เซลล์และการทำงานของเซลล์-การลำเลีบงสารผ่านเซลล์

51 ออรแกเนลลก ลมุ ทไ่ี มมเี ยอ่ื หมุ Non-membranous organelles ไรโบโซม (Ribosome) ยอ : RER ไรโบโซมทเี่ กาะกับเยื่อหมุ Endoplasmic reticulum

52 ออรแกเนลลก ลมุ ทไี่ มมเี ยอื่ หมุ ไซโทสเกเลตอน (Cytoskeleton) เสนใยโปรตีนซึ่งมีบทบาท สําคัญในการทําใหเกิดรูปรางเซลล การ เคลื่อนที่ทั้งของเซลลและออรแกเนล ภายในเซลล การแบงเซลล มี 3 ชนดิ 13 2

53 ออรแกเนลลก ลมุ ทไ่ี มมเี ยอ่ื หมุ ไซโทสเกเลตอน (Cytoskeleton) 1. Microfilament ทําหนา ทใ่ี นการหด ตัวของเซลลก ลา มเนอ้ื 2. Microtubule ทาํ หนา ทยี่ ดึ เกาะและ ลาํ เลยี งออรแ กเนลล เปนโครงสรา ง เสน ใยสปน เดลิ 3. Intermediate filament ทําหนา ท่ี เปน โครงรา งคาํ จนุ

54 ออรแกเนลลก ลมุ ทไี่ มมเี ยอ่ื หมุ เซนทริโอล (Centriole) ประกอบดว ยไมโครทบู ลู (Microtubule) อยูก นั เปน กลมุ กลมุ ละ 3 อัน จํานวน 9 กลมุ เซนทรโิ อลสองอนั วางตง้ั ฉากกนั เรยี กวา เซนโทรโซม (Centrosome)

55 ออรแกเนลลก ลมุ ทไ่ี มมเี ยอื่ หมุ เซนทริโอล (Centriole) หนา ท่ีของเซนทรโิ อล คอื ชว ยในการเคลื่อนท่ขี องโครโมโซมในขณะที่มีการแยกตัวของเซลล

56 ออรแกเนลลก ลมุ ทไ่ี มมเี ยอ่ื หมุ เซนทริโอล (Centriole) เซนโทรโซม (Centrosome) ทาํ หนา ท่สี รา งเสน ใยสปน เดลิ (Spindle fiber) เพอ่ื ยดึ และดงึ โครโมโซม พบในเซลลส ตั ว โปรโตซวั ราบางชนดิ แตไมพ บในพชื ขน้ั สงู

57 ออรแกเนลลก ลมุ ทม่ี ีเยอ่ื หมุ 1 ชน้ั เอนโดพลาสมคิ เรติคูลมั (Endoplasmic Reticulum) Endoplasmic = ภายในไซโทพลาสซึม Reticulum = รางแห โดยกระจายเปนรางแหอยใู นไซโทพลาสซมึ และอาจเช่อื มตอ กบั เย่ือหุมนวิ เคลียสหรอื เยอื่ หมุ เซลล แบงเปน 2 ชนดิ คือ

58 ออรแกเนลลก ลมุ ทม่ี ีเยอ่ื หมุ 1 ชั้น เอนโดพลาสมคิ เรติคูลัม (Endoplasmic Reticulum) 1. ชนิดขรุขระ (Rough Endoplasmic Reticulum-RER) มีไรโบโซมเกาะบนเยือ่ หมุ ทําหนา ที่ การสังเคราะหโปรตีน ของไรโบโซมท่เี กาะอยู โดยมีกอลจิบอดี (golgi body) เปน ตวั สะสม หรือทาํ ใหมีขนาดพอเหมาะท่ีสง ออก นอกเซลล

