E-book อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมลายผ้าไทยทรงดำ

ค�ำ นำ� วิิทยาลััยชุุมชนสมุุทรสาคร เป็็นสถาบัันอุุดมศึึกษาของรััฐ มีีภารกิิจในการจััดการศึึกษา ในระดัับอุดุ มศึกึ ษาต่ำ่ กว่า่ ปริญิ ญา การฝึกึ อบรม บริิการวิชิ าการ วิิจััยและพัฒั นา และการทำนุุบำรุุง ศิิลปะ และวััฒนธรรม องค์์ความรู้้�อััตลัักษณ์์ทางวััฒนธรรมลายผ้้าไทยทรงดำ เป็็นส่่วนหนึ่�ง ของโครงการจััดการความรู้้�อััตลัักษณ์์ทางวััฒนธรรมไทยทรงดำ จัังหวััดสมุุทรสาคร โดยมีี วััตถุุประสงค์์เพื่�่ อศึึกษาองค์์ความรู้้�อััตลัักษณ์์ทางวััฒนธรรมชาวไทยทรงดำ และรวบรวมเป็็น องค์์ความรู้้�เพื่่�อใช้้ในการเรีียนการสอน เผยแพร่่เพื่�่ อใช้้ประโยชน์์การศึึกษา และนำองค์์ความรู้้� จากภููมิิปััญญาซึ่�่งเป็็นต้้นทุุนของชุุมชน ไปพััฒนาสร้้างมููลค่่าเพิ่�มทางเศรษฐกิิจให้้กัับชุุมชน ใน รููปแบบของสินิ ค้้าหรืือบริกิ ารที่�ชุมุ ชนมีศี ักั ยภาพในการดำเนินิ การ สร้้างรายได้้และสืืบสานอัตั ลักั ษณ์์ ทางวััฒนธรรมของชุุมชน หนัังสืือ “อััตลัักษณ์์ทางวััฒนธรรมลายผ้้าไทยทรงดำ” เล่่มนี้้� คณะทำงานได้้รวบรวม อััตลัักษณ์์ทางวััฒนธรรมลายผ้้าไทยทรงดำ เพื่�่ อเป็็นความรู้้�ความเข้้าใจเบื้้�องต้้นเกี่�ยวกัับลายทอผ้้า ของชาวไทยทรงดำ หวัังเป็็นอย่่างยิ่�งว่่า จะเป็็นประโยชน์์ต่่อผู้้�รัับผิิดชอบงานด้้านทำนุุบำรง ศิิลปะ และวััฒนธรรม และผู้้�สนใจทั่่�วไป คณะทำำ�งาน สิงิ หาคม 2565

คณะทำำ�งาน ที่�ป่ รึกึ ษา ดร. สุุรชััย โสตถีีวรกุุล ประธานสภาวิิทยาลััยชุุมชนสมุุทรสาคร นายพััฒน์์โกศล หนููสมแก้้ว ผู้้�อำำ�นวยการวิิทยาลััยชุุมชนสมุุทรสาคร คณะทำ�ำ งาน ดร. ณรงค์์ศัักดิ์์� พููลเงิิน ผู้้�อำำ�นวยศููนย์์การเรีียนรู้�ตลอดชีีวิิต วิิจััยและนวััตกรรม อาจารย์์สุุณััฐชา กุุณาศล รองผู้้�อำำ�นวยศููนย์์การเรีียนรู้�ตลอดชีีวิิต วิิจััยและนวััตกรรม นายศุุภโชค โลกวิิทย์์ เจ้้าหน้้าที่่�บรรณรัักษ์์ นางนพรััตน์์ ล็็อก พนัักงานจ้้างเหมาบริิการ นาวสาวชนากานต์์ วิิริิยะดามิินทร์์ พนัักงานจ้้างเหมาบริิการ นางถนอม คงยิ้�มละมััย ประธานพิพิ ิธิ ภัณั ฑ์ป์ านถนอม อำ�ำ เภอเขาย้อ้ ย จังั หวัดั เพชรบุรุ ีี นางบุุญ แจ่่มจ้้า ภูมู ิปิ ัญั ญาพิพิ ิธิ ภัณั ฑ์ป์ านถนอม อำ�ำ เภอเขาย้อ้ ย จังั หวัดั เพชรบุรุ ีี นายเอกอาทิิตย์์ บุุตรเพ็็ชร กรรมการศููนย์์วััฒนธรรมไทยทรงดำำ� บ้้านหนองสองห้้อง อำำ�เภอบ้้านแพ้้ว จัังหวััดสมุุทรสาคร 2 อตั ลักษณ์ทางวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�

