อเี กง้ เรงิ ร้องลองเชิง ๏ ฝงู ละมั่งฝงั ดนิ กินเพลงิ ยนื เบิง่ บง้ึ หนา้ ตาโพลง ๏ ปา่ สูงยูงยางชา้ งโขลง โยงกนั เล่นน้าคลา่ ไป กลบั สารบัญ

๑๒ กาพยย์ านี ๑๑ ๏ ขนึ้ กกตกทุกข์ยาก แสนลาบากจากเวยี งไชย มันเผอื กเลอื กเผาไฟ กนิ ผลไม้ได้เป็ นแรง ๏ รอนรอนอ่อนอสั ดง พระสุริยงเยน็ ยอแสง ช่วงดงั นา้ คร่ังแดง แฝงเมฆเขาเงาเมรุธร ๏ ลงิ ค่างครางโครกครอก ฝูงจงิ้ จอกออกเห่าหอน ชะนีวเิ วกวอน นกหกร่อนนอนรังเรียง ๏ ลูกนกยกปี กป้ อง อ้าปากร้องซ้องแซ่เสียง แม่นกปกปี กเคียง เลยี้ งลกู อ่อนป้ อนอาหาร ๏ ภูธรนอนเนินเขา เคยี งคลงึ เคล้าเยาวมาลย์ ตกยากจากศฤงคาร สงสารน้องหมองพกั ตรา ๏ ยากเย็นเห็นหน้าเจ้า สร่างโศกเศร้าเจ้าพอ่ี า อยู่วงั ดงั จันทรา มาหม่นหมองละอองนวล ๏ เพอ่ื นทุกข์สุขโศกเศร้า จะรักเจ้าเฝ้ าสงวน มิ่งขวญั อย่ารัญจวน นวลพกั ตร์น้องจะหมองศรี ๏ ชวนช่ืนกลนื กลา้ กลน่ิ มริ ู้สิ้นกลนิ่ มาลี คลงึ เคล้าเย้ายวนยี ทที่ ุกข์ร้อนหย่อนเยน็ ทรวง กลบั สารบญั

๑๓ ๏ ขนึ้ กดบทอศั จรรย์ เสียงครน้ื ครั่นชน้ั เขาหลวง นกหกตกรังรวง สัตว์ทง้ั ปวงง่วงงนุ โงง ๏ แดนดนิ ถ่ินมนษุ ย์ เสียงดังดจุ พระเพลงิ โพลง ตกึ กวา้ นบ้านเรือนโรง โคลงคลอนเคลอื่ นเขยอ้ื นโยน ๏ บา้ นชอ่ งคลองเลก็ ใหญ่ บา้ งตน่ื ไฟตกใจโจน ปลกุ เพื่อนเตอื นตะโกน ลุกโลดโผนโดนกันเอง ๏ พิณพาทยร์ ะนาดฆ้อง ตะโพนกลองร้องเปน็ เพลง ระฆงั ดังวังเวง โหงง่ หงา่ งเหงง่ เกง่ กา่ งดงั ๏ ขุนนางตา่ งลกุ วง่ิ ทา่ นผหู้ ญิงวงิ่ ยุดหลงั พัลวันดันตงึ ตัง พลัง้ พลดั ตกหกคะเมน ๏ พระสงฆ์ลงจากกุฏิ์ วิง่ อดุ ตลตุ ฉุดมอื เณร หลวงชหี นีหลวงเถร ลงโคลนเลนเผน่ ผาดโผน ๏ พวกวัดพลัดเข้าบา้ น ล้านต่อลา้ นซานเซโดน ตน้ ไมไ้ กวเอนโอน ลงิ ค่างโจนโผนหกหนั ๏ พวกผีทป่ี ัน้ ลูก ตดิ จมกู ลกู ตาพลัน ขกิ ขกิ ระรกิ กนั ป้ันไม่ทนั มันเดือดใจ ๏ สององคท์ รงสังวาส โลกธาตหุ วาดหวั่นไหว ต่นื นอนอ่อนอกใจ เดนิ ไม่ไดใ้ ห้อาดรู กลบั สารบญั

