ความรู้เรื่องหมอนขิด

กิจกรรมสง่ เสรมิ การอา่ นออนไลน์ เร่ือง ผลิตภณั ฑห์ มอนขวานผา้ ขดิ หอ้ งสมดุ ประชาชนอาเภอป่าติ้ว

ความเปน็ มา\"ผา้ ขดิ \" “หมอนขดิ ” มาจากผา้ ท่ีนามาใชท้ ่ีเรยี กวา่ ผา้ ขดิ เป็นผา้ ทอพืน้ เมืองของภาคอีสาน ท่ีมีความ ผกู พนั และเช่ือมโยงทางวฒั นธรรมกบั ชาวอีสานมาแตโ่ บราณและผา้ ขดิ เป็นตน้ กาเนดิ ของหมอน สามเหล่ียม (หมอนขวาน) หรอื หมอนขดิ เพราะเป็นหมอนท่ีทามาจากผา้ ขิด เป็นเอกลกั ษณท์ ่ีป่ยู า่ ตายาย สอนลกู หลานทาหมอนเป็นหตั ถกรรมของชาวอีสานท่ีมีเอกลกั ษณท์ างวฒั นธรรมของชมุ ชนไทยในภาค ตะวนั ออกเฉียงเหนือ และคณุ คา่ ดา้ นประโยชนใ์ ชส้ อย ไดร้ บั ความนิยมท่วั ไป มีการนาผา้ ขิดมาใชง้ าน หลายรูปแบบ ทงั้ ท่ีใชเ้ องในชีวติ ประจาวนั และเป็นเคร่อื งนงุ่ หม่ ของฝาก ส่ิงของประดบั ใชใ้ นครวั เรือน หรืองานบญุ พิธีตา่ งๆ เชน่ งานบวช งานแตง่ จนผา้ ขิดกลายเป็นเอกลกั ษณข์ องทอ้ งถ่ินท่ีทกุ คนใหก้ าร ยอมรบั และ ภาคภมู ใิ จ ตอ่ มา ไดม้ ีการคดิ คน้ รูปแบบ ลวดลายใหม่ ๆ หลากหลายแบบมากขนึ้ เช่น ผลติ ภณั ฑห์ มอนขิด หมอนขวาน เบาะรองน่งั หมอนหนนุ ซง่ึ มีรูปแบบหลากหลาย และสีสนั สดใสสวยงาม มีความสวยงาม แขง็ แรง ทนทาน หนนุ นอนสบาย และลวดลายงดงาม มีใหเ้ ลือกมากมาย ปัจจบุ นั ผลิตกนั มากท่ีบา้ นศรีฐาน อาเภอป่าตวิ้ จงั หวดั ยโสธร ยงั คงท่ีรกั ษาภมู ิปัญญาดงั้ เดมิ ใน การสืบทอดการทาหมอนขิดใหย้ งั คงอยคู่ กู่ บั ชมุ ชน และสรา้ งอาชีพใหก้ บั ชมุ ชนศรฐี านกวา่ 1,000 ครวั เรอื นใหม้ ีรายไดเ้ ลีย้ งครอบครวั ไดเ้ ป็นอยา่ งดี จากคาบอกเลา่ ของปราชญช์ าวบา้ นวา่ เม่ือประมาณ พ.ศ.2504 ไดค้ ณะชาวบา้ นศรฐี านรว่ มกนั ทาบญุ ท่ีวดั ศรีธรรมมาราม อานาจเมือง จงั หวดั ยโสธร ไดเ้ ห็น หมอนสามเหล่ียมท่ีวดั ซง่ึ ใชส้ าหรบั พิงดสู วยงามและไดม้ ีการนารูปแบบมาพฒั นาดา้ นรูปทรงใหม้ ีความ ประณีต สวยงามโดดเดน่ เป็นลกั ษณข์ องชมุ ชน หมอนสามเหล่ียมหรอื เรยี กอีกอยา่ งหน่งึ วา่ หมอนขวาน ยงั เป็นสญั ลกั ษณศ์ ลิ ปหตั ถกรรมไทย พ.ศ. (2531-2532) และเป็นสว่ นหน่งึ ในคาขวญั ของจงั หวดั ยโสธร ”เมืองบงั้ ไฟโก้ แตงโมหวานหมอนขวานผา้ ขิด แหลง่ ผลิตขา้ วหอมมะลิ”

