เรื่องเล่าการดูแลผู้ป่วย Palliative Care เล่มที่ 3

เร่อื งเลา ¡ÒôÙáż»ŒÙ †ÇÂẺ Palliative care àÅ‹Á·èÕ 3

เร่ืองเลาการดแู ลผปู วยแบบ Palliative care เลม ที่ 3 สงวนลิขสิทธ์ิ พิมพค รั้งท่ี 1 : มีนาคม พ.ศ. 2561 จํานวนที่พมิ พ : 300 เลม ทีป่ รึกษาและผทู รงคณุ วุฒิ 1. แพทยหญิงจติ รา อยปู ระเสรฐิ อดตี รองผอู าํ นวยการกลุมภารกจิ ดา นแพทย และหวั หนา ฝา ยสวัสดิการสังคมและประกันสุขภาพ 2. นายแพทยศ รชยั วีรมโนมัย รักษาการหัวหนา ฝา ยสวัสดกิ ารสงั คมและประกนั สขุ ภาพ บรรณาธิการ 1. นางสาวรสิตา ธรรมสาโรรชั ต พยาบาลวชิ าชพี ชํานาญการ 2. นางสาวสมปอง ไชยเลิศ นักวชิ าการสาธารณสขุ ฝายเรียบเรยี งเน้ือหา 1. นางสาวรสิตา ธรรมสาโรรัชต พยาบาลวิชาชีพชํานาญการ ประธาน 2. นางสาวรตั นา ชมุ แสง นกั วชิ าการสาธารณสุข 3. นางสาวสมปอง ไชยเลศิ นกั วิชาการสาธารณสุข 4. นางสาวชานดิ า รกั ประชา นกั วิชาการสาธารณสุข 5. นายอภิวฒั น ออกกจิ วัตร ผชู วยพยาบาล ฝา ยจัดการ บรรณารกั ษช าํ นาญการ 1. นางสาวประภา จีนนิกลุ ขอ มลู ทางบรรณานกุ รม รสิตา ธรรมสาโรรชั ต, บรรณาธกิ าร. เรื่องเลา การดูแลผูปวยแบบ Palliative care เลมท่ี 3. กรุงเทพฯ: โรงพยาบาลเลิดสิน กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสขุ ; 2561. 32 หนา; 26 ซม. 1. ผปู ว ยหนัก , การดแู ล - - คูมอื . I. รสิตา ธรรมสาโรรชั ต, บรรณาธกิ าร. II. สมปอง ไชยเลศิ , บรรณาธกิ าร. III. โรงพยาบาล เลิดสนิ กรมการแพทย. WB310 จัดพมิ พโดย โครงการผลติ สือ่ การเรยี นการสอน โรงพยาบาลเลดิ สนิ กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสุข โทรศพั ท: เลขท่ี 190 ถนนสีลม บางรัก กรงุ เทพฯ 10500 พมิ พท :ี่ 0 2353 9835; E-mail address: [email protected]; ISBN: URL: http://www.lerdsin.go.th บรษิ ัท เทก็ ซ แอนด เจอรนลั พบั ลเิ คชั่น จํากัด โทรศพั ท: 0 2617 8611-2 .............................................

¤Òí ¹íÒ “เร่ืองเลาการดูแลผูปวยแบบ Palliative care เลมท่ี 3” เปน 19 เรื่อง ที่เกิดข้ึนจากการปฏิบัติงานจริง ของบุคลากรโรงพยาบาลเลิดสินท่ีรวมกันดูแลผูปวย เพื่อการเตรียมพรอมในวาระสุดทาย เร่ืองเลาน้ีเปนตัวอยางวิธีการ ใหทานผูอานทราบวา ควรดําเนินการอยางไร เมื่อทานตองเปนผูดูแล หรือเปนผูอยูใกลชิดผูที่อยูในระยะทายของชีวิต ไมวา ทานจะเปนบคุ ลากรดา นสาธารณสุขหรือประชาชนทั่วไป ภายในเลม ประกอบดวยเรื่องราวการดูแลผูปวยของพยาบาลวิชาชีพจากหนวยงานตาง ๆ ของโรงพยาบาล และแนวทางการพยาบาล เพ่ือการดูแลผูที่อยูในระยะสุดทาย สาระความรูจากความจริงเหลาน้ี จะสามารถชวยผูปวย และครอบครวั ใหม ีตวั อยางของการเตรยี มพรอมไดอยางมาก สุดทายนี้ ขอขอบคุณ แพทยหญิงจิตรา อยูประเสริฐ อดีตรองผูอํานวยการกลุมภารกิจดานการแพทย และหัวหนา ฝายสวัสดิการสงั คมและประกนั สุขภาพ และนายแพทยศรชัย วรี มโนมัย นายแพทยเ ชย่ี วชาญ ดา นเวชกรรม สาขาเวชกรรม ท่ัวไป รักษาการหัวหนาฝายสวัสดิการสังคมและประกันสุขภาพ เปนที่ปรึกษาและใหการสนับสนุนแกทีมผูจัดทํา และพยาบาลวิชาชพี จากหนวยงานตาง ๆ ท่ไี ดถ ายทอดประสบการณการดแู ลมา ณ ที่น้ี ดว ยความปรารถนาดี (นายสมพงษ ตันจรยิ ภรณ) ผอู าํ นวยการโรงพยาบาลเลดิ สิน

ÊÒúÞÑ àÃèÍ× § ˹ŒÒ ¡Òèҡä»ÍÂÒ‹ §Ê§º............................................................................................................ 1 á¡ÇŒ µÒ´Ç§ã¨¢Í§áÁ‹ ............................................................................................................2 ¤¡Ù‹ ѹ ......................................................................................................................................5 ¨Ò¡ä»´ÇŒ Â㨷àèÕ »¹š ÊØ¢ ..........................................................................................................6 ÊÃŒÒ§Ê¢Ø ´ÇŒ ¡íÒÅѧã¨...ÊÃÒŒ §Ê¢Ø ´ŒÇ¡ÒôáÙ Å... .................................................................7 Who Care ´áÙ Å´ÇŒ Âã¨......................................................................................................11 ¡ÒôÙáÅÊÌҧ¤ÇÒÁÃ¡Ñ ¤ÇÒÁà¢ÒŒ ã¨................................................................................... 13 ¤ÇÒÁÊØ¢¢Í§¼ŒãÙ ËŒ ÃÍÂÂéÔÁ¢Í§¼ŒÃ٠Ѻ.................................................................................15 “¤ÇÒÁÊØ¢ 㹡ÅÍ‹ §¤ÇÒÁ·Ø¡¢” .........................................................................................16 ¤íÒ¢Í................................................................................................................................... 17 ´Ç§ã¨¾Í‹ ............................................................................................................................18 à¸Í¤Í× ¼Ù㌠ˌ ......................................................................................................................... 20 à¾è×͹ª‹ÇÂà¾Í×è ¹ ................................................................................................................. 22 ¸ÃÃÁÐÃ¡Ñ ÉÒã¨..... ............................................................................................................. 23 ä»´ÕÁÊÕ ¢Ø ·Ñ§é ¤¹ÍÂÙá‹ ÅФ¹ä».............................................................................................. 26 ¤ÇÒÁÊØ¢¤ÃÑé§Ê´Ø ·ÒŒ  ........................................................................................................ 28 ¨Ò¡ä»Í‹ҧÊØ¢ã¨............................................................................................................... 29 àÃ×Íè §àÅÒ‹ Palliative........................................................................................................... 31 ¤ÇÒÁ»ÃзºÑ 㨢ͧ¡ÒôÙáÅ ¼ÙŒ»Ç†  Palliative Care................................................. 32

1 ¡Òèҡä»Í‹ҧʧº พว.ร่งุ แสง อุชชิน พยาบาลวชิ าชีพชํานาญการ หนว ยงานพิเศษศลั ยกรรมกระดกู การจากไปอยางสงบ เปนเรือ่ งราวของหนมุ นอยวัย 17 ป ท่ีปวยเปนมะเร็งกระดกู รักษาตวั ณ หอผปู ว ยศลั ยกรรม กระดกู ชาย โรงพยาบาลเลิดสนิ ดวยความหวงั ของพอ แมว า ลกู จะตอ งหายจากโรครา ยนี้ สดุ ทา ยไมมใี ครหนคี วามตายไปได นอ ย (นามสมมต)ิ ปวยเปนมะเร็งกระดูก เขา ออกโรงพยาบาลเสมือนบา นหลังที่ 2 นอ ยมนี องสาว 1 คนซึ่งพกิ ารทางสมอง พูดไมได เดินไมได ทุกคร้ังท่ีนอยเขาโรงพยาบาล แมตองเอานองใสรถเข็นมาดวยทุกคร้ังเพื่อมาสงนอยแลวก็กลับบาน เม่ือหมดเวลาเย่ียม พอกับแมสลับกันมาเย่ียมนอยแตไมไดมาทุกวันเพราะพอขับแทกซ่ี สวนแมขายของตามตลาดนัด แตนอยก็อยูโรงพยาบาลไดโดยไมตองมีใครเฝา นอยคุนเคยกับหอผูปวยนี้ มาทุกคร้ังก็จะไดมานอนที่นี่ นอยรูสึกอบอุน สบายใจ เพราะวาพ่ีพยาบาลทุกคนใจดีและดูแลนอยเปนอยางดี ขาพเจาไดปฎิบัติงานอยูหอผูปวยศัลยกรรมกระดูกชาย แหงนี้นานมากกวา 30 ป จนไดรับเคร่ืองราชอิริยาภรณเหรียญจักรพรรดิมาลา ซึ่งยืนยันไดวา มีจิตวิญญาณของการเปน พยาบาลมาอยูในสายเลือดแลว ขาพเจาดูแลเด็กๆหรือผูปวยเหลานี้เหมือนลูกของตน ทุกเชาที่มาปฎิบัติงานตองเขาไป ทกั ทาย หาขนม หนงั สอื การต ูน เกมสบิงโก หมากฮอส ฯลฯ มาใหเดก็ ๆ เลนรวมกันเสมอ...จะมคี วามสขุ จรงิ ๆ เลย เวลาที่ เรามาทาํ งาน อะไรท่ีทาํ ใหผ ปู วยไดจะชว ยเขาเสมอโดยผปู วยไมตอ งรองขอ อาการของผูท มี่ าดวยมะเรง็ การดแู ลรกั ษาสวน หน่ึงเปนเร่ืองของจิตใจเปนสําคัญ ซึ่งในความโชครายของนอยตองปวยดวยมะเร็งกระดูกตองทนกับความเจ็บปวดทุกข ทรมาน 3 วันดี 4 วันรา ย แตนอ ยกย็ ังมีโชคดที ส่ี ุดก็วา ได เพราะเขาไดรับการจับฉลาก ไดร บั รางวลั จากเคร่อื งดมื่ ชนิดหน่ึง (ไมขอเอยนาม) ทําใหชีวิตนอยเปลี่ยนไป มีเงินทําใหไดเรียนหนังสือ ไดไปเท่ียวตามสถานท่ีตาง ๆ ซ่ึงทําใหมีความสุข อยชู ว งเวลาหนงึ่ ซง่ึ มนั สนั้ เหลอื เกนิ และเงนิ กไ็ มส ามารถยอื้ ชวี ติ ของนอ ยใหย าวนานได คาํ วา “ทกุ ขลาภ” นา จะใชไ ดก บั เรอ่ื งราว ของนอยได ซ่ึงในเวลาตอมาพอของนอยก็จากไปอยางกะทันหันดวยโรคตับ โดยไมเคยมีการเจ็บปวยมากอนหนาน้ีเลย ทําใหแมตองดูแลนองท่ีพิการเพียงคนเดียว แมจึงไมคอยไดมาเย่ียมนอย พอดีกับอาการของนอยคอนขางหนักข้ึน และหมอบอกวา มโี อกาสทจ่ี ะรอดชวี ติ ไมถ งึ 50 % การเจบ็ ปว ยดา นรา งกายไดร บั การดแู ลตามอาการ สว นดา นจติ ใจการพดู คยุ สัมผัส และเปดโอกาสใหไดระบายความรูส ึก ความในใจ อะไรที่จะชวยนอยได ขา พเจายินดีจะชวยถาไมเกินความสามารถ จนกระท่ังวันสุดทายของนอยไดมาถึง แมไมมาเย่ียมนอยหลายวันแลว ไมวาใครจะโทรไปตาม แมกระทั่งนอยโทรเอง แมก็ไมร บั สาย บางครงั้ รับปากแตก็ไมม า จนกระทัง่ นอยเลาใหขา พเจาฟงวา “ นอยไมอยากเห็นแมเ ปนแบบนเี้ ลยแมใชเ งนิ ไปในทางที่ผิด ๆ เงินที่เราไดมาจํานวมาก ตองหมดไป ” (ขอไมกลาวถึงรายละเอียด) นอยไมอยากเห็นแมปนอยางน้ี ขาพเจาใชกระบวนการพยาบาล, วิธี Palliative care และหลักธรรม อธิบายใหนอยเขาใจธรรมชาติของชีวิต วา “ทุกคน เกิดมาลวนตองใชกรรมดวยกันท้ังนั้น ถานอยรักแมนอยตองใหอภัยกับแมนะ อโหสิใหแม...ในวันขางหนาแมก็จะเลิกทํา ตามส่ิงท่ีนอยขอ เช่ือปาเถอะ” และขาพเจาก็เลาประสบการณชีวิตที่ผานมาคลาย ๆ กับเรื่องราวของนอยใหฟง ถึงเขาจะ อายุเพียงเทานี้ดูเหมือนวาเขาจะเขาใจดี ทั้งที่อาการคอนขางหนัก นอยนิ่งอยูสักพัก ดูเหมือนคลายความกังวลท่ีอยูในใจ แลว เปลง เสยี งเบา ๆ วา นอ ยคดิ ถงึ แม อยากใหแ มม าเยย่ี ม จงึ ขอใหข า พเจา ชว ยโทรตามแมใ หอ กี ครง้ั คาํ พดู สหี นา เศรา หมอง àÃÍè× §àÅÒ‹ ¡Òôá٠ż»ÙŒ dž ÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3 1

ทําใหขาพเจาโทรหาแมของนอยทันที โชคดีที่แมของนอยรับสาย ขาพเจาจึงเลาถึงส่ิงท่ีนอยพูด และขอรองแมใหมาเยี่ยม โดยบอกวานอ ยคิดถึงและรกั แมม าก ขา พเจา พยายามพดู โนมนาวใหแ มมาเยย่ี มนอยใหได ซ่ึงไมคิดวาการเยยี่ มครง้ั นจี้ ะเปน คร้ังสุดทาย ขาพเจาดีใจท่ีนอยไดพบแม และในคืนนั้นเอง นอยไดจากไปอยางสงบ ดูเหมือนการสนทนาในวันนั้น เปนเร่ืองราวที่นอยกังวลและคิดหาทางอยูตลอดเวลา จนกระทั่งนอยไดเลาระบายใหใครสักคนท่ีชวยช้ีแนะและ หาทางสวางใหไ ด ทาํ ใหการจากไปของนอ ยจึงหมดหว ง และไดพบแมเ ปน ครั้งสดุ ทายกอ นทเี่ ขาจะจากไป ขาพเจามาทํางานในเชาวันรุงขึ้น มองไปที่เตียงอันวางเปลา เม่ือวานนอยยังนอนอยู รูสึกใจหาย แตก็คิดวา นอ ยหมดกรรมแลว ไมต อ งทกุ ขท รมานกบั ความเจบ็ ปวดและชวี ติ ทย่ี ากลาํ บาก จากเรอื่ งราวของนอ ย ขา พเจา ภมู ใิ จทไ่ี ดเ กดิ มา เปนขาราชการ ภูมิใจในวิชาชีพพยาบาล ซึ่งเปนงานที่ไดชวยชีวิตคน ชวยเหลือสังคมและรับใชแผนดิน ไมมีวิชาชีพใดท่ีจะ มีโอกาสใหทําบุญ ทําความดี อยางนี้ทุกวัน ทําใหขาพเจาเช่ือวา การทําความดียอมสงผลดีใหกับคนน้ัน ประสบการณที่ ขาพเจา ไดป ระสบพบเจอจงึ อยากนํามาเลา ณ ทนี่ ี้ อยางนอ ยส่ิงทีบ่ ังเกดิ กบั ขา พเจา เขาเรียกวา ความสขุ ในการทํางานมริ ูลืม ขา พเจาขออนุญาตนอ ย (นามสมมติ) ที่ขาพเจานาํ เรื่องราวดีดี มาใหหลาย ๆ ทา นไดอา น หวังวาเร่ืองการดูแลนอย ในครง้ั น้ีคงเปนแบบอยางท่ีดีสําหรับคนรุน ใหม และขอผลบญุ จากการทาํ ดใี นคร้งั นี้มอบใหก บั นอ ย ชาตหิ นามจี ริงขอใหนอ ย เกดิ ในภพภูมทิ ด่ี ีดว ยเทอญ 2 á¡ÇŒ µÒ´Ç§ã¨¢Í§áÁ‹ พว.สมนึก สคุ นธชาติ พยาบาลวิชาชพี หนวยงานอายุรกรรมหญิง แกวตาดวงใจของแม คํานิยามความรักของแมนั้นยิ่งใหญนัก ความหวงใยความหวังดีตอลูกนั้นไมมีวันสิ้นสุด ถึงแม ตวั เองจะมคี วามเจบ็ ปว ย ใกลค วามตายเขา มาทกุ ที กพ็ ยามยามสทู นและเกบ็ ความเจบ็ ปว ยไวเ พยี งคนเดยี ว ดงั เชน ผปู ว ยทา นน้ี ที่มานอนรักษาตัวอยูที่หอผูปวยอายุรกรรมหญิง ครอบครัวน้ีมีกันอยูเพียง 2 คน คือตัวผูปวยและลูกสาว สามีของผูปวย หยารางไปตั้งแตตอนลูกสาวยังเล็ก ดังน้ันผูปวยจึงอยูกับลูกสาวเพียงสองคน ผูปวยเล้ียงดูลูกสาวตามลําพัง เปนเสาหลัก ของบาน ทํางานสงเสียลูกสาวเรียนหนังสือจนจบ โดยสามารถสอบเขามหาวิทยาลัยที่มีช่ือเสียงได หากแตวาบานและ มหาวิทยาลัยอยูไกลกันมาก ดวยความเปนแมกลัวลูกสาวเดินทางลําบาก เหน็ดเหน่ือยที่ตองเดินทางไปกลับทุกวันและ 2 àÃ×Íè §àÅ‹Ò¡ÒôÙáżٻŒ dž ÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3

กลวั อนั ตราย ผปู วยจงึ ใหลกู สาวไปเชา หอพักอยใู กลม หาวิทยาลัย แตด วยความเปนหวงและไมอยากใหแมอ ยบู า นตามลาํ พงั จงึ ไมย อมตกลงในตอนแรก เพ่ือความสะดวกในการไปเรยี นและความปลอดภยั แมจึงใหเ หตผุ ลไปเชนน้ัน ลูกสาวจึงตดั สินใจ แยกไปอยหู อพกั ใกลม หาวทิ ยาลยั ในทสี่ ดุ ลกู สาวจะกลบั มาเยยี่ มแมใ นทกุ วนั หยดุ ชว งหลงั ลกู สาวเรยี นหนกั สามารถกลบั มา เยี่ยมแมไดนอยลง ชวงเวลา 6 เดือนหลัง ระหวางนั้นผูปวยไดทราบมีความผิดปกติเกิดขึ้นกับตน ผูปวยพบกอนเกิดข้ึนที่ เตานมดานขวา และเร่ิมใหญข้ึนเร่ือย ๆ เพราะกังวลเร่ืองคาใชจาย และกลัวลูกสาวกังวลกับส่ิงผิดปกติท่ีเกิดขึ้นกับแม อาจทําใหมีผลกระทบตอสภาพจิตใจกลัวลูกสาวจะคิดมากอาจมีผลตอการเรียน จึงไดปกปดเรื่องน้ีเปนความลับมาตลอด จงึ ไมไปรับการตรวจรักษาทีไ่ หน วันหน่ึงลูกสาวไดกลับมาเย่ียมแมที่บานและพากันไปเดินเลนหางสรรพสินคาแหงหนึ่ง ขณะนั้นผูปวยมีอาการหายใจ หอบเหนื่อย เปนลมหมดสติ ลูกสาวจึงเรียกรถพยาบาลนําโรงพยาบาลโดยเร็วที่สุดระหวางทางผูปวยหมดสติ ออกซิเจน ในเลือดตํ่า ไดรับการใสทอชวยหายใจ นําสงหองฉุกเฉิน โรงพยาบาลเลิดสิน และถูกสงขึ้นมานอนรักษาตอ ที่หอผูปวย อายุรกรรมหญิง หลังจากน้ันผูปวยเร่ิมรูสึกตัว มีอาการกระสับกระสาย พยายามจะดึงทอชวยหายใจออกพรอมกับรองไห มองหนาลูกสาวตลอดเวลา สวนลูกสาวน้ันก็ยืนรองไหไมหาง เพราะสงสารผูเปนแมเชนเดียวกัน ผูปวยไดขอกระดาษและ ปากกาเพื่อเขียนขอความวา “ใสทอชวยหายใจเขาทําไม เขาตองการตายไปเลย” ผูปวยรูตัวดีวาตนเองปวยหนักไมมีทาง รกั ษาหาย จะตายวันนี้วนั พรงุ น้ียังไมร เู ลย ไมอ ยากเปนภาระของลกู สาวไมต อ งการใหลกู มาเหน็ ความทรมานของแม ทันทีท่ี ลกู สาวไดอ า นขอ ความของผเู ปน แม จงึ ตอบกลบั ผเู ปน แมท ง้ั นาํ้ ตาวา “แมค อื กาํ ลงั ใจของหนู เรามกี นั อยู 2 คน หนจู ะไมท ง้ิ แม ไปไหนคะ” ผูปวยไดฟงเชนน้ันน้ําตาก็ไหล และนิ่งข้ึน ภาพที่เห็นคือมือของลูกกุมมือของแมไวแนน แพทยเขาเยี่ยมอาการ และอธิบายถึงเหตุผลการรักษา การดําเนินของโรค ผูปวยรับฟงคําอธิบายและทําตามคําส่ังของแพทยเปนอยางดี แตดวย ความปวดและเหนื่อยแนนผูปวยไดแสดงอาการกระสับกระสายเปนพัก ๆ สีหนาบูดเบี้ยว ลูกสาวไดแตยืนมองอยูหาง ๆ ดวยสีหนากังวลและสงสารผูเปนแมจับใจ โดยขณะน้ันแพทยไดพูดคุยกับลูกสาวพรอมอธิบายการดําเนินของโรค ระยะตา ง ๆ ดวย เพือ่ คลายความกังวล และใหยาเพอื่ บรรเทาปวดแกผูป วย ทาํ ใหผ ูปว ยสามารถหลบั พกั ได ในการตรวจรางกายของแพทย พบวา ตอนน้กี อนท่ีหนา อกขา งขวาไดใหญขึ้นมาก มีอาการบวมแดง มีน้าํ หนอง และ เลือดไหลซึมออกตลอดเวลา แพทยไดสงตรวจทางรังสีวิทยา และตรวจเลือด พบวาผูปวยเปนมะเร็งเตานมระยะสุดทาย มะเรง็ รายไดลกุ ลามไปท่ปี อดแลว ตามความเหน็ ของแพทยและสหวิชาชีพ ไดม ีการวางแผนการรักษารวมกนั พรอ มกบั บอก อาการ การดาํ เนนิ ของโรค ใหก ับลกู สาวไดร ับทราบ เมือ่ ลกู สาวผูปวยทราบแลว กเ็ สยี ใจและรองไหเปนอยางหนัก รูสึกผิดท่ี ไมเคยทราบมากอนเลยวาแมของตนน้ันปวยหนักถึงเพียงนี้ ตนไมเคยแมแตจะสังเกตเห็นอาการผิดปกติท่ีเตานมดานขวา ของผูเปนแม ผูเปนแมเองก็ไมเคยแสดงความเจ็บปวดและวิตกกังวลนั้นเลยแมสักคร้ังเดียว แมยังแสดงความเขมแข็งและ เปน กาํ ลงั ใจใหต นเสมอเมอื่ ตนอยกู บั แม เพราะเหตนุ จ้ี งึ ยง่ิ ทาํ ใหล กู สาวทงั้ สงสาร ทงั้ รสู กึ ผดิ และเขา ไปกอดปลอบแมข องตนไว เปนเวลานาน แพทยไดพูดคุยกับลูกสาวอีกคร้ัง เมื่อการดําเนินของโรคมาถึงระยะสุดทาย ลูกสาวจึงยอมรับและตัดสินใจ รกั ษาแมแบบประคบั ประคองตามความเหน็ ของแพทย ปฏเิ สธการผา ตดั และการใหเคมี ผเู ปนแมก ็เหน็ ดว ยเชนเดยี วกัน ชว งระหวา งการรกั ษาลกู สาวผปู ว ยมาเยย่ี มแมท กุ วนั บางครงั้ ทผ่ี ปู ว ยกระสบั กระสา ยแสดงอาการเจบ็ ปวดอยา งชดั เจน ตอหนาลูกสาว ไมสามารถปกปดความเจ็บปวดไดอีก แตถึงอยางนั้นผูปวยก็ยังพยายามย้ิมใหกับลูกสาว สวนทางพยาบาล เมอ่ื เหน็ อาการดงั กลา วกไ็ มร อชา รายงานแพทยร บั ทราบ ใหย าระงบั ปวด เมอื่ อาการปวดทเุ ลาลงผปู ว ยมสี หี นา ดขี นึ้ ยกมอื ไหว ขอบคุณแพทยและพยาบาลที่เฝาดูอาการทุกคร้ัง ในระยะเวลาตลอดการรักษา แพทยใหการรักษาตามอาการ อาการ เหนื่อยหอบของผูปวยถูกบรรเทาดวยเคร่ืองชวยหายใจและยานอนหลับ อาการปวดก็ถูกบรรเทาดวยยาแกปวดมาเรื่อย ๆ ลูกสาวเดินทางมาเย่ียมผูเปนแมทุกวันหลังเลิกเรียน ระยะหลังมาผูปวยรูสึกวาตนเองเปนภาระแกลูกสาวเปนอยางมาก จึงไดเขียนระบายความรูสึกของตนเองไวในกระดาษวา “ไมอยากอยูแลว เปนภาระ” เน่ืองจากหลังเลิกเรียนลูกสาวจะ àÃ×Íè §àÅ‹Ò¡ÒôÙáżŒ»Ù dž ÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3 3