59 ออรแกเนลลก ลมุ ทมี่ ีเยอื่ หมุ 1 ชน้ั เอนโดพลาสมิค เรติคูลัม (Endoplasmic Reticulum) 2. ชนดิ เรียบ (Smooth Endoplasmic Reticulum-SER) ไมมไี รโบโซมเกาะบนเยื่อหุม พบมากในเซลลท ม่ี หี นาท่ีกาํ จดั สารพิษ และสรา งสาร สเตอรอยด จึงพบในเซลลท ีต่ อ มหมวกไต และยงั ทาํ หนาท่ี คือ ลําเลียงสารตา ง ๆ

60 ออรแกเนลลก ลมุ ทม่ี ีเยอื่ หมุ 1 ช้นั เอนโดพลาสมิค เรติคูลมั (Endoplasmic Reticulum) มลี กั ษณะเปนทอ แบนใหญ บางบรเิ วณโปง ออกเปนถุง เรยี งขนานและซอ นกนั เปน ชั้น ๆ ภายในมีของเหลวบรรจุอยู และตอ กันเปนรางแหอยูลอ มรอบนวิ เคลียส

61 ออรแกเนลลก ลมุ ทม่ี ีเยอื่ หมุ 1 ชั้น กอลจคิ อมเพลก็ ซ (Golgi Complex) เรียกอีกชื่อวา Golgi body หรอื Golgi apparatus มีลักษณะเปน ถุงแบนเรยี งซอ นกนั เปนช้ัน ๆ มีหนาที่เกี่ยวของกับการหลง่ั สาร (Secretion) ซึง่ เปนสารที่สรา งจาก ER และมีการเปลีย่ นแปลงเพอ่ื ใหเ หมาะสมพรอ มทีจ่ ะ ปลอ ยออกนอกเซลล ดวยวิธี Exocytosis

62 ออรแกเนลลก ลมุ ทมี่ ีเยอ่ื หมุ 1 ช้นั กอลจคิ อมเพลก็ ซ (Golgi Complex) ปลอ ยออกนอกเซลล ดว ยวธิ ี Exocytosis

63 ออรแกเนลลก ลมุ ทม่ี ีเยอ่ื หมุ 1 ช้นั กอลจคิ อมเพลก็ ซ (Golgi Complex) กอลจบิ อดี มีรปู รา งเปนลกั ษณะคลา ยชามซึง่ เรยี กวา ซิสเทอรนา ( cisterna หรอื flattened sac)

64 ออรแกเนลลก ลมุ ทม่ี ีเยอื่ หมุ 1 ชน้ั ไลโซโซม (Lysosome) ลักษณะเปนถุงมีเยื่อหุมชั้นเดียวภายในบรรจุเอนไซม ยอยโปรตีน คารโบไฮเดรต ไขมนั กรดนิวคลีอคิ (พบเอนไซมประมาณ 60 ชนิด) ทาํ งานไดด ที ส่ี ภาพเปนกรด

65 ออรแกเนลลก ลมุ ทมี่ ีเยอื่ หมุ 1 ชน้ั ไลโซโซม (Lysosome) ทําหนาท่ียอยสารประกอบภายในเซลล อาหาร เช้ือโรคที่เขาสูเซลล ออรแกเนลลท่ี อายุมาก (Autophagy) และยอ ยเซลลต ัวเอง (Autolysis)

66 ออรแกเนลลก ลมุ ทม่ี ีเยอ่ื หมุ 1 ช้นั ไลโซโซม (Lysosome)

67 ออรแกเนลลก ลมุ ทมี่ ีเยอื่ หมุ 1 ชั้น เพอรอ็ กซโิ ซม (Peroxisome) หรือ ไมโครบอดี (microbodies) เปน ออรแกเนลลขนาดเลก็  เปนถงุ กลม รปู ไข  รูปรางคลายไลโซโซม  ภายในบรรจุเอนไซมท ี่เกี่ยวของกบั เมแทบอลิซมึ เชน Oxidase, Catalase พบในเซลลพ ชื ตับ และไต

68 ออรแกเนลลก ลมุ ทมี่ ีเยอื่ หมุ 1 ช้นั เพอร็อกซโิ ซม (Peroxisome) หรอื ไมโครบอดี (microbodies)

