อาหารโปรตนี สูงบางชนดิ เครื่องในสัตว์ แมลง ไข่แดงและอาหารที่ทำจากไข่ แดง ทองหยบิ ทองหยอด ฝอยทอง สงั ขยา บะหมี่ มา ยองเนส สลัดครีม อาหารทบี่ รโิ ภคไดท้ ้ังกระดูก กงุ้ แหง้ ปลากรอบ ปลาเล็กปลานอ้ ย ครบี ปลา อาหารเน้อื สตั วแ์ ปรรปู ไสก้ รอก แฮม ลกู ชน้ิ อาหารทะเลแช่แข็ง กุ้ง ปลาทะเล แล่เป็นชิน้ แล้วแชแ่ ขง็ เครื่องดืม่ สีเขม้ กาแฟ ชา เครอ่ื งดื่มโกโก้ โคลา่ เบียร์ อาหารท่ที ำจากยสี ต์ ขนมปังปอนด์ โดนัท ขนมอบ เบเกอรี่ เค้ก แป้ง ซาลาเปา หมัน่ โถว อาหารที่มีลักษณะเปน็ ผง น้ำตาลป่น นมผง เกลือป่น ครีมผง ผงเครื่องด่ืม สำเร็จรูปต่างๆ (ใส่ฟอสเฟตเพื่อไม่ให้จับตัวกันเป็น ก้อน) ทม่ี า: ศูนยศ์ รีพฒั น์ คณะแพทยศ์ าสตร์ มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่ • คลอเรสเตอรอล คลอเรสเตอรอลในไก่ ปริมาณตวั อย่าง คลอเรสเตอรอล ตัวอย่าง (มิลลิกรมั ) ปรมิ าณ นำ้ หนัก(กรัม) 197 ไก่,กน๋ึ 30 100 336 ไก่,ตบั 57 1 ชอ้ นโต๊ะ 15 100 ไก่,นอ่ ง 15 100 27 ไก่,เลือด (สุก) 4 1 ช้อนโต๊ะ 17 100 ไก่,หนัง 15 100 100 ไก่,หวั ใจ 14 1 ชอ้ นโต๊ะ 15 63 ไก่,อก (ไมต่ ิด 9 มนั ) 100 70 10 ไก่,อก+หนงั 1 ช้อนโตะ๊ 13 100 1 ชอ้ นโตะ๊ 15 100 1 ชอ้ นโต๊ะ 14 100 1 ช้อนโต๊ะ 15 100 1 ชอ้ นโต๊ะ 15
คลอเรสเตอรอลในเปด็ ปริมาณตวั อย่าง คลอเรสเตอรอล ตวั อย่าง (มลิ ลกิ รัม) เปด็ , กน๋ึ ปรมิ าณ น้ำหนกั (กรัม) 137 เป็ด, ไขแ่ ดง 100 20 เปด็ , ไขท่ ง้ั ฟอง 1,448 1 ชอ้ นโตะ๊ 15 333 เปด็ , ตับ 543 เปด็ , เน้อื 100 326 เปด็ , เนือ้ +หนงั 235 เป็ด, หนัง 1 ช้อนโตะ๊ 23 40 เปด็ , หัวใจ 82 เป็ด, นำ้ มัน 100 12 เปด็ , เลือด (สุก) 76 1 ช้อนโตะ๊ 60 11 81 100 12 129 1 ช้อนโต๊ะ 17 18 43 100 5 70 1 ชอ้ นโต๊ะ 15 9 100 1 ช้อนโตะ๊ 15 100 1 ช้อนโตะ๊ 15 100 1 ชอ้ นโต๊ะ 14 100 1 ช้อนโต๊ะ 11 100 1 ช้อนโต๊ะ 13 คลอเรสเตอรอลในวัว ปรมิ าณตวั อยา่ ง คลอเรสเตอรอล ตัวอย่าง (มิลลิกรมั ) ปรมิ าณ นำ้ หนัก(กรมั ) วัว, กระเพาะ 77 100 14 วัว, ขอบกระดง้ 72 1 ช้อนโตะ๊ 18 13 ววั , ข้ัว 71 กระเพาะ 100 13 1 ชอ้ นโตะ๊ 18 100 1 ชอ้ นโต๊ะ 18
ววั , ตับ 1 ชอ้ นโต๊ะ 100 216 วัว, ไต 1 ชอ้ นโตะ๊ 17 37 ววั , เนื้อ 1 ชอ้ นโต๊ะ 100 255 ววั , ปอด 1 ชอ้ นโต๊ะ 18 46 ววั , ผ้าขร้ี ้ิว 1 ช้อนโต๊ะ 100 65 วัว, ม้าม 1 ช้อนโตะ๊ 17 11 วัว, สันใน 1 ชอ้ นโตะ๊ 100 333 ววั , หัวใจ 1 ชอ้ นโตะ๊ 18 60 หางวัว 1 ชอ้ นโต๊ะ 100 60 นมววั 1 ชอ้ นโต๊ะ 18 11 100 273 18 49 100 55 17 9 100 165 18 30 100 63 17 11 100 17 200 มล. 34 คลอเรสเตอรอลในหมู ปรมิ าณตวั อยา่ ง คลอเรสเตอรอล ตวั อยา่ ง (มิลลิกรมั ) ปรมิ าณ นำ้ หนกั (กรมั ) 71 กนุ เชียง,ทอด 6 100 51 เบคอน 14 1 ช้อนโต๊ะ 9 27 เลอื ดหม,ู สกุ 4 100 49 ไส้กรอกหมู, 5 คอกเทล 1 ชอ้ นโตะ๊ 28 100 1 ชอ้ นโต๊ะ 14 100 1 ช้อนโต๊ะ 10