มาหาแมเสมอ ตนเปนหวงวาลูกสาวจะลําบากและสงผลตอการเรียน ทําใหผูปวยเริ่มกังวลมีสีหนาบึงตึงข้ึนเม่ือลูกสาว มาเยย่ี ม และหนั หลงั ใหพ รอ มกบั เขยี นบอกลกู สาววา ไมต อ งมาเยยี่ มแมท กุ วนั เพราะรถตดิ กลวั ลกู ไมไ ดอ า นหนงั สอื สง ผลกระทบ กับการเรียน และเหนื่อยกับการเดินทางไปกลับ ใหกลับไปอานหนังสือ พักผอน ผูปวยจึงแสดงอาการเอาแตใจ กาวราวใส ลูกสาวเม่ือเขาใกล ลูกสาวนั้นบอกวาตนนั้นเขาใจอารมณท่ีแมแสดงออก แตถึงอยางนั้นก็รูสึกนอยใจ จึงรองไหเสียใจและ เดนิ ออกไปนอกหอผปู ว ย เปน เชน นอ้ี ยหู ลายวนั พยาบาลเหน็ เชน นนั้ จงึ ไดเ ขา ไปพดู คยุ เหตผุ ลกบั ผปู ว ยวา “การกระทาํ เชน นี้ ย่ิงทําใหล กู สาวคดิ มาก ไมมีสมาธิในการเรียน ใหลกู สาวมาอานหนังสอื ขางแมไ ดไหม ลกู สาวจะไดส บายใจ และเคาบอกวา เคาไมไดรูสึกลําบากแคอยากอยูเคียงขางแมและไดดูแลแมของตนเทาน้ันเอง” เม่ือไดยินเชนนั้นผูปวยก็เกิดรอยยิ้มและ มีสีหนาที่เรียบขึ้น เห็นไดชัดวาความกังวลไดลดลง ลูกสาวเขากอดแมของตน และพูดคุยใหกําลังใจกัน หลังจากรักษาได ซักระยะอาการผูปวยน่ิงขึ้นเจ็บปวดนอยลงและสามารถถอยเคร่ืองชวยหายใจได ในท่ีสุดผูปวยสามารถหายใจไดเอง เหนื่อยลดลงชวยเหลือตัวเองไดมากข้ึน เดินเขาหองนํ้าไดเองโดยไมมีอาการเหนื่อยสีหนาแจมใส แพทยจึงไดคุยอาการกับ ลูกสาววาแมดีขึ้นมากไมเหน่ือยแลว สามารถกลับไปพักตอที่บานได ระหวางน้ันเปนชวงที่ลูกสาวกําลังเตรียมสอบ ผูปวย ทราบวาลูกสาวกําลังเตรียมสอบก็เครียด สวนลูกสาวเองก็เกิดความกังวลข้ีนเพราะเกรงวาหากแมกลับบานจะไมมีคนคอย ดูแล เพราะตนก็ตองไปเรียน ดานลูกสาวจึงไดเขามาปรึกษาพยาบาลวาระหวางนี้ท่ีตนกําลังเตรียมสอบ เกรงวาหากผูปวย กลับบานจะมีอาการข้ึนมาอีกอยากใหแมตนอยูที่โรงพยาบาลไปกอนซักระยะหนึ่ง ทางตึกผูปวยจึงยินยอมใหผูปวยอยูตอ อกี ระยะหนงึ่ เพอ่ื เตรยี มความพรอ มและเมอ่ื พรอ มกลบั คอ ยมาปรกึ ษาอกี ครง้ั ลกู สาวเหน็ เชน นนั้ กส็ บายใจขน้ึ ผปู ว ยสหี นา ดขี น้ึ ยอมรับกับสภาพตนเองไดดี เขาใจโรค และปลอยวางกับแผลบริเวณเตานมขางขวาที่แยลงผูปวยไมวิตกกับแผลมองแผล อยา งไมก ลวั ในขณะทพี่ ยาบาลทาํ แผล มสี ว นรว มในการทาํ แผล ยม้ิ และขอบคณุ ทกุ ครง้ั ทไี่ ดร บั การชว ยเหลอื ผปู ว ยชว ยเหลอื ตวั เองไดด ี มีมนุษยสัมพนั ธทดี่ ีกับพยาบาลทกุ คน ในระหวางน้ีทางตกึ ไดป รกึ ษาทมี palliative care เพ่ือรว มดแู ล และให กําลังใจผูปวย ทางทีมไดเสนอแนวทางใหผูปวยไปอยูบานพักเพ่ือจะไดมีคนดูแล แตติดปญหาเร่ืองคาใชจาย ขอน้ีจึงตกไป และอยรู กั ษาทตี่ กึ อายรุ กรรมหญงิ ตอ เมอื่ อยไู ดซ กั ระยะผปู ว ยจงึ ไดบ อกลกู สาววา ผปู ว ยมคี วามประสงคอ ยากกลบั ไปอยทู บ่ี า น ไปเสียชีวติ ทบ่ี า น อยากงั วล และอยาเสียใจกบั เรอื่ งท่ียงั ไมเกิดข้นึ แมย อมรับและเขาใจทุกอยางดี เม่ือผานพนชวงสอบ ลูกสาวเห็นวาแมอาการคงท่ีจึงตัดสินใจรับกลับในวันถัดมา ขอบคุณแพทยและพยาบาลท่ีคอย ดูแลแมต ลอดระยะเวลาที่อยรู พ.เปน อยางดี และกลบั บานดวยสีหนา ท่ีแจมใสท้ังสองคน 4 àÃèÍ× §àÅÒ‹ ¡ÒôÙáż»ÙŒ dž ÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3

3 ¤¡‹Ù ¹Ñ พว.คณัฏฐส์ รณ์ เชษฐชาตรี พยาบาลวิชาชพี ชาํ นาญการ หนว ยงานพิเศษ ชั้น 19 “ คกู นั ” (คทู กุ ข คยู าก) เรอ่ื งที่จะเลา ตอไปน้ี ผปู วยหญิง อายุ 52 ป Admit วนั ที่ 26 มิถุนายน 2560 การวินิจฉยั โรค Spindle cell Sarcoma stage II B (มะเร็งประเภทหน่ึง) หลังผาตัดป 2558 ไดรับยาเคมีบําบัดและฉายแสงครบ สามีเปนคนพาผูปวยมาโรงพยาบาลทุกคร้ัง โดยติดตอเรื่องเอกสารตาง ๆ รวมถึงใหการดูแลผูปวยขณะ Admit คร้ังน้ี มาตามนัดเพื่อตรวจกับแพทย เน่ืองจากมีกอนผิดปกติที่ปอดซาย ผูปวยและสามีหวังวาจะสามารถผาตัดกอนที่ลุกลามไปที่ ปอดได ซงึ่ ในระยะแรก ๆ ไดรับยาควบคมุ อาการปวด (pain control) ดวยยาแกปวด Morphine ฉีด หลังรับทราบขอ มูล ถงึ ภาวะเสี่ยงตา ง ๆ ในการผาตัด ทําใหผปู วยและญาตปิ ฎิเสธการผา ตัด แพทยเ จา ของไขจึง Consult ทมี Palliative care รว มประเมินผูปว ย ในระยะแรก ๆ ผูปวยสามารถลุกนัง่ พดู คยุ ประวตั ติ นเองได โดยใหขอมูลวา เปนคนจงั หวดั ประจวบคีรขี นั ธ มพี นี่ องทง้ั หมด 3 คน เปน ผหู ญิง 2 คน ผูชาย 1 คน ผูป ว ยเปนพ่สี าวคนโต คณุ แมเปน มะเรง็ ปอด เสียชีวิตไปเม่ือ 6 ปที่แลว ผปู ว ยแตง งานอยกู นิ กบั สามมี า 16 ป ไมม บี ตุ ร ทาํ อาชพี คา ขาย เปด รา นขายของชาํ รายไดป ระมาณ 30,000 บาท นสิ ยั สว นตวั หลงั รบั รเู รอ่ื งสาเหตกุ ารตายของแมจ ากมะเรง็ ปอด ผปู ว ยจงึ ดแู ลตนเองอยา งดี รบั ประทานอาหารมงั สวริ ตั ิ ไมด มื่ เหลา ไมส บู บหุ รี่ เมอื่ มเี วลาจะไปวดั ทาํ บญุ รกั ษาศลี 5 เมอื่ รวู า การรกั ษาโดยการผา ตดั ไมเ กดิ ประโยชน ทาํ ใหร สู กึ ทอ ถอย แตห ลงั จากคยุ กบั แพทย บอกวา จะใหย าเคมเี พอื่ ประคบั ประคอง ทาํ ใหเ กดิ กาํ ลงั ใจ ตอ สกู บั ชวี ติ เพราะอยา งนอ ยกม็ สี ามอี ยเู คยี งขา งตลอดเวลาทผ่ี ปู ว ย นอนอยูโรงพยาบาล ซึ่งตั้งแตเรม่ิ เบื่ออาหาร จากฤทธ์ิขางเคยี งของยาเคมี และการดาํ เนนิ ของโรค ผูปว ยจะมอี าการคลน่ื ไส อาเจียน ลกุ เดินไมไ ด กเ็ ห็นมเี พยี งสามที ี่คอยดแู ล เชด็ ทําความสะอาดรา งกายให โดยไมแสดงทาทีรงั เกยี จ หรอื แมแตตอ ง อดหลับอดนอน ก็คอยดูแลเสมอตนเสมอปลาย สําหรับบุคคลท่ีไมเคยเก่ียวกันทางสายเลือดอยางดิฉัน (พยาบาล) ถือวา ผูปวยเปนคนที่โชคดี อยางนอยในบ้ันปลายชีวิตก็ไมถูกละทิ้งจากคนท่ีรัก ณ เวลาท่ีเขียนเร่ืองของผูปวยตอนนี้ ผูปวยเริ่มมี อาการปวดถี่ขึ้น แพทยปรับยาควบคุมอาการปวดให ใสสายเพื่อใหอาหารทางสายยาง และสอนใหสามีชวยใหอาหารทาง สายยาง ซ่ึงตัวสามีของผูปวยเองก็เต็มใจเรียนรู บางมื้อก็จะเพิ่มอาหารเสริมเขาไป โดยจะบอกใหพยาบาลรับทราบ โดยท่ี ดิฉันเคยคุยกบั สามถี งึ ตวั ผปู ว ย จงึ ทราบวา ชว งเวลาท่ใี ชช วี ิตรวมกันมา ทง้ั 2 คน ไมเ คยทะเลาะกนั ถา มีโอกาสไดก ลับบาน ก็จะดูแลกันไปตลอด และถาไมเปนอยางท่ีคิด ก็ขอใหผูปวยไปอยางสงบ ไมทรมาน และรูสึกทําใจไดบางแลว เร่ืองราว หลงั จากน้ี ใหน อ งชายของผปู ว ยเปน คนตดั สนิ ใจ ขอ คดิ สาํ หรบั การใชช วี ติ คู คอื เมอ่ื เราตกลงทจ่ี ะใชช วี ติ อยรู ว มกบั ใครสกั คน ไมจําเปนตองมีลูกมาเปน โซทองคลองใจ เพียงแตเราปฏิบัติตอกันอยางดี ก็สามารถเติมเต็มใหกับครอบครัวได เพราะเรา กําหนดอนาคตเองไมไดทั้งหมด สามีของผูปวยไดผลิต CD ธรรมะเผยแพรใหกับผูปวยและญาติทานอ่ืน ๆ เร่ืองธรรมะช่ือ ชดุ เตรียมพรอ ม โดยอนโุ มทนาบญุ ใหก บั ผปู ว ย ไวเปน กําลงั ใจสําหรบั ผูประสบปญ หาเชนเดียวกบั ครอบครวั ของผปู ว ย ผูปว ยไดถงึ แกก รรมวันที่ 24 ตุลาคม 2560 รวมเวลาทอี่ ยโู รงพยาบาล 120 วัน àÃ×èͧàÅÒ‹ ¡Òôá٠żŒÙ»Ç† ÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3 5

4 ¨Ò¡ä»´ÇŒ Â㨷Õè໚¹ÊØ¢ พว.อังสุมา จันโท พยาบาลวิชาชพี หนวยงานศลั ยกรรมกระดกู หญิง …….จากไปดว ยใจทเ่ี ปน สขุ ……. ผูปว ยระยะสุดทา ยนอกจากจะตอ งเผชญิ กบั ความทุกขทางกายแลว ยงั มคี วามทุกข ทางใจอกี ดว ย ความทกุ ขป ระการหลงั นยี้ อ มสง ผลใหอ าการทางกายทรดุ ลง และไมส นองตอบตอ การรกั ษา หรอื เยยี วยาทางกาย อีกทั้งในทายที่สุดแลวยอมไมอาจทําใหผูปวยจากไปอยางสงบได การจากไปอยางสงบ โดยไมทุรนทุรายหรือทุกขทรมาน อยา งนอ ยในทางจติ ใจนน้ั เปน สงิ่ ทมี่ คี วามสาํ คญั อยา งยงิ่ ตอ ผปู ว ย อนั ทจ่ี รงิ แลว ตอ งถอื วา ความสงบในวาระสดุ ทา ยของชวี ติ เปน สงิ่ มคี า สงู สดุ ประการสดุ ทา ยทมี่ นษุ ยท กุ คน ควรจะไดป ระสบกอ นละจากโลกนไ้ี ป ประสบการณด งั กลา วมใิ ชเ รอ่ื งสดุ วสิ ยั สาํ หรบั ปถุ ชุ นเลย มนษุ ยท กุ คนมคี วามสามารถทจ่ี ะเผชญิ กบั ความตายอยา งสงบ หากมกี ารฝก ฝนมาดพี อหรอื ไดร บั การตระเตรยี ม ชวยเหลอื จากกัลยาณมิตร ผูอยรู อบขางมคี วามสําคัญอยางมากตอ ผปู ว ยระยะสดุ ทาย ไมวา เปนญาตมิ ติ ร แพทย พยาบาล ผูดูแลลว นมีบทบาท ในการชว ยใหผปู ว ยระยะสุดทา ยเผชิญกบั ความตายอยา งสงบ ไมตน่ื ตระหนก ทุรนทุราย มหี ลายสง่ิ ทผ่ี อู ยูรอบขา งสามารถ ทาํ ไดเพอ่ื ใหค วามชว ยเหลือทางจิตใจแกผปู วยเหลา น้ี (จากบทความของพระไพศาล วสิ าโล) ผปู ว ยหญงิ คนหนงึ่ วยั 57 ป เขา รับการรกั ษาตัวในโรงพยาบาลเลิดสินเม่ือวันที่ 2 เดือนธันวาคม พ.ศ. 2559 ผูปวย มารักษาท่ีโรงพยาบาลเลิดสิน ดวยเรื่องมีอาการปวดสะโพกขวา เดินลําบาก แพทยใหนอนโรงพยาบาลเพ่ือการตรวจ วินิจฉัย และพบวาผูปวยเปนมะเร็งระยะแพรกระจาย ซึ่งแพรกระจายไปที่กระดูกท่ัวท้ังรางกาย รวมถึงปอดท้ังสองขาง ขณะทอี่ ยโู รงพยาบาลพบวา ผปู ว ยมกี อ นโตบรเิ วณเตา นมดา นขวา ซงึ่ ตวั ผปู ว ยไมไ ดส งั เกตรา งกายตนเองจงึ ไมเ คยรกั ษามากอ น ไดร บั การวนิ จิ ฉยั วา เปน มะเรง็ เตา นมระยะท่ี 4 แพทยใ หก ารรกั ษาโดยใหย าเคมบี าํ บดั และแนะนาํ ใหผ ปู ว ยเขา รบั การฉายแสง ผปู ว ยไดร บั การรกั ษาโดยใหย าเคมบี าํ บดั 1 ครง้ั หลงั จากนนั้ กป็ ฏเิ สธการใหย าเคมบี าํ บดั เนอื่ งจากผปู ว ยรสู กึ วา ตนเองตอ งมา ทนทุกขทรมานจากภาวะแทรกซอนของยา และตองมาทนโดนแทงเข็มใหนํ้าเกลือ และเจาะเลือดอยูบอย ๆ ตอมาแพทย วางแผนจะใหผ ูปวยกลบั บานเพอ่ื ใหผ ูปวยไดอยกู ับครอบครวั แตผ ูป ว ยปฏิเสธทจี่ ะกลบั บา นขออยโู รงพยาบาลตอ เนอื่ งจาก ผูปวยอยูบานคนเดียวเคยมีลูกหน่ึงคนแตเสียชีวิตจากอุบัติเหตุ ญาติพี่นองก็แยกยายไปมีครอบครัว ซ่ึงไมไดติดตอหากัน นานแลว ผูป วยมีเพยี งแคหลานชายหนึง่ คนท่มี าคอยดูแล ในชวงทผี่ ปู ว ยนอนโรงพยาบาลอาการของโรคก็เร่ิมแยล งเรอ่ื ย ๆ กอนโตที่บริเวณเตานมดานขวาเริ่มแตกเปนแผลมีเลือดไหลซึม และมีกลิ่นเหม็น แพทยใหทําแผลวันละ 2 คร้ังเชา เย็น ผปู ว ยลกุ นงั่ ไมไ ด พลกิ ตะแคงตวั เองลาํ บากจากนาํ้ หนกั ตวั มาก (ผปู ว ยนาํ้ หนกั ประมาณ 90 กโิ ลกรมั ) จงึ ตอ งใชเ จา หนา ทที่ ลี ะ สองถงึ สามคนในการเชด็ ตวั คอยดแู ลพลกิ ตะแคงตวั ใหผ ปู ว ยทกุ 2 ชว่ั โมง โดยปฏบิ ตั แิ ละดแู ลผปู ว ยอยา งสมา่ํ เสมอมาตลอด ทําใหผูปวยไมมีแผลกดทับ ตอมาผูปวยมีอาการปสสาวะไมออก ตองใสสายสวนปสสาวะคาไว เราก็ดูแลทําความสะอาด ตามหลักการพยาบาล มีหลายคร้ังที่ผูปวยพยายามท่ีจะใหเงินกับดิฉัน เพราะคิดวาอยากใหเปนคาตอบแทน ผูปวยพูดกับ ดิฉันวา “ทําไมถึงดูแลฉันดีทั้ง ๆ ท่ีฉันไมใชญาติพี่นองของคุณ” ดิฉันมองสีหนาผูปวยในตอนน้ันรับรูถึงความรูสึกโดดเดี่ยว แววตาแสดงถงึ ความรสู กึ กลวั ในผปู ว ยระยะสดุ ทา ยความทกุ ขท ร่ี บกวนจติ ใจไดอ ยา งมาก ไดแ ก ความกลวั ตา ง ๆ เชน กลวั ตาย 6 àÃÍ×è §àÅ‹Ò¡ÒôÙáżŒÙ»Ç† ÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3

กลวั ท่ีจะถกู ทอดท้งิ กลัวท่จี ะตายไปอยา งโดดเดี่ยว ตลอดจนกลวั ความเจบ็ ปวดที่รมุ เรา ดฉิ นั นาํ หนงั สอื ธรรมะใหผ ูป วยอา น และเปดธรรมะใหผูปว ยฟง เพ่อื บรรเทาจติ ใจ ดิฉันจะมาอยขู า ง ๆ เตยี งผปู วย เมื่อทาํ กจิ กรรมอยางอื่นเรยี บรอย เพราะเมอ่ื ผปู ว ยลมื ตาอยา งนอ ยกย็ งั มคี นอยขู า ง ๆ ไมว า ผปู ว ยอยากจะบอกอะไรดฉิ นั กจ็ ะคอยรบั ฟง เพราะวา ในสภาวะทจ่ี ติ ใจเปราะบาง ออนแออยางย่ิง ผูปวยคงตองการใคร สักคนที่เขาจะพ่ึงพาได คนท่ีจะอยูกับเขาในยามวิกฤต ถามีใครสักคนท่ีพรอมจะให ความรกั แกเ ขาไดอ ยา งเตม็ เปย มหรอื ไมม เี งอื่ นไข เขาจะยงิ่ มกี าํ ลงั ใจทจ่ี ะเผชญิ กบั ทกุ ขภ ยั นานาประการทเ่ี ขา มา จะวา ไปแลว ความรกั อาจเปน สง่ิ ทผ่ี ปู ว ยตอ งการมากทส่ี ดุ มากกวา ยารกั ษาโรคดว ยซาํ้ ในวนั ตอ ๆ มาผปู ว ยเรมิ่ ซมึ ลง เพอ บอ ย เพอ เรยี กชอื่ ญาติ บอกวาฝน ราย พูดคนเดียววา ฉนั ทาํ ผิดไวมาก ฉนั พูดไมด ี ฉันฆา สตั ว ไมเคยคดิ วาตนเองจะมาเจอกับโรคภยั แบบน้ี ดิฉนั จึง ตดิ ตอ กบั หลานชายของผปู ว ยใหม าเยย่ี มผปู ว ยทโ่ี รงพยาบาล จงึ ไดส อบถามถงึ ญาตพิ น่ี อ งของผปู ว ยวา ทราบขา วการเจบ็ ปว ย ของผูปวยหรือไม และใหหาเวลามาเยี่ยมผูปวยบาง หลังจากวันนั้นดิฉันก็ทราบวา ผูปวยยังกังวลเรื่องงานตองการจัดการ เร่ืองทรัพยสินและที่ดินใหหลานชายและนอง จึงไดชวยเหลือจัดการ ขออนุญาตแพทยใหผูปวยไปทําธุระนอกโรงพยาบาล เพื่อใหผ ปู ว ยไดส บายใจ จากวันนั้นมาผูปว ยดูดีขึน้ อีกครงั้ มญี าติมาเยีย่ มและมาคอยดูแลบอยขน้ึ จนกระทง่ั รา งกายตอสกู ับ โรคไมไหว ผูปวยเริ่มหายใจเหน่ือยมากข้ึน ออกซิเจนในรางกายเร่ิมตํ่าลง ชีพจร และความดันโลหิตลดต่ําลง เรายังคงดูแล ผูปวยอยางดีตามแผนการรักษาแบบประคับประคองจนถึงวินาทีสุดทาย ผูปวยไดจากไปอยางสงบ โดยมีญาติพี่นองที่รัก อยขู าง ๆ ในวนิ าทสี ดุ ทายของลมหายใจ “แทจริงแลวใครจะรูวา ชีวิตและความตายเปนสิ่งเดียวกัน ความตายเปนสวนหน่ึงของชีวิต แลวชีวิตก็เปนสวนหน่ึง ของความตาย แตล ะคนรับรูเ รอ่ื งชวี ติ และความตายไมเ หมอื นกัน ไมเทา กัน” ดิฉนั เองไมทราบวา ไดค ลายปมอะไร แตส ง่ิ ที่ไดท ําในตอนน้ีคือการเชือ่ มโยงความรกั และความหว งใย ท่ีทาํ ใหผ ูป วย จากไปอยา งสงบขางคนทีร่ ัก 5 ÊÊÃÃŒÒÒŒ §§ÊÊآآ´´ÇŒÇŒ ¡¡ÒíÒÅôѧãáÙ ¨Å...... พว.จติ รานชุ สุวรรณรนิ ทร์ พยาบาลวชิ าชพี ปฏบิ ตั ิการ หนว ยงานศัลยกรรมเดก็ และศัลยกรรมกระดกู เด็ก สรา งสขุ ดว ยกาํ ลงั ใจ...สรา งสขุ ดว ยการดแู ล… ปจ จบุ นั การดแู ลผปู ว ยระยะสดุ ทา ย (Palliative care) มคี วามสาํ คญั หรือมีบทบาทอยางมาก ในการใหการพยาบาลเพ่ือสงเสริมหรือชวยใหผูปวยไดใชชีวิตในชวงระยะสุดทายของชีวิตอยางมี ความสขุ และสมศกั ดศ์ิ รขี องความเปน มนษุ ย ทง้ั นี้ การดแู ลผปู ว ยระยะสดุ ทา ยตอ งดแู ลใหค รอบคลมุ ทงั้ 4 มติ ิ ทง้ั ทางดา นกาย àÃèÍ× §àÅ‹Ò¡ÒôÙáż»ÙŒ dž ÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3 7