69 ออรแกเนลลก ลมุ ทมี่ ีเยอื่ หมุ 1 ช้นั แวควิ โอล (Vacuole) แวคิวโอลในสัตวมักเล็กกวาในพืช แวคิวโอลสามารถทําหนาท่ีเปนท่ีเก็บ หล่ัง และถายของเหลวภายในเซลล มีลักษณะเปนถุง เรียกวาเยื่อหุมวา Tonoplast แวคิวโอลเกดิ จากการหลดุ ขาดของ ER หรอื Golgi Complex

70 ออรแกเนลลก ลมุ ทมี่ ีเยอ่ื หมุ 1 ช้ัน สามารถแบงออกได 3 ประเภท คือ 1. คอนแทรก็ ไทลแวควิ โอล (contractile vacuole) ทาํ หนา ทีร่ ักษาดุลยภาพของ น้ํา เชน พบในอะมบี า พารามีเซยี ม

71 ออรแกเนลลก ลมุ ทมี่ ีเยอื่ หมุ 1 ช้นั 2. ฟูดแวควิ โอล (food vacuole) ทําหนาทรี่ ับสารทีม่ าจากภายนอกเซลล พบในเซลลเมด็ เลือดขาวบางชนดิ

72 ออรแกเนลลก ลมุ ทม่ี ีเยอื่ หมุ 1 ชน้ั 3. แซบแวคิวโอล (sap vacuole) มักพบในเซลลพชื ทําหนา ทีเ่ กยี่ วกบั ความ เตง ของเซลลพืช

73 ออรแกเนลลก ลมุ ทม่ี ีเยอ่ื หมุ 2 ชั้น ไมโตคอนเดรีย (Mitochondria) เยือ่ หมุ ชน้ั ในยนื่ เขาไปเรียกวา Cristae ในชองวางภายในไมโตคอนเดรียซ่ึง มีของเหลวอยู เรียกวา Matrix ซ่งึ บรรจุเอนไซมส ําหรบั การหายใจระดบั เซลล

74 ออรแกเนลลก ลมุ ทม่ี ีเยอื่ หมุ 2 ชัน้ ไมโตคอนเดรีย (Mitochondria) ไมโตคอนเดรียทาํ หนา ท่ีสรางและ สะสมสารพลงั งานสูง (ATP = Adenosine triphosphate)

75 ออรแกเนลลก ลมุ ทมี่ ีเยอ่ื หมุ 2 ช้นั ไมโตคอนเดรีย (Mitochondria) ทาํ หนา ท่ีเสมือนโรงงานแปรรปู อาหารหรอื เรียกวา กระบวนการเผาผลาญ

76 ออรแกเนลลก ลมุ ทมี่ ีเยอ่ื หมุ 2 ช้นั พลาสตดิ (Plastids) มี 3 ชนิด 1. Chloroplast พลาสตดิ สเี ขยี ว มรี งควัตถุ (Pigment) ซ่งึ สามารถจบั พลังงานแสงและ เปลย่ี นเปนพลังงานเคมไี ด ทาํ หนาท่ีในกระบวนการสังเคราะหดวยแสง (Photosynthesis)

77 ออรแกเนลลก ลมุ ทมี่ ีเยอื่ หมุ 2 ชน้ั คลอโรพลาสต (Chloroplast) เปนออรแกแนลที่พบในพืช เปนพลาสติด ท่ีมีสีเขียว พบเฉพาะในเซลลพืช และ สาหราย เกอื บทกุ ชนดิ ภายในโครงสรางพลาสติด เรียกวา คลอโรฟล ล (chlorophyll)

78 ออรแกเนลลก ลมุ ทม่ี ีเยอ่ื หมุ 2 ชน้ั พลาสติด (Plastids) 2. Chromoplast เปนพลาสตดิ สอี น่ื ๆ เชน สแี ดงในพริก มะเขือเทศ