หนงั หมู, สด 1 ช้อนโตะ๊ 100 34 หม,ู กระเพาะ 1 ชอ้ นโต๊ะ 15 5 1 ช้อนโต๊ะ 100 181 หม,ู ขา 1 ชอ้ นโต๊ะ 14 25 หม,ู ตบั 1 ช้อนโตะ๊ 100 66 หม,ู ตับออ่ น 1 ช้อนโต๊ะ 15 10 หม,ู ไต 1 ช้อนโตะ๊ 100 364 หม,ู นำ้ มัน 1 ชอ้ นโต๊ะ 17 62 หม,ู ปอด 1 ช้อนโต๊ะ 100 283 หม,ู สนั ใน 1 ช้อนโตะ๊ 17 48 หม,ู ไสต้ นั 1 ช้อนโต๊ะ 100 235 หม,ู หัวใจ 1 ช้อนโต๊ะ 15 35 แฮม 100 89 10 9 100 226 15 34 100 49 15 7 100 140 15 21 100 133 15 20 100 52 30 16
คลอเรสเตอรอลในไข่ ปรมิ าณตัวอย่าง คลอเรสเตอรอล ตวั อย่าง (มิลลิกรัม) ปริมาณ นำ้ หนัก(กรัม) 0 ไขไ่ ก่,ไข่ขาว 0 ไข่ไก่,ไข่แดง 100 1,250 ไข่ไก่,ทั้งฟอง 188 1 ชอ้ นโต๊ะ 35 427 ไขเ่ ต่า 214 ไขน่ กกระทา 100 202 81 ไข่ปมู ้า 1 ชอ้ นโต๊ะ 15 508 ไขเ่ ป็ด,ไข่แดง 51 ไข่เปด็ ,ทง้ั ฟอง 100 275 41 ไขแ่ มงดา 1 ช้อนโตะ๊ 50 1,448 ไข่กุ้งนาง 333 ไข่ไก่,ไข่ออ่ น 100 543 326 1 ชอ้ นโต๊ะ 40 369 55 100 286 29 1 ชอ้ นโต๊ะ 10 1,457 100 1 ช้อนโตะ๊ 15 100 1 ช้อนโต๊ะ 23 100 1 ชอ้ นโต๊ะ 60 100 1 ชอ้ นโตะ๊ 15 100 1 ชอ้ นโตะ๊ 10 100 คลอเรสเตอรอลในปลาทะเล ปริมาณตัวอยา่ ง คลอเรสเตอรอล ตวั อยา่ ง (มลิ ลกิ รัม) ปริมาณ นำ้ หนัก(กรมั ) ปลากะเบน 62 ปลากระบอก 100 9 ปลากะพงขาว 64 1 ชอ้ นโตะ๊ 15 10 69 100 1 ช้อนโต๊ะ 15 100
ปลากะพงแดง 1 ช้อนโต๊ะ 15 10 1 ชอ้ นโตะ๊ ปลากุเรา 1 ช้อนโตะ๊ 100 57 1 ชอ้ นโต๊ะ 15 8 ปลาจาระเมด็ 1 ช้อนโตะ๊ 100 87 ขาว 1 ช้อนโต๊ะ 15 13 1 ชอ้ นโต๊ะ 100 56 ปลาจาระเมด็ ดำ 1 ช้อนโต๊ะ 14 8 1 ชอ้ นโต๊ะ 100 53 ปลาทรายแดง 1 ช้อนโตะ๊ 14 7 1 ช้อนโต๊ะ 100 57 ปลาทู 1 ช้อนโตะ๊ 15 8 1 ชอ้ นโตะ๊ 100 76 ปลาทนู ่า 1 ช้อนโตะ๊ 14 11 1 ชอ้ นโตะ๊ 100 51 ปลาน้ำดอกไม้ 15 8 100 64 ปลาแป้น,ไข่ 15 10 100 562 ปลาสีกนุ 15 84 100 74 ปลาไสต้ ัน 15 11 100 73 ปลาหมึก 11 8 กระดอง,ตัว 100 322 ปลาหมึก 15 48 กระดอง,หัว 100 405 ปลาหมกึ 15 61 100 187 กระเปา๋ 14 26
คลอเรสเตอรอลในปลานำ้ จืด ปริมาณตวั อยา่ ง คลอเรสเตอรอล ตัวอย่าง (มลิ ลิกรัม) ปริมาณ น้ำหนัก(กรัม) ปลากราย 77 100 11 ปลากะทิง 76 1 ช้อนโตะ๊ 14 11 ปลาจาระเม็ดนำ้ 82 จดื 100 11 434 ปลาชอ่ น, ไข่ 1 ช้อนโตะ๊ 15 65 101 ปลาดุก, ตัวใหญ่ 100 14 69 ปลาดุกอุย 1 ชอ้ นโตะ๊ 14 10 63 ปลาตะเพียน 100 9 ,เน้อื 51 1 ชอ้ นโตะ๊ 15 8 ปลาทบั ทิม, เนอ้ื 55 100 8 ปลานวลจนั ทร์ 42 1 ช้อนโต๊ะ 14 6 ปลานลิ , เนื้อ 70 100 9 ปลาสลดิ 74 1 ชอ้ นโตะ๊ 14 11 ปลาสวาย 90 100 14 ปละหมอ 1 ช้อนโต๊ะ 14 100 1 ชอ้ นโตะ๊ 15 100 1 ชอ้ นโตะ๊ 15 100 1 ช้อนโตะ๊ 15 100 1 ชอ้ นโตะ๊ 13 100 1 ช้อนโต๊ะ 15 100 1 ช้อนโตะ๊ 14
คลอเรสเตอรอลในกงุ้ ปรมิ าณตัวอย่าง คลอเรสเตอรอล ตัวอย่าง (มลิ ลิกรมั ) กงุ้ กุลาดำ ปรมิ าณ นำ้ หนกั (กรัม) กุ้งแชบ๊วย 175 กุง้ ตะกาด 100 28 กุ้งนาง,ไข่ 192 กุ้งนาง,เน้อื 1 ชอ้ นโต๊ะ 16 31 187 กุ้งนาง,มนั กงุ้ 100 30 กุ้งฝอย 286 1 ชอ้ นโตะ๊ 16 29 มันกุ้งสำเรจ็ รปู 146 ลกู ช้นิ ก้งุ ,ทอด 100 23 138 1 ชอ้ นโต๊ะ 16 14 196 100 20 107 1 ชอ้ นโตะ๊ 10 11 98 100 10 1 ช้อนโต๊ะ 16 100 1 ช้อนโต๊ะ 10 100 1 ชอ้ นโตะ๊ 10 100 1 ช้อนโตะ๊ 10 100 1 ชอ้ นโต๊ะ 10 คลอเรสเตอรอลในหอย ปริมาณตวั อยา่ ง คลอเรสเตอรอล ตัวอย่าง (มลิ ลิกรัม) ปรมิ าณ น้ำหนกั (กรัม) หอยโข่ง,ลวก 149 หอยขม,ลวก 100 16 หอยโข่งทะเล 188 1 ชอ้ นโต๊ะ 11 21 86 100 138 1 ช้อนโตะ๊ 11 100 1 ชอ้ นโตะ๊ 160
