หนังสือการ์ตูนเล่มที่ 2

หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 3 พฒั นาการของอาณาจักรธนบรุ ี ตอน พฒั นาการทางประวตั ศิ าสตรข์ องอาณาจกั รธนบรุ ี และการเสอ่ื มอานาจของอาณาจกั รธนบรุ ี

ก คำนำ หนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ฉบับการ์ตูน (E-book) เล่มนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชา สารสนเทศ และนวัตกรรมสาหรับการสอนสังคมศึกษา ซึ่งในหนังสือเล่มนี้จะเล่าถึงพัฒนาการ ทางประวัตศิ าสตร์ตลอด 15 ปี ของอาณาจกั รธนบุรี หลังจากการสถาปนาราชธานีใหม่ที่กรุง ธนบุรี ทั้งด้านการเมืองการปกครอง ด้านเศรษฐกิจ ด้านสังคม และด้านความสัมพันธ์ระหว่าง ประเทศ จนถงึ การเสื่อมอานาจของอาณาจักรธนบรุ ี ขอขอบคุณ ดร.ทวัช บุญแสง อาจารย์ประจาวิชา คุณครูนวลจรัส จิตสงค์ ครูที่ปรึกษา และนางสาวเบญจลักษณ์ เกียรติเสรีกุล นักศึกษาฝึกประสบการณ์วิชาชีพ ครู ที่ให้คาปรกึ ษา แนะนา และให้ความชว่ ยเหลือ จนทาให้หนงั สือเลม่ น้ีสาเรจ็ ลุลว่ งไปได้ด้วยดี หวังว่าหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ ฉบับการ์ตูน (E-book) เล่มจะเป็นประโยชน์ต่อ ผทู้ ่ีสนใจ หากหนังสอื เลม่ นี้ผดิ พลาดประการใดต้องขออภัยมา ณ ท่นี ีด้ ว้ ย คณะผูจ้ ัดทา

พัฒนาการทางประวตั ศิ าสตร์ 1 ของอาณาจกั รธนบรุ ี ตลอดระยะเวลาที่อาณาจักรธนบรุ ีมีกรุงธนบรุ ีเป็นราชธานีของไทย เป็นเวลา 15 ปี (พ.ศ.2310-2325) ในแผน่ ดินพระเจ้าตากสินมหาราช ได้มีพัฒนาการทางด้านต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นด้านการเมืองการปกครอง เศรษฐกิจ สงั คม และความสัมพนั ธ์ระหวา่ งประเทศ ดังน้ี ด้านการเมอื งการปกครอง การจดั ระเบยี บการปกครองของไทยสมัยธนบุรี ยังคงใช้ รูปแบบเดมิ ท่ีเคยมีมาต้ังแตส่ มัยอยธุ ยา เนอื่ งจากบา้ นเมอื งกาลงั อยูใ่ นระยะเริ่มฟื้นตัวใหม่ๆ จงึ ยังไมม่ กี ารแกไ้ ขเปลีย่ นแปลงใดๆ

2 ดา้ นการเมอื งการปกครอง * การปกครองสว่ นกลาง (ภายในราชธาน)ี มอี คั รมหาเสนาบดี 2 ฝ่าย -ฝายทหาร คือ สมุหกลาโหม -ฝา่ ยพลเรือน คือ สมุหนายก นอกจากนยี้ งั มีเสนาบดจี ตสุ ดมภอ์ กี 4 ฝา่ ย ได้แก่ นครบาล(กรมเมอื ง), พระธรรมาธิกรณ์(กรมวัง),พระโกษาธิบด(ี กรมคลัง) และพระเกษตราธิการ (กรมนา) * การปกครองสว่ นภมู ิภาค แบ่งหัวเมืองออกเปน็ 3 ระดับ คือ หัวเมอื งช้ันใน ช้ันนอก และประเทศราช -หวั เมอื งชน้ั ใน เป็นเมืองขนาดเลก็ อยรู่ ายรอบราชธานี เจา้ เมอื งเรยี กวา่ “ผ้รู ง้ั ” -หวั เมืองช้ันนอก เป็นเมืองขนาดใหญแ่ ละอย่หู า่ งไกลจากราชธานี ออกไปแบ่งออกเปน็ หวั เมอื งเอก โท ตรี ตามลาดบั ความสาคญั -หัวเมืองประเทศราช เปน็ เมืองต่างชาติตา่ งภาษาให้เจ้านายปกครอง กนั เองแต่ต้องส่งเคร่ืองราชบรรณาการมาถวาย ได้แก่ ลาว เขมร และเชียงใหม่