จติ สงั คมและจติ วญิ ญาณ เพอ่ื สง เสรมิ ใหผ ปู ว ยจากไปอยา งสงบสขุ หมดหว ง หรอื ใชช วี ติ ในสงั คมไดอ ยา งปกตสิ ขุ ไมว ติ กกงั วล เกี่ยวกับอาการเจ็บปวยของตนเองหรือระยะการดําเนินของโรคท่ีเปนอยู ครอบครัวพรอมเผชิญกับการสูญเสียผูปวย และ พรอมที่จะยอมรับแผนการรักษาของแพทยท่ีไมไดคาดหวังไว เชน การตัดอวัยวะ (Amputation) ท่ีอยูในระยะการดําเนิน ของโรคทไ่ี มสามารถรักษาดวยวธิ อี ่ืนได หรอื เพอื่ ใหผ ปู วยไดก ลับไปใชช วี ิตอยางปกตสิ ุขในสังคม เปน ตน หอผปู ว ยศลั ยกรรมและศลั ยกรรมกระดกู เดก็ ชนั้ 16 ใหก ารพยาบาลผปู ว ยเดก็ และผปู ว ยผหู ญงิ ทมี่ ภี าวะการเจบ็ ปว ย ทั้งระยะฉุกเฉิน (Acute) และระยะเรื้อรัง (Chronic) ซ่ึงจากสถิติตัวชี้วัดพบวา ผูปวยเด็กท่ีเขารับการรักษาอยางตอเนื่อง และอัตราการครองเตียงสูง คือ ผูปวยเด็กโรคมะเร็งกระดูก (Osteosarcoma) ผูปวยเด็กกลุมน้ีจะเขารับการรักษาตัวเปน ระยะเวลานานมากกวา 1 ป ทาํ ใหผูปวยเด็กกลุมนีข้ าดโอกาสทางดา นสังคมในหลาย ๆ ดาน เชน โอกาสทางดา นการเรียน การศกึ ษา โอกาสในการใชชีวิตรว มกับเพอ่ื น ๆ ในรุน เดียวกัน หรือโอกาสทีท่ ี่จะใชชวี ิตรว มกบั ครอบครัว เปน ตน เน่ืองจาก ผูปวยเด็กกลุมน้ีจะใชชีวิตและเวลาสวนใหญอยูในโรงพยาบาล เพื่อรับการรักษาอยางตอเนื่อง ครอบครัวมีความวิตกกังวล เกย่ี วกบั อาการเจบ็ ปว ยของบตุ ร มคี วามเครยี ดเนอื่ งจากขาดรายไดเ พราะตอ งมาดแู ลผปู ว ยขณะพกั รกั ษาตวั อยโู รงพยาบาล หรือบางครอบครัวไมสามารถท่ีจะมาดูแลผูปวยได 24 ชั่วโมง เน่ืองจากเปนเสาหลักของครอบครัว หากมาดูแลผูปวยจะ ทําใหครอบครัวขาดรายไดที่ตองนํามาใชจายในชีวิตประจําวัน ทําใหผูปวยเด็กตองใชชีวิตอยูโรงพยาบาลเพียงลําพัง หรือ บางครอบครัวเกดิ ปญ หาทะเลาะวิวาท ครอบครวั แตกแยก เปน ตน ดวยเหตผุ ลนท้ี างหอผปู ว ยจงึ ไดม กี ารจดั กิจรรมการดแู ล เพื่อสงเสริมใหผูปวยเด็กกลุมนี้ ใชชีวิตขณะพักรักษาตัวอยูในโรงพยาบาลอยางมีความสุข และกลับไปใชชีวิตในสังคมอยาง ปกติสุข ไมเปนภาระของบุคคลในครอบครัวและสังคม ทางหอผูปวยไดเห็นถึงความสําคัญของการเรียนหนังสือตามระดับ ชั้นเรียนมาตราฐานของภาครัฐ ทางหอผูปวยจึงไดรวมมือกับโครงการศูนยการเรียนสําหรับเด็กเจ็บปวยของโรงพยาบาล มกี ารจดั กจิ กรรมการเรยี นการสอนใหเ ดก็ ๆ บนหอผปู ว ย โดยจดั ตารางการเรยี นการสอนและสอนตามตาราง เชน วชิ าคณติ ศาสตร สอนวนั จันทร เวลา 09.20 น. – 10.00 น. สวนภาคบาย เปน วชิ าคอมพิวเตอร เปน ตน ทางหอผปู ว ยไดอาํ นวยความสะดวก ใหผ ปู ว ยเดก็ และอาจารย โดยจดั โซนใหอ าจารยไ วส าํ หรบั การสอนผปู ว ยเดก็ ทเี่ ขา มาพกั รกั ษาตวั อยใู นโรงพยาบาล แตถ า ผปู ว ย มสี ายน้าํ เกลอื ก็จะน่งั เรียนอยบู นเตยี ง โดยอาจารยจะมานัง่ สอนขา ง ๆ เตียง และเมอื่ พยาบาลหรือเจาหนาทบ่ี นหอผปู ว ย วางจากการทํางานก็จะมาชวยสอนผูปวยเด็ก ชวยสอนผูปวยเด็กทําการบาน หรือใหขอมูลแกผูปวยเด็กในหัวขอที่ผูปวย เดก็ ไมเ ขา ใจ เปน ตน และเมื่ออาจารยไ ดจ ดั กจิ กรรมวาดภาพระบายสตี ามเทศกาลตา ง ๆ เชน เทศกาลสงกรานต งานวันแม งานวนั พอ วันเขาพรรษา เปน ตน เจาหนา ท่บี นหอผูปว ยไดม สี วนรว มในการใหคะแนน เพ่ือหาผชู นะ และไดมอบของขวญั ใหแกผูชนะการประกวด และมีของขวัญใหกับผูปวยเด็กคนอ่ืน ๆ ท่ีเขารวมกิจกรรม เพื่อเปนแรงกระตุนสงเสริมใหผูปวย เดก็ ทกุ คนมคี วามมงุ มน่ั ทจ่ี ะทาํ กจิ กรรมอน่ื ๆ ตอ ไป หรอื เมอ่ื มกี ารสอนการประดษิ ฐส งิ่ ของตกแตง บอรด หรอื ทาํ โมบายใหแ ก เดก็ ๆ เจา หนา ทบี่ นหอผปู ว ยกจ็ ะชว ยสอนเดก็ ๆ รว มดว ย และมสี ว นรว มในการประดษิ ฐส ง่ิ ของเหลา นนั้ และนาํ สงิ่ ประดษิ ฐ ที่ผูปวยเด็กทุกคนทํามาตกแตงในหอผูปวย เชน การทําบอรดใหความรูดานสุขภาพ เปนตน ซ่ึงการทํากิจกรรมรวมกับ ผูปวยเด็กเหลานี้ และการนําส่ิงประดิษฐที่ผูปวยเด็กทํามาใชงานจริงบนหอผูปวย จะทําใหผูปวยรูสึกมีคุณคาในตัวเอง มีความกระต้ือรื้อรนท่ีจะแสดงความคิดเห็นของตัวเอง รูสึกภาคภูมิใจท่ีทุกคนเห็นถึงความสําคัญในส่ิงท่ีผูปวยทํา และมี ความสุขที่ตัวเองไดมีสวนรวมบนหอผูปวย ทําใหหอผูปวยสวยงาม ท้ังน้ีทางหอผูปวยยังเห็นถึงความสําคัญในดานอื่น ๆ ของผปู ว ย เชน วนั คลา ยวนั เกดิ ของผูป ว ย ทางหอผปู วยไดมกี ารจดั กจิ กรรม Happy Birthday ใหก บั ผูปว ยเด็กท่ีมีวันคลา ย วนั เกดิ ในเดอื นเดยี วกนั มกี ารมอบของขวญั ใหแ กเ ดก็ เนอื่ งในวนั สาํ คญั ตา ง ๆ เชน งานสง ทา ยปเ กา ตอนรบั ปใ หม งานวนั ครติ สม าส เปนตน มีการจัดกิจกรรมการแลกของขวัญใหกับผูปวยเด็ก ใหผูปวยเด็กทําการดอวยพรวันขึ้นปใหม และพาผูปวยเด็ก ไปเดินแจกการด ใหกับหอผปู วยอน่ื ๆ เปน ตน 8 àÃÍè× §àÅÒ‹ ¡Òôá٠żŒÙ»Ç† ÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3

เรื่องเลา Palliative care ของหอผูปวยจะเปนเร่ืองเลาเก่ียวกับการดูแลผูปวยเด็กโรคมะเร็งกระดูก (Osteosarcoma) ขณะพกั รกั ษาตวั อยใู นโรงพยาบาลและการจาํ หนา ยผปู ว ยออกจากโรงพยาบาลเพอื่ กลบั ไปใชช วี ติ ในสงั คม โดยทางหอผูปวยจะยกตัวอยางผูปวยเด็กที่อยูในระยะของการพักรักษาตัวอยูในโรงพยาบาลและจําหนายผูปวยกลับบาน กลบั ไปใชช วี ิตในสงั คมไดอยางปกตสิ ุข โดยกรณศี ึกษาเปนผูปว ยเดก็ ผูชาย อายุ 13 ป ใชช ่อื ยอ วา “นอง ฟ.” นอง ฟ. เขา รับ การรักษาดวยประวัติ 3 วันกอนมาโรงพยาบาล สังเกตเห็นตนขาซายมีขนาดโตข้ึน ไมมีอาการปวด สามารถเดินไดปกติ ไมไดไปตรวจรักษาที่สถานพยาบาลใด ประวัติการรักษาเดิมนอง ฟ. เคยเขารับการรักษาดวยเรื่องของโรคมะเร็งกระดูก ทตี่ นขาซา ย (Osteosarcoma Lt. distal femur) และไดรบั การรกั ษาดวยการผา ตดั Wide resection with allograft & hinge knee prosthesis 19/05/2559 และไดร บั การรกั ษาดว ย เคมีบําบดั Chemotherapy ครบ 12 ครั้ง นอ ง ฟ. เขา รับ การรักษาครั้งนี้ดวยเร่ืองของการกลับมาเปนซ้ํา (Recurrent) แพทยวินิจฉัยโรคแรกรับดวยเร่ือง R/O Recurrent osteosarcoma Lt. distal femur (การกลับมาเปนซํ้าของมะเร็งตําแหนงเดิม) ซ่ึงในครั้งน้ี สงผลใหผูปวยรายนี้มี ความเครยี ดและวติ กกงั วล มสี หี นา ทเ่ี ศรา หมอง รอ งไห ซง่ึ ปกตนิ อ ง ฟ. เปน คนรา เรงิ สดใส ชอบรอ งเพลง สว นทางดา นครอบครวั ของผูปว ยสังเกตเห็นไดช ัดวามคี วามวติ กกังวลเก่ยี วกับอาการเจบ็ ปว ยของนอง ฟ. มารดารองไห บน สงสารลกู และภาวนา ไมใ หน อ ง ฟ. กลบั มาปว ยดว ยโรคเดมิ อกี ครงั้ บน ภาวนาขอใหก อ นทต่ี น ขาลกู เปน เพยี งกอ นนาํ้ แรกรบั มาขณะพยาบาลซกั ประวตั ิ พยาบาลสงั เกตเหน็ ผปู ว ยและมารดามสี หี นา วติ กกงั วล พยาบาลจงึ หยดุ ซกั ประวตั แิ ละไดพ ดู คยุ กบั ผปู ว ยและมารดา เปด โอกาส ใหผูปวยและมารดาไดพูดคุยระบายความรูสึกที่อยูขางใน พยาบาลน่ังรับฟงดวยทาทีสงบ และพูดคุยใหกําลังใจ ผูปวยและมารดา หยุดการซักประวัติและจัดสถานท่ีใหผูปวยและมารดาไดพักผอน เชาวันตอมา แพทยเจาของไขไดมา เย่ียมผูปวย ไดพูดคุยกับมารดาและผูปวย และวางแผนที่จะสงผูปวยไปตรวจพิเศษขางนอก เพ่ือหาสาเหตุของกอนบริเวณ ตนขาซาย พยาบาลบนหอผูปวยไดพูดคุยและใหคําแนะนําในเร่ืองของการตรวจพิเศษ ขอดีและขอเสีย และไดติดตอ ประสานงานเพ่ือเตรียมตรวจนอกโรงพยาบาลให ไดใหขอมูลในเร่ืองของการปฏิบัติตัวกอนและหลังการตรวจพิเศษ พูดคุย และจับมือมารดาเพื่อใหัมารดาคลายความวิตกกังวลกับผลการตรวจ เมื่อผลการตรวจออกมาและพบวามีการกลับเปนซ้ํา ของมะเร็งตําแหนงเดิม แพทยไดใหมารดามาพูดคุยในหอง เพื่อแจงผลการตรวจพิเศษ และใหมารดามีสวนรวมในการ วางแผนการรักษาของผูปวย โดยแพทยแจงวากอนเนื้อมีขนาดโตขึ้นมากกวาเดิม ในบริเวณตําแหนงเดิม อาจจะตอง amputation (ตัดขา) ดานซายทิ้ง เพื่อการอยูรอดของผูปวย เน่ืองจากกอนมะเร็งยังไมลุกลามไปยังอวัยวะตําแหนงอ่ืน ๆ มารดาขอกลับไปปรึกษาญาติถึงเรื่องแผนการรักษาเพราะทําใจไมไดท่ีจะตัดขาลูก กลัวลูกจะพิการ หลังจากคุยกับแพทย เจาของไขเสร็จมารดามีสีหนาเศราหมอง วิตกกังวลและเครียดเก่ียวกับการตัดขาของบุตร รองไห บอกสงสารลูก พยาบาล บนหอผปู วยไดเขา มาพดู คยุ ใหกาํ ลงั ใจ บอกขอ ดีและขอเสยี ของการรักษา ใหม ารดาตัดสนิ ใจเกี่ยวกบั การรกั ษาของบตุ รเอง โดยทัง้ นี้ ตอ งไดรบั ความสมคั รใจจากบตุ รหรือผปู วยดว ย มารดาปฏเิ สธเรอื่ งการผาตดั บอกทําใจไมไ ดข อเลอื กเปนการรกั ษา ดวยการใหยาเคมีบําบัดเหมือนคร้ังแรก แพทยเจาของไขยอมรับผลการตัดสินใจของผูปวยและใหติดตอประสานงาน อาจารยที่ใหยาเคมีบําบัด แพทยผูเชี่ยวชาญ Oncologist หรือเรียกวาแพทย Onco (วิทยามะเร็ง เปนสาขาหน่ึงของวิชา แพทยศาสตรที่ศึกษาเก่ียวกับเนื้องอกหรือมะเร็ง) มาดูผูปวย ซึ่งก็แนะนําใหตัดขาซายแตมารดาปฏิเสธ แพทยจึงเริ่มยา CMT cycle 1 Neo-adjuvant ขณะใหยา CMT ผปู ว ยไมเ กดิ ภาวะแทรกซอน พยาบาลบนหอผปู วยไดจดั กิจกรรมใหผูปว ย ทําขณะไดร บั ยา CMT เชน การรอ งเพลงท่ีผปู ว ยชอบ การวาดภาพระบายสี เปนตน ผูปวยมสี ีหนา สดชนื่ ขนึ้ ย้มิ แยมแจมใส แตการใหยา CMT ไมไดทําใหกอนท่ีขาซายลดลง มารดาจึงตัดสินใจใหผูปวยผาตัด แตไมใหตัดขาซาย แพทยจึงเตรียม ผาตดั กอนเน้ือบางสวนและยายเสน เลอื ด 14/09/2560 ผปู วยมสี หี นาวติ กกงั วล บอกไมอ ยากเขาหอ งผา ตัด พยาบาลจงึ ให คําแนะนําผูปวยในเร่ืองของขอดีของการผาตัด การปฏิบัติตัวกอนและหลังการผาตัด การเตรียมตัวในคืนกอนวันผาตัด àÃ×èͧàÅ‹Ò¡ÒôÙáżŒ»Ù †ÇÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3 9

โดยเตรียมเอกสารใหผูปวยและมารดาอานและทําความเขาใจ พรอมเปดโอกาสใหผูปวยและมารดาซักถามขอมูลท่ีสงสัย เพิ่มเต่ิม หลงั การผาตดั ผปู ว ยมปี ญหาในเรื่องของแผลซมึ แผลไมติด พยาบาลไดใ หก ารพยาบาลในเร่ืองของการทําแผลดว ย หลักสะอาด นมุ นวลและเบามอื แนะนําผปู วยและมารดาในเรื่องของการปฏบิ ัตติ วั เพอื่ สงเสริมการหายของแผลและปองกัน การตดิ เชอื้ บรเิ วณแผล โดยจัดใหผปู วยรบั ประทานไขขาวม้ือละ 1 ฟอง โดยพยาบาลกระตุนใหผ ปู วยรบั ประทานอาหารทม่ี ี โปรตีนสูง จัดสิ่งแวดลอมรอบเตียงใหสะอาดและเหมาะตอการพักผอน มารดาและผูปวยมีสีหนาวิตกกังวลเก่ียวกับแผล พยาบาลบนหอผูปวยจึงไดพูดคุยใหกําลังใจและเปนครูท่ีแนะนําเกี่ยวกับวิธีการปฏิบัติตัวเพื่อสงเสริมการหายของแผล มารดารับทราบและสีหนาดูคลายความวิตกกังวลลดลง มารดาสอบถามเก่ียวกับแผนการรักษาหลังจากการผาตัดและ บนอยากกลับบานเน่ืองจากพักรักษาตัวอยูในโรงพยาบาลนาน ขาดรายได พยาบาลบนหอผูปวยจึงไดแจงแพทยเจาของไข ใหรับทราบ แพทยประเมินอาการของผูปวยและแผลผาตัด จึงใหสงปรึกษาแพทยที่ใหยาเคมีบําบัดเพ่ือจะใหยาเคมีบําบัด คร้ังท่ี 1 หลังการผาตัด เมื่อแพทยแจงใหผูปวยและมารดาทราบ มารดาคลายความวิตกลดลง พยาบาลบนหอผูปวยจึงได ติดตอ ประสานงานกับแพทย Onco เมอ่ื แพทยมาดผู ูปวยพบวาแผลยงั ไมต ดิ พยาบาลบนหอผปู ว ยจึงไดตดิ ตอประสานงาน กับแพทยเจาของไขเพ่ือยืนยันการไดรับยา และสุดทายผูปวยไดรับการใหยา CMT ระหวางใหยาผูปวยไมมีปญหาหรือเกิด ภาวะแทรกซอ นจากการใหยา แตภายหลงั จากการใหย าเสร็จ พบวา ตนขาซา ยมอี าการบวม พยาบาลบนหอผปู ว ยจึงไดแ จง แพทยเจาของไขทราบ แพทยเจาของไขจึงสง Film ดวน และสง MRI ดวน พยาบาลบนหอผูปวยจึงติดตอประสานงาน สงนัดทํา MRI ดวนและเตรียมความพรอมผูปวย มารดาและผูปวยมีสีหนาวิตกกังวลเก่ียวกับตนขาซายท่ีบวมข้ึนมา พยาบาลบนหอผูปวยจงึ ไดพ ดู คยุ ใหก าํ ลังใจและบอกอยา วติ กกงั วล รอผลการตรวจพิเศษกอน และเปดโอกาสใหผ ูปวยและ มารดาไดอ ยกู ันตามลาํ พัง และระบายความรสู ึกท่อี ยขู า งใน แพทยม าตรวจเยีย่ มอาการ สงั เกตเห็นมารดาของผูป วยมสี หี นา วิตกกังวล จึงบอกพยาบาลใหเรียกมารดามาคุย พรอมกับผลการตรวจพิเศษใหผูปวยทราบ วาผลการตรวจยังไมแนชัด ตอ งรอแพทยผ ูเ ชี่ยวชาญดานการอา นผล MRI อานกอ น แตผ ลคราว ๆ คาดวา นา จะเปน น้ํา แตหากผลการตรวจ MRI พบวา เปนกอนมะเร็งกลับมาอีกคร้ัง มารดาจะตัดสินใจตัดขาซายไหมครับ มารดาตอบตกลงเพราะสงสารลูก เม่ือผลการตรวจ ออกมาพบวา เปน การบวมนาํ้ ของเนอื้ เยอื่ แพทยจ งึ แจง ใหม ารดาและผปู ว ยทราบเกย่ี วกบั ผลการตรวจ มารดามสี หี นา ยมิ้ แยม ใบหนา สดชนื่ คลายความวติ กกงั วลเกย่ี วกบั ผลการตรวจพเิ ศษของผปู ว ย แพทย Onco ไดม าตรวจเยย่ี มผปู ว ยและบอกใหผ ปู ว ย กลบั บา นได นดั อกี ที วนั ที่ 29/10/2560 มารดาจงึ ไดแ จง แพทยเ จา ของไขว า อยากกลบั บา น อยโู รงพยาบาลนาน เปน หว งงาน ทบี่ า น สามที าํ งานคนเดยี วและตอ งดแู ลบตุ รคนเลก็ อกี 1 คน รายจา ยเพมิ่ ขน้ึ รายรบั ลดลง แพทยเ จา ของไขจ งึ ใหผ ปู ว ยกลบั บา น นัดพรอมการตรวจของแพทย Onco ดวย พยาบาลบนหอผูปวยไดใหคําแนะนําในการปฏิบัติตัวเมื่อกลับบานตามหลัก D-METHOD ย้ําในเร่ืองของการสังเกตอาการผิดปกติที่ตองรีบกลับมาพบแพทย และการไปลางแผลวันเวนวันที่สถาน พยาบาลใกลบาน มารดารีบโทรแจงใหญาติมารับ ผูปวยเปลี่ยนเสื้อผาเตรียมตัวกลับบาน ผูปวยและมารดามีสีหนาสดชื่น ยมิ้ แยม แจม ใส ดใี จทจ่ี ะไดก ลบั บา น กลา วขอบคณุ แพทยเ จา ของไขแ ละพยาบาลบนหอผปู ว ยทด่ี แู ลผปู ว ยดว ยความเปน มติ ร ไมร งั เกยี จผปู ว ย ไมแ บง ชนชนั้ วรรณะ ในกรณขี องนอ ง ฟ. ระหวา งเขา รบั การรกั ษาตวั อยใู นโรงพยาบาล สงั เกตไดช ดั วา ผปู ว ย และมารดามีความวิตกกังวลเก่ียวกับอาการเจ็บปวยและแผนการรักษา ทางหอผูปวยไดใหการพยาบาลดวยหัวใจของ ความเปน มนษุ ย ใหผ ปู ว ยและมารดาตดั สนิ ใจเกย่ี วกบั แผนการรกั ษาของแพทยเ อง โดยพยาบาลมหี นา ทเ่ี ปน คณุ ครใู หค าํ ปรกึ ษา และแนะนาํ ถึงขอ ดีและขอเสยี ของการรกั ษา มกี ารจดั กิจกรรมภายในหอผูปว ยโดยรวมมือกบั โครงการศูนยการเรยี นสาํ หรับ เดก็ เจบ็ ปว ยใหม กี จิ กรรมสาํ หรบั ญาตแิ ละผปู ว ยทาํ เชน การทาํ ดอกดารารตั นเ พอื่ พอ รว มกบั ผปู ว ยและญาตคิ นอน่ื ๆ มกี ารจดั การ เรียนการสอนใหผูปวยขณะเขาพักรักษาตัว โดยอาจารยผูสอนมีขอมูลจากโรงเรียนท่ีผูปวยเคยเรียนมาสอนเปนชีสกระดาษ มีท้ังขอสอบกลางภาคและขอสอบปลายภาคมาใหผูปวยทํา พยาบาลบนหอผูปวยไดรวมสอนการบานใหผูปวย อธิบาย เนอื้ หาในหวั ขอ ทผี่ ปู ว ยไมเ ขา ใจ และใหผ ปู ว ยสาธติ ยอ นกลบั ในเนอ้ื หานน้ั ๆ รว มกบั ผปู ว ยในการประดษิ ฐส งิ่ ของ เชน การทาํ 10 àÃÍè× §àÅ‹Ò¡ÒôÙáżٌ»Ç† ÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3