หอยแครง,ลวก 1 ชอ้ นโต๊ะ 100 195 1 ชอ้ นโต๊ะ 15 29 หอยนางรม 1 ชอ้ นโตะ๊ 100 231 1 ช้อนโต๊ะ 5 12 หอยปากเป็ด 1 ชอ้ นโตะ๊ 100 104 15 16 หอยแมลงภู่, 100 148 ลวก 17 25 100 140 หอยลาย, ลวก 11 15 คลอเรสเตอรอลในเนยและนำ้ สลัด ตวั อยา่ ง ปริมาณตัวอย่าง คลอเรสเตอรอล (มลิ ลกิ รัม) เนยแขง็ ปรมิ าณ นำ้ หนกั (กรัม) 94 เนย 186 1 แผ่น 100 22 นำ้ สลัด 412 100 54 น้ำสลดั มายอง 190 เนส 1 ชอ้ นโตะ๊ 12 25 100 1 ชอ้ นโต๊ะ 13 100 1 ชอ้ นโตะ๊ 13
การตรวจระดับน้ำตาลในเลอื ดด้วยตัวเอง (SMBG : self monitor blood glucose) ขอ้ บ่งช้กี ารทำ SMBG 1. ผู้ปว่ ยเบาหวานท่ีมคี วามจำเปน็ ในการทำ SMBG 1.1 ผ้ปู ่วยท่ีต้องควบคุมอาหารอยา่ งเข้มงวด ไดแ้ ก่ ผู้ป่วยเบาหวานท่ีมคี รรภ์ (Pre-gestational DM) ผู้ปว่ ยเบาหวานขณะตงั้ ครรภ์ (gestational DM ; GDM) 1.2 ผปู้ ่วยเบาหวานชนิดที่ 1 1.3 ผปู้ ่วยเบาหวามท่ีมภี าวะน้ำตาลต่ำในเลือดบ่อยๆหรือรุนแรง หรือมภี าวะน้ำตาลต่ำในเลือดโดยไม่ มีอาการเตอื น 2 ผู้ปว่ ยเบาหวานทค่ี วรทำ SMBG 2.1 ผู้ปว่ ยเบาหวานชนดิ ท่ี 2 ซึง่ ได้รบั การรกั ษาดว้ ยการฉีดอินซลู นิ 3 ผปู้ ่วยเบาหวานทีอ่ าจพจิ ารณาใหท้ ำ SMBG 3.1 ผู้ป่วยเบาหวามชนิดที่ 2 ซึ่งไม่ได้ฉีดอินซูลิน แต่ควบคุมเบาหวานไม่ได้ พิจารณาให้ทำ SMBG เมื่อผู้ป่วย และ/หรือผู้ดูแลพร้อมที่จะเรียนรู้ ฝึกทักษะ และนำผลจาก SMBG มาปรับเปลี่ยน พฤตกิ รรมเพ่ือควบคุมระดบั น้ำตาลในเลือดใหไ้ ด้ตามเป้าหมาย 3.2 ผู้ทพ่ี ง่ึ ไดร้ บั การวินิจฉัยวา่ เปน็ เบาหวาน เพ่อื เรียนรู้ในการดูแลตนเองท้ังเรื่องอาหาร การออกกำลัง กายหรอื ได้ยาลดระดบั นำ้ ตาลในเลอื ดให้เหมาะสมกับกจิ วตั ร ความถ่ขี องการทำ SMBG 1. ผู้ป่วยเบาหวานขณะตั้งครรภ์ควรทำ SMBG ก่อนอาหารและหลังอาหาร 1 หรือ 2 ชั่วโมง ทั้ง 3 ม้ือและกอ่ นนอน (วันละ 7 ครั้ง) อาจลดจำนวนคร้ังลงเมอ่ื ควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ดี 2. ผูป้ ่วยเบาหวานชนิดที่ 1 ทไ่ี ด้รบั การรักษาดว้ ย Insulin pump ควรทำ SMBG วนั ละ 4-6 ครง้ั 3. ผู้ป่วยเบาหวานที่ฉีดอินซูลินตั้งแต่ 3 ครั้งขึ้นไป ควรทำ SMBG ก่อนอาหาร 3 มื้อทุกวัน ควรทำ SMBG ก่อนนอน และหลังอาหาร2 ชั่วโมงเป็นครั้งคราว หากสงสัยว่ามีภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ กลางดึกหรอื มคี วามเสี่ยงท่จี ะเกิด ควรตรวจระดับน้ำตาลในเลือดชว่ งเวลา 02.00-04.00 น. 4. ผู้ป่วยเบาหวานที่ฉีดอินซูลิน 2 ครั้งควรทำ SMBG อย่างน้อยวันละ 2 ครั้งโดยตรวจก่อน อาหาร เช้าและเย็น อาจมีการตรวจก่อนอาหารและหลังหารมื้ออื่นๆ เพื่อดูแนวโน้มการเปลี่ยนแปลง ระดบั นำ้ ตาลในเลอื ดและใชเ้ ป็นขอ้ มลู ในการปรับยา