ด้านเศรษฐกจิ 3  ภาวะเศรษฐกจิ ตอนตน้ รชั กาล สภาพบ้านเมืองในตอนตน้ รชั กาลสมเด็จพระเจา้ ตากสนิ ต้องประสบ ปัญหาความตกตา่ ทางเศรษฐกิจอย่างหนัก ขาดแคลนข้าวปลาอาหาร การทาไรท่ านาตอ้ งหยุดชะงักเพราะภยั สงครามซา้ เกดิ การแพรร่ ะบาดของ หนนู าออกมา กินข้าวในยุ้งฉาง สมเดจ็ พระเจา้ ตากสนิ ทรงแก้ไขปัญหา ดงั น้ี * การซอื้ ข้าวสารจากพอ่ คา้ ชาวต่างชาติ นามาแจกจ่ายใหร้ าษฏร * การเกณฑ์ข้าราชการทานาปรงั (ทานานอกฤดูกาล) และประกาศ ใหร้ าษฏรช่วยกันกาจดั หนใู นนา * การเพม่ิ พน้ื ทปี่ ลกู ข้าวใกล้พระนคร โดยปรับปรุงพน้ื ท่ีทีเ่ คยเปน็ ปา่ ใหเ้ ปน็ ทอ้ งนา

ด้านเศรษฐกจิ 4  ช่วงการวางรากฐานการพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศ เศรษฐกจิ สมยั กรุงธนบรุ ี เปน็ เศรษฐกิจแบบยังชพี การทานาเป็น อาชีพหลกั ของราษฏรในสมยั นัน้ สมเดจ็ พระเจ้าตากสนิ ทรงวางรากฐาน การพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศดงั นี้ * การพฒั นาทางดา้ นเกษตรกรรม เพ่ือเพ่ิมผลผลติ ให้เพียงพอแกก่ าร บรโิ ภคภายในโดยการเกณฑ์แรงงานคนไทย จนี และเชลยศกึ สงครามให้ ชว่ ยบุกเบิกพน้ื ทีท่ าไร่ทานามากขึ้น * การสรา้ งความเขม็ แขง็ ทางเศรษฐกจิ ในหวั เมือง เช่น สนบั สนนุ ให้คนจนี คนลาวไปประกอบอาชพี ตงั้ ถนิ่ ฐานในหัวเมืองตา่ งๆ เชน่ สระบรุ ี ราชบุรี เพชรบรุ ี ชลบรุ แี ละจันทบรุ ี เปน็ ตน้ เพอื่ ให้เกิดการขยายตวั ของชมุ ชน * การนาความรู้ใหม่ๆ จาก ชาวต่างประเทศมาใช้พัฒนาความ เ จ ริ ญ ข อ ง บ้ า น เ มื อ ง โ ด ย เ ฉ พ า ะ ความรู้จากชาวจีน ที่เข้ามาค้าขาย และต้งั ถ่ินฐานในเมอื งไทยสมัยนนั้

ดา้ นสังคม 5

6 ดา้ นความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งประเทศ • ลักษณะความสัมพันธ์เป็นการเผชิญหน้าทางทหารและ ลา้ นนา การขยายอานาจ • พ.ศ. 2313-2314 สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรง ส่งกองทพั ไปตเี มืองเชียงใหมแ่ ตไ่ ม่สาเรจ็ • พ.ศ. 2317 สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงส่งกองทัพ ไปตีเชียงใหม่ครั้งท่ี 2 ได้สาเร็จ และทรงให้เจ้านายล้านนาเป็น ผูป้ กครองล้านนากันเอง พ.ศ. 2319 พม่ายกทัพมาตีเชียงใหม่ เจ้าพระยาสุรสีห์ได้คุมทัพหัวเมืองเหนือยกไปตีเชียงใหม่คืนได้ สาเรจ็

7 ดา้ นความสมั พนั ธร์ ะหว่างประเทศ ล้านชา้ ง • ลักษณะความสัมพันธเ์ ป็นการให้ความช่วยเหลือเกื้อกูลและ การขยายอานาจ • พ.ศ. 2319 เจ้าเมืองนางรองเป็นกบฏหันไปสวามิภักดิ์ต่อ จาปาศักดิ์ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชจึงโปรดให้ยกทัพไป ปราบเจ้าเมืองนางรอง และตีจาปาศักด์ิ ทาให้ลาวตอนใต้ข้ึน กับไทย พ.ศ. 2321 เจ้านครเวียงจันทน์ส่งกองทัพมาจับ พระวอ เสนาบดีเมืองเวียงจันทน์ที่ขอสวามิภักด์ิต่อไทย โดยหนี มาอยู่ท่ีดอนมดแดง จนพระวอเสียชีวิต สมเด็จเจ้าพระยา ม ห า ก ษั ต ริ ย์ ศึ ก ไ ด้ เ ป็ น แ ม่ ทั พ ไ ป ตี เ วี ย ง จั น ท น์ ไ ด้ ส า เ ร็ จ พรอ้ มทง้ั อัญเชญิ พระแก้วมรกตกบั พระบางมายงั กรุงธนบุรี