ผ้าขดิ กับชาวศรฐี าน จงั หวดั ยโสธร ผลผลิตหมอนขิดจากบ้านศรีฐาน ดาเนินการภายใตก้ ารรวมกลุ่มสตรีพัฒนาหมู่ 8 ซ่ึงมี สมาชิก 30 คน ทั้งกระจายงานให้คนในพืน้ ท่ีและใกล้เคียงรบั งานไปทาเพ่ือสรา้ งรายไดเ้ สริม จ ากภาค เกษตรกรรม สรา้ งยอดขายเฉล่ียเดือนละ 150,000 บาทตอ่ เดือน โดยมีผลิตภณั ฑห์ ลากหลาย อาทิ เบาะรอง น่งั หมอนสามเหล่ียมติดท่ีน่งั 1-3 พบั หมอนกระดกู ท่ีนอนระนาด ท่ีนอนพบั ปลอกหมอน รวมทงั้ พวงกญุ แจ สนนราคาจาหน่ายจึงมีตงั้ แต่ 5 บาทถึงหลกั พนั สาหรบั งานจากผา้ ทอมือ นอกจากนนั้ ยงั มีใหเ้ ลือกทงั้ ผา้ ฝา้ ย และผา้ ไหมญ่ีป่นุ ซ่งึ มีลกู คา้ ทงั้ ในประเทศและตา่ งประเทศ อาทิ เยอรมนี คเู วต แคนาดา เป็นตน้ คุณภาพผลิตภัณฑเ์ ป็นอีกปัจจยั หน่ึงท่ีเธอเช่ือม่นั ว่าเป็นแรงดงึ ดดู ใหน้ กั ท่อง เท่ียวเขา้ มาเป็นลกู คา้ ก่อนท่ีจะผลิตสินคา้ ตวั ใหม่ออกมาจะลองใชก้ ่อน ไม่เชน่ นนั้ จะไม่มีจดุ ขายท่ีจะไปนาเสนอลกู คา้ อนั ไหนท่ีไม่ เขา้ ทา่ เราจะไมท่ าออกตลาด แมจ้ ะสวยแคไ่ หนก็ไมท่ า เพราะเหมือนเป็นการโกหกลกู คา้ เวลานอนต้องสบาย ภมู ปิ ัญญาของชมุ ชนไมไ่ ดจ้ ากดั อยทู่ ่ีการแปรรูปผา้ พืน้ ถ่ินใหถ้ กู ตาตอ้ งใจคนตา่ งแดน จนกระท่งั หมอขวานขิด ท่ีเคยผลิตไวใ้ ชส้ อยในอดีต กลายเป็นสินคา้ สรา้ งรายไดส้ ู่ชุมชนในปัจจุบนั เท่านนั้ แต่ต่อยอดสู่การพัฒนา กระบวนความคดิ และองคค์ วามรูเ้ พ่ือสรา้ งสรรคเ์ คร่อื งใช้ ไมส้ อยทางงานชา่ งท่ีเหมาะสมกบั ชุมชนเชน่ ปัจจบุ นั ดว้ ยตนเอง ทาให้มีเคร่ืองยัดนุ่นใช้แทนแรงงานมือ นอกจากใหไ้ ดช้ ิน้ งานท่ีมีคุณภาพมาตรฐานแลว้ ยัง เสริมสรา้ งสุขอนามัยท่ีดีต่อผู้ผลิตไม่ตอ้ งทนต่อโรคภูมิแพ้ และสร้างรายได้เสริมใหอ้ ี กทาง สมกับท่ีเป็น ครอบครวั ปราชญ์ ชาวบา้ นโดยแทท้ ่ีไดร้ บั การยกยอ่ งใหเ้ ป็นหนง่ึ ใน บคุ คลเกียรตยิ ศระดบั ชมุ ชน หมอนขิดของชาวศรีฐานเดิม เป็นหมอนหนุนและหมอนสามเหล่ียมธรรมดา ไดม้ ีการพฒั นาให้มี ความหลาหลายอย่างต่อเน่ือง เป็นเอกลักษณ์เฉพาะและมีความสวยงามเกือบทุกหลงั คาเรือน จาหน่าย แพร่หลายท่ัวไปทั้งในและต่างประเทศ ทั้งในเชิงประโยชนใ์ ชส้ อย และสีสันลวดลาย ปัจจุบันได้พัฒนา ผลิตภณั ฑใ์ หก้ ลายเป็นเบาะรองน่งั หมอนสามเหล่ียมท่ีน่งั 1-3 พบั หมอนกระดกู ท่ีนอนระนาด ท่ีนอนพบั ปลอกหมอน ปลอกเบาะท่ีน่งั ฯลฯ เพ่ือตอบสนองแนวคดิ ดา้ นท่ีนอนสขุ ภาพ จนเป็นท่ีนิยมในสถานท่ีท่องเท่ียว ทงั้ โรงแรม รีสอรท์ และสปา นักท่องเท่ียวสามารถเขา้ ไปชมและซือ้ หมอนขิดไวเ้ ป็นท่ีระลึก ซ่ึงขณะนีไ้ ดร้ บั ความนิยมอย่างมาก ส่งเป็นสินคา้ ออกไปขายต่างประเทศ นบั เป็นอตุ สาหกรรมในครวั เรือนท่ีนารายไดเ้ ป็น อนั ดบั สองรองจากการทานา