๑๔ ๏ ข้ึนกบจบแมก่ ด พระดาบสบูชากูณฑ์ ผาสุกรุกขมลู พนู สวสั ดิ์สัตถาวร ๏ ระงบั หลับเนตรนิ่ง เององค์อิงพงิ สงิ ขร เหมือนกับหลับสนทิ นอน สงั วรศลี อภญิ ญาณ ๏ บาเพ็งเลง็ เห็นจบ พื้นพิภพจบจกั ระวาฬ สวรรค์ชั้นวิมาน ทา่ นเห็นแจ้งแหล่งโลกา ๏ เขา้ ฌานนานนับเดือน ไมเ่ ขย้อื นเคล่อื นกายา จาศีลกนิ วาตา เป็นผาสกุ ทุกเดือนปี ๏ วนั นน้ั คร้ันดินไหว เกดิ เหตุใหญใ่ นปะถะพี เลง็ ดรู คู้ ะดี กาลกณิ ีสี่ประการ ๏ ประกอบชอบเปน็ ผิด กลับจริตผดิ โบราณ สามัญอนั ธพาล ผลาญคนซื่อถือสัตยธ์ รรม์ ๏ ลกู ศษิ ย์คิดล้างครู ลกู ไมร่ ู้คณุ พ่อมนั ส่อเสยี ดเบียดเบยี นกนั ลอบฆา่ ฟนั คอื ตัณหา ๏ โลภลาภบาปบค่ ดิ โจทกจ์ บั ผิดริษยา อรุ ะพะสุธา ป่วนเปน็ บา้ ฟา้ บดบัง ๏ บรรดาสามญั สตั ว์ เกดิ วิบัตปิ ัตตปิ าปัง ไตรยุคทกุ ขะตะรงั สังวจั ฉะระอะวะสาน กลบั สารบญั

๑๕ เอ็นดภู ูบาล กาพยฉ์ บงั ๑๖ ๏ ข้นึ กมสมเด็จจอมอารย์ ผู้ผา่ นภาราสาวะถี ๏ ซอื่ ตรงหลงเลห่ ์เสนี กลอกกลบั อัปรีย์ บรู ีจึงลม่ จมไป ๏ ประโยชนจ์ ะโปรดภวู ไนย นิง่ นงั่ ตงั้ ใจ เลอื่ มใสสาเร็จเมตตา ๏ เปลง่ เสยี งเพยี งพณิ อินทรา บอกขอ้ มรณา คงมาวนั หนง่ึ ถึงตน ๏ เบยี นเบียดเสียดส่อฉอ้ ฉล บาปกรรมนาตน ไปทนทกุ ขน์ บั กปั กัลป์ ๏ เมตตากรณุ าสามัญ จะไดไ้ ปสวรรค์ เปน็ สุขทุกวันหรรษา ๏ สมบัตสิ ตั ว์มนษุ ย์ครุฑา กลอกกลับอปั รา เทวาสมบตั ชิ ชั วาล ๏ สุขเกษมเปรมปรวี ิมาน อิ่มหนาสาราญ ศฤงคารห้อมลอ้ มพรอ้ มเพรยี ง ๏ กระจับปีส่ ซี อท่อเสียง ขบั ราจาเรยี ง สาเนียงนางฟา้ น่าฟงั ๏ เดชะพระกศุ ลหนหลงั สงิ่ ใดใจหวัง ได้ดงั มงุ่ มาดปรารถนา กลบั สารบัญ

๑๖ ๏ จบเทศนเ์ สรจ็ คาราพนั พระองค์ทรงธรรม์ ดนั ดั้นเมฆาคลาไคล ฟังธรรมนา้ ใจ ๏ ขึ้นเกยเลยกลา่ วท้าวไท ตัดหว่ งบว่ งมาร เล่อื มใสศรทั ธากลา้ หาญ จดั จีบกลีบชะฎา ๏ เห็นภัยในขันธสนั ดาน กองกณู ฑอ์ คั คี สาราญสาเรจ็ เมตตา เอนองคล์ งนอน ๏ สององค์ทรงหนังพยคั ฆา เหน่อื ยยากพากเพียร รกั ษาศีลถอื ฤๅษี เสวยสขุ ทุกวนั ๏ เช้าคา่ ทากิจพิธี ไวห้ วงั สง่ั สอน เปน็ ทบ่ี ชู าถาวร หนูนอ้ ยคอ่ ยเพยี ร ๏ ปะถะพีเป็นที่บรรจฐ์ รณ์ เหนือขอนเขนยเกยเศียร ๏ คา่ เช้าเอากราดกวาดเตยี น เรียนธรรมบาเพง็ เครง่ ครนั ๏ สาเรจ็ เสรจ็ ได้ไปสวรรค์ นานนับกปั กลั ป์พทุ ธันดร ๏ ภุมราการญุ สนุ ทร เดก็ ออ่ นอนั เยาว์เล่าเรยี น ๏ ก ข ก กา ว่าเวยี น อ่านเขยี นผสมกมเกย กลบั สารบญั