8 ดา้ นความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งประเทศ • ลักษณะความสัมพันธ์เป็นการเผชิญหน้าทางทหาร พม่า เพอื่ ป้องกันเอกราชจากการโจมตีของพม่า • สมัยธนบุรีพม่าพยายามโจมตีไทยต่อ โดยมีการทา สงครามต่อกนั ถงึ 10 ครั้ง คร้ังสาคัญ เช่น ศึกค่ายโพธส์ิ ามต้น พ.ศ.2310 ศึกเชียงใหม่ (ครั้งท่ี 2) พ.ศ. 2317 ศึกบางแก้ว เมืองราชบุรี พ.ศ. 2317 ศึกอะแซหวุ่นก้ี พ.ศ. 2318-2319 ซ่งึ สงครามคร้ังนีเ้ ปน็ ศกึ ใหญ่กว่าทุกคร้ังในสมยั ธนบรุ ี

9 ดา้ นความสมั พนั ธร์ ะหว่างประเทศ • ลักษณะความสัมพันธ์เป็นการให้ความช่วยเหลือและ เขมร การขยายอานาจ • พ.ศ. 2312 เขมรไม่ยอมสวามิภักด์ิต่อไทย ไทยจึง ยกทัพไปตไี ด้เมืองเสียมราฐและพระตะบอง • พ.ศ. 2313 เขมรยกทัพโจมตีเมืองตราด จันทบุรี แตถ่ กู ไทยตแี ตกพ่ายไป ต่อมาไทยยกทพั ไปตเี ขมรอีกจนตีได้ หลายเมือง และแตง่ ตั้งใหส้ มเดจ็ พระรามราชาครองเขมร และขึน้ ตรงตอ่ ธนบุรี • พ.ศ. 2323 เกิดกบฏข้ึนในเขมร สมเด็จพระเจ้า- ตากสินมหาราชจึงโปรดให้เจ้าพระยามหา-กษัตริย์ศึกเป็นแม่ ทัพไปตีเขมร แต่ทางกรุงธนบรุ เี กดิ จลาจล จึงตอ้ งยกทัพกลับ

10 ดา้ นความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งประเทศ จีน ลักษณะความสัมพันธ์เป็นการค้าในระบบบรรณาการ ภายหลังสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชขึ้นครองราชสมบัติแล้ว ทรงส่งทูตไปจีนหลายคร้ัง ใน พ.ศ. 2314 และ พ.ศ. 2318 แต่จีนมิได้ให้การรับรองฐานะของพระองค์ เพราะเห็นว่าการข้ึน ครองราชย์สมบัติไม่ถูกต้องและชอบธรรม แต่จีนก็ยอมขาย กามะถันและกระทะเหล็กใหไ้ ทยนามาทาดินปืนและหล่อปืนใหญ่ จนกระท่งั ใน พ.ศ. 2324 จนี จงึ ยอมรับรองฐานะ

11 ด้านความสมั พนั ธร์ ะหว่างประเทศ อังกฤษ ไทยสมัยธนบุรีมีความสัมพันธ์กับอังกฤษ โดยพ่อค้า อังกฤษชื่อ ร้อยเอกฟรานซิส ไลต์ หรือไทยเรียกว่า กปิตันเหล็ก ได้จัดหาอาวุธมาให้ไทยใช้ต่อสู้กับพม่า ภายหลังฟรานซิส ไลต์ ไดร้ ับพระราชทานยศเป็นพระยาราชกปติ ัน

12 ความเดมิ ตอนทแี่ ลว้ เ จ้ า ต า ก ไ ด้ ห ล บ ห นี อ อ ก จ า ก ก รุ ง ศ รี อ ยุ ธ ย า ไปตั้งหลักและรวบรวมกาลังพล เพ่ือกลับมากอบกู้ กรุงศรีอยุธยาจากพม่า จนสามารถกอบกู้ได้สาเร็จ แต่ดว้ ยสภาพบ้านเมอื งของกรุงศรีอยุธยา โดนเผาทาลาย ยากท่ีจะฟื้นฟู เจ้าตากจึงได้ไปสถาปนาราชธานีใหม่ที่ กรุงธนบุรี เป็นอาณาจักรธนบุรี และทาพิธีราชาภิเษก เกียรติยศเป็นพระเจา้ แผ่นดินนามว่า “พระเจ้ากรุงธนบุรี” ได้ปกครองดแู ลอาณาจกั รธนบุรี ต้งั แตน่ น้ั เป็นต้นมา