กรอปติดบอรด การทาํ โมบาย การทําดอกไม เปน ตน และนําของท่ผี ปู วยประดิษฐม าประดับใชในหอผปู วย ใหผูปว ยรว มทาํ นวตกรรม CQI โดยสอนผูปวยพับเสื้อและใหผูปวยวาดภาพลงบนเสื้อนอยรอยใจ และนํามาใชกับผูปวยและผูปวยเด็ก คนอ่ืน ๆ เปนตน ใหผูปวยแสดงออกในสวนท่ีผูปวยชอบ เชน การรองเพลง และจัดกิจกรรมประกวดการรองเพลง บนหอผูปวยขึ้น เพื่อสงเสริมใหผูปวยไดแสดงออกในส่ิงท่ีผูปวยชอบ เปนตน ซึ่งการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนน้ี ทําให ผปู วยไมไดมีปญ หาปมดอ ยเก่ยี วกับการเรียนการสอน ไดเรยี นรใู นระดับช้ันเดยี วกนั กับเพอ่ื น ๆ ไมทาํ ใหผปู ว ยรสู ึกตวั เองวา ไมไดเรียนหนังสือ ถึงแมจะเขาพักรักษาตัวอยูในโรงพยาบาล แตทุกคนยังใหความสําคัญและเห็นความสําคัญของการเรียน ทีผ่ ูปว ยควรไดรับ นอกจากนที้ างหอผปู ว ยยงั ไดจ ดั กจิ กรรมสขุ สนั ตว นั เกดิ ใหแ กน อ ง ฟ. เมอ่ื ถงึ วนั คลา ยวนั เกดิ ของนอ ง ฟ. ทางหอผปู ว ยได รวมมือกับอาจารยจัด Happy Birthday ใหผูปวย โดยมีเคกมาเซอรไพร(Surprise)ใหกับผูปวย และจัดกิจกรรมใหผูปวย ตกั บาตรทาํ บญุ เนอื่ งในวนั คลา ยวนั เกดิ โดยนมิ นตพ ระมาบนหอผปู ว ย และใหผ ปู ว ยคนอนื่ ๆ ในหอผปู ว ยรวมทาํ บญุ ตกั บาตรดว ย ใหผูปวยรองเพลงท่ีผูปวยชอบในวันเกิด และชวนผูปวยคนอ่ืน ๆ มารวมกิจกรรม การจัดกิจกรรมนี้ทําใหผูปวยมีรอยยิ้ม รูสึกมีความสุขท่ีทุก ๆ คนเห็นความสําคัญของตนเอง ไมปลอยใหตนเองตองอยูอยางเด่ียวดาย เจาหนาที่ทางหองผูปวยได ใหความสําคัญในดานตาง ๆ แกผูปวย โดยดูแลผูปวยดวยหัวใจของความเปนมนุษย ทําแผลดวยความนุมนวล พูดคุยดวย ทาทางสุภาพ และเปนมิตร จัดกิจกรรมการเรียนการสอนใหผูปวย ใหความสําคัญในเรื่องของวันสําคัญตาง ๆ ของผูปวย เชน วนั คลา ยวันเกิด เปน ตน เพ่อื ไมใ หผูปวยรสู กึ วา ตัวเองมีปมดอยในทกุ ๆ เร่อื ง และสง เสรมิ ใหผูป ว ยภาคภมู ใิ จในตนเอง ในทุก ๆ ดา น 6 Who Care ´áÙ Å´ŒÇÂ㨠พว.ศรัณทิพย์ คํามลู พยาบาลวชิ าชีพ พว.วรรณภา โอฐยิม้ พราย พยาบาลวิชาชีพชาํ นาญการ หนว ยงานอายุรกรรมรวม เกิด แก เจ็บ ตาย การเวียนวายในวัฏสงสาร เปนวงจรของชีวิตมนุษย ซึ่งลวนเกิดในโรงพยาบาลทั้งสิ้น ขาพเจา พยาบาลวชิ าชีพ ประจาํ หอผปู วยอายรุ กรรมรวม เปนผูหนึ่งท่ีรวมในวงจรน้ี และขา พเจา ยงั มีสวนรวมท่ีจะทาํ ใหวงจรชวี ิตน้ี หมนุ เวยี นไปโดยราบรนื่ ดว ยขอ ความทข่ี า พเจา และเพอื่ นรว มวชิ าชพี จาํ ไวไ มล มื เลอื นเมอื่ เขา มาเปน สว นหนง่ึ ของสถาบนั แหง น้ี โรงพยาบาลเลดิ สนิ กรมการแพทย “ดแู ลดว ยใจ หายไดด ว ยเทคโนโลย”ี àÃèÍ× §àÅ‹Ò¡ÒôÙáżٌ»Ç† ÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3 11

ในเชาวันทํางานวันหน่ึง ขาพเจาไดรับผูปวยหญิงไทย วัย 52 ป ไวในความดูแล ญาตินําสงดวยอาการเหน่ือยหอบ ไอมีเสมหะ และปวดเม่ือยตามรางกาย หลังไดรับการดูแลรักษาจนอาการเหน่ือยทุเลาลง ผลการตรวจเสมหะเปนปกติ ผปู ว ยยงั คงมอี าการปวดเมอื่ ยตามตวั ปวดหลงั และไมส ามารถเดนิ และปฏบิ ตั กิ จิ วตั รประจาํ วนั ไดต ามปกติ ทมี แพทยผ รู กั ษาจึง ไดร วมคนหาสาเหตุ พบวา ผปู วยรายน้ี เปน มะเร็งทีป่ อดและลามไปท่กี ระดูก ผูปว ยทุเลาอาการเหน่อื ย แตย ังใหอ อกซเิ จน ทางจมูก และเร่ิมฟนฟูรางกายจนฟนหายใกลเคียงปกติ พยาบาลเจาของไขจึงไดนัดญาติในการพบแพทยเพ่ือทราบผล การวนิ จิ ฉยั โรค และแผนการดแู ลตอ เนอื่ ง และการเตรยี มผปู ว ยเพอื่ กลบั ไปดแู ลตอ ทบ่ี า น หลงั จากทญ่ี าตทิ ราบวา ทมี ผรู กั ษา จะจาํ หนา ยผปู วยและใหร บั ผปู ว ยกลบั ไปดแู ลตอ ที่บาน ญาตมิ สี หี นา กงั วลใจ แตไดตอบรับทีจ่ ะนําผูป วยกลับไปดแู ลตอ เรื่องนี้ไมนาจะเกิดข้ึนได แตก็เกิดข้ึนแลว ในสัปดาหตอมา เมื่อแพทยเตรียมจําหนายผูปวย ญาติผูปวยไดแจงวา ใหท มี ผรู กั ษา ตดิ ตอ ยา ยผปู ว ยไปทโี่ รงพยาบาลจฬุ าลงกรณ เนอ่ื งจากคน หาขอ มลู เพม่ิ เตมิ วา ทนี่ ม่ี ศี นู ยช วี รกั ษ ทจี่ ะดแู ลผปู ว ย โรคมะเรง็ ตอ เนอื่ งได ทมี ผรู กั ษาและทมี การพยาบาลไดแ จง ใหท ราบวา ในการยา ยผปู ว ยไปรบั การรกั ษาตอ ทโ่ี รงพยาบาลอน่ื นน้ั ผปู วยตอ งเสยี คา ใชจ า ยเอง ในขณะท่ีญาติพยายามจะส่อื สารใหมีการยายผปู ว ยไปทศ่ี นู ยน ี้ จงึ เกดิ ขอ ขัดแยงจากความเขา ใจ ไมต รงกัน ในท่ีสุดญาติไดประสานไปท่ีศูนยชีวรักษ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณดวยตนเอง และในเย็นวันนั้น พยาบาลประจําทีม การดูแลผูปวยแบบประคับประคอง ไดสอบถามขอมูลผูปวยรายน้ีเพิ่มเติมจากพยาบาลประจําหอผูปวยอายุรกรรมรวม ทีมการพยาบาลจึงไดทราบวา ศูนยชีวรักษ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณน้ัน คือทีมการดูแลผูปวยแบบประคับประคอง ทท่ี มี การดแู ลผปู ว ยแบบประคบั ประคอง ของโรงพยาบาลเลดิ สนิ ไดน าํ แนวทางมาปรบั ใชเ พอื่ ใหเ กดิ การดแู ลผปู ว ยระยะสดุ ทา ย โดยจัดต้งั ศนู ยชีวรกั ษ Palliative care โรงพยาบาลเลิดสินขน้ึ ซ่ึงพยาบาลประจําหอผปู ว ยอายรุ กรรมรวม ไดด าํ เนนิ การ ตามแนวทางทันที ศูนยชีวรักษ Palliative care โรงพยาบาลเลิดสิน ไดเร่ิมดําเนินการ ระยะแรก และปรับปรุงพัฒนาอยางตอเนื่อง ทีมประกอบดวยแพทย พยาบาล และสหสาขาวิชาชีพ การดูแลแบบประคับประคองอยางเปนทีม จึงเกิดข้ึนที่หอผูปวย อายุรกรรมรวม เปนคร้ังแรก โดยเร่ิมต้ังแตการเขียนปรึกษา หลังจากน้ันแพทยไดมาตรวจเยี่ยมและประเมินผูปวยดวย การรักษาทางกายใหผ ปู ว ยทุเลาจากอาการปวด การพดู คุยสนทนากับญาตผิ ดู แู ล และการวางแผนรว มกนั ในการดแู ลผปู วย แบบประคับประคอง จนถึงวาระสุดทายของชวี ิตใหผ ปู วยไดจ ากไปอยา งสมคณุ คา ความเปน มนุษย กวาจะเกล้ียกลอมใหญาติยอมรับความจริงที่เกิดข้ึน เราตองใชความพยายามอยางมาก เน่ืองดวยผูปวยรายนี้ไมมี ครอบครัว แตพักอยูกับญาติพ่ีนอง ในระหวางท่ีเร่ิมมีอาการปวย ผูปวยไมมีรายไดและยังกูยืมเงินเพ่ือมาลงทุนการคาเพ่ือ หาเงินเลี้ยงดตู ัวเอง ไมใ หเปนภาระของพี่นองคนอ่ืน ๆ ญาตนิ ้ันทกุ ขใจอยูแลว ท่ีไดร ับทราบวา ผปู ว ยเปนมะเรง็ ระยะสดุ ทาย เปน ความเจ็บปวดทางใจ และยงั มคี วามเดือดรอนทางกายท่ีจะตอ งหาเงนิ มาใชห นีแ้ ทนเมอ่ื ผปู ว ยถึงวาระสุดทา ยของชวี ติ ขาพเจาวาวุนใจเหลือเกิน ทุกขยากทางกายของขาพเจาท่ีตองปฏิบัติงานในเวลาท่ีผูอ่ืนพักผอนกันแสนสบาย กับ ความกังวลใจท่ีอาจไปไมทันงานเล้ียงแสดงความยินดีกับพ่ีสาวที่ไดสมาชิกใหมในครอบครัว ยังไมเทากับความเจ็บปวดทาง กายของผปู ว ยรายน้ี อกี ทง้ั การทผ่ี ปู ว ยเรมิ่ ไมร สู กึ ตวั ไมส ามารถสอื่ สารบอกเลา เรอื่ งราว ไมแ มแ ตจ ะกลา วคาํ ขอบคณุ หลานสาว ที่มาดูแลเธอตลอดเวลา สามสัปดาห ในหอผูปวยแหงนี้ หลานสาวผูปวยคงทุกขใจดวยเชนกัน เน่ืองจากการมาเย่ียมผูปวย ในหอผปู ว ยสามญั นนั้ มเี วลากาํ หนดไวช ดั เจน หากคา่ํ นจี้ ากมาผปู ว ยยงั หายใจได พรงุ นเ้ี ชา ผปู ว ยจะยงั อยรู อหลานสาวหรอื ไม เมอื่ ใกลถ งึ วาระสดุ ทา ยของชวี ติ ผปู ว ยเรมิ่ มอี าการทางกายทรดุ ลง ญาตมิ ที า ทยี อมรบั ในการทจ่ี ะจากไปและตอ งการอยใู กลช ดิ ผปู ว ยใหน านเทาท่ีจะทาํ ได กอนผปู ว ยจะจากไปอยางสงบ หอผปู วยอายุรกรรมจงึ ไดต ิดตอ ขอยายผปู ว ยไปในหนวยงานทม่ี ี พ้นื ทอ่ี ํานวยความสะดวก ทท่ี ่สี งบ ท่ซี ่งึ คลา ยบานมากทีส่ ุด เพราะบานคอื สถานทีอ่ บอนุ ที่สดุ สําหรบั มนษุ ย แพทยเจาของไข จงึ ยา ยผปู ว ยไปรบั การรกั ษาตอ ทหี่ อผปู ว ยพเิ ศษประกนั สงั คม ชนั้ 19 หลงั จากยา ยไปในวนั รงุ ขน้ึ ผปู ว ยไดเ สยี ชวี ติ อยา งสงบ ทามกลางหลานสาวทีอ่ ยดู วยกนั มาตลอดชวี ิต 12 àÃÍ×è §àÅÒ‹ ¡ÒôÙáż»ŒÙ †ÇÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3

ขา พเจา ในฐานะตวั แทนของทมี พยาบาลผดู แู ลผปู ว ยรายน้ี ขอแสดงความเสยี ใจตอ ครอบครวั ตลอดเวลาทไ่ี ดท าํ การรกั ษา อยใู นโรงพยาบาล หากมสี ง่ิ ใดท่ีแพทย พยาบาลและเจาหนา ท่ที กุ คน ไดกระทาํ การใด ๆ ซ่ึงเปน การลว งเกิน ไมว าดว ยกาย วาจา ใจ จะโดยตงั้ ใจ หรือไมไดต ั้งใจก็ตาม ขออโหสกิ รรมแกขาพเจา ทั้งหลายในโอกาสนีด้ วย ขออาํ นาจคุณพระศรรี ัตนตรยั โปรดไดดลบันดาลใหดวงวิญญาณของคณุ ไปสสู ขุ ตใิ นสมั ปรายภพ ดวยเทอญ 7 ¤¡ÒÇÃÒ´ÁáÙÃÅѡʤÃÇÒŒ Ò§ÁࢌÒ㨠พว.นงนุช วังชัยศรี พยาบาลวิชาชพี ชาํ นาญการ หนวยไตเทยี ม “คุณพยาบาลคะ ปาไมอยากลางไต” ปาเงาะ (นามสมมติ) หญิงไทยวัยหกสิบกวา ป รปู รางทวมผิวสองสีหยาบกรา น ดูแลกิจวัตรประจําวันตนเองไดมาโดยตลอด แตมาโรงพยาบาลคราวนี้ ออนเพลีย เหนื่อยงาย รับประทานอาหารไดนอย ดว ยโรคไตวายเรอ้ื รงั ระยะสดุ ทา ย...เสยี งของปา เงาะดงั ชดั มาก ถงึ แมป า เงาะจะเปน ผปู ว ยอยกู ต็ าม แรงดไี มม ตี ก เพราะกาํ ลงั บน วา บตุ รสาวกบั บตุ รเขย ทจี่ ะใหป า เงาะเลอื กวธิ ลี า งไตทางชอ งทอ ง จนผปู ว ยอนื่ หนั มามอง หลงั จากไดร บั คาํ ปรกึ ษาการบาํ บดั ทดแทนไตจากพยาบาลแลว ดว ยขอ จาํ กดั ทางการเงนิ ทไ่ี มส ามารถไปฟอกเลอื ดรวมคา เดนิ ทางแลว เกอื บสองหมน่ื บาทตอ เดอื น จงึ เลอื กวางแผนการดแู ลดว ยวธิ ลี า งไตทางชอ งทอ งดว ยสทิ ธบิ ตั รทอง ตอ งเปลยี่ นถา ยนา้ํ ยาทกุ วนั วนั ละสค่ี รง้ั ทาํ แผลวนั ละครงั้ ปรับเปล่ียนพฤติกรรมการรับประทานอาหาร ปาเงาะปฏิเสธการทําทันที เพราะสามีท่ีอยูดวยกันกับปาเงาะ ปฏิเสธท่ีจะ ชว ยดแู ล ตอ งทาํ งานกลบั บา นดกึ แทบทกุ วนั สว นบตุ รสาวและบตุ รเขยตอ งการใหป า เงาะมชี วี ติ อยตู อ ไป จาํ เปน ทจ่ี ะเลอื กลา งไต นับตั้งแตสามีคนแรกซ่ึงเปนพอของบุตรสาวคนน้ีเสียชีวิตลง ปาเงาะก็ไมไดเลี้ยงดูบุตรสาวคนนี้เลย ออกไปทํางาน ตามทต่ี า ง ๆ และอยกู นิ กบั สามคี นใหม ซงึ่ อายอุ อ นกวา หลายป ไมม บี ตุ รดว ยกนั ความสมั พนั ธ ปา เงาะกบั บตุ รสาวถอื วา ไมไ ด รูสึกถึงการเปนแมลูกกัน ตางคนตางมีครอบครัวไปมาหาสูนาน ๆ ครั้ง แลวใครจะมารวมดูแลปาเงาะดวยวิธีลางไต ทางชองทอง...หลังจากไดรับคําปรึกษาการบําบัดทดแทนไตเรียบรอยแลว บุตรสาวบอกกับพยาบาลวา “จะดูแลแม แทนพอเล้ียงเอง โดยใหแมอยูที่บานพอเลี้ยงตามที่แมตองการ เพราะถือวาจะตอบแทนบุญคุณผูใหกําเนิดมา” ดวยอาชีพ รบั ซ้อื กระดาษ ขวดพลาสตกิ เศษเหลก็ และนําไปขายตอ มรี ายไดม าเล้ียงครอบครวั ไดไมม ากแตพอมีเวลา และจะวางแผน ดูแลปา เงาะ ดว ยวิธีลา งไตทางชอ งทอง ทาํ แผล จัดหาอาหารที่เหมาะสมให เดินทางไปเชา เยน็ กลับ ระหวางบานตนเองกับ บา นของพอ เลยี้ งโดยขร่ี ถจกั รยานยนตไ ปกลบั ใชเ วลาครง่ึ ชวั่ โมง บตุ รสาวเขา ใจสภาวะโรคทปี่ า เงาะเปน อยแู ละไดด แู ลอยา งเตม็ ท่ี จนกระทง่ั ปา เงาะรสู กึ สงสารบตุ รสาวทตี่ อ งเดนิ ทางเหนอื่ ย และตอ งกลบั บา นไปดแู ลลกู ของตนเองดว ย เปน หว งลกู อายุ 10 ขวบ ท่ีอยูบ า น และนบั วาบตุ รเขยเปนคนดที ีเดียว เสียสละความสขุ สวนตัว เพื่อภรรยาและแมยาย พยาบาลไดรว มวางแผนการ àÃÍ×è §àÅÒ‹ ¡Òôá٠ż»ŒÙ †ÇÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3 13

ดแู ลรว มกบั บตุ รสาว บตุ รเขย ปา เงาะและพอ เลยี้ ง โดยเปลย่ี นใหป า เงาะมาอยกู บั บตุ รสาวและบตุ รเขยแทน แลว ใหพ อ เลยี้ ง เปน ผูเ ดินทางมาเยยี่ มปาเงาะในวนั หยุดหรอื หลงั จากเลกิ งานจะดีเสยี กวา ...การดูแลทกุ อยา งก็เร่ิมเขาทดี่ ี เวลาผา นไปประมาณปกวา ในวันหนงึ่ ขณะท่เี ช็ดตัวใหป าเงาะ บตุ รสาวคลาํ พบกอ นแข็งทเี่ ตา นมขา งซา ยของปาเงาะ ขนาดเทา นวิ้ หวั แมม อื จงึ พามาปรกึ ษาทโ่ี รงพยาบาล พยาบาลตรวจคลาํ เตา นมแลว ไดด าํ เนนิ การรายงานแพทยเ จา ของไขท ราบ และสง ตอ ไปพบแพทยเ ฉพาะทางตรวจอยา งละเอยี ดตามขนั้ ตอนทแี่ ผนกศลั ยกรรม คาํ ตอบทไ่ี ด คอื ปา เงาะปว ยเปน มะเรง็ เตา นม ระยะท่ี 3 ทุกคนในครอบครวั กงั วลใจมาก พยาบาลไดใ หกําลงั ใจ แนะนาํ การดแู ลตนเองในโรคใหมทเ่ี พ่ิมเขา มา ผูปว ยเขาสู ระบบการดูแลรักษามะเร็งเตานมของโรงพยาบาล คุณหมอรับรักษาตอรีบดําเนินการผาตัด วางแผนฉายแสง และสงตอไป รกั ษาทโ่ี รงพยาบาลใกลบ า น เพอื่ สะดวกตอ การเดนิ ทาง จากสลี มถงึ หนองจอก แตเ หตกุ ารณไ มส นิ้ สดุ ลงแคน ้ี เมอื่ เวลาผา นไป ระยะหน่ึง ปาเงาะก็พบกอนแข็งท่ีเตานมข้ึนมาอีก คุณหมอก็รักษาผาตัดฉายแสงอีก สรุปวาปาเงาะผาตัดกอนท่ีเตานม ทัง้ หมด 3 คร้ัง เขา ออกโรงพยาบาลอยหู ลายรอบโดยมบี ตุ รสาวดูแลปา เงาะอยา งใกลช ิด ทง้ั โรคมะเร็งและโรค ไตวายเรอื้ รัง ระยะสุดทาย หลังจากน้ีปาเงาะ บุตรสาว บุตรเขย และทีมแพทยพยาบาลไดรวมวางแผนกันใหม โดยตลอดระยะเวลาท่ี ครอบครวั ปา เงาะรว มดว ยชว ยกนั ดแู ล ความสมั พนั ธค รอบครวั นดี้ ขี นึ้ เรอ่ื ยๆ ตา งฝา ยไดส มั ผสั ความรกั ความหว งใยทมี่ ตี อ กนั ซ่งึ อดตี ไมค อยไดใ ชเ วลารวมกนั ไมคอ ยคยุ กัน เพราะตา งคนตา งอยู ครั้งหนง่ึ บตุ รสาวมาเลาใหพยาบาลฟง วา รูส ึกดีใจมากท่ี แมบ อกวา “หว งใย เหนอื่ ยมากไหมลกู ใหไปพกั ผอนบาง แมดูแลตนเองไดแ ลว ” พดู จากบั บตุ รสาวนมุ นวล ไมบ น วาเหมือน ชว งแรกแลว เวลาผานมาสองปกวา ปาเงาะเขาสูระยะทายของโรคมะเร็งเตานมที่แพรกระจายแลว เร่ิมมีอาการเหนื่อยมากขึ้น รับประทานอาหารไดนอยลง พยาบาลไดใหยืมเคร่ืองผลิตออกซิเจน เพราะเน่ืองจากพอดีแมของเพ่ือนพยาบาลเสียชีวิตลง และโทรศัพทมาหาวาจะนําเคร่ืองนี้มาให พยาบาลจึงรีบติดตอไปหาบุตรสาวของปาเงาะ เพ่ือนําไปใชท่ีบานในระยะทาย ของชีวิต ปาเงาะ และสงบุตรสาวไปเรียนทําอาหารออนยอยงายกับโภชนาการ เพ่ือทําอาหารใหปาเงาะทานท่ีบาน หลังจากท่ปี า เงาะไดเ คร่ืองผลิตออกซิเจนไปใช ปา เงาะมอี าการดีข้นึ สามารถมาหาหมอทโ่ี รงพยาบาลตามนดั อาการทรงๆ อยูได แตดูออนเพลียลงเรื่อยๆ และแลวขาวรายก็ เกิดขึ้นกับปาเงาะอีกคร้ัง สามีที่อยูดวยกันมา ไปมาหาสูดูแลกันในชวง สุดทายของชีวิตปาเงาะเกิดหัวใจวายเฉียบพลันเสียชีวิตลงอยางกะทันหันที่บานของเขาเอง บุตรสาวและบุตรเขยปกปด เรอ่ื งนไี้ มใ หป า เงาะรู เกรงวา ปา เงาะจะทาํ ใจกบั เหตกุ ารณน ไี้ มไ ด ในวนั หนง่ึ สงิ่ ทกี่ ลวั และระวงั ไวก เ็ กดิ ขนึ้ ญาตทิ างสามปี า เงาะ โทรศัพทเขา มาในบาน เพอื่ ถามถึงพธิ ีศพของสามปี าเงาะ ผทู ่รี ับโทรศพั ทค รัง้ น้ี คอื ปาเงาะเอง ปาเงาะรูข า วรายทง้ั หมดแลว หลังจากวันน้ัน ปาเงาะรองไหหนักทุกวัน ไมยอมรับประทานอาหาร นอนเพอคิดถึงสามีอยูหลายคืน บุตรสาวไดโทรมา ปรึกษาพยาบาล ไดรับคําแนะนําการดูแลผูปวยที่สูญเสียคนรัก การปลอบประโลมใจ การอยูดูแลใกลชิด การปรับเปลี่ยน ส่ิงแวดลอมใหมเพ่ือลดการนึกถึงผูท่ีจากไป บุตรสาวไดนําไปดูแลปาเงาะตอเปนอยางดี แสดงความรักความหวงใย เปน พิเศษในชวงเวลาโศกเศรา นี้ จนปาเงาะจติ ใจดขี ้ึน ปา เงาะไดพดู ขอบคณุ บตุ รสาวอยูบอยครัง้ วา “ดูแลแมมาเปนอยา งดี แมไ มอ ยากทาํ ใหล กู ลาํ บากแลว ไมต อ งพาแมม าโรงพยาบาลแลว ” และไดส ง่ั บตุ รสาวไวห ลายอยา งใหด แู ลตวั เอง ดแู ลบตุ รเขย หลานชาย ปาเงาะกลาวตอวา “แมรูตัวดีรางกายไมไหวแลว เวลาแมใกลหมดลง แมขอตายท่ีบาน อยาพาไปโรงพยาบาล แลว นะ” หลงั จากวนั ที่ไดพ ดู คุยกับบุตรสาวมากเปน พิเศษ อาการปาเงาะก็ทรุดหนกั ลงเร่ือยๆ นอนเปนสวนใหญ ไมคอ ยพดู มองหนา กนั สอื่ สารเขา ใจกนั ได บตุ รสาวกด็ แู ลอยา งใกลช ดิ เชด็ เนอ้ื เชด็ ตวั ใสอ อกซเิ จนไวต ลอด บบี นวดแขนขาเวลาปวดเมอื่ ย ทําแผลท่ีเตา นมและแผลลางไต ดแู ลส่งิ แวดลอมรอบตวั ใหอากาศถายเท บุตรสาวมาเลาใหพยาบาลฟง วา “ตอนแรกไมเ คย รสู กึ รกั แมเ ลย เฉย ๆ เหมอื นคนรจู กั ทวั่ ไป พอไดม าดแู ลแมท กุ วนั ตามหนา ทต่ี ลอดเวลาสองปก วา ไดใ กลช ดิ กนั ไดพ ดู คยุ กนั บอ ย ไดด แู ลกนั ทาํ ใหร สู กึ รกั แม และแมก บ็ อกรกั อยบู อ ยครง้ั ” ในชว งเวลาแหง ความเหนอื่ ยทกุ ขย ากนน้ั สามารถเพมิ่ เตมิ ความผกู พนั เกิดความรักและเขาใจขึ้นมาใหมได ปาเงาะจากไปอยางสงบในออมแขนของบุตรสาวดวยน้ําตาแหงความภูมิใจท่ีไดดูแลแม จนถงึ วินาทีสุดทา ย 14 àÃÍè× §àÅÒ‹ ¡Òôá٠żٌ»†ÇÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3