๑๗ ๏ หนั หวดปวดแสบแปลบเสยี ว หยกิ ซา้ ชา้ เขียว อยา่ เท่ยี วเลน่ หลงจงจา ๏ บอกไวใ้ ห้ทราบบาปกรรม เรียงเรยี บเทยี บทา แนะนาให้เจา้ เอาบญุ ๏ เดชะพระมหาการญุ ใครเหน็ เป็นคณุ แบ่งบุญใหเ้ ราเจา้ เอย ฯ. กลบั สารบญั

๑๘ บทวิเคราะห์ กาพยเ์ ร่อื งพระไชยสุริยาแตง่ ข้ึนเพ่อื เป็นแบบเรยี นเรื่องการสะกดและการใช้ถอ้ ยคา เหมาะ สาหรับเด็ก เนอ่ื งด้วยสานวนภาษาทใี่ ชใ้ นการเรียบเรียงตรงไปตรงมาแเรียงตามลาดับมาตราตัวสะกด คอื แม่ ก กา แม่กน แมก่ ง แม่กก แม่กด แมก่ บ แมก่ ม แม่เกย ส่วนแมเ่ กวอ ไมม่ ีบทอา่ นแยกออกมา ต่างหาก แต่รวมไวใ้ นแมเ่ กย ลักษณะเนื้อหาเร่มิ สอนจากง่ายไปหายาก มีการทบทวนความรเู้ ดมิ ทกุ ครง้ั เชน่ บทท่ีใชค้ าในแม่กก มกี ารแทรกคาในแม่ ก กา แม่กน แม่กง เพอื่ ให้อา่ นทบทวน ทาใหบ้ ทเรยี น สนกุ นา่ สนใจ นา่ ติดตาม นอกจากผอู้ ่านจะได้รับความเพลดิ เพลินจากเนื้อหาของของนทิ านเรือ่ ง พระไชยสุริยาแลว้ ยงั ได้รบั คุณค่าจากบทฝกึ อ่านเขยี นภาษาไทยตามแบบโบราณ ทส่ี ามารถท่องจาเพอ่ื ประโยชน์ในการศึกษาเร่อื งมาตราตัวสะกดและลกั ษณะของการแต่งคาประพันธป์ ระเภทกาพย์ได้เป็น อย่างดี ดงั น้ี ๑. คุณคา่ ดา้ นเนอ้ื หา ๑.๑) ให้ความรตู้ ามจดุ ประสงค์ของผูแ้ ต่ง คอื ใช้เปน็ สอื่ ในการสอนมาตราตวั สะกด ๑.๒) สะท้อนสภาพสังคมไทย โดยสรา้ งตัวละครในเร่ืองวา่ ขา้ ราชบรพิ าร เสนาบดไี ม่ใส่ใจ บา้ นเมอื ง ฉ้อราษฎรบ์ ังหลวง ไมย่ ตุ ิธรรม หมกมนุ่ อยกู่ บั ความสนกุ สนาน เชน่ อยูม่ าหมขู่ ้าเฝา้ กห็ าเยาวนารี ทหี่ นา้ ตาดีดี ทามโหรที ่เี คหา ๑.๓)แสดงความคิด ความเช่อื และค่านยิ มของคนในสังคม ๑.๓.๑) ความเชื่อเรื่องไสยาศาสตร์ เช่น ไมจ่ าคาพระเจ้า เหไปเข้าภาษาไสย ถือดมี ีข้าไท ฉ้อแตไ่ พรใ่ สข่ ่ือคา กลบั สารบญั

