E-book เรื่อง เครื่องมือและเทคโนโลยีทางภูมิศาสตร์

เคร่อื งมือและเทคโนโลยี ทางภูมิศาสตร์

ขอบเขตการศกึ ษา แผนท่ี ภาพจากดาวเทยี ม เครอื่ งมอื ทางภมู ศิ าสตร์ รูปถา่ ยทางอากาศ เคร่ืองมอื และเทคโนโลยี ทางภมู ศิ าสตร์ เทคโนโลยภี มู สิ ารสนเทศ ระบบสารสนเทศภมู ศิ าสตร์ จพี ีเอส รโี มตเซนซงิ

สารบญั 1 แผนที่ 2 ภาพจากดาวเทยี ม 3 รปู ถ่ายทางอากาศ 4 ระบบสารสนเทศภมู ศิ าสตร์ 5 รีโมตเซนซงิ 6 จพี ีเอส

1 แผนที่ แผนท่ี คือ เคร่ืองมอื ทใ่ี หข้ อ้ มูลทางภูมิศาสตร์ โดยแสดงข้อมลู บนพนื้ ราบ ดว้ ยการย่อส่วนให้ เลก็ ลง และใช้สี เส้น เคร่ืองหมาย สัญลกั ษณ์ ทศิ ทาง และมาตราสว่ นท่ีกาหนดข้ึนมาแทน สง่ิ ทป่ี รากฏอยบู่ นผวิ โลก

การจาแนกชนดิ ของแผนท่ี การจาแนกตามลกั ษณะรายละเอียดท่ปี รากฏบนแผนที่ แบง่ ได้ 2 ชนิด คือ การจาแนกตามลักษณะรายละเอยี ดทป่ี รากฏบนแผนท่ี แผนทลี่ ายเส้น แผนทร่ี ปู ถา่ ย

แผนทล่ี ายเสน้ แผนทซี่ ่งึ แสดงรายละเอยี ดในพน้ื ท่ีดว้ ยเสน้ ซง่ึ อาจเปน็ เส้นตรง เสน้ โค้ง หรอื เส้นใด ๆ ทีป่ ระกอบเปน็ รูปแบบต่าง ๆ เช่น แม่น้าแสดงด้วย เสน้ คู่ขนาน อาคารแสดงด้วยเส้นประกอบกันเป็น รูปเหลย่ี ม

แผนท่รี ปู ถา่ ย แผนที่ท่ที าจากรปู ถา่ ยทางอากาศของภาพ ภมู ิประเทศท้งั หมดหรอื บางส่วน เพือ่ นามาใช้ แทนแผนที่หรอื เพ่มิ เติมแผนท่ใี หส้ มบูรณ์

การจาแนกตามลักษณะการใช้งาน แผนทที่ ว่ั ไป แผนทเ่ี ฉพาะเรอื่ ง แผนทแี่ บบราบ สรา้ งขึ้นบนแผนท่ีพืน้ ฐาน แสดงรายละเอียดบนผิวโลก เพื่อแสดงข้อมูลเฉพาะเร่อื ง เฉพาะสณั ฐานทางราบ แผนทภ่ี มู ปิ ระเทศ แสดงรายละเอยี ดทางแนวราบ และแนวด่ิง หรอื 3 มิติ

แผนทภ่ี มู ปิ ระเทศ เป็นแผนทที่ ใ่ี ห้รายละเอยี ดโดยทว่ั ๆ ไปของ ภมู ิประเทศซงึ่ ไดข้ อ้ มูลมาจากภาพถ่ายทางอากาศ และภาพจากดาวเทยี ม

แผนที่เฉพาะเรอื่ ง เปน็ แผนทท่ี ่ีแสดงข้อมลู เพียงหน่งึ หรอื สองเรื่อง ท่ีสัมพนั ธ์กนั เพ่ือใชใ้ นกจิ การเฉพาะอยา่ ง เช่น แผนท่ี ธรณีวทิ ยา แผนทพี่ ืชพรรณธรรมชาติ แผนท่กี ารใชท้ ด่ี ิน

การอา่ นและการแปลความหมายของแผนที่ การอา่ นและการแปลความหมายของแผนที่ จาเป็น ต้องศกึ ษารายละเอียดและมคี วามเข้าใจในสิง่ ตา่ ง ๆ ทีป่ รากฏอย่ใู นแผนท่ี เรียกว่า องคป์ ระกอบของแผนท่ี องคป์ ระกอบของแผนที่ หมายถึง สง่ิ ต่าง ๆ ที่ปรากฏ อย่บู นแผ่นแผนท่ี ซึง่ ผู้ผลิตแผนทีจ่ ดั แสดงไวเ้ พื่อเป็นเครอื่ งมอื ให้ผ้ใู ช้แผนทไ่ี ดท้ ราบข่าวสารและรายละเอียดอยา่ ง เพยี งพอสาหรบั การใช้แผนที่ได้อย่างถกู ต้อง และสะดวกรวดเรว็