8 ¤ÇÒÁ梯 ¢Í§¼Ù㌠ˌ ÃÍÂÂéÔÁ¢Í§¼ÙÃŒ Ѻ พว.ปรยี า สาโนนสูง พยาบาลวชิ าชพี ปฏิบตั ิการ หนวยงานหอผปู ว ยกมุ าร จติ ใจคนเรานนั้ มพี นื้ ทค่ี วามคดิ ความรสู กึ สงิ่ ทอ่ี ยใู นใจสะทอ นออกมาทางใบหนา และคาํ พดู แตเ ดก็ เปน วยั ทไี่ รเ ดยี งสา เปรียบเสมือนผาขาวท่ีบริสุทธิ์ เวลาเขามีความสุขเขากอแสดงออกโดยการยิ้มแยมแจมใส หัวเราะ ราเริง เวลามีความทุกข ไมสุขสบายก็จะรองไห เด็กจะแสดงออกอยางตรงไปตรงมา ซ่ึงเราสังเกตเห็นไดงาย ความสุขเปนส่ิงท่ีทุกคนปรารถนา โดยเฉพาะเดก็ ๆ แลว ในชว งเจ็บปว ยกย็ งั ตอ งการมคี วามสุขเหมือนเด็ก ๆ ทั่ว ๆ ไป ยิง่ ในชว งเทศกาลแหงความสขุ ของทกุ ป เด็กจะต้ังหนาตั้งตารอคอย คอยส่ิงท่ีจะไดรวมกิจกรรมแหงความฝน ซ่ึงชวงเดือนธันวาคมของทุกป มีเทศกาลท่ีสําคัญ เทศกาลหน่ึง น่ันคือ เทศกาลคริสตมาส เทศกาลคริสตมาสน้ีเปนวันคืนแหงการมอบของขวัญในหลายแหงของโลก เปนวันสุดยอดของเทศกาลแหงการเฉลมิ ฉลอง ในชวงเทศกาลน้ีอาคาร บานเรือน จะถกู ประดบั ประดาไปดว ยตนคริสตม าส ไวอยางสวยงาม ซ่ึงใตตนคริสตมาสนี้จะมีของขวัญวางเรียงกันไวมากมาย เชนเดียวกับตึกกุมาร ช้ัน 10 ซึ่งเปนตึกที่ดูแล เด็กปวยต้ังแตออกจากโรงพยาบาลจนถึงอายุ 15 ป พอถึงชวงเทศกาลคริตมาสน้ี ทางตึกกุมารก็จะนําตนคริสตมาส ออกมาประกอบตกแตงไฟ วางกลอ งของขวญั ใตต น ครสิ ตมาส แตพ ิเศษไปกวา น้นั สําหรบั เดก็ ปว ยที่ตึกกุมารช้ัน 10 จะเพม่ิ การประดับของขวัญบนตนคริสตมาส คือลูกอมและขนม นมกลองเล็กๆท่ีสามารถหยิบ จับไปรับประทานได ซ่ึงสิ่งนี้ สามารถเรยี กความสนใจของเด็กๆได จากนั้นเรากเ็ ปด ไฟสวยงาม เปนจงั หวะ พอจัดตกแตง เสรจ็ เรียบรอย เราจะจดั วางไวท่ี หนาตึกเดินเขามาในตึกจะสามารถมองเห็นไดเลย พอวางเสร็จก็จะมีเด็กปวยบางคนท่ีไมมี ใหนํ้าเกลือก็จะเดินไปหยิบจับ ของขวญั อยบู นตน ครสิ ตม าส อยเู รอ่ื ยๆ สว นเดก็ ทม่ี นี า้ํ เกลอื บดิ า มารดาสามารถพามา หยบิ จบั ของขวญั ทอ่ี ยบู นตน ครสิ ตม าส บางทีมเี ดก็ รองไห งอแง บดิ า มารดาจะพามาดไู ฟบนตน คริสตมาสแลวกพ็ ูดกบั บตุ รวา “ไฟอะไรสวยจัง” “มขี นมดวยนะ” ซ่ึงทางพยาบาลเองรูวาเด็กจะออกมาหยิบขนม ลูกอม บนตนคริสตมาสไปรับประทานอยูแลว ทางตึกก็จะคอยเติมเร่ือยๆ จนหมดเทศกาลคริสตมาสน้ี จรงิ ๆ แลว ความสขุ นม้ี อี ยมู ากมาย รอบๆ ตวั เราเพยี งแตค นเราตา งหากทม่ี มี มุ มองทตี่ า งกนั จงึ ทาํ ใหค นเรามคี วามสขุ ตา งกนั และมีความทกุ ขท่ีไมเ หมือนกัน ความเจ็บปว ยไมสามารถพรากความสุขไปจากเดก็ ได แมว า จะถกู จาํ กดั ดวยสถานท่ี ถกู จาํ กดั ดว ยกจิ กรรม หรอื แมก ระทง่ั การรบั ประทานอาหาร การแสดงออกอยา งมคี วามสขุ ของเดก็ ทงั้ ๆ ทเี่ จบ็ ปว ยคอื รอยยม้ิ เสยี งหัวเราะ แสดงใหเ ห็นวา ถงึ แมจ ะเจ็บปว ย แตส่งิ เลก็ ๆ นอ ยๆ ท่เี ราไดท ําขึ้นมนั ทาํ ใหเ ดก็ มีความสุขแมจะเจบ็ ปวยเรายัง เห็นรอยย้ิม เสียงหัวเราะ ความสดใส ราเริง แคน้ันก็เพียงพอสําหรับเด็กปวยแลว ฉะน้ันเรามารวมกันสรางความสุข ลดความทุกขจากการเจ็บปว ยของเด็กดวยการทําใหเด็กปว ยมรี อยยิ้ม มีความสดใส รา เริง ผลตอบแทนจากการเปน ผใู หค ือ ตวั เรามคี วามสุขนั่นเอง àÃèÍ× §àÅ‹Ò¡Òôá٠żٻŒ dž ÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3 15

9 “¤ÇÒÁÊ¢Ø ã¹¡Å‹Í§¤ÇÒÁ·Ø¡¢” พว.ดวงใจ มหาคาม พยาบาลวชิ าชีพชาํ นาญการ หนวยงานศลั ยกรรมชาย 2 หอผปู วยศลั ยกรรมชาย 2 ชนั้ 15 จะรบั ผูปวยชาย อายุ 14 ปขน้ึ ไป ในดา นศลั ยกรรมทุกประเภท รวมไปถึงคนไขท ีม่ ี ภาวะเจ็บปวยเรื้อรงั ตา ง ๆ เชน มะเรง็ ดา นสมอง หลังผาตัด ปจ จบุ นั มคี นไขท เ่ี กดิ การเจบ็ ปว ยเรอื้ รงั ดา นโรคมะเรง็ เพม่ิ มากขนึ้ จงึ ทาํ ใหม กี ารพยาบาลดา น palliative เพมิ่ มากขน้ึ เชนที่ศัลยกรรมชาย 2 มีคนไขเรื้อรังเพิ่มจํานวนและกลับมาดวยภาวะแทรกซอน เราจึงมีเรื่องอยากเลาใหทุกทานฟง จากเคสที่พวกเราดแู ลกนั มานาน และเขอ ยูโ รงพยาบาลบอ ยครั้ง “คุณพยาบาล เมอ่ื คนื ผมไดพ บหลานสาว” เปน คาํ บอกเลา จากคนไขทน่ี อนติดเตียง ทป่ี วยดว ยโรคสดุ ฮติ ในปจจบุ ัน คอื “มะเรง็ ” ตําแหนงกระเพาะปสสาวะ ลกุ ลามถงึ ลาํ ไส ทีไ่ ดรบั การผา ตดั หลายครง้ั ทาํ ใหม อี ปุ กรณต ดิ ตวั เชน ถงุ ปส สาวะหนา ทอ งทง้ั 2 ขา งและ ผา ตดั จากภาวะลกุ ลามมถี งุ อจุ จาระหนา ทอ ง เพิม่ มาเปน 3 ถงุ นอนมาเดือนกวาๆ ขณะที่เดินสาํ รวจคนไข ในชวงเชา หลังรับเวรเสร็จ เมือ่ ไดย นิ พยาบาลหนั ไปมอง สง ย้มิ ใหพ รอ มกบั เดนิ ไปหาคนไขแ ลว ยม้ิ ตอบ พดู ดว ยความตนื่ เตน วา “ ผหู ญงิ ” คนไขย ม้ิ และตอบเสยี งเบา ๆ วา ครบั (มหี ลานคนแรก เปนผูหญิง) ทําใหเกิดความสนใจวา คนไขคนนี้ไมเคยย้ิมแบบน้ีมานานเทาไหรแลว ทุกครั้งท่ีเดินสํารวจ จะเห็นนอน มใี บหนา เรยี บเฉย หรอื บางทหี นา นว่ิ ควิ้ ขมวดจากอาการเจบ็ ปวด จากความทกุ ขท างกายและใจของคนไข ทาํ ใหต อ งมาคดิ วา จะใหก ารพยาบาลดแู ลเพม่ิ เตมิ ดา นไหน เพอื่ จะไดเ หน็ รอยยมิ้ ของคนไขบ อ ยๆ จงึ มกี ารพดุ คยุ ในทมี ในการแกป ญ หา ปญ หาแรก คอื การปวดซึ่งทางแพทยแ ละพยาบาลไดปรกึ ษา pain clinic ชวยดูแล อาการทุเลาปวด แตย งั ไมมรี อยย้ิม แตค ร้ังนี้ ไดเห็น เพราะมีความสุขจากการไดหลานคนแรกของบาน นี่แหละคือ “มุขเด็ด”ท่ีจะดึงรอยยิ้มของคนไขออกมา จากการท่ีคนไขมี ถงุ หนา ทอ งตอ งไดร บั การชว ยเหลอื เปลยี่ นและเชด็ ทาํ ความสะอาดทกุ 3-4 วนั ตอ ครง้ั อาศยั พดู คยุ ถงึ หลานและทาํ ความสะอาด ไปดวย คนไขจากท่ีออนเพลีย อิดโรย นอนตลอดเวลามีแววตาสดใสข้ึน มีรอยยิ้มท่ีมุมปาก พูดคุยเรื่องหลานอยากกลับไป อุมหลาน เขา ทางพยาบาลโดยตรงจงึ ไดใหก ําลงั ใจ ใหค าํ แนะนาํ ในการดแู ลตัวเองเพิ่มเตมิ ในขณะทพ่ี ดู คุยภรรยาคนไขก็จะ ชว ยดแู ล และใหก าํ ลงั ใจตลอดเวลา ทาํ ใหค นไขพ ดู วา “ผมจะส”ู ไดย นิ แลว ทาํ ใหม องเหน็ วา คนไขค นนเี้ หมอื นถกู กกั ขงั ไวใ นกลอ ง ของความทกุ ข ซง่ึ คงออกจากกลอ งนไี้ ดย าก แตก ลอ งนย้ี งั มคี วามสขุ ซกุ ซอ นอยเู พยี งแคบ างทยี งั หาไมเ จอ ความสขุ เพยี งเลก็ ๆ ทําใหคนไขคนนี้ ฮึดสูดวยใจแมรางกายเขาจะไมเอื้อเทาท่ีควร แตเพราะความหวังอยากอุมหลาน ทําใหคนไขรับปากจะสู เปรียบเปนยาขนานชั้นเอก เม่ือมีการพูดถึงหลาน ภรรยาจะเปนคนเปดรูปใหดูพรอมกันคนไขจากที่หลับตาก็ลืมตามามอง แลว ยมิ้ ทาํ ใหเ รายมิ้ ไปดว ย จากทเี่ ปน พยาบาลทไ่ี ดด แู ลเฉพาะทางดา น ostomy มานาน จงึ เรมิ่ สนทิ และความไวใ จมมี ากขนึ้ เรอ่ื ย ๆ ไดม กี ารพดู คยุ ถงึ ปญ หา และคอยรบั ฟง ในทกุ เรอ่ื งทค่ี นไข อยากเลา และไดร บั รปู ญ หาวา กลวั ไมไ ดก ลบั ไปอมุ หลานแลว เพราะการเจ็บปวยไมดีขึ้น ไดน่ังพูดคุยถึงการแกปญหาและวางแผนในอนาคตของคนไขวาทุกขใจเกี่ยวกับอะไร คนไขบอก หวงครอบครัวแตไดคุยกับลูกเขยใหดูแลแทน ขณะพูดจบคนไขมีรอยย้ิม หลังจากลูกเขยรับปากจะดูแลครอบครัวเอง ใหคนไขตั้งใจรักษาตัวใหหายแลวกลับไปเลี้ยงหลาน แลวลูก ๆ จะทํางานเล้ียงเอง จากการไดพูดคุยใหการพยาบาลตางๆ มองใหเห็นวา แคเราหยุดรับฟง พูดคุยในขณะที่คนไขอยูในกลองความทุกข ก็ทําใหคนไขคนเจอความสุขในกลองนั้นได 16 àÃÍè× §àÅ‹Ò¡Òôá٠żŒ»Ù †ÇÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3

คนไขรายน้ียังมีชีวิตอยูและยังนอนรักษาพยาบาลที่หอผูปวย ยังมีภาวะแทรกซอนหลายอยาง ท่ีตองคอยรักษาและให การพยาบาลตอ เนอ่ื ง ทง้ั ทางกาย และ จติ ใจ ทางทมี ศลั ยกรรมกย็ งั ไมห ยุดน่ิงที่จะดูแลและชว ยเหลอื เพ่อื ใหคนไข ทเุ ลาปวด และมีรอยยิ้มไมวาจะวิธีหรือแนวทางไหนก็ตาม รวมไปถึงการเอาหลักธรรมคําสอน และการกําหนดจิต ทําสมาธิ จากที่ ทราบวาคนไขเคยบวชเรียนในวยั หนมุ เปน จํานวน 1 พรรษา และแนะนําการหาความสุขจากการดู สารคดี รายการทางทวี ี ทาง Youtube ผานโทรศัพทส ือ่ ตา ง ๆ เพื่อใหคนไขค นหาความสขุ สวนที่มาเติมเตม็ ขณะพกั รักษาตวั ในโรงพยาบาล บทสง ทา ยจากเรอื่ งเลา คนไขย งั อาศยั อยใู นกลอ งความทกุ ข ยงั ไมส ามารถเปด กลอ งออกมาได แตค นไขย งั มคี วามสขุ ใจ ท่ีแฝงอยใู นกลองทุกขนน้ั เรามาชวยกันหาความสขุ ใหคนไขด ว ยกนั นะคะ 10 ¤Òí ¢Í พว.โฉมยงค์ โสภา พยาบาลวิชาชีพชาํ นาญการ หนวยงานศัลยกรรมชาย 1 ผปู ว ย : “คณุ พยาบาล ชว ยบอกคณุ หมอ ดว ย....ผมอยากกลบั บา น ระยะสดุ ทา ยแลว อยไู ปกไ็ มม ปี ระโยชน” เสยี งพดู จากผปู วยท่ปี กติ ดิฉันจะเหน็ เขาเอาแตนอนเฉยๆ อยูบนเตียงไมค อ ย พูดจากบั ใคร ไมลุกทาํ กจิ กรรมอะไร มีแตเ พียงแววตา ที่ดคู รุน คดิ และเหมอ ลอย ชอบมองออกไปนอกหนาตาง พยาบาล : “คณุ ลุง ถากลบั ไปแลว อาการไมด ี เดย๋ี วก็ตอ งกลับมาใหม ...รอใหดีกวานี้ดมี ยั้ คะ คอยกลบั ” ผูปว ย : “ผมรูตวั ดี อยูไดไมนานหรอก อยากกลบั ไปสะสางธรุ ะตา งๆ ใหเรยี บรอ ย ตอนท่ผี มยังมีสตดิ ีอยู คุณพยาบาล ชว ยผมดว ยนะครับ ผมไมอยากไปโดยทีม่ อี ะไรคา งคาใจ” เม่ือเห็นความต้ังใจท่ีมุงม่ันของผูปวย จึงไดนําเร่ืองราวดังกลาวไปแจงใหแพทยทราบ ซึ่งแพทยไดสงปรึกษา Palliative Care กอ นจําหนาย เพือ่ เปน การชวยเหลือผูป วยอีกทางหนึ่ง การดแู ลในรูปแบบของ Palliative care เปน อกี ทางเลอื กหน่งึ ทีจ่ ะชว ยใหผ ปู ว ยไดใ ชชีวติ ชวงสดุ ทาย ไดอ ยา งตามท่ี ใจปรารถนา ไมตองจากไปอยางเดียวดาย ในโรงพยาบาลพรอมอุปกรณ สอดใสเพ่ือชวยชีวิต แตบ่ันทอนกําลังใจและ สรางความทุกขทรมานใหกับผูปวย ชึ่งบางคร้ังผูปวยก็จากไปอยางไรสติ ไมรูตัว ไมมีโอกาส ไมไดกลาวลา หรือบอกกลาว เรอ่ื งราวทีย่ ังคางคาในใจใหก ับญาติไดรับรู àÃÍ×è §àÅ‹Ò¡Òôá٠ż»ŒÙ †ÇÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3 17

อยา งนอยการท่ไี ดกลับไปอยทู ่ีบา น ไดอยูในสภาพแวดลอมที่ตนเองคนุ เคย กบั คนท่รี ัก และใชเ วลาในชวงสดุ ทา ยทมี่ ี ดวยกันอยางมีคุณคา ไดทําสิ่งที่ตองการหรือรักที่จะทํา ตามกําลังกายกําลังใจของผูปวยเทาท่ีจะทําได ทําใหผูปวยสุขสงบ ในชว งสุดทายของชวี ิต โดยมกี ารชวยเหลอื การใหย าการรักษายงั คงอยูใ นลกั ษณะ ทที่ าํ ใหค ุณภาพชวี ติ ดีข้ึน เชน การใหยา ระงบั อาการปวด หรอื ยาบรรเทาอาการตา ง ๆ ทาํ ใหผ ปู ว ย ไมท กุ ขท รมาน รวมถงึ การดแู ล สภาพจติ ใจ ของทงั้ ผปู ว ยและญาติ เพ่อื เตรียมความพรอ มรับสิง่ เปลีย่ นแปลงทีจ่ ะเกดิ ข้ึน ในชว งชวี ิตการทาํ งานของดิฉันทผี่ า นมา ไดพ บเห็นเรอื่ งของความสูญเสียและการพลดั พราก ไมว า จะของตนเองหรอื ผูปวยที่อยูในความดูแล เปนสัจธรรมของโลกที่ทุกชีวิตตองพบเจอ ไมวาเขาหรือเรา การเตรียมตัวเพ่ือรับสิ่งท่ีจะเกิดข้ึน เปน เร่อื งสําคัญ ชว ยเราใหกา วผา นชว งเวลาของความสญู เสียไปไดอ ยางกลาหาญและงดงาม เปน ไปตามธรรมชาตขิ องโลก หลังจากเสร็จสิ้นขั้นตอนทางดานเอกสาร คุณลุงก็ไดกลับบานสมใจ...กอนกลับเขาสัญญาวาจะกลับมาตรวจตามนัด แตทวาขาวสุดทายของเขาท่ีดิฉันไดรับก็คือ เมื่อถึงวันนัดมีเพียงญาติเทาน้ันท่ีมาพบแพทยแทน เพราะผูปวยไมยอมมา โรงพยาบาลอกี จะขออยบู าน….ทายท่สี ดุ นด้ี ิฉนั ไมอ าจจะทราบไดวา เมอ่ื อาการของเขาทรดุ หนกั ญาติจะพามาโรงพยาบาล อีกหรอื ไม. ...แตกไ็ ดแตหวงั วาเขาคงไดสะสางส่งิ ตา งๆ ที่คางคา.....สมดงั ทีต่ ั้งใจไว 11 ´Ç§ã¨¾Í‹ พว.ธนัญพร ศภุ กรรม พยาบาลวชิ าชพี ชํานาญการ หนวยงานกุมาร ยอนไปเม่ือประมาณ 3 ปก อน (ป พ.ศ.2558) พวกเรา (พยาบาลและเจา หนา ทแี่ ผนกกมุ ารชน้ั 10) ไดพ บและไดรจู ัก กับครอบครัวหน่ึง ครอบครัวน้ีประกอบไปดวย พอ แม และลูกชายอายุประมาณ 3 ขวบ พวกเราเรียกนองวา “นองเต” (นามสมมต)ิ พรอมกับ พ่ีเลีย้ งอกี 1 คน (ซึ่งพี่เลีย้ งมศี กั ดเิ์ ปน หลานของพอนอ งเต) พวกเราและครอบครัวของนอ งเตไดพ บ และรูจกั กันในฐานะพยาบาลกบั ผูปว ย ซ่งึ มแี พทยจากโรงพยาบาลประจําอําเภอแหง หน่งึ ในจงั หวัดสมุทรปราการ ไดตดิ ตอ ประสานขอสงตัวผูปวยมาเพื่อรับการรักษาตอ และพบแพทยเฉพาะทางสาขาโลหิตวิทยาและมะเร็งในแด็ก เพราะแพทย สงสยั วา นองเตจะปว ยเปน มะเรง็ คร้ังแรกที่พบกัน “นองเต” ดูซีด ตาซายโปน เดินเซ รองงอแง เสียงดัง ไมยอมใหความรวมมือสีหนาวิตกกังวล และหวาดระแวงอยูตลอดเวลา เราเขาใจและเห็นใจ “นองเต”ที่แสดงพฤติกรรมนี้ออกมาเพราะกอนที่จะมาพบกับพวกเรา นองเตคงจะเจ็บปวดมามากพอสมควรจากการนอนรักษาตัวท่ีโรงพยาบาลประจําอําเภอ หลังจากแพทยรับตัว “นองเต” 18 àÃÍ×è §àÅ‹Ò¡ÒôÙáż»ÙŒ †ÇÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3