13 กำรเส่ือมอำนำจ ของอำณำจกั รธนบุรี

แนะนาตวั ละคร 14 สมเด็จพระเจำ้ กรงุ ธนบุรี หรือ สมเดจ็ พระเจ้ำตำกสินมหำรำช ทรงเป็นพระมหำกษตั รยิ ์ผ้กู อ่ ตง้ั อำณำจักรธนบรุ ี และเป็นพระมหำกษตั รยิ พ์ ระองค์เดยี ว ของอำณำจกั รธนบรุ ี พระยำสรรค์ พระยำสรรคไ์ ด้รับพระบัญชำให้ขน้ึ ไปปรำบกบฏ ซง่ึ นำโดยขนุ สุระ, นำยบนุ นำค บ้ำนแมล่ ำ และ ขนุ แก้ว นอ้ งชำยของพระยำสรรคท์ ก่ี รงุ เก่ำ แตส่ ุดทำ้ ยพระยำสรรคก์ ลับคุมทัพกบฏเอง

ผสู้ ำเร็จรำชกำรเมืองนครรำชสีมำ เป็นกำลงั สำคญั ในกำรปรำบปรำมจลำจล 15 กรมขุนอนุรกั ษ์ หลำนของพระเจ้ำกรุงธนบรุ ใี ห้เป็นหัวหนำ้ ใน กำรต่อส้กู ับสมเด็จเจ้ำพระยำมหำกษัตรยิ ศ์ กึ ฯ พระยำสุริยอภยั ผ้สู ำเรจ็ รำชกำรเมอื งนครรำชสมี ำ เปน็ กำลังสำคัญในกำรปรำบปรำมจลำจล

16 สมเดจ็ เจ้ำพระยำมหำกษตั ริยศ์ กึ ฯ ขนุ พลคู่พระทยั ฝ่ำยขวำ ของพระเจ้ำตำกสนิ มหำรำช ส่วนผม ชื่อ “จกุ ” เป็นผู้บรรยายในเร่ืองนี้อีกเช่นเคย

17 ข้ำชอบนั่งกรรมฐำน เสร็จศึก กับ อ ะ แซ ห วุ่ น กี้ ค รั้ ง น้ี ข้ ำ จะ ไ ป น่ั ง กรรมฐำนที่วัดบำงย่เี รอื เหตุจลาจลที่ปรากฏใน หนังสือพระราชพงศาวดาร คือ หลังจากเสร็จศึกกับอะแซหวุ่นกี้ พระเจ้ากรุงธนบุรี มัก เส ด็จ ไ ป น่ังก รรมฐานท่ีวัดบางยี่เรือ ซ่ึงไ ด้ ทรงบูรณะปฏิสังขรณ์ข้ึนใหม่ แล้วติดพระทัยในการน่ัง กรรมฐานมากข้นึ เรือ่ ยๆ

18 ข้ำจะสง่ั โบยทุกคนใหส้ ้ิน ในช่วงเวลาท่ีพระเจ้ากรุงธนบุรีทรงฝักใฝ่อยู่กับเรื่อง ศาสนาอย่างหนัก พระราชพงศาวดารบันทึกไว้ว่า พระองค์ ทรงวิปลาสถึงขนาดสั่งโบยพระสงฆ์ และมีการใส่ร้ายป้ายสี กันเองในหมู่ข้าราชการ จนเป็นเหตุให้ข้าราชการที่บริสุทธิ์ ตอ้ งโทษกักขงั เฆีย่ นตปี ระหารชีวติ มากขนึ้ ทุกวนั

19 ข้ำรู้ข่ำวไม่ดีเก่ียวกับกรุงธนบุรี ข้ำขอกลับกรุงธนบุรีก่อน ฝำกพระยำ สุริยอภัยดูแลทำงนี้ด้วย ถึงทำงนู้นแล้ว เป็นอย่ำงไรขำ้ จะส่งข่ำวมำ ข่าวทราบไปถึงสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกฯ จึงชะลอการทาสงครามญวนไว้ก่อน แล้วให้พระยาสุริยอภัย ผู้เป็นหลานกลับมาเฝ้าระวังเหตุการณ์อยู่ ที่เมือง นครราชสีมา ถ้าเห็นว่าเกิดเหตุจลาจลจริงก็ให้ รีบ ยกกองทพั เมอื งนครราชสมี าเข้า มารกั ษากรุงธนบุรไี ว้