๑๙ ๑.๓.๒)แสดงคา่ นยิ มของครอบครัว เช่น สาราญวญิ ญา สว่ นสุมาลี วันทาสามี เทวอี ยู่งาน เฝา้ ดแู ล เหมือนแตก่ ่อนกาล ใหพ้ ระภบู าล ๑.๓.๓) แสดงความเคารพในสงิ่ ที่ควรเคารพ เชน่ สะธุสะจะขอไหว้ พระศรไี ตรสรณา พ่อแมแ่ ลครบู า เทวดาในราศี ๒. คณุ คา่ ดา้ นวรรณศิลป์ ๒.๑)การใช้คาง่ายๆ บรรยายใหเ้ ห็นภาพชัดเจน เชน่ ขา้ เฝ้าเหลา่ เสนา มกี ริ ยิ าอะฌาศยั พอ่ คา้ มาแต่ไกล ได้อาศัยในพารา ๒.๒)ใชถ้ อ้ ยคาใหเ้ กิดจนิ ตภาพ การพรรณนาบรรยากาศและธรรมชาตสิ ่งิ แวดล้อม เช่น วันน้นั จันทร มีดารากร เป็นบรวิ าร เหน็ ส้นิ ดินฟา้ ในป่าท่าธาร มาลีคล่บี าน ใบกา้ นอรชร ๒.๓)ใชโ้ วหารนาฎการ คือ เหน็ กริ ยิ าอาการทท่ี าตอ่ เนอ่ื ง เช่น เห็นกวางยา่ งเยื้อยงชาเลืองเดิน เหมือนอยา่ งนางเชิญ พระแสงสาอางขา้ งเคียง กลบั สารบัญ

๒๐ คาศพั ทน์ ่ารู้ คาศัพท์ ความหมาย กระจับปี่ พิณ ๔ สาย กงั สดาล ระฆงั วงเดอื น กนิ เพลงิ นอนผ่ึงแดด กูณฑ์ ไฟ ไกห่ มู ในที่นห้ี มายถงึ ของท่นี าไปให้ผพู้ ิพากษาเพ่ือเป็นการติดสนิ บน ขอมรคา ขอถามทาง เขนย หมอน คางแข็ง แข็งแกร่ง บึกบนึ ครงั่ ชอ่ื เพล้ียหอยชนิดหน่ึง ตวั เมียไมม่ ีปกี ตวั ออ่ นมขี าและหนวด เมื่อลอกคราบจะ ไมม่ ขี าดดู กินน้าเลยี้ งจากพืช ผลิตสารท่เี รียกว่า ขี้ครัง่ ซึ่งนาไปใช้ประโยชน์ใน ช่อใบ อตุ สาหกรรม ชาวแม่ ถือน้า ชักใบเรือข้ึน ทอ่ เสยี ง ผู้หญิงในวงั ซง่ึ เปน็ ผูท้ ี่มีอายุ ทุกขตรงั ทาพธิ ีสาบานก่อนเขา้ รับราชการ ไพชยนตส์ ถาน ประสานเสียงกนั เภตรา มที ุกขม์ ากยง่ิ ข้ึน ม้าลอ่ ช่ือรถและวิมานของพระอนิ ทร์ ปราสาททวั่ ไปของหลวง เมธา ว่า เรอื สาเภา สังวจั ฉระ แผ่นโลหะใชต้ ีให้มีเสียงดงั สตั ถาวร นกั ปราชญ์ สาภาที ปกครองดแู ล ใชใ้ นความวา่ “มไิ ดว้ า่ หมู่ข้าไท” ในท่ีนหี้ มายถงึ เวลา สภุ า ย่ังยนื เสาใบทะลุ สมั พาที เปน็ พญานกตนหน่งึ ในเร่ือง เปน็ ลูกของพญาครฑุ และเป็นนอ้ งของนกส เหรา (เห-รา) ดายุ อรุ ะพสุธา ตลุ าการ ใบเรอื ฉีกขาด สัตวน์ า้ ในนยิ าย มลี ักษณะเปน็ คร่งึ มักรครง่ึ นาค พน้ื ดิน กลบั สารบญั

อา้ งองิ สถาบันพฒั นาคณุ ภาพวชิ าการ (พว.). ๒๕๖๒. วรรณคดีและวรรณกรรม ชัน้ มัธยมศกึ ษาปที ่ี ๑. กรงุ เทพฯ : สานกั พมิ พ์ บริษัทพฒั นาคุณภาพวชิ าการ (พว.) จากดั . ปาริชาต จารุดิลกกุล. (๒๕๖๓). กาพยพ์ ระไชยสุรยิ า. สบื ค้นเมอ่ื ๒๑ กันยายน ๒๕๖๓, จาก https://1th.me/2DC90 พสิ ทิ ธิ์ สวุ รรณธาดา. (๒๕๖๓). บทเรยี นออนไลน์ ความรู้เก่ียวกับวิชาภาษาไทย. สบื ค้นเมอื่ ๒๑ กันยายน ๒๕๖๓, จาก https://1th.me/INrjZ กลบั สารบัญ

ช้นั มัธยมศึกษาปที ี ๑ รายวชิ าพ้นื ฐาน ภาษาไทย