มารกั ษาตอ ทโี่ รงพยาบาลเลดิ สนิ แลว การรกั ษาจงึ เรมิ่ ตน ดว ยหตั ถการตา งๆมากมาย ทงั้ เจาะเลอื ด ใหน าํ้ เกลอื เจาะไขกระดกู เพ่ือการวนิ ิจฉัยและเรม่ิ ตน การรักษาของแพทย แตส าํ หรับ “นอ งเต”คนนี้ หัตถการแรกทกุ คนจดจําไมม ีวนั ลืม เราเองกอ็ ยู กับเด็กมานานพอสมควร (21 ป) เจอเด็กมาทุกรูปแบบแตกตางกันไป บางคนหลอกลอสําเร็จก็ใหความรวมมือเปนอยางดี แตส าํ หรบั เดก็ คนนี้ ทกุ คนตอ งยอมแพเ ธอ “นอ งเต” แพใ นทนี่ หี้ มายถงึ “เธออยากรอ ง รอ งไป เธออยากดนิ้ ดนิ้ ไป” เพราะนอ งเต จะไมฟ ง เหตผุ ลใด ๆ ไมเ ขา ใจคาํ วา เหตผุ ล ไมว า พวกเราจะหลอกลอ ดว ยวธิ ใี ด ๆ กแ็ ลว แต เสยี งของ “นอ งเต” จะแสบแกว หมู าก จะรอ งสดุ เสยี งทม่ี ี จะดน้ิ สดุ แรงทมี่ ี กวา จะทาํ หตั ถการแตล ะอยา งไดส าํ เรจ็ ไมว า จะเปน เจาะเลอื ด ใหน าํ้ เกลอื ฉดี ยาเขา กลา มเนอื้ ตองใชเ จา หนาท่ีอยางนอย 3 คนข้ึนไป “นอ งเต” จะสนทิ และเชอื่ ฟงพ่เี ลี้ยงเปน อยา งดี แตถ า เมื่อไหรท ี่ “นองเต” อยูกบั พอ หรอื แม “นอ งเต” จะมพี ฤตกิ รรมทเ่ี ปล่ยี นไป คอื งอแงและไมใหความรว มมือกบั กจิ กรรมการพยาบาลตางๆ หาก “นองเต” อารมณดีจะยิ้มเปนสวนใหญ เพราะนองยังพูดส่ือสารโตตอบไมไดในสิ่งท่ีถาม “นองเต” จะมีแท็บเล็ตหนึ่งเครื่องถือติดมือ ตลอดเวลาเพือ่ ดูการตนู และฟง เพลงท่ีชน่ื ชอบ หลงั จากผลการตรวจเลอื ดและผลตรวจไขกระดกู ออกมาแลว พบวา “นอ งเต” ปว ยเปนมะเรง็ ตอ มหมวกไตระยะท่ี 4 และแพรกระจายไปยังกระดูก แพทยจึงไดแจงผลกับพอและแมของนอง สีหนาของพอและแมในวันน้ันหลังจากที่ไดคุยกับ แพทย พอและแมของนอ งเตดูเศรา เครียด และมีความวติ กกังวลอยูในใจ แตก ็ยนิ ยอมใหแ พทยรักษา การรกั ษาจงึ เร่มิ จาก การยาเคมีบําบัด และฉายแสง หลังจากใหยาเคมีบําบัด ผม “นองเต” เริ่มรวง ตาซายท่ีโปน เร่ิมยุบและกลับเขาที่และ สัมพนั ธภาพระหวา งพวกเรากบั “นองเต” เริ่มดขี ึ้น “นอ งเต” พูดคยุ มากยงิ่ ขึ้น ดยู มิ้ แยม แตจะแตกตา งจากเด็กวยั เดยี วกนั คอื หากถามอะไรไป “นอ งเต” จะไมต อบแตจ ะพดู ตามเรา พวกเราพยายามสอนและฝก ให “นอ งเต” เขา ใจคาํ ถามและคาํ ตอบ เวลาสวนใหญข อง “นองเต” ขณะนอนพกั รกั ษาตวั อยใู นโรงพยาบาลจะติดแท็บเล็ตมาก และพดู นอย เพราะจะดูแตก ารต นู เปน สว นใหญ พวกเราจงึ คอยบอกและกระตนุ พเ่ี ลย้ี งพดู คยุ กบั นอ งใหม าก ๆ เพราะนอ งเตยงั พดู ไมเ ปน ประโยคเลย เวลาผา นไป จากเดอื นเปนป จากหน่งึ ปเ ปน สองป พัฒนาการดา นการพดู การส่อื สารของ “นองเต” พฒั นาข้ึนมากเขา ใจในคําถาม และ สามารถตอบคําถามงา ย ๆ ได จากการใหยาเคมีบําบัดนานๆ ผลท่ีตามมาคือ เสน เลอื ดของนองหายากมากรวมไปถึง “นองเต” ไมใ หความรวมมือ แพทยเ จา ของไขจ งึ ไดป รกึ ษากับแพทยแผนกศลั ยกรรม เพือ่ ทาํ Port-A-Cath (สายตอเพื่อแทนการแทงเสน เลือด สะดวกใช ในการทําหตั ถการและกิจกรรมการพยาบาลบางอยา ง) หลังจาก “นอ งเต” มี Port-A-Cath ฝงไวท่หี นาอกดา นซาย พวกเรา กท็ ํางานกนั อยา งมีความสุขไปกบั ”นองเต” ถึงแมก ารมาใหย าเคมใี นคร้ังตอ ๆไป “นองเต” จะรองโวยวายบา ง แตแคร ะยะ เวลาส้ันๆ พวกเราก็ไมเ ครียดกบั การหาเสน เลือดของนองเต ลดความเจ็บปวดและหวาดกลวั ไปไดมากทเี ดยี ว ในสว นของพอ และแมของ “นองเต” ท้งั พอ และแมท ํางานบรษิ ัทในวนั จนั ทร- วันศุกร หรือในบางสัปดาหตอ งทํางาน วันเสารดว ย แลว หยุดวันอาทิตย ทาํ ใหพวกเราไดคุยและเจอกับพอและแมข องนอ งเตนอยมาก เพราะพอ และแมจ ะมาเยีย่ ม และเฝา ลูกได คือ เย็นวนั ศุกรหลงั เลกิ งาน หรอื บางคร้งั กเ็ ปน เชา วันเสาร สว นวนั อาทติ ยพ อและแมตอ งกลบั บานเพื่อทํางาน ในวันจันทร หรือหากแพทยนัดคุยกับพอแมเราถึงไดมีโอกาสเจอกัน ดังนั้นประวัติครอบครัวของ “นองเต” บางสวนเราจะ ทราบไดจากพ่เี ลย้ี ง วา “นอ งเต” เปนลูกชายคนแรกและคนเดียวของพอ สว นแมเ คยมีครอบครัวมากอ นและไดเลกิ รากนั ไป นองเตมีพี่ชายตางมารดา 1 คน แตไมไดอาศัยอยูดวยกัน แมของนองบอกกับเราวา พอของ ”นองเต” อยากมีลูกมาก ดวยอายุของทั้งพอและแมใกลจะ 40 ปแลวในตอนนั้น พอรูวาต้ังครรภพอดีใจมากและไดดูแลแมเปนอยางดีย่ิงตอนคลอด มาเปน ลูกชายความสุขและสมปรารถนาของพอนั้นมากเกินจะบรรยายได ตง้ั แตล กู ชายเรม่ิ ปว ย คนเปน พอ ดจู ะเจบ็ ปวดทส่ี ดุ แตค วามรสู กึ ของแมก ค็ งไมแ ตกตา งกนั มากนกั พอ ซงึ่ ดเู ปน คนเงยี บขรมึ พดู นอ ย แววตาเศรา แตย งั แฝงไปดว ยความหวงั เตม็ รอ ย หวงั วา ซกั วนั ลกู ตอ งหายเปน ปกติ พอ จงึ ทาํ ทกุ อยา งเพอื่ “ดวงใจของพอ ” ใหล กู ไดร บั แตส งิ่ ทด่ี ที ส่ี ดุ เปด อนิ เตอรเ นต็ หาขอ มลู ความรเู กย่ี วกบั โรคทล่ี กู เปน อยแู ละยงั ไดส บื หาขอ มลู การรกั ษายาแผนโบราณ àÃèÍ× §àÅÒ‹ ¡Òôá٠ż»ÙŒ dž ÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3 19

ควบคกู นั ไป จงั หวดั ไหนวา มยี ารกั ษาโรคมะเรง็ หายพอ กจ็ ะดน้ั ดน ไปหายามาใหล กู ชายแมจ ะไกลแคไ หน กไ็ มเ คยบน หรอื ทอ เลย และดวยฐานะทางการเงินท่ีบานคอนขางจํากัดเรื่องคาใชจาย พอซ่ึงมีพรสวรรคดานการรองเพลงจึงไดสมัครไปประกวด รอ งเพลงรายการทีวเี พอ่ื นาํ เงนิ ที่ไดม าเปนคา ยาและคา ใชจ า ยในการรกั ษาลกู ชาย ตนป พ.ศ.2560 เชื้อมะเร็งของ “นองเต” ไดแพรกระจายไปอีกหลายจุดท่ัวรางกาย พอและแมไดปรึกษากับแพทย เจาของไขวาขอยุติการรักษาทางแพทยแผนปจจุบันและขอลองรักษายาแผนโบราณดูกอนแพทย จึงเคารพในการตัดสินใจ ของพอ และแม 6 เดอื นผา นไป หลงั เรมิ่ รกั ษาดวยยาแผนโบราณ นอ งเตไดกลับมาหาเราอกี ครง้ั ดวยสภาพรางกายทซี่ บู ผอม เดนิ ไมไ หว ปส สาวะเองไมไ ด ตอ งใสส ายสวนปส สาวะคาไว ตาซา ยโปนออกมาอกี ครง้ั และแมไ ดบ อกกบั พวกเราวา “นอ งเต” มองไมเห็นแลว นองเตพูดแควา “มันมืด” สภาพท่ีเห็นทําใหพวกเราเกิดความเวทนาและสงสาร “นองเต” เปนท่ีสุด แต แทบ็ เลต็ กย็ งั เปน สงิ่ ทต่ี อ งมอี ยใู กลต วั ตลอดเวลาเหมอื นเดมิ แมว า “นอ งเต” จะมองไมเ หน็ “นอ งเต” จะคอยใหพ เี่ ลยี้ งเปด การต นู หรอื เพลงท่ีชอบไวข า งๆ หู และจะฟง จนหลบั ไป อาการของนองเตเรม่ิ ทรุดลงเรอื่ ยๆ แพทยไดแ จง อาการกับพอและแมเปนระยะๆ พวกเราไดจดั เปน มมุ สว นตัว 1 มมุ สาํ หรบั ครอบครวั ”นอ งเต” พอและแมมาเฝา “นองเต” บอ ยข้ึน วนั ไหนท่ีพอมา “นอ งเต” กับพอจะนอนจบั มอื กันตลอด ทงั้ คนื แตค นื นนั้ จะเปน คนื ทนี่ อ งเตนอนไมค อ ยหลบั เพราะกงั วลวา พอ จะหนกี ลบั บา น จนบางครง้ั ถา วนั ไหนพอ มาเฝา นอ งเต พอจะไมพูดหรือสงเสียงให “นองเต” ไดยินแตจะคอยดูแลและนอนจับมือลูกชายอยูขางๆ ตลอดทั้งคืนเหมือนเดิม ทําให พวกเรารับรูไดถึงความรัก ความผูกพันของพอกับลูกไดเปนอยางดี ถึงแมในใจของพอน้ันคงจะรูอยูเต็มอกวาลูกชายคงจะ ไมมีโอกาสหายกลับมาเปนปกติอีกแลว เมื่อวาระสุดทายมาถึงนองเตก็ไดจากทุกคนไปอยางสงบ พวกเราทุกคนก็ไดแตให กําลังใจใหพ อ และแมข องนองเตเขม แข็ง และพวกเราไดไปสงนองเตเปนครั้งสดุ ทาย “หลับใหส บายนะครับคนเกง” 12 à¸Í¤×ͼٌãËŒ พว.เนาวรัตน์ ชาประสทิ ธิ์ พยาบาลวชิ าชีพชํานาญการพิเศษ หนว ยงานกุมาร ดิฉันทํางานเปนพยาบาลวิชาชีพ ปฏิบัติงานที่หอผูปวยกุมาร ชั้น 10 ดูแลใหการพยาบาลผูปวยเด็กต้ังแตแรกเกิด จนถึง 14 ป มีผูปว ยเด็กทม่ี าดวยอาการตา งๆ กัน ตามพยาธิสภาพของโรค บางรายมอี าการวกิ ฤตมา ตอ งรบี ใหการพยาบาล ดฉิ นั มองเหน็ สภาพทผี่ ปู กครอง / ผดู แู ลเดก็ มคี วามหว งใย รอ นใจกบั อาการปว ยของเดก็ ผปู กครองแตล ะคน มกี ารแสดงออก แตกตางกนั ท้ังรอ งไห เอะอะโวยวาย สหี นาวติ กกงั วล ซักถามบอ ยๆ เพราะวติ กกังวลเกย่ี วกบั อาการของลกู หลานทป่ี ว ย 20 àÃèÍ× §àÅÒ‹ ¡Òôá٠ż»ŒÙ dž ÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3

พยาบาลตองเปน ผปู ระสานระหวา งผปู กครอง กบั กุมารแพทยผรู ักษา เพ่ือใหเกิดความเขาใจตรงกนั และไดรบั ความรวมมือ จากผูปกครองมาตลอด จนกระทงั้ เมอ่ื ราว ๆ 10 ปก อ น มกี มุ ารแพทยย า ยมาจากโรงพยาบาลเชยี งรายประชานเุ คราะห ดฉิ นั ไดร ว มงานกบั ทา น ในการดูแลรักษาพยาบาลผูปวยเด็ก ดิฉันขอกลาวถึงกุมารแพทย (นายแพทยจรูญ บุญลาภทวีโชค) ทานนี้วา “หมอโต” ตามท่ีดิฉันและนองพยาบาลคนอื่น ๆ เรียกกันอยางคุนเคยเปนกัลยาณมิตรในการทํางานรวมกันตลอดมา “หมอโต” เปน หมอท่ี Active มาก ใสใจในการรักษาผูปวยเด็ก ดูแลแบบ Holistic care มีผูปวยเด็กหลายรายท่ีไดรับความชวยเหลือ จัดหาอุปกรณการแพทยตางๆ ที่ผูปวยเด็กตองนํากลับไปใชตอที่บาน เชน เครื่องชวยหายใจท่ีบาน เคร่ืองผลิตออกซิเจน เคร่อื งดดู เสมหะ เปน ตน บางราย “หมอโต” กช็ ว ยหาผูใจบุญ นําเงนิ มาจัดกจิ กรรม (Make a wish) ใหเดก็ ๆ โรคมะเร็ง ระยะสุดทาย นอกจากน้ียังมีงานดานวิชาการท่ี “หมอโต” มีความตั้งใจสอนใหความรูแกพยาบาลท่ีเกี่ยวของในการดูแล ผปู ว ยเดก็ ทหี่ อ งตรวจ ER, OPD, NICU, LR , หอผปู ว ยกมุ าร, ศลั ยกรรมกระดกู และหอผปู ว ยพเิ ศษ จงึ ทาํ ใหพ ยาบาลหลายคน ไดร จู กั คนุ เคยกบั “หมอโต” เปน อยา งดี อกี ทง้ั “หมอโต” เปน นกั กฬี าตวั ยงเลยทเี ดยี ว กฬี าโปรดที่ “หมอโต” ชอบเลน มากคอื กีฬาบาสเกตบอล การท่ีดฉิ ันทราบเพราะวา “หมอโต” มกั จะมาเลาใหพยาบาลทีต่ ึกกุมารฟง เสมอทกุ คนคยุ กับ “หมอโต” อยา งเปน กนั เอง “หมอโต” เปน คนทไี่ มถ อื ตวั เขา กบั ผรู ว มงานไดด ี ดฉิ นั ขอเลา เรอื่ งราวการทาํ งานรว มกบั “หมอโต” ทช่ี ว ยกนั จนถึงท่ีสุดไมเคยปลอยงานทิ้งเพ่ือนรวมงานอยางดิฉันตองทําเพียงลําพัง “หมอโต” มักจะรวมแกปญหาในการทํางาน ปรับปรงุ และพฒั นาอยา งสมา่ํ เสมอ ทําใหผรู วมงานอยา งดิฉนั รูสึกวาโชคดที ีม่ ีโอกาสไดทํางานรว มดว ย หมอโตไดชวยกิจกรรม “Make a wish” ท่ีชวยสานฝนของเด็กมะเร็งระยะทาย ช่ือ นองบีไดกลับบาน ท่ีจันทบุรี ดิฉันจําไดไมลืมเลย ถาวันน้ันหมอโตไมติดตอกับแพทยท่ี โรงพยาบาลนายายอาม ไมรูวานองบี จะไดสมหวังกอนเสียชีวิต หรอื ไม เรอื่ งคอื เมอ่ื วนั ศกุ รช ว งบา ยวนั หนงึ่ ทมี Palliative care ไดน ดั ทาํ Family Meeting กบั ครอบครวั นอ งบี จงึ ทราบวา นองบีมีความตองการท่ีจะกลับไปอยูบาน (พบปญหาวามารดาของนองบีมีกําหนดจะคลอดภายใน 2 สัปดาหหนา จะไมมี ใครอยเู ฝา นอ งบที โี่ รงพยาบาล) อกี ทงั้ อาการของนอ งบกี แ็ ยล ง นอนตดิ เตยี งไมม แี รง หายใจเหนอื่ ยหอบใหอ อกซเิ จนไวต ลอด แพทยห ัวหนาทีม Palliative care (นายแพทยว รพทิ กั ษ ไทยสทิ ธิ) ไดท ําการรักษานอ งบีมาตลอดไดวางแผนท่จี ะประสาน กบั ทางโรงพยาบาลนายายอามในวนั จนั ทรต อ ไป แตต อนเยน็ วนั นนั้ “หมอโต” กลบั จากประชมุ ภายนอก มาแวะทห่ี อผปู ว ยกมุ าร ชน้ั 10 เวลาราว 18.00 น. ไดเจอดฉิ นั จงึ ถามถงึ นองบี วาเปนอยางไรบา ง ดิฉันจึงบอกความตอ งการของนอ งบีให “หมอโต” ฟง “หมอโต” จงึ ไปหานอ งบี และเลา ใหดิฉันฟง วา “ผมไดโทรประสานไปท่ีโรงพยาบาล นายายอามใหแลว โชคดไี ดค ยุ กบั หมอทนี่ ่นั แลวหมอทางนน้ั ยินดรี บั นองบไี ปดูแลตอ จะใหร ถโรงพยาบาลมารบั นอ งบวี นั พรงุ นเี้ ลยครบั พด่ี าว” ดิฉนั รูส กึ ดใี จ กบั ครอบครวั นองบดี ว ย ทนี่ อ งบจี ะไดก ลับบา นไปหาพอ เพราะนองบีคิดถึงพอ มาก ไมเจอกนั มานานหลายเดือนแลว ต้ังแต นอ งบี มานอนทโี่ รงพยาบาล (ครอบครวั มฐี านะคอ นขา งยากจน) แลววันเสารร ถจากโรงพยาบาลนายายอาม กม็ ารบั นองบี และแมก ลับบานทจ่ี นั ทบรุ ี ดฉิ นั ไดตดิ ตามขา วนอ งบีทราบวา แมของนองบคี ลอดลกู ชาย 2 สปั ดาหต อ มา นอ งบีไดเ สียชวี ติ ลงอยา งสงบ แตกไ็ ดทาํ สง่ิ ที่ตนเองตองการ (Make a wish) ไดก ลบั บานไปหาพอ กอดพอ และไดเห็นหนา นอ งชายทเ่ี พ่งิ เกิด สมความปรารถนา ทั้งหมดนี้เปนผลจากการชวยเหลือของ”หมอโต”ที่ไดประสานงานไดทันกับเวลาที่เหลืออยูของนองบี ดิฉันรสู ึกดใี จมากทม่ี ีสวนชวยใหน อ งบีไดทําสิ่งทีต่ องการเปน คร้งั สดุ ทา ย ยังมีผูปวยเด็กที่ตองใชเครื่องชวยหายใจตอเนื่องที่บานอีก 3 ราย และมีปญหาทางเศรษฐกิจ ไมสามารถซ้ือ เครื่องชวยหายใจ ท่ีมรี าคาแพงมากไดเอง เดก็ ทงั้ 3 คน ไดรบั การชวยเหลอื จาก “หมอโต” หาทุนจัดซือ้ เครอื่ งชวยหายใจ นําไปใชตอท่ีบานได โดยท่ี “หมอโต” จะตองไปเย่ียมบาน ไปชวยจัดเตรียมความพรอมตามบริบท ความเปนอยูจริงของ ผูปวยเด็กท่ีบานดวยตนเอง “หมอโต” ไดทุมเท แรงกาย แรงใจ สละเวลาสวนตัวและครอบครัว ทํางานใหผูปวยเด็กและ ครอบครวั ใหม คี ณุ ภาพชวี ติ ทดี่ ี บางรายใหค วามชว ยเหลอื เปน เงนิ รายเดอื นดว ยทนุ สว นตวั ทกุ เดอื นตอ เนอ่ื ง เพอื่ จา ยคา ไฟฟา ทใ่ี ชเ ครื่องผลติ ออกซิเจนท่บี า น àÃèÍ× §àÅÒ‹ ¡ÒôÙáż»ÙŒ dž ÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3 21

“หมอโต” ไดชวยเหลือผูปวยเด็กหลายคนอยางตอเน่ืองสรางสายสัมพันธ ความประทับใจแกผูปกครองเพิ่ม คุณภาพชีวิตท่ีดีใหหลายครอบครัวตลอดมา จนกระท่ังเม่ือราวป 2557 ตองประสบกับโรคราย หมอโตตองตอสูกับ โรคมะเร็งเม็ดเลือดขาวนานราว 3 ป และเมื่อวันท่ี 11 เดือนตุลาคม 2560 หมอโตไดจากพวกเราไปดวยความสงบ พวกเราหลายคนไดไ ปรว มงานสวดและฌาปณกจิ ของหมอโต แสดงความเสยี ใจกบั ครอบครวั ของหมอโต (ภรรยา และลกู 3 คน) หมอโตสรางคุณงามความดี ความสุขใหแกผูปวยเด็กและครอบครัว ทั้ง ๆ ท่ีไมไดรูจักกันมากอน แตเปนความสัมพันธที่ มนุษยเ ออื้ ใหแกกนั จากจิตใจท่ีมแี ตใ หของหมอโต ดิฉนั ขอช่นื ชมขอบคุณครอบครวั ของหมอโต รวมทง้ั คณุ พอ คณุ แมห มอโต ที่อบรมเลี้ยงดู หลอหลอมใหหมอโตเปนคนคุณภาพมจี ิตใจทีด่ ี มีแตใ ห ใหค วามสุขแกผูทไี่ ดรูจ ัก 13 à¾×Íè ¹ª‹ÇÂà¾Íè× ¹ พว.ยพุ าพิศ วินยั รักษ์ พยาบาลวิชาชพี ชาํ นาญการพิเศษ หนว ยงานศลั ยกรรมชาย 1 จากประสบการณท ม่ี เี พอื่ นสมยั มธั ยมศกึ ษา คลาํ เตา นมพบกอ น เพอื่ นไดม าปรกึ ษาดฉิ นั ซงึ่ ดฉิ นั ไดแ นะนาํ ใหไ ปพบแพทย เพื่อการรักษา แพทยนัดผาตัดเตานม ซึ่งขณะนั้นเพื่อนหมดกําลังใจ ส้ินหวัง วาทําไมกอนตองมาเกิดกับฉันดวย ท้ังๆ ที่ เพอื่ นยงั ไมท ราบวา เปน กอ นเนอ้ื รา ยหรอื ไม ดฉิ นั ตอ งใหก าํ ลงั ใจ ใหข อ มลู ตา งๆกบั เพอื่ นจนสบายใจในระดบั หนงึ่ เมอื่ ถงึ วนั นดั ผาตัดเตานม ไดไปเย่ียมและสงเพื่อนเขาหองผาตัด เพ่ือนบอกวารูสึกดีมากเลยท่ีมีคนใหกําลังใจอยูขาง ๆ หลังผาตัดเสร็จ ออกมานอนทหี่ อผปู ว ย รสู กึ ปวดแผลผา ตดั มาก จงึ ไดแ จง พยาบาลทราบกไ็ ดร บั ยาบรรเทาปวดเปน ระยะ ๆ อาการดขี นึ้ ตามลาํ ดบั แพทยส ง ปรกึ ษากายภาพบาํ บดั ไดฝ ก หดั จนสามารถทาํ ได หลงั จากนน้ั แพทยอ นญุ าตใหเ พอ่ื นกลบั บา นไปพกั ฟน จนวนั หนง่ึ มาฟง ผลชน้ิ เนอ้ื พบวา กอ นเนอ้ื ทว่ี า นนั้ เปน กอ นเนอ้ื รา ย (มะเรง็ ) ทาํ ใหเ พอื่ นหมดกาํ ลงั ใจทจี่ ะตอ สกู บั ชวี ติ อกี ครง้ั จงึ ตอ งสง แรงใจ จากอาจารยแ ละทมี เพอื่ น ๆ ไปเยยี่ มเปน จาํ นวนมาก เพอื่ ใหส ชู วี ติ ตอ ไป ซง่ึ มเี พอื่ นในกลมุ ทเี่ ปน มะเรง็ เตา นมกไ็ ปเยยี่ มเยอื น ใหกําลังใจและใหคําแนะนํา ขอมูลในการปฏิบัติตัวเหมือนเพื่อนชวยเพ่ือน เม่ืออาจารยประจําช้ันทราบขาวไดไปเยี่ยมและ ใหก าํ ลังใจลกู ศิษย ทําใหเ พ่ือนมีกําลงั ใจและดีใจมาก ในวันตอมาแพทยใหยาเคมีบําบัดเปนการรักษาตอเน่ือง เพ่ือนตองตอสูกับยาเคมีบําบัด ผมรวง ภาพลักษณไมดี ไมย อมใหเ พอ่ื นไปเยย่ี ม ทงั้ อายและไมพ รอ มจะพบใคร สง ผลตอ ดฉิ นั จงึ ตอ งใชเ ทคโนโลยแี ทน โดย Line คยุ กนั เพอื่ ใหก าํ ลงั ใจ ใหข อ มูลกับเพื่อนเปน ระยะ ๆ จนตอนนเ้ี พ่ือนใหยาเคมีบาํ บดั จนครบ เพือ่ นยอมรบั และยอมคยุ กบั เพ่ือนๆ ใน Group Line แลวยังสงรูปภาพท่ีมีใบหนายิ้มแยม สดใส ใหเพื่อนๆและ อาจารยดู ขณะใหยาเคมีบําบัดก็พบขาวรายกระหน่ําซ้ําอีก คือ 22 àÃ×Íè §àÅÒ‹ ¡Òôá٠ż»ŒÙ †ÇÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3

มะเรง็ กระจายไปทีก่ ระดกู ซ่งึ ทนทกุ ขท รมานกับความปวดเปน อยา งมากตองใหยาบรรเทาปวดตลอดเวลา แพทยผรู ักษาจงึ สง ปรกึ ษาทมี ประคบั ประคอง (Palliative Care Team) มาชว ยประเมนิ การใหย าและการรกั ษาแบบประคบั ประคองกนั ตอ ไป เพือ่ นตอ งใชวธิ ดี นตรีบาํ บัด แพทยท างเลอื ก เขา วดั ทําบุญ ทกุ วถิ ีทางมาชว ยในการบาํ บดั จากนนั้ ดฉิ ันไดเ สนอทางเลือกใหม เพิ่มใหแกเพ่ือนคือ การใชสมาธิบําบัด SKT (ของรศ.ดร.สมพร กันทรดุษฎี-เตรียมชัยศรี) ในทาตางๆ ตั้งแต SKT 1,2,3,7 โดยสอนใหปฏิบัติตามและใหเพ่ือนปฏิบัติใหเปนกิจวัตรประจําวัน หลังจากน้ันประมาณ 2 อาทิตย ดิฉันไดพบกับเพ่ือน เพ่ือนบอกวา การปฏบิ ตั สิ มาธบิ ําบดั SKT ดจี รงิ ๆ ชวยฉนั ไดม ากเลย ความปวด ความวิตกกงั วล ลดลง มสี มาธิในการใชชีวิต ไดดีข้ึน ตอนนี้เพื่อนสามารถเล้ียงหลานได รูสึกวาตัวเองมีคุณคา มีความสุขกับการใชชีวิต ทําใหคุณภาพชีวิตของฉันดีขึ้น และจะขอนาํ วิธีสมาธบิ ําบัด SKT ไปแนะนาํ ใหเ พอื่ นผูปว ยมะเรง็ เตานมไดป ฏิบตั ติ าม เปน การสรา งบุญกุศลตอเพอ่ื นมนษุ ย รวมกัน เพอ่ื ใหผ ูปวยมะเร็งเตา นมเหลานั้นมีคณุ ภาพชีวิตทด่ี ีกนั ตอ ไป ดฉิ ันบอกเพ่ือนวา ยนิ ดคี ะ และดใี จกบั เพอื่ นดวย 14 .....¸ÃÃÁÐÃÑ¡ÉÒã¨..... พว.รสิตา ธรรมสาโรรัชต์ พยาบาลวิชาชพี ชาํ นาญการ หนว ยงานสง เสรมิ สุขภาพและปอ งกันโรค การทบ่ี คุ คลมภี าวะผดิ ปกตหิ รอื มีความเจบ็ ปว ยทางดา นรา งกาย มักมภี าวะทางดานจติ ใจรว มดว ย โดยเฉพาะผทู ่ีตอ ง เขารับการรักษาในโรงพยาบาล ซ่ึงจากการดําเนินการของโรงพยาบาลเลิดสิน โดยงานสงเสริมสุขภาพและปองกันโรค และทีมการดูแลผูปวยแบบ Palliative care ไดดําเนินการในสวนของการดูแลผูปวยแบบ Palliative care หรือเรียกวา เปน กจิ กรรม “ธรรมะรักษาใจ” มดี ังนี้ ซง่ึ จะเลา เสนอเปนภาพกวา งของการดําเนนิ การ 3 ระยะ คือ ระยะท่ี 1 ปท ี่ 1 เปน การอบรมการดแู ลผปู ว ย Palliative แกก ลมุ ที่ 1 คอื พยาบาลตวั แทนสรา งเสรมิ สขุ ภาพในโรงพยาบาล และเครอื ขา ย และกลมุ ที่ 2 คอื ประชาชนทว่ั ไปทเี่ ปน ทมี จติ อาสาของโรงพยาบาล โดยไดร วบรวมขอ มลู เปน หนงั สอื 3 เลม คอื - เลมท่ี 1 คูมือการดูแลรักษาสุขภาพผูปวยระยะสุดทาย สําหรับเจาหนาที่ เปนหลักการดูแลผูปวยแบบ ประคับประคองของเจาหนาท่ีสาธารณสุข ท่ีรวมถึงขอมูลการบรรยายของทีมวิทยากร ทีมวิทยากรจากศูนยบริรักษ..... คณะแพทยศาสตรศ ริ ริ าชพยาบาล และศาสตราจารยแ สวง บญุ เฉลมิ วภิ าส เรอื่ งพนิ ยั กรรมชวี ติ สทิ ธกิ ารตายของผปู ว ยโดยเจตนา - เลม ท่ี 2 คมู อื แนวทางปฏบิ ัตสิ าํ หรบั ประชาชนในการดูแลประคับประคอง - และเลม ที่ 3 เร่อื งเลา Palliative care โรงพยาบาลเลดิ สนิ àÃÍè× §àÅÒ‹ ¡ÒôÙáżŒÙ»Ç† ÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3 23