แผนท่ีท่จี ดั ทาข้นึ เพอื่ แสดงพนื้ ท่ใี ดพนื้ ทีห่ น่งึ เรียกว่า “ระวาง” ในแผนท่แี ตล่ ะระวางมีองคป์ ระกอบของแผนท่ี เสน้ ขอบระวาง องคป์ ระกอบ องค์ประกอบ ภายในขอบระวาง ของแผนท่ี องค์ประกอบภายนอก ขอบระวาง

เสน้ ขอบระวาง เป็นเสน้ ทีแ่ บง่ พนื้ ทีอ่ อกเปน็ 2 สว่ น คอื พื้นท่ีภายใน ขอบระวาง และพนื้ ทภี่ ายนอกขอบระวาง เสน้ ขอบระวาง องคป์ ระกอบ ภายในขอบระวาง องคป์ ระกอบ ภายนอกขอบระวาง

องคป์ ระกอบภายนอกขอบระวาง 1 2 5 4 3 1. ชื่อชุดแผนที่และมาตราสว่ น 2. ชื่อระวาง 3. หมายเลขประจาระวาง 4. หมายเลขประจาชุด 5. การจดั พิมพ์ 1 6. มาตราส่วนแผนที่ 7. ศพั ทานุกรม 9 61 8 8. สารบาญ 1 9. คาอธิบายสัญลกั ษณ์ 17 2 10. บันทกึ 0 11. แผนภาพแสดงทศิ 12. หมายเลขประจาแผ่นแผนท่ี

องค์ประกอบภายในขอบระวาง สัญลักษณ์ เปน็ เคร่อื งหมายที่คิดขึ้นเพ่อื ใชแ้ ทนสง่ิ ต่าง ๆ ทีป่ รากฏอยูบ่ นผวิ โลก จาแนกไดเ้ ป็น 3 ประเภท ดงั น้ี

สัญลักษณท์ ใ่ี ชแ้ ทนลกั ษณะทางกายภาพ อาจแสดงด้วยเสน้ จดุ สี การแรเงาหนาทบึ หรอื รปู รา่ งตา่ ง ๆ

สัญลักษณท์ ใ่ี ชแ้ ทนลกั ษณะทางกายภาพ อาจแสดงด้วยเสน้ จดุ สี การแรเงาหนาทบึ หรอื รปู รา่ งตา่ ง ๆ

สัญลักษณท์ ใ่ี ชแ้ ทนลกั ษณะทางกายภาพ อาจแสดงด้วยเสน้ จดุ สี การแรเงาหนาทบึ หรอื รปู รา่ งตา่ ง ๆ

สัญลกั ษณท์ ใ่ี ชแ้ ทนลกั ษณะข้อมลู เฉพาะเรอ่ื ง หรอื ข้อมลู พเิ ศษ สี แผนที่ภมู ปิ ระเทศท่พี ิมพส์ ีตามปกตจิ ะมี 4 สี โดยมักเลือกสี ใหส้ อดคลอ้ งกับรายละเอยี ดทีใ่ ช้สัญลักษณ์นั้นแทน คอื สนี ้าเงนิ ใช้แทนแหล่งนา้ สีเขียว ใช้แทนพืชพรรณธรรมชาติ สีแดงหรอื ดา ใชแ้ ทนสิง่ ทมี่ นษุ ย์สร้างข้ึน สีน้าตาล ใช้แทนเทือกเขาหรือภูมิประเทศ ช่ือภมู ศิ าสตร์ แสดงชอื่ ของสถานทที่ ีป่ รากฏในแผนที่ ระบบอ้างอิงในการกาหนดตาแหนง่ ได้แก่ เสน้ หรือตาราง ทแี่ สดงไว้ในแผ่นแผนท่เี พอื่ ใช้กาหนดคา่ พิกัดของตาแหนง่ ตา่ งๆ แบ่งออกเปน็ 2 ชนดิ คอื พิกัดภมู ศิ าสตร์ และ พกิ ดั ฉาก

2 รูปถา่ ยทางอากาศ รปู ถา่ ยทางอากาศ หมายถึง ภาพท่เี กิดจากการถา่ ยภาพ ในระยะไกล โดยใช้เครือ่ งบนิ ในการถ่ายภาพเป็นหลกั แสดงใหเ้ ห็นถงึ ภาพรวมของขอ้ มลู ในพ้นื ทีเ่ ปน็ บรเิ วณกวา้ ง