5. ควรทำ SMBG เมื่อสงสัยว่ามีภาวะน้ำตาลต่ำในเลือดและหลังจากให้การรักษาจนกว่าระดับ นำ้ ตาลในเลือดจะกลับมาปกตหิ รทอใกล้เคียงปกติ 6. ควรทำ SMBG ก่อนและหลังการออกกำลังกาย หรือกิจกรรมที่มีความเสี่ยง เช่น การขับรถ ใน ผูป้ ว่ ยเบาหวานท่ไี ด้รับยาซึง่ มีความเสีย่ งทจ่ี ะเกิดภาวะนำ้ ตาลต่ำในเลอื ด 7. ในภาวะเจ็บปว่ ยควรทำ SMBG อยา่ งน้อยวันละ 4 คร้ัง ทกุ 4 ถึง 6 ชวั่ โมงหรือก่อนม้ืออาหารเพื่อ คน้ หาแนวโน้มท่จี ะเกิดภาวะนำ้ ตาลต่ำในเลอื ดหรือระดบั น้ำตาลในเลอื ดสูงเกนิ ควร 8. ในผู้ปว่ ยเบาหวานชนิดที่ 2 ซง่ึ ฉีดอินซูลนิ กอ่ นนอนควรทำ SMBG กอ่ นอาหารเช้าทกุ วันหรืออย่าง น้อย 3 ครั้ง/สปั ดาห์ในช่วงที่มีการปรบั ขนาดอนิ ซูลนิ อาจมีการทำ SMBG ก่อนและหลังอาหารม้ือ อ่นื ๆ สลบั กนั เพ่ือดูแนวโน้มการเปลยี่ นแปลงระดับนำ้ ตาลในเลอื ด ถ้ายงั ไม่ได้ A1C ตามเป้าหมาย ท่ีมา : แนวทางเวชปฏิบัติสำหรับโรคเบาหวาน 2560
การกำหนดคาร์บในแต่ละมือ้ สำหรับหญิงตง้ั ครรภ์ (GDM) จากปริมาณพลังงานและสารอาหารที่แนะนำต่อวันสำหรับหญิงตั้งครรภ์ ไตรมาสแรกของการ ตงั้ ครรภ์มีความต้องการพลังงานเท่าเดิม และถา้ อย่ใู นช่วงไตรมาสท่ี 2 และ 3 ของการต้ังครรภ์ ให้เพ่ิมอีก 300 และ 450 กโิ ลแคลอรตี ่อวัน ในแตล่ ะวันจะประกอบดว้ ย คาร์โบไฮเดรต 55% โปรตนี 20 % ไขมนั 25 % โดยแบ่งออกเป็น 3 มอ้ื หลักและของวา่ ง 1 มื้อ คือ ม้อื เช้า : ม้ือเทย่ี ง: มอ้ื เย็น: กอ่ นนอน เป็น 2/7: 2/7: 2/7:1/7 กล่มุ อาหาร ไตรมาสท่ี 1 ไตรมาสที่ 2 และ 3 ข้าว-แป้ง (ทัพพี) 6 9 ผัก (ทัพพ)ี 6 6 ผลไม้ (ส่วน) 5 6 นม (แก้ว) 2 3 อา้ งอิง โรงพยาบาลขอนแกน่ . 2016. อาหารทางหลอดเลือดดำ Parenteral Nutrition. สบื คน้ จาก: https://www. slideshare.net/NicksonButsriwong/163-62048688[29/ก.ย./2563] โรงพยาบาลพระนั่งเกล้า. 2559. โพแทสเซียม. สืบค้นจาก: https://www.pranangklao.go.th webpnk60/images/healtheducation/Brochures/PNK148.pdf[29/ก.ย./2563] โรงพยาบาลสถาบันโรคไตภมู ริ าชนครินทร.์ 2557. กนิ อย่างไรให้ไตแข็งแรง. สืบคน้ จาก: http://www.brkidney.org/download/knowledgekidney/%E0%B8%81%E0%B8%B4 %E0%B8%99%E0%B8%AD%E0%B8%A2%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%8 7%E0%B9%84%E0%B8%A3%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B9%89%E0%B9% 84%E0%B8%95%E0%B9%81%E0%B8%82%E0%B9%87%E0%B8%87%E0%B9 %81%E0%B8%A3%E0%B8%87.pdf[29/ก.ย./2563] สำนักโภชนาการ กรมอนามยั . 2557. คอเลสเตอรอลและกรดไขมันในอาหารไทย. สืบค้นจาก: http://
nutrition.anamai.moph.go.th/images/files/cholesterol_n.pdf[29/ก.ย./2563] สมาคมโรคเบาหวานแหง่ ประเทศไทย. 2560. แนวทางเวชปฏบิ ตั ิสำหรับโรคเบาหวาน. สืบคน้ จาก: http://anyflip.com/smet/vcwj/basic[29/ก.ย./2563] ศูนย์ศรพี ตั น์ มหาวิยาลยั เชียงใหม่. 2020. อาหารและฟอสฟอรัส. สบื คน้ จาก: http://sriphat.med. cmu.ac.th/th/knowledge-63[29/ก.ย./2563] Hands On Editor. 2019. Medical Vocabulary คำศัพท์เฉพาะภาษาองั กฤษท่เี ก่ียวกับ การแพทย์. สืบคน้ จาก: https://www.hands-on.co.th/blog/medical-vocabulary/[29/ก.ย./2563]