ระยะที่ 2 ปท ่ี 2 การอบรมกลมุ พยาบาลและเครอื ขา ยและกลมุ จติ อาสา เนน หวั ขอ การฝก ปฏบิ ตั ิ และการแลกเปลย่ี น เรียนรูของทีม มีการติดตามเยี่ยมใหคําปรึกษาผูปวย จากพระอาสากลุมคิลานธรรม ที่เปนพระอาสาและพระนิสิต คณะมนษุ ยศาสตร (สาขาชวี ติ และความตาย) มหาวทิ ยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั โดยไดร วบรวมเปน หนงั สอื 2 เลม คอื - เลม ท่ี 1 คูมอื การดูแลผปู วยแบบประคับประคอง เลมที่ 2 (ภาคปฏิบัต)ิ - และเลม ท่ี 2 เรือ่ งเลาการดูแลผปู วยแบบ Palliative care เลม ท่ี 2 ระยะที่ 3 ปท ี่ 3 เปนการดําเนินงานตอ เนื่อง จากปที่ 2 เปน การประสานความรว มมอื กนั ของตวั แทนงานสรางเสรมิ สขุ ภาพฯ กบั ตวั แทนเจา หนา ทแ่ี ผนกตา งๆ ทไ่ี ดร บั การอบรม และพระอาสา เปน การใหก ารดแู ลดา นจติ ใจ เนน การใหค าํ ปรกึ ษา ผูป ว ยท่ีมีความวิตกกงั วล หรือผูป วยทใ่ี กลเ สียชีวติ ทญ่ี าตหิ รอื ผปู ว ยยงั มคี วามวติ กกงั วล หรอื มคี วามตองการจะพดู คยุ แบบ คลนิ ิกธรรมะรักษาใจ การดแู ลผปู ว ยแบบธรรมะรกั ษาใจนี้ เปน กจิ กรรมสาํ หรบั ผปู ว ยหรอื ญาตทิ ม่ี คี วามวติ กกงั วล หรอื ผปู ว ยทเี่ ขา สรู ะยะสดุ ทา ย ใกลเสียชวี ติ ทผ่ี ปู วยหรอื ญาตมิ คี วามตองการพดู คยุ รับคําปรกึ ษาจากพระ หรือตอ งการทําบญุ ทําสังฆทาน โดยดาํ เนนิ การ ประสานความรวมมือของแผนกในโรงพยาบาลรวมกับเครือขายศูนยฯ มิตรภาพบําบัด และมีพระวิทยากรกลุมคิลานธรรม มาดําเนนิ การใหเปนประจาํ อยางนอ ยเดือนละ 1 ครงั้ การดูแลผปู ว ยดานจิตใจลกั ษณะนี้ ไดเริ่มตงั้ แตเดอื นมิถนุ ายน ป 2557 จนถึงปจจบุ นั (นบั ถงึ เดือนกนั ยายน 2560) มีผูปวยรับคําปรึกษารวม 187 ราย ญาติ 126 ราย ผูปวยเกือบท้ังหมดมากกวารอยละ 95 คลายความวิตกกังวลได ยอมรบั ตอ โรคมากขนึ้ ทเ่ี หลอื บางสว นเมอื่ ถงึ เวลาผปู ว ยมอี าการหนกั ไมพ รอ มรบั คาํ ปรกึ ษา ผปู ว ยสว นหนงึ่ ทเี่ ปน โรคทรี่ กั ษา ไมหายเขา สูร ะยะสุดทา ย แตย ังไมไดใ สท อชวยหายใจ ยังรสู กึ ตัวดี เมอื่ ไดร ับการคลายความวิตกกงั วลยอมรับได ขอไมใ สท อ ชว ยหายใจ โดยพบ 1 ราย วาระสุดทายของผูป ว ยญาติขอเปล่ียนใจ เพ่ือใหผปู วยใสทอ ชวยหายใจ และยายไปหอผูปว ยหนัก 2 วันจึงเสียชีวิต แตชวงกอนเสียชีวิตท้ังญาติและผูปวยไดทําใจยอมรับตอโรค และอาการเปล่ียนแปลงไดมากข้ึน มีความ สบายใจข้นึ หลังไดร ับคาํ ปรึกษา ทมี ผใู หก ารดแู ลพึงพอใจตอ รูปแบบการรับคาํ ปรึกษา จากการดาํ เนนิ การทผี่ า นมา ตงั้ แตป  2557 – ป 2560 พบวา แผนกตา ง ๆ สง เคสผปู ว ยมากขน้ึ ซง่ึ จากจาํ นวนหอผปู ว ย ในโรงพยาบาล ทั้งท่ีรับผูปวยเพศชายและหญิง ทั้งแบบสามัญและพิเศษ ไดแก อายุรกรรม ศัลยกรรม ศัลยกรรมกระดูก กมุ าร หอผปู ว ยหนกั และหอผปู ว ยพเิ ศษ ผปู ว ยทร่ี บั คาํ ปรกึ ษาตามดแู ลดา นจติ ใจใหก ารดแู ลประคบั ประคอง ไดแ ก ผปู ว ยมะเรง็ ผปู ว ยลา งไต ผปู ว ยไมร สู กึ ตวั ใสท อ ชว ยหายใจ ผปู ว ยกระดกู ทไ่ี ดร บั การตดั ขา ผปู ว ยกระดกู ทม่ี คี วามปวดรนุ แรง รวมถงึ ผปู ว ย ที่ใกลเสยี ชีวติ จะพบวาข้ันตอนการดําเนินการไดรับความรวมมือเปนอยา งดีจากแพทย พยาบาลของแผนกผปู วยใน คือ - กอนการใหคําปรึกษา 1 วันกอนมีการใหคําปรึกษาของคลินิกธรรมะรักษาใจ เจาหนาที่จากงานสงเสริมสุขภาพ และปองกันโรค หอง 2 (งาน P&P 2) จะมีการโทรฯ สอบถามเคสผูปวย (ทางแผนกสอบถามและแจงกับผูปวยท่ีตองการ รบั คาํ ปรกึ ษา ทางแผนกสง ขอ มลู โดยยอ มายงั งาน P&P ซงึ่ งาน P&P จะตรวจสอบ พมิ พข อ มลู เคสใหเ ขา ใจไดง า ยสง พระอาจารย พรอ มนัดสถานที่แรกที่จะใหค ําปรึกษา) - การใหคําปรึกษา กําหนดวนั ใหค าํ ปรึกษา ในวันพฤหัสบดี สัปดาหท ่ี 3 เวลา 13.00 – 16.00 น. ซึง่ ปจจบุ นั มเี คสที่ ตอ งการรบั คาํ ปรกึ ษามากขนึ้ จากเดมิ 2 - 3 แผนกตอ เดอื น เพม่ิ เปน 5 - 7 แผนกตอ เดอื นและมกี รณเี สรมิ บางชว งเปน เดอื นละ 2 คร้ัง มเี คสผปู ว ยรวมสงู สดุ แจง มากอ นวนั เย่ียม 21 ราย ไดเยี่ยมจรงิ 17 ราย พระท่ีมาใหคําปรึกษา กําหนดขอไว 1 รปู ตอ 1 ครงั้ ตอ 1 เดอื น จงึ ตอ งมาใหค าํ ปรกึ ษาเปน 3 - 7 รปู ตอ เดอื น แยกไปตามแผนกตา ง ๆ โดยมเี จา หนา ทงี่ านสง เสรมิ สขุ ภาพฯ และเจาหนาท่ีแผนกใหการดูแลการดําเนินการตอผูปวยรวมกัน ซึ่งมีตัวอยางใบรับคําปรึกษา (ปรับปรุงมาจากการดูงาน ณ โรงพยาบาลวชริ ะ) ตามตวั อยางดา นลางนี้ 24 àÃÍ×è §àÅ‹Ò¡ÒôÙáżٌ»Ç† ÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3

- หลงั การใหคําปรึกษา พระอาสาจะเปนผบู ันทึกขอมลู ลงในใบรับคาํ ปรกึ ษา และพูดคยุ สรุปการดูแลใหทราบ วาได ใหค าํ ปรึกษาอยางไร ผลลพั ธและประเดน็ ทต่ี องติดตามตอเปนอยางไร ใหกับเจา หนาทแ่ี ผนกผูป ว ยในนั้น ๆ และงาน P&P รบั ทราบ ทางงาน P&P สง ใบบนั ทึกคืนขอมูลใหแ ผนกรบั ทราบและเกบ็ รวบรวมขอ มลู ไวตอ ไป จากขอ มลู การสรปุ การดแู ลผปู ว ยแบบธรรมะรกั ษาใจในเรอ่ื งเลา นี้ สาํ หรบั ผปู ว ย Palliative และ End of life รวมถงึ ผปู ว ยในแผนกทม่ี คี วามวติ กกงั วลตอ โรค หรอื อาการ ดว ยความรว มมอื ของทมี ในโรงพยาบาลและเครอื ขา ยนอกโรงพยาบาล ไมเ ฉพาะพระอาสา ยังรวมถงึ เครือขายศูนยฯ มติ รภาพบาํ บัดของโรงพยาบาลตา ง ๆ ไดแ ก โรงพยาบาลวชริ ะทีเ่ ปน ตน แบบ การดแู ลใหค าํ ปรกึ ษาใหแ กโ รงพยาบาลเลดิ สนิ (จากการดงู านศนู ยฯ มติ รภาพบาํ บดั ) การดแู ลรปู แบบน้ี ทาํ ใหบ รรพชติ ทกุ รปู ไดนําหลักธรรมของพระพุทธเจามาปรับใชเกิดประโยชนตอผูปวยที่เปนบุคคลที่มีทุกข ใหเกิดความคลายกังวลไดจริง และ สาํ หรับขา พเจา ทีเ่ ปนพุทธศาสนิกชนกถ็ ือเปน ความภูมใิ จหนึง่ ในงานอาชพี พยาบาล ท่ที ําใหเกิดกิจกรรมนข้ี ึน้ ในโรงพยาบาล ท้ังน้ี ในการอบรมสรางพระอาสารุนใหมท่ีจัดโดยพระอาสากลุมคิลานธรรม ซึ่งมีแลกเปล่ียนเรียนรูของทีมเจาหนาที่จาก โรงพยาบาลตาง ๆ 5 โรงพยาบาล ไดแ ก โรงพยาบาลศิรริ าช, โรงพยาบาลวชิระ, โรงพยาบาลชลประทาน, สถาบันมะเรง็ ฯ และโรงพยาบาลเลดิ สิน มีผลลัพธทต่ี รงกันท่คี าดวากจิ กรรม “ธรรมะรกั ษาใจ” ควรคงอยอู ยา งตอเนอื่ ง เพื่อเปน ประโยชน ในการคลายทุกข และชว ยนาํ ทางทดี่ ีทางสดุ ทายใหแ กทัง้ ผปู วย รวมถงึ ญาติตอ ไป ใบปรึกษาคลนิ กิ ธรรมะรกั ษาใจ ผูปวยรายที่ ......................................................................................................................................... หอผูปว ย ............................................................................................................................................. ชื่อ - สกลุ ผูปว ย (นามสมมติ) ............................................................................................................. โรค ...................................................................................................................................................... อาการสาํ คัญ ....................................................................................................................................... ประเด็นปญ หาทีพ่ บ ........................................................................................................................... บันทกึ ขอมูล ....................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ประเด็นทีต่ อ งติดตามตอ (อาจบันทกึ ขอ มลู รวมในหัวขอ บันทกึ ขอมลู ) ……………………………………..................................................................................................................... ……………………………………..................................................................................................................... àÃ×Íè §àÅÒ‹ ¡Òôá٠ż»ÙŒ †ÇÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3 25

15 .....ä»´ÁÕ ÕÊØ¢·§Ñé ¤¹ÍÂáÙ‹ ÅФ¹ä»..... พว.รสิตา ธรรมสาโรรัชต์ พยาบาลวชิ าชีพชํานาญการ หนวยงานสงเสริมสุขภาพและปองกนั โรค ….ไปดีมีสุขทั้งคนอยูและคนไป ..…การวินิจฉัยโรคที่เปนหลายโรค รวม 6 โรค....การมีอายุ 89 ป.... มีอาการซึม.. ไมสนใจใครในบางคร้ัง.....ไมอาจเปนสิ่งบอกวาผูปวยควรจะไป หรือพรอมจะไป (พรอมเสียชีวิต) หรือยัง เร่ืองเลาน้ี เปน เรอ่ื งของผปู ว ยรายหนงึ่ ทที่ มี เยย่ี มบา น ซงึ่ มแี พทยเ วชศาสตรค รอบครวั เปน หวั หนา ทมี ไดเ ลง็ เหน็ ความสาํ คญั ของการดแู ล ผูปวยระยะสุดทาย ท่ีควรมีการเตรียม เพื่อการดูแล ใหคําปรึกษาแกผูปวยและญาติใหพรอมที่จะไปอยางดี มีคุณภาพชีวิต และญาติยอมรับ ซึ่งผูเขียนขอเลาถึงประวตั ิและการดาํ เนินการของทีม ดงั นี้ ผูปวยหญิงไทย วัย 89 ป การวินิจฉัยโรคเบาหวาน ความดันโลหิตสูง ไตวายเร้ือรัง ไทรอยด มะเร็ง เตานม และ อาการสุดทายคือ มีภาวะน้ําในเย่ือหุมปอดขางซาย ไดมารับการรักษาท่ีแผนกเวชศาสตรครอบครัว โดยมีผูดูแล (ลูกสาว ของผูปว ยจา งไว) มาดว ย 1 คน ในการมาตรวจทกุ ครั้งจะไมม ีญาตมิ าดวย แตจะใชโทรศพั ทคยุ สอบถาม หรือบอกเลา อาการ เพม่ิ เติมกบั แพทยผ ูตรวจ ปญหาที่พบสาํ หรบั ผูป วยรายนี้กอ นไปเยยี่ ม 1. มีโรคประจําตัวหลายโรค รวมทั้ง นอนไมคอยหลับ ซึม หงุดหงิดงาย สับสนและลืมบุคคลใกลชิดบางคร้ัง มีพฤติกรรมเปล่ียน ถามไมต อบ ถารสู ึกไมพอใจจะตผี ดู แู ล เปน มาประมาณ 1 เดือน เปนผสู งู อายทุ ี่เริ่มมอี าการ เปลี่ยนแปลง 2. รบั ประทานอาหาร ขา ว ไดน อ ย ผอมลง น้ําหนักลด 3. ผลการตรวจเลอื ด พบมีภาวะนา้ํ ตาลในเลอื ดสูง 4. ไมเ ดิน 2 สปั ดาห 5. ไมย อมใหความรวมมอื เชน การรับยาฉดี เบาหวาน การรับการเจาะเลือด ไมยอมใสส ายออกซเิ จน 6. มหี ายใจเสยี งดงั อาการเหนื่อย ไมม ีแรง จากผลเลือด ผลเอก ซเรย และเอก ซเรยคอมพิวเตอร - โปรตีนในเลือดตํา่ ไตมขี องเสยี ในเลือดค่งั - มนี า้ํ ตาลในเลอื ด (FBS) สูง 245 มก./ดล. - เอก ซเรยปอด มนี าํ้ ทว มปอด ไมเ พิม่ ข้ึน - เอก ซเรยค อมพิวเตอรสมอง มกี อนในเนือ้ สมองดา นขวา ขนาดเลก็ การตดิ ตามเย่ยี มผปู วยทบี่ า นโดยทมี ประกอบดว ย อาจารยแพทย แพทยประจาํ บาน พยาบาลวชิ าชีพ นักโภชนาการ และนกั วชิ าการสาธารณสุข รวม 7 คน เย่ยี มในชวงบา ย ในเขตบา นผปู วย มบี าน 2 หลัง เปน บา นของลกู สาวอยู และบา นท่ี ผปู วยอยู อยูในรวั้ เดยี วกัน ลูกสาวทาํ งานเปน เภสัชกร เปน รานของตนเองใกล ๆ บา น เมื่อผูดูแลโทรศัพทแจงใหท ราบ และ ลูกสาวของผปู วยจงึ ขับรถกลบั มาที่บาน 26 àÃè×ͧàÅÒ‹ ¡ÒôÙáżٌ»Ç† ÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3

การพูดคยุ ปรึกษาการดแู ลผูปว ยรวมกนั กบั ญาติ ขัน้ แรก - พดู คยุ กบั ลกู สาวทบี่ า นลกู สาวทปี่ ลกู ตดิ กนั กบั บา นผปู ว ยกอ น เนอ่ื งจากลกู สาวบอกมารดามคี วามวติ กกงั วล ขอคุยปรึกษากันกอน ซง่ึ เกิดความเปนสวนตัว ผปู ว ยไมไ ดย นิ ขอมลู ที่อาจเกดิ กงั วลใจมากขึ้น ขัน้ ที่ 2 - ตดิ ตามเย่ยี มผูปวยท่ีบา นอกี หลัง ท่ีปลูกตดิ กัน ข้ันท่ี 3 - พูดคยุ สรปุ อาการท่ีพบใหญาติ และผูดูแลรบั ทราบ ท่บี า นลูกสาว ปญหาท่พี บจากการเยีย่ มผูป ว ยท่ีบา น และการดําเนนิ การของทีม 1. ผูปวยรับประทานอาหารไดนอย แตรับขนมไดดี ผูดูแลจึงมักใหไอศกรีมและขนม ซ่ึงเปนสาเหตุ ของนํ้าตาลใน เลือดสูง นอกจากนั้น มีการซื้ออาหารจานเดียวจากรานคา การชงอาหารเสริมใหบางม้ือ นักโภชนาการและ พยาบาลใหค าํ แนะนําการชงอาหารเสริมใหจ างลง และงด/ลดอาหารซอื้ เนอื่ งจากมีโซเดยี มสูงจากผงชรู ส 2. การทผี่ ปู ว ยไมข ยบั ตวั นอนบอ ย หรอื มนี า้ํ ทว มปอด ใหต ดิ ตามดอู าการ ไมข ยบั หรอื มี Activity มากเกนิ ความจาํ เปน ก็ได สําหรับกิจวัตรประจําวัน ใหทําไดแตเปนไปตามความเหมาะสม แพทยอธิบายเพิ่มเติม เร่ืองการเจาะปอด หากจาํ เปน เชนมอี าการเหนือ่ ยมากขน้ึ แตข ณะนี้ นาํ้ ในชอ งเยือ่ หุมปอดไมไดเพ่มิ ข้นึ จากผลเอกซเรยปอด 3. ทมี ไดใ หญาติ เตรยี มพรอมในการดูแลผปู ว ยแบบระยะสุดทาย เตรยี มใจและรูปแบบการดูแลทเี่ หมาะสม 4. จากการพูดคุย สรุปหลังเย่ียมอาการ ทีมไดมีการทบทวนความเขาใจ การดูแลกับญาติ และส่ิงท่ีญาติตองการ ใหทมี ชว ยเหลอื พบวา ปญ หาอน่ื ๆ ทสี่ าํ คญั อกี เรอ่ื งหนงึ่ อาจจะยงั คงทาํ ใหญ าตหิ รอื ผปู ว ยคา งคาใจ หลงั จากการเสยี ชวี ติ ของผปู ว ย คือปญหาเรื่องผูปวยกับบุตรชาย บุตรชายไมไดมาเย่ียม ไมพบกันกับผูปวยหลายปแลว ซึ่งกอนหนาท่ีจะไมพบกัน บตุ รชายมกั จะทะเลาะ พดู จากนั ไมค อ ยดี ลกู สาวผปู ว ยคาดวา ผปู ว ยกย็ งั คงจาํ ได เพราะมลี กู เพยี ง 2 คน อยดู ว ยกนั มาตลอด ปจจุบันลูกชายของผูปวยอยูคอนโดมิเนียมคนเดียว และยังพบกับพี่สาวเปนระยะ ๆ ทางทีมเยี่ยมบานลองสอบถามและ แนะนําวธิ กี ารดาํ เนินการ ใหล องถามความตอ งการของทัง้ ผูปวยและนอ งชาย หากผูปว ยไมไ ดโกรธเคืองใด ๆ แลว อาจให บตุ รชายมาเยยี่ ม ขออโหสกิ รรมกนั แตท ง้ั นหี้ ากผปู ว ยมอี ารมณฉ นุ เฉยี ว ไมต อ งการพบ อาจตอ งตามใจผปู ว ย รวมทงั้ การสอบถาม ของบตุ รชาย แจงวาอยูในระยะสุดทาย ควรใหผปู วยสบายใจดว ย หรอื ตองการใหท างทมี โรงพยาบาล ประสานพระมาเยยี่ ม เพ่ือใหทําบุญ และเปนผูประสานความเขาใจ ขอติดคางของครอบครัวตอไป ซ่ึงลูกสาวผูปวยรับทราบ และจะลอง ดาํ เนนิ การเองตอ ไป พรอ มกบั กลา วขอบคณุ ซง่ึ ทมี ไดก ลา วลาและแจง วา อาจมกี ารมาเยยี่ มซาํ้ อกี ครงั้ ในการวางแผนการดแู ล ตอ เนือ่ ง เพอ่ื ติดตามเยย่ี มซาํ้ กรณีผูปว ยอาการแยลง ทมี คาดวาจะเขาเยี่ยมซา้ํ ระยะสนั้ ๆ ภายใน 3-6 เดอื น โดยปรกึ ษากัน วา ในระยะนผ้ี ูป ว ยยงั มอี าการดี ระดบั ทรงตวั รูสึกตวั ญาติจงึ ยอมรบั ได แตถา มีอาการมากขน้ึ ญาติอาจกงั วลและปฏบิ ัตติ อ ผูปวยไดไมเหมาะสม หรือไมรูวาควรทําอะไร อยางไรหรือไม เชน ขณะนั้นควรใหมีการใหนํ้าและอาหารทางสายยาง หรือ การชว ยชีวิตดว ยวธิ ตี า ง ๆ หรอื ไม จากเรื่องเลาของผูปวยรายดังกลาวขางตนนี้ จะเห็นไดวาการแกปญหาคลายขอของใจใหแกญาติ เปนส่ิงสําคัญ เทา ๆ กับการใหผูปวยสุขสบายกายใจ กอนการเสียชีวิต ซ่ึงรวมถึงการใหคําแนะนํา การอธิบายขอมูล การรักษาท่ีควร ดําเนินการใหชวงตาง ๆ ของผูปวยระยะทาย จากเรื่องเลาน้ี จะเห็นวาผูเขียนมุงเนนใหผูอานเขาใจไดดวยถอยคํางาย ๆ เพราะไมเ พยี งแตบ คุ ลากรทางสาธารณสขุ เทา นนั้ ทจ่ี ะทาํ ใหก ารไปดมี สี ขุ เกดิ ขนึ้ กบั ทงั้ ญาตทิ ยี่ งั มชี วี ติ อยู และผปู ว ยทจ่ี ากไป เปนคุณภาพชีวิตที่ดีได ดังน้ัน แนวทางการดูแลจากเร่ืองเลาประสบการณเร่ืองตาง ๆ นาจะเปนประโยชนสําหรับบุคคล ผอู านในสถานการณท่ีแตกตางกันไดตอไป ขอบคุณคะ àÃ×Íè §àÅÒ‹ ¡Òôá٠ż»ÙŒ †ÇÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3 27