ประเภทของรปู ถ่ายทางอากาศ แบง่ ออกได้ 2 ประเภท ดังน้ี รูปถา่ ยดงิ่ หมายถงึ ภาพที่ถ่ายโดยให้แกนกล้องอยู่ในแนวด่งิ

ประเภทของรปู ถ่ายทางอากาศ รปู ถา่ ยเฉยี ง หมายถงึ ภาพท่ีถา่ ยโดยใหแ้ กนกล้องเอียง จากแนวด่งิ

3 ภาพจากดาวเทยี ม ภาพจากดาวเทยี ม หมายถงึ อุปกรณ์ทีใ่ ช้ในการศึกษาข้อมูล พ้นื ผิวโลก ซง่ึ เกดิ จากการถา่ ยภาพในระยะไกล เพ่อื การ สารวจทรัพยากรธรรมชาติ การสอ่ื สารและเทคโนโลยีตา่ ง ๆ ดาวเทยี มดวงแรกท่ีประเทศไทย ใช้เพื่อการสารวจ ทรัพยากรธรรมชาตมิ ีชื่อวา่ ดาวเทียมธีออส ซง่ึ เปน็ ความร่วมมือระหว่างรฐั บาล ไทยและรฐั บาลฝรั่งเศส

ภาพจากดาวเทียม ตัวอยา่ งภาพจากดาวเทียม LANDSAT-5TM บรเิ วณภาคตะวนั ออก ของประเทศไทย ที่มา : GISTDA

ประโยชนข์ องภาพจากดาวเทยี ม ช่วยให้เห็นที่ตัง้ และขอบเขต ใหข้ อ้ มูลเก่ยี วกบั ของสถานที่และลักษณะทาง ปรากฏการณ์ตา่ ง ๆ ธรรมชาติครอบคลุมพ้ืนที่เป็น ท่ีเกิดขึ้นบนโลกตลอดเวลา เชน่ การเคล่ือนทข่ี องพายุ บริเวณกว้างและชดั เจน ประโยชนข์ องภาพ จากดาวเทยี ม ชว่ ยในการวางแผนและกาหนด ใชต้ ิดตามการเปล่ียนแปลง แนวทางแกป้ ัญหาเกี่ยวกบั ของพ้นื ทีแ่ ละภูมิประเทศ ทรัพยากรธรรมชาติ เชน่ ภาพความเสียหาย ทเี่ กิดจากพายุ

เทคโนโลยภี ูมสิ ารสนเทศ เทคโนโลยภี มู สิ ารสนเทศ หมายถงึ สารสนเทศท่ี เกย่ี วขอ้ งกับการศึกษาโลกดว้ ยเทคนิควิธกี าร สมัยใหม่ เป็นเทคโนโลยที เ่ี กีย่ วขอ้ งกับการไดม้ า ซึ่งข้อมูล การบรู ณาการ การวเิ คราะห์ การจัดการ และการตีความขอ้ มูลเชงิ พ้นื ท่ี

4 ระบบสารสนเทศภมู ศิ าสตร์ ระบบสารสนเทศภูมศิ าสตร์ หมายถงึ เครอื่ งมือทางภมู ศิ าสตร์ ทใี่ ชร้ ะบบคอมพวิ เตอร์ช่วยในการนาเข้าข้อมลู จัดเกบ็ วเิ คราะหแ์ ละแสดงผลการวิเคราะห์ รวมทัง้ สามารถคน้ ควา้ เพื่อดดั แปลงแก้ไขและนาเสนอขอ้ มูล เพือ่ ให้เหน็ มิติ และความสัมพันธเ์ ชงิ พืน้ ทขี่ องขอ้ มูล และนาไปใช้ประโยชน์ ในด้านการบริหารจดั การและดา้ นการวางแผนกาหนดนโยบาย ต่าง ๆ ไดอ้ ยา่ งมีประสิทธิภาพ

องคป์ ระกอบของ ระบบสารสนเทศภูมศิ าสตร์ ระบบสารสนเทศภูมศิ าสตร์ มีองคป์ ระกอบท่ีสาคญั อยู่ 5 ส่วน ดังนี้