ชนดิ และยี่หอ้ ของ Insulin และ action ชนิดของ Insulin แบ่งออกเปน็ 4 ชนดิ ตามระยะเวลาออกฤทธ์ิ ไดแ้ ก่ 1. ออกฤทธิเ์ ร็ว Rapid acting หรอื อนิ ซลู นิ นำ้ ใส กอ่ นใช้ไม่ต้องคลึงขวดได้แก่ เช่น Humalog( insulin lispro),novolog(insulin aspart),apidra ( insulin glulisine) อินซุลินชนิดนี้เมอ่ื ฉีด แล้วจะออกฤทธ์ิทันทีดงั น้ันควรจะฉีดยาก่อนอาหารไมเ่ กิน 15 นาทหี รืออาจจะฉดี หลังอาหารใน เดก็ ซึ่งไมส่ ามารถทราบปริมาณอาหารท่รี ับประทาน หรือในผู้ปว่ ยเบาหวานทร่ี ะบบประสาท อัตโนมัติเสยี ทำให้กระเพาะอาการไมท่ ำงาน ไม่สามารถคาดการณเื รอ่ื งการดดู ซึม เนื่องจากยานี้ ออกฤทธส์ิ ้นั ระดบั ยาจึงไมพ่ อทจ่ี ะคุมระดับนำ้ ตาลมื้อตอ่ ไป 2. Short acting insulinได้แก่ Regular insulin [actrapid,humalin-R ]เรมิ่ ออกฤทธิ์ 30-45 นาทีหลังฉดี ยาออกฤทธิส์ ูงสุด 2-4 ชั่วโมงหลังฉดี และอยู่ได้นาน 4-6 ชั่วโมงหลังฉดี ยานี้จะมี ระับยาท่สี ามารถคมุ ระดับน้ำตาลก่อนอาหารมื้อต่อไป 3. ออกฤทธิ์ปานกลาง Intermediate-Acting Insulin หรือชนดิ นำ้ ขนุ่ แบง่ ออกเป็นสองชนิด - NPH insulin [neutral protamine hagedorn insulin] หรืออาจเรยี ก isophane insulin ใช้สาร protamine ทำให้อนิ ซูลินออกฤทธยิ์ าวขนึ้ ไดแ้ ก่ Humalin-N เร่ิมออกฤทธ์ิ 1-4 ชม.หลังฉีด ออกฤทธ์ิสูงสดุ 4-10 ชม. และยาอยไู่ ดน้ าน 12-20 ชม.ใช้ฉดี ใต้ผวิ หนงั ได้ อยา่ งเดียวหากฉีดยาตอนเช้ายาจะออกฤทธิ์เต็มท่ีตอนเย็น หากฉีดกอ่ นนอนจะออกฤทธิ์เต็มที่ ตอนเชา้ มืด - Lente insulin ใช้ zinc ทำใหย้ าออกฤทธน์ิ านข้ึนเร่มิ ออกฤทธิ์ 2-4 ชม.หลังฉดี ออกฤทธ์ิ สูงสดุ 8-12 ชม. และยาอยู่ไดน้ าน 12-20 ชม. 4. ออกฤทธ์ิระยะยาว Long-Acting Insulin ได้แก่ ,insulin glargine,insulin detemir ออกฤทธิ์ นานสุด เร่มิ ออกฤทธ์ิ 3-5 ชม.หลังฉดี ออกฤทธ์ิสูงสุด 10-16 ชม.และยาอยูไ่ ด้นาน 18-24 ชม. 5. Inhaled Insulin อนิ ซลู นิ ชนิดนีใ้ ห้โดยการดดู ลงในปอดและจะถูกดูดซึมที่ปอด การออกฤทธิจ์ ะ เรว็ เหมือนอนิ ซลู ินชนดิ ออกฤทธ์ิเร็วจะให้ก่อนอาหาร ชนิดดดู นจ้ี ะไมใ่ ชใ้ นผู้ปว่ ยทส่ี ูบบหุ รี่ โรค หอบหดื หรือโรคถุงลมโป่งพอง เด็ก และคนท่ีมีการติดเชื้อทางเดินหายใจ 6. อนิ ซูลินผสม Insulin Mixtures เปน็ การผสมอนิ ซูลนิ ออกฤทธเ์ิ รว็ กับอนิ ซูลนิ ออกฤทธิป์ านกลาง โดยมากผสมอัตราส่วน 30:70 วิธคี ำนวณ IBW อย่างงา่ ย ชาย: IBW (kg) = สว่ นสูง (cm) - 105 หญิง: IBW (kg) = ส่วนสงู (cm) – 110
วิตามนิ ชนิดวิตามิน การทำงาน แหล่งอาหารท่ีพบ อาการ ไข่แดง ตบั ผักใบเขียว ตาบอด ติดเช้ือ Vitamin A สายตา ภูมิต้านทาน เหลอื ง สม้ นำ้ มนั ตบั ปลา ไข่แดง นม กระดกู อ่อน (เรตนิ อล, แคโรทนี ) Vitamin D กระดกู ( แคลซเิ ฟอรอล, ไว ออสเตอรอล, เออรก์ อสเต อรอล) Vitamin E ตา้ นอนมุ ูลอสิ ระ เมล็ดพืช น้ำมันพืช เมด็ เลือดแดงแตก (โทโคฟรี อล) Vitamin K ช่วยการแข็งตัวของเลือด ผกั ใบเขยี ว แบคทีเรยี เลือดไหลไมห่ ยดุ (เมนาไดโอน) ระบบประสาท ขา้ วซ้อมมือ เนือ้ หมู Vitamin B1 กระบวนการผลติ พลงั งาน นม เนื้อสตั ว์ โรคเหน็บชา (ไทอะมีน) โคเอนไซมใ์ นปฏิกิริยาเคมี ไก่ ปลา ตบั