16 ¤ÇÒÁÊØ¢¤Ã§Ñé ÊØ´·ÒŒ  พว.ฉตั รกุล เกษบรุ มย์ พยาบาลวชิ าชพี ชาํ นาญการ พว.เสาวรส รอดสอาด พยาบาลวชิ าชพี หนว ยงานพเิ ศษ ชัน้ 21/1 การเจ็บปวยและความตายเปนเรื่องปกติที่มนุษยทุกคนตองพบเจอ เมื่อเกิดข้ึนก็เยียวยารักษาไปตามพยาธิสภาพ ของโรค เมอ่ื การเจบ็ ปว ยทเุ ลาลงกก็ ลบั ไปใชช วี ติ ตามปกตทิ เี่ คยเปน มา แตใ นกรณที กี่ ารเจบ็ ปว ยนน้ั ไดด าํ เนนิ มาถงึ ระยะสดุ ทา ย การดแู ลรกั ษาทางดา นรา งกายคงไมเ พยี งพอ เราตอ งดแู ลดา นจติ ใจดว ย แบบองคร วม 4 มติ ิ (รา งกาย จติ ใจ สงั คม และจติ วญิ ญาณ) โดยเฉพาะมิติทางดานจิตวิญญาณน้ันถือเปนส่ิงสําคัญและมีความละเอียดออนในการดูแลผูปวยระยะสุดทาย ท้ังตัวผูปวย และครอบครวั ดวย เพื่อใหผ ูปว ยจากไปอยา งสงบ และสมศกั ด์ิศรีของความเปนมนษุ ย ดังกรณีผูปวยรายหน่ึง เพศหญิง อายุ 64 ป การวินิจฉัยโรค Advanced stage breast cancer with multiple myeloma (มะเรง็ เตา นมอยา งหนง่ึ ขนั้ ลกุ ลาม) มาโรงพยาบาลดว ย อาการมที อ งโตขน้ึ รว มกบั มกี อ นทเ่ี ตา นม และรกั แรข า งขวา แรกรบั ไวในการดูแลผปู ว ยมาโดยรถนงั่ สภาพภาพนอกท่วั ไปมีออ นเพลยี ทองบวมโต สามารถชว ยเหลือตนเอง ปฏบิ ัตดิ แู ล กิจวัตรประจําวันไดดวยตัวเอง มีเหนื่อยบาง ใชออกซิเจนเปนบางครั้ง มีการเจาะชองทอง เอกซเรยคอมพิวเตอรท่ีบริเวณ ปอดและทอ ง พบกอ นเนอ้ื อยา งหนึง่ และมกี ารนาํ ชนิ้ เน้อื ไปตรวจ ระหวางพักรอฟงผลชิ้นเนือ้ เพ่อื พิจารณาใหยาเคมบี าํ บดั เริ่มมีอาการทองบวมโตและอึดอัดมากขึ้น แพทยทําการเจาะชองทองให โดยเฉลี่ยประมาณเดือนละ 1 ครั้ง หลังจากได ผลชนิ้ เนื้อออกมา แพทยก ็เริม่ การรักษาโดยใชยาเคมีบาํ บัด กอ นใหผปู ว ยคอ นขางกงั วล กลวั อาการขา งเคยี งจากยาเคมแี ละ การตอบสนองตอ ยาที่ไดรบั ซงึ แพทยไ ดใหคาํ อธิบายและแนะนาํ การดูแล แกไ ขอาการขา งเคียงจากยา การใหย าผานพน ไป ดว ยดี มอี อนเพลียเลก็ นอย ประมาณ 1-2 วนั หลังจากนัน้ เปนปกติ หลงั จากใหยาเคมกี อ นท่ีขางรกั แรเรม่ิ ยุบลง ทําใหผ ปู วย มกี าํ ลังใจมากขน้ึ ถามเรือ่ งการใหยาครั้งตอ ไป เพราะมีความหวังวา การดาํ เนินของโรคจะเปนไปในทางท่ีดีข้นึ และสามารถ กลับบานได แตหลังจากการใหยาคร้ังที่ 3 ไดมีการทําเอกซเรยคอมพิวเตอรที่บริเวณทองซํ้า ผลออกมาไมเปนท่ีนาพอใจ มีการขยายขนาดขึ้นของกอนในทองรวมกับผูปวยมีอาการทองบวมโตและแนนอึดอัดเร็วข้ึนกวา เหน่ือยมากขึ้น ตองใช Oขอ2งcผaปู nว uยlเaรrม่ิ sหuงpดุ pหoงดิrt มกี ารทาํ Abdominal Paracentesis บอ ยขนึ้ ประมาณ 2 สปั ดาห/ ครง้ั อาการแสดงทางดา นอารมณ เงยี บ นอนมากขน้ึ พยาบาลไดส อบถามพบวา ผปู ว ยเรม่ิ มคี วามคดิ ถงึ ความรสู กึ มคี ณุ คา ในตวั เองลดลง เพราะจากทเ่ี คยพยายามชว ยตวั เองได กลบั ตอ งขอความชว ยเหลอื จาก Care giver มากขนึ้ พยาบาลไดใ หก าํ ลงั ใจ พรอ มกบั แนะนําใหผ ปู ว ยหากจิ กรรมอื่นท่สี นใจทํา เพื่อเบย่ี งเบนความสนใจในเรอื่ งนี้ ผูปว ยเรม่ิ จากอา นหนงั สือ สวดมนต ฟง ธรรมะ บรรยาย รวมกับพูดคุยใหขอมูลเก่ียวกับโรคที่เปนและการดําเนินของโรคขณะนี้พรอมกับการพยากรณของโรคใหกับสามี และลูกชายคนเดยี วของผปู วยฟง ซึง่ 2 คนใหการความรวมมอื เปน อยา งดี โดยสามีมาเย่ียมทุกวัน ลกู ชายกลบั จากทํางานก็ กลับมาอยดู แู ลใกลชิดตลอดการพักงาน เม่ือผลการตรวจ CT whole Abdomen ออก แพทยไดแ จง ผลการตรวจพรอมกับ อธิบายแผนการรักษาเร่ืองการปรับเปลี่ยนสูตรยาเคมี ซึงการใชยาสูตรนี้ อาการขางเคียงก็จะมากข้ึนเพราะยาท่ีไดรับมี ความรนุ แรงมากขน้ึ ตลอดเวลาทร่ี กั ษาผปู ว ยจะพดู ตลอดวา “อยา ทงิ้ กนั นะคะคณุ หมอ” ซงึ ทางหมอและพยาบาลกไ็ ดต อบรบั คาํ รองขอของผปู วย โดยการสัมผสั พดู คยุ เปดโอกาสใหร ะบายความรูส กึ และอธบิ ายและแนะนาํ การดแู ลตนเอง พรอ มทัง้ สงเสริมใหกําลังใจในการทํากิจกรรมท่ีชอบ ระยะหลังผูปวยเริ่มปกปลอกหมอน ถักกระเปา และมอบใหกับเจาหนาที่แทน คําขอบคุณที่ดแู ลตนเปน อยา งดี การเจบ็ ปว ยเรม่ิ คุกคามผูปว ยมากขน้ึ ทาง จนท และแพทยไดแ จงอาการของผูปว ยกับสามี 28 àÃèÍ× §àÅÒ‹ ¡ÒôÙáż»ÙŒ dž ÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3

และญาติ ซึ่งเปนชวงเวลาท่ีลูกชายอยูระหวางการพักงานพอดี จึงไดมีโอกาสไดดูแลผูปวย ทําหนาท่ีลูกอยางใกลชิด จนถึง วาระสดุ ทายของชีวติ การดูแลผูป วยแบบประคบั ประคอง เราจะตอ งดแู ลผปู วยและครอบครัว ตัง้ แตแ รกรบั ตองดแู ลดวยความปารถนาดี ใหขอมูล ชวยเหลือดวยความเต็มใจ เปนมิตร สรางบรรยากาศที่สงบ เพื่อใหเกิดความไววางใจพรอมที่จะบอกเลาความ ตองการความชวยเหลือหรือส่ิงท่ีคางคาในใจ เพื่อลดทอนความกลัวชวยใหผูปวยเกิดความม่ันคงทางอารมณและจิตใจ ยอมรับความตายที่จะมาถึง และจากไปอยา งสงบและสมศกั ด์ิความเปน มนุษย 17 ¨Ò¡ä»Í‹ҧÊآ㨠พว.นันทนชั ภาณุศรี พยาบาลวชิ าชีพชํานาญการพิเศษ หนว ยงานพเิ ศษประกันสงั คม ผปู ว ยทกุ คนควรมสี ทิ ธใิ นการดแู ลชวี ติ ใหเ ปน ไปตามทตี่ วั เองตอ งการ มสี ทิ ธริ บั รอู าการเจบ็ ปว ยและแนวทางการรกั ษา โดยแพทย พยาบาลหรือบุคลากรสาธารณสุขดานอ่ืนๆ จะตองอธิบายใหเกิดความเขาใจที่ถูกตอง ผูปวยจะไดมีสวนรวม ตัดสินใจกับทมี สขุ ภาพในการวางแผนการรกั ษาของตนเองดังเชนผปู วยรายนี้ ผูปวยหญิงไทยอายุ 44 ป เริ่มมารักษาท่ีโรงพยาบาลเลิดสินตนเดือนมกราคม 2560 ดวยอาการตัวตาเหลือง วนั ท่ี 8 กุมภาพันธ 60 แพทยทํา ERCP ใส Stent drainage และนําช้ินเน้อื สง ตรวจ การวนิ ิจฉัยโรค R/O CA head of pancrease (สงสัยเปนมะเร็งตับออนประเภทหนึ่ง) หลังจากนั้นคุณนก (นามสมมติ) ไดกลับไปพักฟนท่ีบาน วันท่ี 1 มีนาคม 60 คุณนก กลับมานอนโรงพยาบาลอีกคร้ังดวยอาการมีไข หนาวสั่น ตัวตาเหลืองมากขึ้น จุกแนนทองเพิ่มขึ้น การวินิจฉัยโรค Cholangitis (การอกั เสบของทอ นา้ํ ด)ี ไดรับการรักษาโดยการใหย าปฏชิ วี นะ ตง้ั แตว ันท่ี 1-14 ม.ี ค.60 และผลชนิ้ เนือ้ กลับมา พบ Moderately Differentiated Adenocarcinoma เมอ่ื ผปู ว ยอาการทเุ ลาลงแพทยอ นุญาตใหก ลับไปพกั ตอท่ีบา น 24 มี.ค.60 คณุ นกมีไขสูงหนาวส่นั ปวดทัว่ ทอ ง จงึ กลับมานอนโรงพยาบาลใหม แตพ บวา ผปู ว ยไมมีเสน แทง Peripheral vein สําหรับให IV Fluid และ Long Antibiotic แพทยเจาของไขจึงปรกึ ษารงั สีแพทย Radiologist เพื่อทาํ PICC Line (การใสส ายและไดร ับยา แกปวด เปนวิธีหน่ึงในการรักษาเพ่ือลดอาการปวด ซ่ึงผูปวยควบคุมไดดวยตนเอง) ในวันท่ี 28 มี.ค.60 และทํา PTBD วันท่ี 30 มี.ค.60 เพื่อระบายนํ้าดที ่คี ง้ั คา ง ชวยลดภาวะการอักเสบของรางกาย จนคณุ นกอาการดขี ึน้ สามารถกลับไปพักฟน ท่ีบานได โดยคุณนกขอนํา PICC Line กลับบานดวยเพราะไมตองการความเจ็บปวดจากการแทง Peripheral vein บอย ๆ àÃ×èͧàÅÒ‹ ¡ÒôÙáż»ŒÙ †ÇÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3 29

พยาบาลจึงติดตอขอแพทยเจาของไขวาผูปวยขอนํา PICC Line กลับบาน แพทยอนุญาต โดยผูปวยกลับมาทําแผลและ Flush PICC Line (เปนวิธีการใหสายและไดรับยาแกปวดคงอยู ใชไดดีตอเนื่อง) ทุกสัปดาหโดยพยาบาลหอผูปวยพิเศษ ประกันสงั คม วนั ที่ 28 ม.ิ ย.60 คุณนกทาํ ERCP ครั้งที่ 2 ผลตรวจพบ Cholangiocarcinoma Tumor Compression Duodenum (มะเรง็ ลกุ ลามกดทบั สว นลาํ ไส) คณุ นกจะมปี ญ หาเรอ่ื งมไี ขส งู ตวั ตาเหลอื ง ปวดหลงั มาก ทานอาหารไดน อ ย พบสาย PTBD ตนั มนี าํ้ ดีซึมออกรอบๆ สายPTBD แพทยแกไ ขใหใหม 3 สงิ หาคม 60 คุณนกตองกลบั มานอนท่ีหอผูป ว ยพเิ ศษประกันสงั คมเปน ระยะ ๆ เพอ่ื ใหอาหารทางเสน เลือด และใหยาแกป วด Morphine เปนระยะ ๆ โชคดที ีค่ ุณนกมสี าย PICC Line จึงสามารถ ใหอาหารทางเสนเลือดและใหยาปฏิชีวนะ ตามแผนการรักษาไดครบ คร้ังสุดทายที่คุณนกมานอนอยูโรงพยาบาล วันที่ 11 กนั ยายน 60 ดวยเรือ่ งมไี ขส งู หนาวส่ัน แผล PTBD ซมึ ออกรอบ ๆ แผล ทานอาหารไดนอย ปวดหลงั Pain score 8-9 คะแนน ใหยาแกปวด Morphine 3 มิลลิกรัม เปน ระยะๆ เวลาปวดทกุ 6 ชั่วโมง ใหอ าหารทางหลอดเลือดดํา ดฉิ นั ไดเ ชิญ สามีคุณนกและบุตรสาว มาพูดคุยเรื่องอาการ วาอาการของโรครุนแรงมากข้ึนไดดําเนินสูระยะทายของโรคแลว ถาคุณนก หยุดหายใจจะตองการใหทีมแพทยและพยาบาลใสทอชวยหายใจและปมหัวใจหรือไม สามีของคุณนกขอพูดคุยกับคุณนก และใหคุณนกตัดสินใจเอง หลังจากที่พูดคุย คุณนกตัดสินใจเขียนพินัยกรรมชีวิตของตนเอง โดยขอไมใสทอหายใจ และไมปมหัวใจเมื่อหัวใจหยุดเตน มีความประสงคขอพักรักษาตัวท่ีหอผูปวยพิเศษประกันสังคมจนกวาจะถึงวาระสุดทาย ของชีวิต ขอใหอาหารทางเสนเลือดและยาแกปวด Morphine ฉีดเวลาปวดมากๆเทานั้น สามีของคุณนกกับบุตรสาว ผลัดเปลี่ยนกันมาดูแลคุณนกตลอดเวลาที่นอนอยูท่ีหอผูปวยพิเศษประกันสังคม ชวยพาคุณนกเดินเลนรอบ ๆ ตึกบาง ในขณะท่ียังเดินไหว จัดงานวันเกิดเล็ก ๆ ใหคุณนกไดเปาเคกท่ีเตียงผูปวย ทําทุกอยางใหคุณนกมีความสุขมากท่ีสุด ในชว งระยะทา ยของชวี ติ วนั ที่ 15 ตลุ าคม 60 คณุ นกเรมิ่ มอี าการกระสบั กระสา ย และปวดหลงั มาก pain score 10 ทมี พยาบาล ไดปรึกษาแพทยให Morphine หยดทางนํ้าเกลือตลอดเวลา เพื่อใหคุณนกสุขสบายมากข้ึน คุณนกยังคงพูดคุยกับสามีและ ลกู สาวได ยมิ้ แยม แจม ใสบอกวา คงใกลถ งึ เวลาของตนเองแลว ในขณะนน้ั คณุ นกเหนอื่ ยเพมิ่ ขนึ้ หายใจไมค อ ยไหว รบั ประทาน อาหารไดน อ ยลง แตก ส็ บายใจทต่ี วั เองไดต ดั สนิ ใจกบั ชวี ติ ของตนเองทเ่ี หลอื อยแู ลว ขอแคใ หจ ากไปอยา งสงบและมคี วามสขุ หลังจากนั้นวนั ท่ี 16 ตลุ าคม 60 เวลา 20.35 น. คุณนกจากไปอยา งสงบทา มกลางคนที่รักคณุ นกอยา งพรอ มหนากัน การทําหนังสือแสดงเจตจํานงคไมประสงคใหใสทอชวยหายใจและการกระตุนหัวใจในวาระสุดทายน้ัน ถือเปน การวางแผนชีวิตลวงหนาโดยตัวผูปวยเอง วาตองการใชชีวิตชวงสุดทายอยางมีคุณภาพ และไมตองทนทุกขทรมานจาก การใสเคร่ืองมือทางการแพทยตางๆ ในระยะทายของชีวิต อาจไมใชคําตอบท่ีดีเสมอไปสําหรับผูปวย พวกเราในฐานะ พยาบาลตองชวยกันเปนสื่อกลางในการสื่อสารถึงความตองการของผูปวยอยางแทจริง และรวมกันดูแลผูปวยแบบประคับ ประคองในวาระสุดทา ยของชวี ิตตามทผ่ี ปู วยตอ งการอยางดที ่ีสดุ 30 àÃÍè× §àÅ‹Ò¡ÒôÙáż»ÙŒ dž ÂẺ Palliative Caer àÅÁ‹ 3

18 àÃè×ͧàÅÒ‹ Palliative พว.ปฐมาวดี บุญแสง พยาบาลวิชาชีพปฏบิ ตั กิ าร หนวยงานอายุรกรรมชาย ยาใจ (นามสมต)ิ มพี น่ี อ ง 4 คน เธอเปน ลกู คนสดุ ทอ ง ปจ จบุ นั เธอพกั อาศยั อยกู บั มารดา เพยี ง 2 คน พอ ของเธอเสยี ชวี ติ ต้ังแตเด็ก สวนพี่นองก็แยกยายไปมีครอบครัวกันหมด เธอพักอาศัยอยูกับแมของเธอ และแมของเธอนอนติดเตียงมา มากกวา 5 ป วนั หนงึ่ แมข องเธอมอี าการไข ทอ งเสีย คลนื่ ไสอาเจยี น ซึม เธอรับรวู าแมข องเธออาการไมป กตแิ ลว จึงตาม คนขางบาน นําสงโรงพยาบาล ตอมาแมมีอาการหายใจเหนื่อย จึงจําเปนตองใสทอชวยหายใจ หมอใหเธอตัดสินใจ เธอตกลงทันที แมของเธอตองพักรักษาตัวอยูหอผูปวยหนัก ทุกวันเธอจะมาเฝาแม นานๆ ครั้งจะมีพ่ีนองมาเย่ียม วันหนึ่ง เธอซ้ือผาออมสําเร็จรูปและของใชใสบนเปลนอนขนเขามาท่ีหอผูปวย ทุกคนตางมองตาเดียวกัน พี่นองของเธอกระซิบกับ ฉันวาเธอมีสติท่ีสมประกอบ ฉันรับฟงและไมตอบอะไร เธอจะสวดมนตแผเมตตาใหแมของเธออยูเสมอ ในระหวางที่ฉัน ใหการพยาบาลผูปวย ไดยินเธอพูดในมือถือวาเธอจะรวมกับเพื่อน ๆ ทําหนังสือสวดมนต เพ่ือใหบุญกุศลสงผลใหแม มีอาการปวยท่ีดีขึ้น ฉันไดฟงจึงเห็นดวยกับเร่ืองการนับถือศาสนาชวยทางดานจิตใจ จึงรวมทําบุญและชวนครอบครัวและ เพอื่ นรว มบญุ ดว ย เมอื่ ไดห นงั สอื มาแลว ฉนั กน็ าํ มาแจกจา ยญาตผิ ปู ว ยเตยี งอน่ื ๆ ทกุ คนตา งดใี จทไ่ี ดร บั และไดอ า นใหผ ปู ว ยฟง สุขใจท้ังผูใหและผูรับ สวนแมของยาใจนั้นอาการไมสูดี หมอบอกอาการและใหแจงญาติทําใจ ทุกคนตัดสินใจไมได ทุกคน อยากใหแมอยู ยาใจไดใหคําอธิบายกับพี่นองวาไมอยากใหแมทรมาน หากปมหัวใจแมตองเจ็บ พ่ีนองตางตอวาเธอหาวา เธอไมกตัญู ฉนั ไดย นิ ดังนนั้ จงึ ไดเ ขา ไปอธบิ าย และพูดใหญ าติเขา ใจวา แมแตผูเปนเทวดาบนดิน คือ ในหลวงรัชกาลกอน ยงั ตอ งมวี นั จากเราไป คนเราทว่ั ไปกเ็ ชน กนั มเี กดิ กต็ อ งมแี ก เจบ็ และตาย แตเ ราจะทาํ อยา งไรทจ่ี ะทาํ ใหค นทเ่ี รารกั มคี วามสขุ ไปสบายทส่ี ดุ เมอื่ ทกุ คนไดย นิ ดงั นน้ั จงึ หยดุ ตอ วา สนิ ใจ เรมิ่ มสี ตมิ ากขน้ึ ลงความเหน็ วา ไมป ม หวั ใจ ดแู ลรกั ษาโดยใหย าตามอาการ ลกู ๆ ตา งสวดมนตอ ยเู คยี งขา งแมจ นวาระสดุ ทา ย ไมน านแมข องเธอกห็ ลบั ไปอยา งสงบ หลงั จากวนั นน้ั ฉนั กไ็ มเ หน็ ยาใจอกี เลย วนั หนงึ่ เธอกลบั มาทโี่ รงพยาบาลและนาํ หนงั สอื สวดมนตม าใหฉ นั เธอบอกวา เธอทาํ บญุ ถวายเปน ธรรมทาน เธอบอกวา ไมเ สยี ใจ เพราะที่ผานมาเธอไดดูแลแมของเธอไดดีที่สุดแลว เธอกลาวขอบคุณฉันที่ดูแลแมของเธอเปนอยางดี ฉันฟงแลวรูสึกสุขใจ อยา งบอกไมถ กู àÃ×Íè §àÅ‹Ò¡ÒôÙáżٻŒ dž ÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3 31

19 ¤¼ÇÙŒ»Òdž Á»PÃaÐl·liѺaãt¨iv¢eͧC¡aÒrÃe´ÙáÅ พว.วราภรณ์ เลา่ ฮง พยาบาลวชิ าชพี ปฏิบตั ิการ หนวยงานอายรุ กรรมชาย ผูปวยชายไทย อายุ 85 ป เขารับการรักษาดวยโรคปอดติดเช้ือ อาการเเรกรับ ผูปวยตื่นรูตัวดี หายใจหอบเหน่ือย ความดันโลหิตตํ่า แพทยพิจารณาใสทอชวยหายใจและใหยาปฏิชีวนะ อาการของผูปวยดีขึ้นเปนลําดับ จนสามารถถอด ทอ ชว ยหายใจออกได ผูปว ยสามารถชวยเหลอื ตนเองไดบนเตยี ง แพทยพ ิจารณาใหกลบั บา น พยาบาลจึงไดเขาไปพดู คยุ ถงึ การเตรียมความพรอมกอนจําหนาย จากการพูดคุย ผูปวยไมสามาถรับขอมูลการแนะนําไดท้ังหมด จึงพยายามติดตอญาติ ผดู ูแลตามเบอรติดตอทใ่ี หไ วต ง้ั แตแ รกรบั หลังจาการตดิ ตอ ทําใหท ราบวา เบอรต ิดตอ ท่ใี หไ วเ ปนเบอรต ดิ ตอของเพอื่ นบา น ไมไ ดเ ปน คนในครอบครวั หรอื ญาตขิ องผปู ว ย เพอ่ื นบา นไดเ ลา ใหฟ ง วา ผปู ว ยอาศยั อยกู บั ภรรยาเพยี ง 2 คน ไมม ลี กู หรอื ญาติ มีอาชีพเก็บขยะเพื่อเลี้ยงชีพ จากการประเมินของพยาบาล ทําใหทราบถึงปญหาดานการเงินของผูปวยและครอบครัว ซึ่งในขณะท่ผี ปู ว ยเขารบั การรักษาทโ่ี รงพยาบาล ไมม ญี าติเขา มาเย่ียม เนือ่ งจากภรรยาไมมีเงนิ เปนคาใชจ า ยในการเดนิ ทาง และไมสามารถนั่งรถโดยสารเพียงลําพังได พยาบาลจึงไดประสานงานสังคมสงเคราะหของโรงพยาบาล เพื่อรวมกันหา แนวทางชว ยเหลือ ซึ่งทางสังคมสงเคราะหไดประสานไปยงั มลู นธิ ิปอเตก็ ตึ๊ง เพอ่ื ขออนมุ ตั คิ ารถใหกบั ผูป ว ย นอกจากน้ยี งั ได มกี ารตดิ ตามเยย่ี มบา น และแนะนาํ ใหไ ปเจาะเลอื ด ตรวจตามนดั ทสี่ ถานพยาบาลใกลบ า น เพอื่ ลดคา ใชจ า ยและเพอื่ ความสะดวก และกอนจําหนายกลับบาน บุคลากรในหนวยงานยังไดรวบรวมเงินและของใชจําเปนจํานวนหน่ึง มอบใหกับผูปวยและ ครอบครวั ดวย เมอื่ เราไดเ หน็ ผปู ว ยทเ่ี ราดแู ล ไดก ลบั บา นอยา งมคี วามสขุ ใบหนา เตม็ ไปดว ยรอยยมิ้ ทาํ ใหเ รารสู กึ สขุ ใจ และมพี ลงั บวก มีกําลงั ใจในการทาํ หนาทขี่ องเราใหด ที ี่สดุ 32 àÃ×Íè §àÅÒ‹ ¡Òôá٠żٌ»†ÇÂẺ Palliative Caer àÅ‹Á 3