ขอ้ ดีของระบบสารสนเทศ ภูมศิ าสตร์ ระบบการจดั เกบ็ ขอ้ มลู สามารถสรา้ งขอ้ มลู เชงิ พ้นื ที่ มีความสามารถในการเก็บ เมอื่ แสดงขนั้ ตอน ขอ้ มลู ต่าง ๆ ไว้ในชุดเดยี วกนั ได้ การวิเคราะห์และ ข้อดีของระบบ สามารถนาข้อมลู ตรวจสอบขอ้ มูล สารสนเทศภมู ศิ าสตร์ ประเภทตา่ งๆ มีความรวดเรว็ มาประยกุ ต์ใช้รว่ มกนั สามารถปรับปรุงแกไ้ ข ขอ้ มูลไดง้ า่ ยทาใหข้ อ้ มูล มคี วามทนั สมยั สะดวก

ประโยชนข์ องระบบสารสนเทศ ภูมิศาสตร์ ระบบสารสนเทศภมู ิศาสตร์ถูกนามาประยุกตใ์ ชใ้ นดา้ น การบรหิ ารจัดการและการวางแผนกาหนดนโยบาย อยา่ งกว้างขวาง ด้านการบรหิ ารจดั การ มคี วามสาคญั ตอ่ ประสทิ ธภิ าพ ในการบริหารจัดการพื้นท่ี เนือ่ งจาก ใช้ข้อมูลจากระบบสารสนเทศ ทาใหส้ ามารถทาการ วเิ คราะห์หาพืน้ ทีท่ ี่มีความเหมาะสมสาหรับ การทากจิ กรรมและการไม่ทากิจกรรมต่าง ๆ ได้ ดว้ ยความสะดวกและรวดเร็ว

ประโยชนข์ องระบบสารสนเทศ ภูมศิ าสตร์ ตัวอยา่ งการประยกุ ต์ใช้เทคนิค GIS/RS เพื่อวเิ คราะหพ์ ้ืนที่เสี่ยงภัยตอ่ การเกดิ แผ่นดินถล่ม บรเิ วณทวิ เขาเหนอื หม่บู า้ นนา้ ก้อ อาเภอหลม่ สัก จงั หวดั เพชรบรู ณ์ ทมี่ า : ศูนยว์ จิ ัยสารสนเทศเพ่ือประเทศไทย (GISTHAI)

ประโยชนข์ องระบบสารสนเทศ ภูมิศาสตร์ ดา้ นการวางแผนกาหนดนโยบาย มีความสาคญั อย่างย่ิง ตอ่ การพัฒนาพืน้ ท่ี เนือ่ งจากการใชข้ ้อมูลจากระบบ สารสนเทศ สามารถนาเสนอข้อมูลไดใ้ นรูปของ การบรู ณาการรว่ มกนั ระหวา่ งข้อมูลทางดา้ นลักษณะ ส่งิ แวดลอ้ มทางธรรมชาตแิ ละข้อมูลทางด้านสิ่งแวดลอ้ ม ทางสังคม ทาให้เกิดการวางแผนตัดสินใจและกาหนด นโยบายแบบองคร์ วม โดยครอบคลุมพน้ื ทแี่ ละปัจจยั ต่าง ๆ ทม่ี ผี ลต่อการพฒั นา และการแกไ้ ขปญั หาในพ้นื ท่ี

5 รีโมตเซนซงิ หรอื การสารวจ ขอ้ มูลระยะไกล รโี มตเซนซงิ หมายถงึ การรวบรวมขอ้ มูลเกยี่ วกับวัตถุ หรือปรากฏการณ์ต่าง ๆ โดยไม่มกี ารสัมผสั วัตถุนนั้ และเปน็ การบันทกึ ขอ้ มลู จากการสะทอ้ นแสงหรอื การแผร่ งั สีพลงั งานแมเ่ หลก็ ไฟฟ้า โดยเครอ่ื งวัด หรอื อปุ กรณบ์ ันทกึ ที่ติดอยกู่ ับยานสารวจ

หลกั การทางานของรโี มตเซนซงิ

6 ระบบกาหนดตาแหน่งบน พื้นโลกหรอื จพี เี อส (GPS) เทคโนโลยีทใี่ ช้กาหนดตาแหนง่ บนพน้ื โลกโดยอาศยั ดาวเทยี ม สถานีภาคพน้ื ดนิ และเครอ่ื งรบั จพี ีเอส โดยเครอื่ งรับจีพีเอสจะรบั สญั ญาณ จากดาวเทียม เพอื่ ใช้ในการนาทางและตดิ ตาม

เครื่องมือและเทคโนโลยี ทางภูมศิ าสตร์ จดั ทาโดย นายพรี ภาส นิลนนท์ รหสั นกั ศึกษา 61031030223 Section 03 ขอบคุณครบั ... กลบั