20 เปน็ โอกำสดีทีเ่ รำจะไดป้ นู บำเหนจ็ แกว่ำเรำมีวธิ ที ่เี รำไมต่ อ้ งเหนือ่ ยบ้ำงรึ ขำ้ รูว้ ่ำเรำควรทำอย่ำงไร แกก็ใส่ควำมพวกมันสิ เรำจะได้ ปนู บำเหน็จ ขณะนี้กรุงธนบุรี เหล่าคนพาลท่ีได้รับบาเหน็จ รางวัลมากขึ้น เพราะใส่ความข้าราชการบริสุทธ์ิ พระเจ้า กรุงธนบุรีก็มิได้ทรงใส่ใจ ในการพิจารณาหาข้อเท็จจริง จึงมีผู้บริสุทธ์ิถูกลงโทษมากข้ึนทุกวัน ชาวพระนครก็ได้รับ ความเดือดรอ้ น บ้างกก็ ลวั ภัยจะมาถงึ ตัว รีบอพยพออกจาก พระนครไปมาก

21 เกิดกบฎพระยาสรรค์ที่รวบรวมผู้คนยกกันเข้ามา กรุงธนบุรี พอมาถึงก็เข้าปล้นพระราชวัง รบกับพวกทหาร รักษาป้อมอยู่นานก็ตีป้อมแตก พระเจ้ากรุงธนบุรีเห็นว่า สู้ไม่ได้ก็ให้สมเด็จพระสังฆราช (ชื่น) กับพระพิมลธรรม ออกไปเจรจายอมแพ้แกพ่ ระยาสรรค์ ยอมแพ้พวกเรำเถิดท่ำน หำกไม่ต้องกำรเหน็ ควำมสญู เสียเกิดขนึ้ ท่ำนพระยำสวรรค์ ข้ำให้เจ้ำไปปรำบน้องเจ้ำ มใิ ช่เปน็ กบฏเสยี เอง

22 พระยาสรรค์จึงทูลเกล้าฯ ให้พระเจ้ากรุงธนบุรีทรงผนวช เพ่ือสะเดาะเคราะห์เสีย 3 เดือน พระเจ้ากรุงธนบุรีก็ยอมทาตาม คร้ันผนวชแล้วพระยาสรรค์ จึงให้เอาไปคุมไว้ท่ีพระอุโบสถวัดแจ้ง แล้วประกาศแก่บรรดาข้าราชการทั้งปวงว่า จะรักษาราชการไว้รอ สมเด็จเจา้ พระยามหากษัตริย์ศึกฯ ขา้ ราชการท้ังหลายก็เห็นชอบด้วย ยอมใหพ้ ระยาสรรค์เป็นผู้สาเรจ็ ราชการในระหว่างน้ัน พระเจา้ กรงุ ธนบุรี (พระเจา้ ตากสนิ มหาราช)

23 ค รั้ น พ ร ะ ย า ส ว ร ร ค์ ไ ด้ ขึ้ น ว่ า ร า ช ก า ร ก็ เห็นว่าผู้คนทั้งปวงยอมอยู่ใต้บังคับบัญชา พระยาสรรค์ก็กาเริบ อยากเป็นใหญ่ต่อไป จึงปล่อยตัวกรมขุนอนุรักษ์สงคราม หลานของ พระเจ้ากรุงธนบุรีให้เป็นหัวหน้าในการต่อสู้ กับสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกฯ โดย พระยาสรรค์เป็นผู้สนับสนุนเงินหลวงให้อย่าง ลบั ๆ และแสรง้ ทาเปน็ ไม่ร้ไู มเ่ หน็

24 ในขณะท่ีกาลังคิดอ่านเตรียมการอยู่นั้น พระยาสุริยอภัย ก็ยกกองทัพเมืองนครราชสีมา จานวน 3,000 คนเข้ามาถึง พระยาสรรค์กับพรรคพวก ท่ีร่วมกันคิดแผนกตกใจรีบให้ กรมขุนอนุรักษ์สงครามยกพลไปปล้นค่ายพระยาสุริยอภัย ในคืนนน้ั

25 ฝ่ายพระยาสุริยอภัยไม่ทันรู้ตัวว่า มีศัตรูมาปล้น ก็เรียกคนออกมาต่อสู้ คร้ันเห็นไฟไหม้ขึ้นมาทางด้านใต้ ก็ตกใจจึงตั้งสัตยาธิษฐาน ขออย่าให้ไฟไหม้ลุกลามต่อไป ขณะน้ันเผอิญมีลมพัดแปรไปทางทิศอื่น เหล่าไพร่พลของ พระยาสุรยิ อภยั กพ็ ากันฮกึ เหิมมีกาลงั ใจในการตอ่ สู้ จงึ ทาให้การต่อส้ขู า้ ศกึ คร้งั น้ีชนะในที่สุด

26 พวกของกรมขุนอนุรักษ์สงครามสู้ไม่ได้พากันแตกพ่าย พระยาสุริยอภัยตามไปจับตัวมาได้ที่วัดยาง ก็ให้เอาตัวไปคุมขัง ไว้รอสมเด็จเจ้าพระยามหากษตั รยิ ์ศกึ ฯ มาถึง