ไข่แดง Vitamin B2 การสรา้ งเม็ดเลอื ดเซลลป์ ระสาท เนอ้ื สัตว์ ตับ ปากนกกระจอก (ไรโบฟลาวิน) Vitamin B6 ปาก ล้นิ อกั แสบ (ไพริดอกซนิ ) Vitamin B12 โลหิตจาง ระบบประสาท ( โคบาลามนิ , ไซยาโนโค บกพร่อง บาลามิน) Folate การสร้างเมด็ เลือดสาร ตบั หน่อไม้ฝร่งั ส้ม โลหติ จาง หลอดประสาทเปิด พนั ธุกรรม Niacin กระบวนการผลติ พลงั งาน ตบั เนอื้ สัตว์ ไก่ เพลลากรา Vitamin C ตา้ นอนุมลู อิสระ ฝร่งั ส้ม ดอกกะหล่ำ ลักปดิ ลักเปิด (กรดแอสคอร์บิก)
อาหารทีแ่ กอ้ าการ Hypoglycemic ซ่ึงเป็นภาวะแทรกซ้อนของโรคเบาหวาน ภาวะน้ำตาลในเลอื ดต่ำเป็นภาวะแทรกซอ้ น ทนี่ ้ำตาลในเลอื ดตำ่ โดยท่วั ไปถือวา่ ตำ่ กว่า 70 mg%โดย ที่มีอาการแสดงของนำ้ ตาลในเลอื ดต่ำ สาเหตุอาจจะเกดิ จากรับประทานยามาก ไตเส่อื มหรอื ไม่ได้ รับประทานอาหารตามเวลา ซึง่ อาหารที่แก้อาการ Hypoglycemicได้ คืออาหารท่มี แี ปง้ 15 กรัม การคำนวณพลังงานอยา่ งงา่ ย แบ่งตามกจิ กรรมและBMI ดชั นมี วลกาย ( BMI ) กิจกรรมเบา กจิ กรรมปานกลาง กจิ กรรมหนัก นำ้ หนักเกนิ 20 - 25 30 35 นำ้ หนกั ปกติ 30 35 40 นำ้ หนกั ต่ำกว่าเกณฑ์ 30 40 45 - 50 ที่มา : สนุ ีย์ ฟังสงู เนิน (นักโภชนาการระดบั ชำนาญการ โรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา)
อาหารเบาหวาน DKA ภาวะน้ำตาลในเลือดสงู ชนดิ Diabetic ketoacidosis คือ เปน็ ภาวะฉกุ เฉนิ ทม่ี รี ะดับน้ำตาลในเลือดสูงและเกดิ ภาวะกรดเมตะบอลิคจากการที่มกี รดคโี ตนคั่งใน ร่างกายภาวะน้ีพบไดท้ ้ังในผ้ปู ว่ ยเบาหวานชนดิ ที่ 1 และ 2 ( รพพี ร โรจน์แสงเรอื ง ) อาการและอาการแสดง อาการท่เี กิดจากระดับนำ้ ตาลในเลือดสงู ( Hyperglycemia ) เช่น ด่ืมนำ้ บ่อย ( Polydipsia ), ปสั สาวะบอ่ ย ( polyuria ), น้ำหนักลด, อ่อนเพลีย เปน็ ต้น อาการแสดงของ DKA ระดับserum sodiumต่ำ อันเนื่องจากผ้ปู ่วยด่ืมนำ้ มาก หรอื ภาวะน้ำตาลใน เลอื ดสูงก็ได้ ระดับ น้ำตาลที่สูงขึ้นกวา่ ระดับ 100มก./ดล. ทุก 100มก./ดล. จะทำให้ระดับซรี ัมโซเดียม ต่ำลง 1.6-1.8 mEq/L อาหารสำหรับผู้ปว่ ย DKA ข้อควรปฏบิ ัติยามเจบ็ ป่วยสำหรับผูป้ ่วยเบาหวาน (Sick- day rules) ไดแ้ ก่ เนน้ กนิ คาร์โบไฮเดรต, ด่ืมน้ำมากข้นึ , อยา่ หยดุ ยาฉีดอินซูลนิ , ตรวจน้ำตาลในเลอื ดบอ่ ยข้นึ และมาโรงพยาบาลทนั ทเี ม่ืออาการไม่ ดีข้ึน 1. เน้นกนิ คาร์โบไฮเดรต คือ แนะนำให้รบั ประทานอาหารออ่ นย่อยง่าย เช่น ข้าวตม้ โจก๊ นำ้ ขา้ วผสมเกลือ เลก็ นอ้ ย แครกเกอร์ หรือขนมปัง ถ้าไม่สามารถกินอาหารอ่อนได้ แนะนำให้กินอาหารเหลว ที่มี คารโ์ บไฮเดรตอยา่ งน้อย 50 กรมั ทกุ 3-4 ชม. เช่น น้ำผลไม้หรอื โยเกิร์ต ซุปข้น เปน็ ต้น