79 ออรแกเนลลก ลมุ ทม่ี ีเยอ่ื หมุ 1 ชัน้ พลาสตดิ (Plastids) 3. Leucoplast เปน พลาสติดสขี าว ทาํ หนา ทเี่ ก็บแปงทไ่ี ดจ ากกระบวนการ สงั เคราะหด วยแสง พบในเซลลในสว นที่ใชส ะสมอาหาร เชน มนั ฝรั่ง มนั เทศ

80 ออรแกเนลลก ลมุ ทม่ี ีเยอ่ื หมุ 2 ช้นั คลอโรพลาสต (Chloroplast) คลอโรพลาสต (Chloroplast) พบเฉพาะในเซลลพชื

81 ความแตกตางของเซลลพ ชื และสตั ว เซลลพชื เซลลส ัตว 1. เซลลพ ืชมรี ปู รางเปน เหล่ยี ม 1. เซลลส ัตวมีรปู รา งกลม หรือรี 2. มีผนังเซลลอยูดา นนอก 2. ไมมผี นงั เซลล แตม ีสารเคลอื บเซลล อยดู า นนอก 3. มคี ลอโรพลาสตภายในเซลล 3. ไมมคี ลอโรพลาสต 4. ไมม ีเซนทริโอล 4. มเี ซนทริโอลใชในการแบง เซลล 5. แวคควิ โอลมีขนาดใหญ มองเหน็ ได 5. แวคคิวโอลมขี นาดเลก็ มองเหน็ ไดไ ม ชดั เจน ชัดเจน 6. ไมมีไลโซโซม 6. มีไลโซโซม

82 การลาํ เลยี งสารเขา และออกจากเซลล การลาํ เลยี งสารเขา และออกจากเซลล ผา นเยอื่ หมุ เซลล โดยการสรา งถงุ จากเยอ่ื หมุ เซลล แบบไมใ ชพ ลงั งาน แบบใชพ ลงั งาน Endocytosis Exocytosis Osmosis Active transport Phagocytosis Simple Diffusion Pinocytosis Facilitated Diffusion Receptor-mediated

83 การลาํ เลยี งสารเขา และออกผา นเยอ่ื หุมเซลล การแพรแบบธรรมดา (Simple Diffusion) การแพร (Diffusion) เปนการเคล่ือนท่ีของอนุภาค ของสารจากบริเวณท่ีมีความ เขมขนของสาร สูง ไป ตํา่ #ไมใ ชพลังงาน

84 การลําเลยี งสารเขา และออกผา นเยอื่ หุม เซลล ออสโมซิส (Osmosis) #ไมใชพลังงาน ถา สารละลายระหวา งภายนอกกบั ภายในเซลลมคี วามเขมขน ตา งกนั นํ้าจะแพรจากดานทมี่ ีความเขม ขน ของสารละลายตํ่า ไป สูงหรือน้ํามาก ไป นํ้านอ ย

85 การลาํ เลยี งสารเขา และออกผา นเยอื่ หมุ เซลล ออสโมซสิ (Osmosis) #ไมใชพลงั งาน

86 การลาํ เลยี งสารเขา และออกผา นเยอื่ หมุ เซลล

87 การลําเลยี งสารเขา และออกผา นเยอื่ หุมเซลล การแพรแบบฟาซลิ เิ ทต (Facilitated diffusion)  ไมส ามารถแพรผ า นเยอ่ื หุม เซลลไ ดโดยตรง  เคลอื่ นผา นชองโปรตีนหรอื โปรตีนตวั พาภายในเย่อื หุมเซลล เชน ไอออน กลีเซอรอล กลโู คส และกรดอะมโิ น  ไมตอ งใชพลงั งาน  เคล่อื นท่ีจากดานท่มี คี วามเขมขนสงู ไป ตาํ่

88 การลําเลยี งสารเขา และออกผา นเยอ่ื หุมเซลล การแพรแบบฟาซิลเิ ทต (Facilitated diffusion) #ไมใชพลังงาน