อุปกรณ์สาหรบั ยดั หมอนขิด อปุ กรณส์ าหรบั ยดั หมอนขดิ การยดั น่นุ ในอดีตนยิ มอปุ กรณ์ และแรงงานคนในการยดั แตใ่ นปัจจบุ นั เพ่อื ความรวดเรว็ มาก ขนึ้ ไดม้ ีการนาแคร่อื งจกั รสาหรบั ยดั นนุ่ ซง่ึ ไดผ้ ลผลิตท่ีรวดเรว็ มากขนึ้ อุปกรณส์ าหรบั ยดั หมอนขิด มีดงั นี้ 1. ผา้ ซง่ึ ประเภทผา้ มีดงั นี้ ผา้ โทเร/ผา้ โทร่/ี ผา้ ไหมแท/้ ผา้ ไหมเทียม/ ไหมญ่ีป่นุ (มีความมนั วาวลกู คา้ ช่ืนชอบมากกว่าไหมท่วั ไป) 2. นนุ่ เป็นเสน้ ใยท่ีนามายดั ใส่ผลติ ภณั ฑห์ มอน โดยมีแหล่งท่ีมา 2 ชอ่ งทาง คือ ผผู้ ลติ อาจจะ นามาจากโรงงานรไี ซเคิล และนามาฟอกและส่งจาหนา่ ยแก่ผผู้ ลติ หมอน หรอื ไดน้ ่นุ มาจากโรงงานนนุ่ 3. ฟาง เป็นฟางขา้ วท่ีไดจ้ ากนาขา้ ว ไดจ้ ากการหลงั ฤดกู ารเก็บเก่ียวขา้ ว ใชเ้ พ่ือทาใหห้ มอนท่ี มีลกั ษณะสามเหล่ียมมีความแขง็ สามารถพงิ ได้ 4. ดา้ ย ใชเ้ พ่อื มดั ฟาง 5. ทอพลาสตกิ (ยดั มือ) หรอื แผน่ พลาสติกดา(ฟิลม์ ) เป็นแผน่ ฟิลม์ ท่ีไม่ไดใ้ ชง้ าน มีลกั ษณะเป็น สีดา ใชเ้ พ่อื เป็นอปุ กรณช์ ่วยเพ่อื มว้ นฟางในการยดั น่นุ ใหไ้ ดส้ ะดวกและเรว็ ขนึ้ เครอ่ื งจกั รและอปุ กรณ์ สาหรบั เย็บหมอนขิด วัตถดุ บิ ประกอบดว้ ย 1. น่นุ อุปกรณก์ ารผลิตประกอบดว้ ย 1. ผา้ ลายขดิ 2. ผา้ มงุ้ 3. ผา้ ดา้ ยดบิ 4. ผา้ สี 5. จกั รเยบ็ ผา้ 6. ดา้ ย

ขัน้ ตอนการทาหมอนขดิ ข้ันตอนและวธิ กี ารทาหมอนขดิ 1. คดั เลือกผา้ ท่ีจะทาเป็นตวั หมอน ตดั ผา้ ตามชนิด หรอื ขนาดของหมอน เชน่ หมอนขิด หมอน สามเหล่ียม ท่ีนอนระนาด เป็นตน้ 2. ตดั ผา้ อีกสว่ นท่ีจะเผ็บเป็นไสห้ มอน สาหรบั หมอนสามเหล่ียม ไสห้ มอนจะมี 6 ช่อง หรอื 10 ช่อง หรอื 15 ช่อง แลว้ แต่ชนิดของหมอน 3. เย็บเป็นรูปหมอน คือ นาตวั หมอนกบั ไสห้ มอนมาเย็บเขา้ ลกู กนั 4. นาหมอนท่ีเยบ็ เป็นลกู หมอนแลว้ มาสอยปิดหนา้ ดา้ นหนง่ึ

ข้ันตอนการทาหมอนขดิ ขน้ั ตอนและวธิ กี ารทาหมอนขดิ 5. แลว้ มายดั น่นุ ใส่ฟางเพ่อื เป็นแกนไสห้ มอน เพม่ิ ความม่นั คง และคงรูป 6. ขน้ั ตอนสดุ ทา้ ยก็มาสอยปิดหนา้ หมอนอีกดา้ นหนง่ึ 7. เม่ือไดต้ วั หมอนเรยี บรอ้ ยแลว้ ก็เป่าน่นุ แลว้ ห่อพลาสตกิ ใหเ้ รยี บรอ้ ย

ประเภทของหมอนขดิ ประเภทของหมอนขดิ 1.หมอนลูกหรอื หมอนหนุน (สเี่ หล่ยี ม 2.หมอนสามเหลย่ี ม(หมอนหน้าม้า) สองหน้า) 3.หมอนรองคอ 4.หมอนฟักทอง 5. หมอนทรงดาว 6.หมอนมะเฟื อง

ประเภทของหมอนขดิ 7.ทนี่ อนสามเหลย่ี ม ประเภทของหมอนขดิ 8. หมอนอิง 9. หมอนรูปหวั ใจ 10.นอนระนาดลายขดิ 11.หมอนเบาะรองน่ัง 12.ร่มลายขิด