2.ด่มื น้ำมากข้นึ คือ ดืม่ น้าํ เปล่าให้เพยี งพออยา่ งน้อย 1 แก้วทกุ 1 ช่ัวโมง (สำหรับผทู้ ี่มีปัญหาโรคหวั ใจ หรอื โรคไต ควรปรกึ ษาแพทยเ์ กย่ี วกับปริมาณนํ้าที่เหมาะสม 3.อย่าหยดุ ยาฉีดอนิ ซูลนิ ห้ามหยุดฉีดยาอนิ ซลู นิ เอง โดยเฉพาะ basal หรอื long-acting insulin 4.ตรวจนำ้ ตาลในเลอื ดบ่อยข้นึ คอื ตรวจระดับนำ้ ตาลในเลือดอยา่ งสม่ำเสมอ เชน่ ในผปู้ ่วยเบาหวาน ชนดิ ที่หน่งึ ควรตรวจทกุ 4 ช่ัวโมง และในผู้ป่วยเบาหวานชนิดท่ีสอง ควรตรวจอยา่ งน้อย 4 ครัง้ ต่อวนั (3 เวลาก่อนอาหารและก่อนนอน) (พญ.ณัฐกานต์ มยรุ ะสาคร) % Weight loss น้ำหนักทีล่ ดลงโดยไมไ่ ดต้ ้งั ใจ ( % Weight loss ) ระยะเวลา เปอรเ์ ซน็ น้ำหนกั ทล่ี ดลง 1 สปั ดาห์ ลดลง 1 – 2 % 1 เดอื น ลดลง 5 % 3 เดือน ลดลง 7.5 % 6 เดอื น ลดลง 10 %
Nutrition diagnosis term การวนิ จิ ฉัยทางโภชนาการ (Nutrition Diagnosis) เป็นขนั้ ตอนถดั มาหลงั จากการประเมนิ ภาวะ โภชนาการ โดยจะเปน็ การระบปุ ญั หาทางโภชนาการที่นกั กำหนดอาหารสามารถแกป้ ัญหานั้นๆ ได้ ซึง่ จะ แตกตา่ งจากการวนิ ิจฉยั ของแพทย์ เป็นขั้นตอนท่ี 2 ของการให้โภชนบำบดั การวินิจฉยั ทางโภชนาการ (Nutrition Diagnosis)จะมองปัญหา อยู่ 3 หมวดหมู่ คือ 1. ปญั หาทเี่ กี่ยวข้องกบั การได้รับอาหารและสารอาหาร เชน่ ได้รับอาหารหรือสารอาหารมากเกิน/ นอ้ ยเกินกวา่ ท่ีร่างกายตอ้ งการ หรือเคยไดร้ ับ 2. ปัญหาทางคลินกิ คือปญั หาทางโภชนาการท่ีอาจสง่ ผลกระทบตอ่ สภาพรา่ งกายหรือสภาวะทาง คลินกิ ได้ 3. ปญั หาทางพฤติกรรม-สงิ่ แวดล้อม เชน่ ความรู้ ทศั นคติ ความเชือ่ สภาพแวดลอ้ มทางกายภาพ การเข้าถึงอาหาร ความปลอดภยั ทางอาหาร เป็นต้น รูปแบบของการเขียนคำวนิ ิจฉยั ทางโภชนาการ จะใชร้ ปู แบบท่ีเรียกว่า PES (Problem-Etiology- Sign/symptoms) โดยตามมาตรฐานสากล จะเขียนในรปู ของ “Problem related to etiology as evidenced by sign/symptoms” หรอื “ปญั หา(…) เนือ่ งจาก(…) สังเกตไดจ้ าก(…)” Problem ปัญหาทางโภชนาการ เป็นการระบุปัญหาทเ่ี กดิ หรอื มีความเส่ียงท่จี ะเกิดข้ึนในทางโภชนาการ ที่นักกำหนดอาหารพบ หลังจากประเมินภาวะโภชนาการเรยี บรอ้ ยแล้ว Etiology สาเหตหุ รือปจั จยั เสย่ี งของปญั หา คือปจั จยั ตา่ งๆ ท่สี ่งผลใหเ้ กิดปญั หาทางโภชนาการ หรอื ทำ ใหป้ ญั หานนั้ ๆ คงอยู่ การวนิ จิ ฉยั สาเหตุหรือปัจจัยเสี่ยงเป็นขน้ั ตอนท่ีสำคญั มาก เนอ่ื งจากจะทำให้นกั กำหนดอาหารสามารถวางแผนการดูแลทางโภชนาการได้ โดยดำเนนิ การแกไ้ ขที่ตน้ เหตุ ไม่วา่ จะเปน็ สาเหตุจากการบรโิ ภคอาหารท่ไี ม่เหมาะสม หรอื ปัจจัยแวดล้อมท่สี ่งผลให้เกดิ ปัญหา และนอกจากนี้ ปญั หาทางโภชนาการปญั หาหนง่ึ อาจเปน็ สาเหตขุ องการเกิดอกี ปัญหาหนึ่งได้ การวิเคราะห์หาสาเหตุท่ี ถูกตอ้ ง จะทำใหน้ กั กำหนดอาหารสามารถลำดบั การดแู ลทางโภชนาการไดอ้ ยา่ งเหมาะสม โดยการ เรียงลำดบั ของปัญหา จะต้องเรียงลำดบั จากความสำคญั และความเร่งด่วนของปญั หาแตล่ ะปญั หาก่อน เสมอ Signs/Symptoms อาการแสดง คือตัวแปรต่างๆ ทเ่ี ปน็ ข้อมูลจากการประเมนิ ภาวะโภชนาการ ท่ี เกยี่ วข้องหรอื แสดงให้เห็นถึงปญั หาทีเ่ กิดขน้ึ รวมถึงระบคุ วามรุนแรงของปญั หานนั้ ๆ ดว้ ย โดยอาจเป็น ขอ้ มูลรปู ธรรม (objective) หรือนามธรรม (subjective) กไ็ ด้ การระบุสัญญาณและอาการแสดงท่ี