27 ?? ใ ค ร จ ะ คิ ด ส ง สั ย ก ำ ร ก บ ฏ ข อ ง ก ร ม - ขนุ อนุรกั ษ์สงครำมบ้ำง แต่คงไมม่ ใี ครสงสยั ขำ้ ขำ้ ควรเงยี บไวก้ อ่ น ฝ่ายพระยาสรรค์เม่ือทราบว่าแผนการล้มเหลว ไม่เป็นท่าก็มิรู้จะทาประการใด เอาแต่น่ิงเฉยอยู่ใน พระราชวงั คดิ เสยี วา่ ตัวเองเป็นผ้สู นบั สนุนลับๆ คงไม่มีใคร คิดสงสัย ส่วนพระยาสุริยอภัยก็สั่งให้ต้ังค่ายอย่างม่ันคง แล้วให้สึกพระเจ้ากรุงธนบุรีเอาไปกักขังไว้ ด้วยประสงค์ จะปอ้ งกันมใิ หเ้ กิดเหตขุ น้ึ อกี

28 ฝ่ายสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกฯ เมื่อได้ทราบข่าว ว่าเกิดจลาจลข้ึนท่ีเมืองหลวงก็รีบยกกองทัพ กลับมาโดยเร็ว ช า ว พ ร ะ น ค ร ค ร้ั น รู้ ว่ า ส ม เ ด็ จ เ จ้ า พ ร ะ ย า ม ห า ก ษั ต ริ ย์ ศึ ก ฯ กลับมาถงึ ต่างกช็ น่ื ชมยินดี ออกไปตอ้ นรับเป็นจานวนมาก

29 ตลอดเส้นทางต่างมีผู้คนมา ร้องขอให้ ช่วยปราบยุคเข็ญ ให้บ้านเมืองกลับมาเป็นสุข เหมือนต้งั แต่ก่อน ครน้ั มาถึงพระราชวัง ข้าราชการ ผู้ใหญ่ผู้น้อยท้ังปวงก็ อ่อนน้อมพร้อมกัน หามีผูใ้ ด กระด้างกระเดื่องไม่

30 เกดิ เหตใุ ด บ้ำนเมอื งจงึ วนุ่ วำยเชน่ น้ี สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกฯ ไต่สวนทราบเร่ือง เหตุการณ์ทั้งปวง แล้วก็ให้พระเจ้ากรุงธนบุรีช้ีแจงความประพฤติ ที่ได้กระทากับพระสงฆ์และเหล่าข้าราชการ พระเจ้ากรุงธนบุรีชี้แจง ไม่ได้สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกฯ จึงปรึกษากับเหล่า ข้าราชการ เพ่อื พจิ ารณาโทษพระเจา้ กรงุ ธนบุรี

31 คร้ันปรึกษากันแล้วก็ลงความเห็นว่า ด้วยบ้านเมืองกาลัง มีศึกสงครามภายนอก และยังมาเกิดยุคเข็ญขึ้นภายในเพราะ พระเจ้ากรุงธนบุรีเป็นต้นเหตุ หากปล่อยไว้เกรงจะเกิดการจลาจล ต่อไป จงึ เหน็ ควรให้สาเร็จโทษเสีย

32 เ ม่ื อ พ ร ะ เ จ้ า ก รุ ง ธ น บุ รี ถู ก ส า เ ร็ จ โ ท ษ นั้ น พระชนมายุได้ 84 พรรษา จากนั้นจึงพิจารณาโทษ ของกรมอนุรักษ์สงคราม ซึ่งได้ให้การซัดทอดถึง ผู้สมรู้ร่วมคิดมีพระยาสรรค์เป็นต้นคิด จึงพิพากษา ลงโทษตามความผิดหมดทกุ คน

33 คร้ันเสร็จสิ้นจากการ ปราบยุคเข็ญ ท่ีกรุงธนบุรีแล้ว ข้าราชการท้ังปวงจึงพร้อมกัน อัญเชิญสมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกฯ เสด็จขึ้นผ่านพิภพ เป็นพระมหากษัตริย์แห่ง ราชวงศ์จักรี ปกครองสยามประเทศสืบไป แล้วสถาปนา พระเจ้าสุรสีห์ให้เป็นพระมหา- อุปราชกรมพระราชวังบวรสถานมงคล จากนั้นจงึ ทรงสร้างกรุงเทพมหานคร- อมรรัตนโกสินทร์ฯเป็นราชธานี ปิดฉาก “ก รุ ง ธ น บุ รี ”เ มื อ ง ห ล ว ง เ ก่ า ด้ ว ย อ า ยุ ก า ล เพียงแค่ 15 ปเี ท่าน้นั