89 การลาํ เลยี งสารเขา และออกผา นเยอ่ื หุมเซลล การลําเลยี งแบบใชพลังงาน (Active transport)  การลําเลียงสารผา นเยือ่ หุมเซลล  เคล่ือนท่จี ากบริเวณทมี่ คี วามเขม ขนตํา่ ไปสงู  ตองอาศัยพลงั งานจากการสลายพลงั งาน  เคลือ่ นผา นชอ งโปรตีนหรอื โปรตีนตัวพาภายในเยอื่ หุม เซลล เชนเดียวกบั การแพรแบบฟาซลิ ิเทต

90 การลําเลยี งสารเขา และออกผา นเยอ่ื หมุ เซลล การลาํ เลยี งแบบใชพ ลงั งาน (Active transport)

91 การลําเลยี งสารเขา และออกผา นเยอ่ื หุมเซลล สรุปการลาํ เลยี งสารเขา และออกผา นเยอ่ื หมุ เซลล

92 การลาํ เลยี งสารโดยการสรา งถงุ จากเยอ่ื หมุ เซลล เอกโซไซโทซสิ (Exocytosis) 3 2 1

93 การลาํ เลยี งสารโดยการสรางถงุ จากเยอ่ื หมุ เซลล เอกโซไซโทซสิ (Exocytosis) การลําเลียงสาร ขนาดใหญ ออกจาก เซลล เชน การหลั่ง เอนไซมจากเยื่อบุผนัง กระเพาะอาหาร

94 การลาํ เลยี งสารโดยการสรางถงุ จากเยอื่ หมุ เซลล เอนโดไซโทซสิ (Endocytosis) การลาํ เลยี งสารขนาดใหญ เขา สเู ซลล ซ่ึงมีชอ่ื เรียกแตกตา งกนั ไปตาม กลไกการลาํ เลียงแบง ได 3 แบบ ดังน้ี 1. ฟาโกไซโทซิส (Phagocytosis) ยื่ น ไ ซ โ ท พ ล า ส ซึ ม ม า ล อ ม อ นุ ภ า ค ของแข็ง นําเขาสูเซลลในรูปของเวสิเคิล **การกนิ ของเซลล (cell eating)

95 การลาํ เลยี งสารโดยการสรางถงุ จากเยอ่ื หมุ เซลล เอนโดไซโทซสิ (Endocytosis) อะมบี า

96 การลาํ เลยี งสารโดยการสรา งถงุ จากเยอ่ื หมุ เซลล เอนโดไซโทซสิ (Endocytosis) Macrophages จะรับเอาเช้อื โรคหรือสิ่งแปลกปลอมเขา ไปในเซลล หลังจากน้นั จงึ เกิดกระบวนการยอย

97 การลาํ เลยี งสารโดยการสรา งถงุ จากเยอ่ื หมุ เซลล เม็ดเลอื ดขาวกาํ ลงั สกู บั พยาธิ กลไกการทําลายเชื้อโรคของมนษุ ย

98 การลาํ เลยี งสารโดยการสรา งถงุ จากเยอ่ื หมุ เซลล เอนโดไซโทซสิ (Endocytosis) 2. พโิ นไซโทซสิ (Pinocytosis) เปน การนําอนุภาคของสารทีอ่ ยูในรูปสารละลายเขา สเู ซลล โดยการเวา ของเยื่อหมุ เซลลเ กิดเปน ถงุ เวสิเคลิ เชน เซลลบุผนังหลอดเลือด **การดม่ื ของเซลล (Cell drinking)

99 การลาํ เลยี งสารโดยการสรา งถงุ จากเยอ่ื หมุ เซลล การนาํ สารเขา สเู ซลลโ ดยอาศัยตวั รบั (Receptor-mediated endocytosis) เกิดข้ึนโดยมีโปรตีน ตัวรับบนเยื่อหุมเซลล ซึ่งสาร จะตองมีความจําเพาะในการ จับกับโปรตีน เชน การนํา คอเลสเตอรอลเขาสเู ซลลต บั

100 การลาํ เลยี งสารโดยการสรางถงุ จากเยอ่ื หมุ เซลล สรปุ การลาํ เลยี งสารโดยการสรา งถงุ จากเยอื่ หมุ เซลล