ถกู ตอ้ ง จะทำให้นักกำหนดอาหารสามารถแกไ้ ขปญั หา และเลือกตัวช้ีวัดในการตดิ ตามและประเมนิ ผลได้ อยา่ งเหมาะสม อา้ งอิง : American Dietetic Association. Nutrition care process and model part I: The 2008 update. J Am Diet Assoc. 2008; 108(7): 1113-7. อาหารสำหรับผูป้ ว่ ยธาลัสซีเมยี ธาลสั ซีเมีย (Thalassemia) เป็นโรคโลหติ จางทมี่ ีสาเหตุจากความผดิ ปกติทางพันธุกรรมระดับยนี ทำให้การสรา้ งฮีโมโกบลิ (Hemoglobin; Hb) ซึ่งเปน็ โปรตนี ท่ีเป็นส่วนประกอบสำคญั ของเม็ดเลือดแดง ผดิ ปกติ สง่ ผลใหเ้ ม็ดเลือดแดงมีอายุส้ัน แตกงา่ ย ถูกทำลายง่าย จดั เปน็ โรคโลหติ จางทางพันธุกรรมทพ่ี บ บอ่ ยที่สดุ ในโลก อาหารท่ีเหมาะสมสำหรบั ผู้ป่วยโรคธาลสั ซเี มีย ผปู้ ่วยโรคธาลสั ซีเมยี โดยทั่วไปมักจะมีการ เจรญิ เตบิ โตของรา่ งกายน้อยกวา่ ปกติ มภี มู คิ ุ้มกนั ต่ำและความหนาแนน่ ของมวลกระดูกน้อย ดงั นนั้ อาหาร ที่เหมาะสมกับผูป้ ่วยธาลัสซีเมยี คอื อาหารท่มี โี ปรตีนสูง เชน่ เน้อื ปลาทะเล เน้ือไก่ ธัญพืชตา่ งๆเช่น ถ่วั เหลือง ถว่ั เขียว ข้าวกล้อง ข้าวบาเลย์ เปน็ ตน้ อาหารทมี ีกรดโฟลกิ (Folic acid) สูง เพื่อช่วยในการสร้างเม็ดเลือดแดง เช่น ตำลึง กะหล่ำ มะเขือเทศ คะน้า ถั่วงอก เป็นตน้ อาหารท่ีมีแคลเซียม แมกนีเซียม และวิตามินดสี ูงเพ่ือป้องกันภาวะกระดกู พรนุ เช่น ผลติ ภณั ฑน์ ม ใบยา่ นาง ใบชะพลู ใบแค ใบยอ ผักโขม ใบสะระแหน่ ผักหวาน ฟกั ออ่ น ใบตำลึง ผักกวางตุง้ ผลไม้ ได้แก่ ส้มเขียวหวาน มะขามหวาน มะมว่ งแก้วสุก นอกจากนีค้ วรรับประทานอาหารท่ีมีวติ ามินเอ วติ ามนิ อีและวติ ามนิ ซีสงู เพื่อช่วยลดภาวะการเกิด อนมุ ลู อิสระในร่างกายจากการท่เี ม็ดเลือดแดงแตกง่าย เชน่ มะละกอ ฟักทอง เสาวรส ฝรัง่ มะยม ผกั หวาน เปน็ ตน้ อาหารทค่ี วรหลีกเลีย่ งสำหรับผ้ปู ว่ ยโรคธาลสั ซเี มยี ผูป้ ่วยธาลสั ซเี มียท่ีมีความรนุ แรงของโรคมาก และปานกลางควรหลีกเลี่ยงอาหารทม่ี ธี าตุเหลก็ สูง เชน่ หอยชนดิ ต่างๆ สัตว์ที่มเี นื้อแดงเชน่ เนื้อวัว เนือ้ หมู ผลิตภัณฑ์จากเลือด เครื่องในสตั ว์ เมลด็ ฟกั ทอง งาขาว งาดำ ดารก์ ช็อกโกแลต ผกั กูด ผกั กะเพาแดง เปน็ ตน้
ดังตาราง (ตารางท่ี 1 และ 2) โดยเฉพาะอย่างยิ่งผลติ ภัณฑจ์ ากสตั ว์ (Heme iron food) ซ่ึง ร่างกายสามารถดดู ซึมธาตุเหล็กจากอาหารดังกล่าวได้ดีกว่าธาตเุ หลก็ ที่พบในพืชตา่ งๆ (Non-heme iron food) และไม่รบั ประทานพืชทม่ี ธี าตเุ หล็กสูงรว่ มกับอาหารท่ีเพม่ิ การดูดซึมธาตุเหลก็ จากพชื ตา่ งๆ ไดแ้ ก่ อาหารทม่ี ีวติ ามินซีสงู เช่น ฝร่งั มะขามป้อม มะเขือเทศ ส้ม เน้ือสตั ว์ และแอลกอฮอล์ ตวั อยา่ งรายการ อาหารท่คี วรหลีกเลี่ยงเช่น ขนมจีนนำ้ เง้ยี วใสเ่ ลือดหมูและดอกงิ้ว เน้อื วัวแดดเดยี ว หมูหยอง ก๋วยเตีย๋ ว นำ้ ตก ออส่วนหอยนางรม หอยแมลงภทู่ อด นำ้ พริกกุ้งเสียบ แกงหอยขม ก้งุ เต้น ส้มตำไทยใส่กุ้งแห้ง น้ำพรกิ กะปิกบั ดอกโสนลวก เปน็ ต้น นอกจากนี้ควรรบั ประทานอาหารทล่ี ดการดูดซมึ ธาตเุ หล็กจากพชื ได้แก่ ชา กาแฟ ผลิตภณั ฑท์ ่ีมคี าเฟอีน นมและผลติ ภณั ฑ์จากนม น้ำเตา้ หู้ ( ผศ. ดร. ภญ. ปิยนชุ โรจน์ สง่า ภาควิชาเภสชั เคมี คณะเภสัชศาสตร์ มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล )
Search