34 แบบฝึกหดั หลงั เรียน

35 แบบฝึกหดั หลงั เรียน 1. อาณาจักรธนบุรีมกี รงุ ธนบุรเี ปน็ ก. 14 ปี ราชธานีของไทยเปน็ ระยะเวลาเท่าใด ข. 15 ปี ค. 16 ปี ง. 17 ปี

36 แบบฝึกหดั หลงั เรยี น ก. บ้านเมืองมศี ึกสงครามยงั ไม่มเี วลาปรับปรงุ แกไ้ ข 2. เหตใุ ดสมเด็จพระเจา้ ข. การปกครองสมยั อยธุ ยาถกู ต้องเหมาะสมทุกประการ ตากสินมหาราชยังคง ยึดรูปแบบการปกครอง ค. ขุนนางท้ังหลายลว้ นเปน็ ขุนนางเก่าทเ่ี คยชินระบบเกา่ แ บ บ อ ยุ ธ ย า ม า เ ป็ น แบบอยา่ ง ง. คิดว่าเม่อื บา้ นเมืองเรียบรอ้ ยสงบสขุ จะกลบั ไปต้งั มน่ั ทอี่ ยธุ ยาดั่งเดมิ

37 แบบฝกึ หดั หลงั เรียน 3. ไพร่หลวงคือไพรป่ ระเภทใด ก. ไพรท่ ที่ างานให้ราชการตลอดปี ข. ผู้ท่ตี ้องทางานใหร้ าชการปีละ 6 เดอื น ค. ไพร่ท่พี ระมหากษัตริย์ พระราชทานใหก้ ับมูลนาย ง. ผู้ท่ไี ม่ตอ้ ง “เขา้ เดือน” เพราะเป็นหน้าที่ของไพร่สม

38 แบบฝกึ หดั หลงั เรยี น ก. 1 ฝา่ ย คอื สมหุ กลาโหม 4. การปกครองส่วนกลาง หรือ ข. 2 ฝ่าย คอื สมหุ กลาโหม สมหุ นายก ค. 3 ฝา่ ย คือ สมหุ กลาโหม สมหุ นายก สมุหโกษาธิบดี ภายในราชธานี ประกอบด้วยมี อัครมหาเสนาบดีกฝ่ี า่ ย ง. 4 ฝ่าย คอื สมุหกลาโหม สมุหนายก สมหุ โกษาธิบดี สมหุ ธรรมาธิกรณ์

39 แบบฝกึ หัดหลงั เรยี น ก. ลักษณะความสมั พนั ธเ์ ปน็ การค้าแลกเปลี่ยน 5. ความสัมพันธ์ระหว่างอาณาจักร ธนบุรีกับจีน มีความสัมพันธ์ใน ข. ลกั ษณะความสัมพนั ธเ์ ปน็ เมอื งประเทศราชของจนี ลกั ษณะใด ค. ลักษณะความสัมพนั ธเ์ ปน็ การค้าในระบบบรรณาการ ง. ลักษณะความสัมพันธเ์ ป็นการเผชิญหน้าทางทหารและการขยายอานาจ

40 แบบฝกึ หัดหลังเรียน 6. ร้อยเอกฟรานซสิ ไลต์ หรอื กปิตัน ก. เปน็ หมอบรดั เล เข้ามาเผยแพร่ศาสนาคริสต์ เหลก็ มคี วามเกี่ยวข้องกบั อาณาจักร ข. เป็นผ้นู ากองทัพพระเจา้ กรงุ ธนบรุ ใี นการทาศึกกบั เขมร ธนบุรีอยา่ งไร ค. เปน็ พ่อค้าชาวองั กฤษ ได้จดั หาอาวุธมาให้ไทยใช้ต่อสู้กบั พมา่ ง. เป็นราชทูตจากฝร่งั เศสสรา้ งสมั พนั ธไมตรีกบั อาณาจกั รธนบรุ ี

41 แบบฝึกหดั หลังเรยี น 7. อาณาจักรธนบุรีเส่ือม ก. พ.ศ. 2520 อานาจลงเม่อื ปพี .ศ.ใด ข. พ.ศ. 2521 ค. พ.ศ. 2522 ง. พ.ศ. 2523

42 แบบฝึกหดั หลงั เรียน 8. เหตุการณ์ใด เป็น ก. เกิดกบฏพระยาสรรคท์ รี่ วบรวมผคู้ นยกกนั เข้ามากรุงธนบรุ ี เหตุการณ์แรกที่ทาให้ เกิดการเส่ือมอานาจของ ข. ศตั รูเข้าปลน้ พระยาสุรยิ อภัย เป็นเหตเุ กิด อาณาจกั รธนบรุ ี จลาจลภายในขน้ึ ค. พระเจ้ากรุงธนบรุ ีทรงผนวช เพือ่ สะเดาะเคราะห์เสีย 3 เดอื น ง. ข่าวพระเจ้ากรุงธนบรุ ที รงวิปลาส จนมกี ารใส่รา้ ยป้าย สีกนั เองในหมู่ขา้ ราชการ

43 แบบฝกึ หดั หลังเรยี น ก. เป็นต้นเหตขุ องการเกดิ จลาจลภายในเมืองหลวง 9. กบฏพระยาสรรค์ ถูกสาเร็จ ข. พระมหากษตั ริย์ศึกฯต้องการเปน็ ใหญใ่ นแผ่นดิน โทษเนือ่ งจากสาเหตุใด ค. ผนู้ ากองทพั เข้าปลน้ พระยาสุริยอภัยและสรา้ งความจลาจล ง. ในฐานะหัวหน้าคณะผูก้ อ่ การกบฏร่วมกบั กรมขุนอนุรกั ษ์สงคราม

44 แบบฝึกหัดหลังเรียน ก. เป็นผสู้ าเร็จโทษพระเจา้ กรงุ ธนบรุ ี ปิดฉากอาณาจักรธนบรุ ี 10. พระมหากษัตริย์ศึกฯมรบทบท ข. ปราบยุคเข็ญใหบ้ า้ นเมืองกลบั มาเปน็ สขุ และ ต่อการเสื่อมอานาจของอาณาจักร ทรงสรา้ งราชธานีใหม่ ธนบรุ ีอยา่ งไร ค. พ่ายแพ้จากการยกทัพไปตีเขมร เปน็ ผลใหอ้ าณาจักร ธนบรุ เี สือ่ มอานาจ ง. ให้พระยาสุรยิ อภัยผูเ้ ป็นหลานกลับมาเฝา้ ระวังเหตุการณ์อยู่ทเ่ี มืองนครราชสมี า

เฉลยแบบฝกึ หดั 45 1. ข 2. ก 3. ค 4.ข 5. ค 6. ค 7. ง 8. ง 9. ง 10. ข

46 พบกันใหม่ในตอนท่ี 3 ตอน ภมู ิปัญญา วฒั นธรรมไทยสมัยธนบรุ ี และบคุ คลสาคัญในสมยั ธนบุรี

บรรณำนกุ รม 47 ณรงค์ พว่ งพิศ และวมุ ชิ ัย มูลศลิ ป์. (ม.ป.ป.). หนงั สอื เรยี น รำยวิชำพื้นฐำน ประวัติศำสตร์ ม.2. พมิ พ์คร้งั ท่ี 12. กรุงเทพฯ : บรษิ ัท ไทยรม่ เกลา้ จากดั . . (ม.ป.ป.). คู่ มื อ ค รู ป ร ะ ก อ บ ก ำ ร ส อ น รำยวิชำพ้ืนฐำน ประวัติศาสตร์ ม.๒. พิมพ์ครั้งที่ ๑๒. กรุงเทพฯ : ไทยร่มเกล้า จากดั . สุภกฤกษ์ บุญทอง และคณะ. (2557). ประวัติศำสตร์ชำติไทย สมัยธนบุรี. พิมพ์คร้ังที่ 4. ปทุมธานี : สกายบุ๊กส์. ประวัติศำสตร์สมัยธนบุรี. (2558). สืบค้นเมื่อวันท่ี 23 มกราคม 2563, จาก : http://www.soccersuck.com/boards/topic/1240171?fbclid=IwAR2jF pc3JXOhss17yhnQxhTfdRylXSR3euYNl3oxp23NWvhS6Tm- GnBWCtM. สมเด็จพระเจ้ำกรงุ ธนบรุ .ี (ม.ป.ป.). สบื คน้ เมอ่ื วันท่ี 23 มกราคม 2563. จาก : https://th. wikipedia.org/wiki/สมเด็จพระเจา้ กรุงธนบรุ .ี

การจลาจลในปลายรัชกาลของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช คือ พระยาสรรค์ได้ต้ังตัวเป็นกบฏ ได้บุกมาแล้วบังคับให้พระองค์ผนวช ขณะน้ัน สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกทรงทาศึกอยู่ที่กัมพูชา ทรงทราบข่าวจึงได้เสด็จ กลบั มายังกรงุ ได้ปราบปรามจลาจลแล้ว สืบสวนหารอื ควรสาเรจ็ โทษสมเด็จพระเจ้า กรุงธนบุรี สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกได้ปราบดาภิเษกข้ึนเป็น พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา้ จฬุ าโลก