สารบัญั อััตลัักษณ์์ทางวััฒนธรรมลายผ้้าไทยทรงดำำ� 4 5-17 ลายพัันธุ์์�พฤกษา 18-33 34 ลายสััตว์์ 35-38 39–40 ลายเครื่่�องมืือเครื่�่องใช้้ ลายสถานที่่�และสิ่ �งของ ลายเบ็็ดเตล็็ด 3อัตลกั ษณ์ทางวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

อัตลกั ษณ์ทางวัฒนธรรมลายผ้าไทยทรงด�ำ อััตลัักษณ์์ทางวััฒนธรรมลายผ้้าทอไทยทรงดำที่่�ปรากฏบนผืืนผ้้านั้้�น สะท้้อนให้้เห็็นถึึง วิิถีีชีีวิิต ความคิิด ความเชื่�อค่่านิิยม ความผููกพััน ตลอดจนความเป็็นมาของวััฒนธรรม หรืือ เหตุุการณ์์ที่่�สำคััญๆ ทางประวััติิศาสตร์์ของท้้องถิ่่�นที่่�มีีความสำคััญต่่อวิิถีีการดำรงชีีวิิต จึึงทำให้้ ผู้�ทอผ้้าเกิิดแรงบัันดาลใจที่่�จะนำสิ่่�งเหล่่านั้้�น มาถ่่ายทอดเป็็นลวดลายบนผ้้าทอไทยทรงดำ ซึ่่�งลวดลาย ของผ้้าทอสามารถแบ่่งได้้เป็็น 5 ประเภท ดัังนี้้� 1. ลายพันั ธุุพ ฤกษา 2. ลายสััตว 3. ลายเครื่อ�่ งมืือเครื่่�องใช 4. ลายของสถานที่่�และสิ่่ง� ของ 5. ลายเบ็ด็ เตล็ด็ 4 อตั ลกั ษณท์ างวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายพัันธุ์์�พฤกษา ลวดลายที่่�เกิิดจากการทอผาในทุุกกลุ่�มชนจะมีีลายที่่�สื่่�อความหมายถึึง ตนไม้้ ใบไม้้ ดอกไม้้ หรืือผลไม้้ ซึ่่�งเรีียกโดยรวมวา “ลายพัันธุุพฤกษา” สำหรัับผ้้าและเครื่�องนุุงห่่มของชาวไทยทรงดำ มีีลายพัันธุุพฤกษาทั้้�งหมด 12 ลาย ดัังนี้้� 1. ลายแตงโม 2. ลายดอกผัักแว่่น 3. ลายดอกจััน 4. ลายดอกพรม 5. ลายขาบััว (ดอกบััว) 6. ลายขอกููด (ผัักกููด) 7. ลายดอกมะลิิ 8. ลายดอกเต้้า/น้้ำเต้้า (เบาะเต้้า) 9. ลายดอกแกว 10. ลายงา 11. ดอกพิิกุุล 12. ลายดอกแปด 5อตั ลกั ษณ์ทางวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�

ลายแตงโม ลายแตงโม ลายแตงโม มีีความโดดเด่่นและไม่่ซ้้ำแบบใคร ซึ่่�งจะมีีหลัักในการวางลายคืือ ลายที่่� 1 จะเป็็นเส้้นหนา 2 เส้้น อยู่่�ชิิดกััน หมายถึึง ไทย–ลาวพี่่�น้้องกััน ลายที่่� 2 เป็็นเส้้นเล็็กเดี่่�ยว หมายถึึง ความเดีียวดาย และลายที่่� 3 เป็็นเส้้นหนา 2 เส้้น ที่่�อยู่่�ห่่างกััน หมายถึึง ไทย-ลาว ที่่�แยก จากกััน ซึ่่�งเส้้นหนาทุุกเส้้นจะมีีเส้้นเล็็กเคีียงข้้างเสมอ และจำนวนเส้้นด้้ายสีีฟ้้าที่่�มาทอเป็็นลายนั้้�น ประกอบด้้วย จำนวนเส้้นที่่�เล็็กที่่�สุุด 2 เส้้น เส้้นหนาคู่่�ที่่�ชิิดกััน 15 เส้้น และเส้้นหนาคู่่�ที่่�ห่่างกััน 20 เส้้น โดยปััจจุุบัันนั้้�นไม่่ได้้เคร่่งครััดว่่าจะต้้องใช้้เส้้นด้้ายตามจำนวนนั้้�นๆ ทั้้�งนี้้�ขึ้�นอยู่่�กัับความ ต้้องการของลููกค้้าและช่่างทอเพื่่�อให้้ได้้ลายแตงโมที่่�สวยงาม 6 อัตลกั ษณท์ างวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลา ยด อ ก ผัั ก แว่่น ลายดอกผัักแว่่น ลายดอกผัักแว่่น เ ป็็นผัักพื้้�นบ้้านประเภทไม้้ล้้มลุุกจำพวกเฟิิร์์นที่่�ขึ้�นอยู่่�ตามชายฝั่่�งลำน้้ำ ห้้วยหนอง คลองบึึง ซึ่่�งเป็็นดอกเล็็กๆ สวยงามเกิิดเป็็นกลุ่�มและโตเร็็ว โดยชาวไทยทรงดำมีีความ เชื่�อว่่า “ใครที่่�สามารถปัักลายดอกผัักแว่่นได้้ย่่อมแสดงถึึงความอดทน ความเอื้้�อเฟื้้�อประณีีต ละเอีียดอ่่อน” ดัังนั้้�นลายนี้้�จึึงนิิยมมอบให้้คู่่�บ่่าวสาวในวัันแต่่งงาน หรืือผู้้�ใหญ่่ที่่�เคารพนัับถืือ อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 7อตั ลกั ษณท์ างวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�

ลายดอกจััน ลายดอกจััน ลายดอกจััน ชาวไทยทรงดำมีีความเชื่�อว่่า ดอกจัันเป็็นตำนานรัักอมตะของชาวไทยทรงดำ เวีียดนามในอดีีต ปััจจุุบัันจึึงนิิยมใช้้ลายดอกจัันประดิิษฐ์์เพื่่�อมอบให้้เจ้้าบ่่าวและเจ้้าสาว หรืือผู้้�อาวุุโส ในหมู่่�บ้้านที่่�เป็็นการแสดงความรัักอัันบริิสุุทธิ์ �มั่่�นคง 8 อตั ลักษณ์ทางวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�

ลายดอกพรม ลายดอกพรม ลายดอกพรม โดยดอกพรมจััดอยู่่�ในประเภทไม้้พุ่�มมีีหนามที่่�กิ่่�งก้้าน ดอกออกช่่อที่่�ปลายกิ่่�ง กลีีบดอกเชื่�อมติิดกัันเป็็นหลอดสีีขาว มีีกลิ่่�นหอม ซึ่่�งชาวไทยทรงดำนิิยมนำมาเป็็นแบบในการปะผ้้า ประดิิษฐ์์เป็็นลายดอกพรม เนื่่�องจากมีีความเชื่�อเกี่่�ยวกัับดอกพรมวา ถึึงแมจะมีีกลิ่่�นหอมแตก็็มีี หนามแหลมคมรอบตััว จึึงทำให้้คนสมัยั ก่่อนสอนหญิิงสาวโดยเปรีียบเทีียบกัับดอกพรมไววา ความสวย ความงามนั้้�นไม่่คงทนแต่่การเป็็นแม่่บ้้านแม่่เรืือนจะทำใหชีีวิิตการครองคููมีีความสุุขและยั่่�งยืืนได้้ 9อัตลักษณท์ างวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ล ายข าบัั ว ลายขาบััว (ดอกบััว) ลายขาบััว (ดอกบััว) โดยดอกบััวจััดอยู่่�ในประเภทไม้้น้้ำ ซึ่่�งจะบานในช่่วงเช้้าและหุุบในช่่วงเย็็น โดยชาวไทยทรงดำมีีความเชื่�อว่่า ดอกบััวเกิิดจากตมอัันสกปรกและตกตะกอนในท้้องน้้ำ แต่่บััวก็็ พยายามยื่่�นก้้านให้้ยาวออก จนกระทั่่�งสามารถโผล่่ใบและดอกขึ้�นมาเหนืือผิิวน้้ำ กำเนิิดของดอกบััว จึึงเป็็นสิ่่�งที่่�เปรีียบเทีียบเรื่�องการประพฤติิผิิดเพีียงใด แต่่ก็็ยัังมีีโอกาสที่่�จะเป็็นคนดีีได้้ทุุกคน ถ้้าผู้�นั้�น มีีความตั้้�งใจจริิง ชาวไทยทรงดำจึึงนํําลายขาบััวหรืือดอกบััวตามจิินตนาการนี้้�มาเป็็นการขอขมา หรืือถวายพระ เพื่่�อเป็็นการแสดงถึึงความสํํานึึกในความผิิดเพื่่�อเริ่�มต้้นกลัับเป็็นคนดีี 10 อตั ลกั ษณท์ างวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�

ลายขอกููด ลายขอกููด (ผัักกููด) ลายขอกููด (ผัักกููด) ผัักกููดมีีความเกี่่�ยวพัันกัับวิิถีีชีีวิิตของชาวไทยทรงดำค่่อนข้้างมาก ไม่่ว่่า จะเป็็นดิินแดนในเวีียดนาม หรืือแม้้แต่่ชาวไทยทรงดำที่่�อพยพเข้้ามาตั้้�งถิ่่�นฐานในประเทศไทย โดยมีี เรื่�องเล่่าเกี่่�ยวกัับตำนาน ผัักกููดไว้้ว่่า ลููกหรืือหลานสาวจะมีีหน้้าที่่�ไปเก็็บผัักกููดให้้พ่่อแม่่ ปู่่�ย่่า ตายาย นำมาเป็็นอาหาร แต่่อยู่่�มาวัันหนึ่่�งลููกสาวออกไปหาผัักกููดเพื่่�อจะนำกลัับมาให้้พ่่อแม่่กิินแต่่แล้้วหาไป จนทั่่�วป่่าก็็ไม่่พบสัักต้้นเดีียว จึึงได้้นั่่�งร้้องไห้้อยู่่�ในป่่า ฝ่่ายผัักกููดเมื่่�อเห็็นนางนั่่�งร้้องไห้้จนน้้ำตาตกลงสู่ � พื้้�นดิิน จึึงเห็็นใจในความกตััญญููของนาง ฝ่่ายผัักกููดจึึงต่่างพากัันแข่่งยอดขึ้ �นมามากมายให้้นางได้้เก็็บ ไปให้้พ่่อแม่่ เมื่่�อนางกลัับมาถึึงบ้้าน นางก็็รำลึึกถึึงบุุญคุุณของผัักกููด จึึงได้้นำรููปลัักษณ์์ของผัักกููด มาทอเป็็นลาย “ผัักกููด” หรืือ “ลายขอกููด” ขึ้้�นบนผืืนผ้้าทุุกชิ้�นของตน 11อัตลกั ษณ์ทางวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายดอกมะลิิ ลายดอกมะลิิ ลายดอกมะลิิ โดยดอกมะลิิมีีลักั ษณะต้้นเป็็นไม้้พุ่�ม ไม้้เลื้้�อย และดอกมีีสีีขาว ซึ่่ง� ชาวไทยทรงดำ มีีความเชื่�อว่่าลัักษณะของดอกมะลิิเปรีียบเหมืือนผู้้�หญิิง 4 วััย คืือ วััยเด็็ก วััยรุ่�น วััยผู้�ใหญ่่ และวััยชรา เหมืือนลัักษณะการเจริิญเติิบโตของดอกมะลิิจากดอกตููม แรกแย้้ม บานเต็็มที่่� และแห้้งร่่วงลงพื้้�นดิิน ดอกมะลิิจึึงเป็็นเครื่�องเตืือนใจของชาวไทยทรงดำ ให้้ตระหนัักถึึงคุุณค่่าของความเป็็นลููกผู้้�หญิิง ที่่�ไม่่ประพฤติินอกลู่�นอกทาง เพราะเมื่่�อวััยร่่วงเลยไป ทุุกสิ่่�งก็็ย่่อมโรยลาตามกาลเวลา 12 อตั ลกั ษณท์ างวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายดอกเต้้า ลายดอกเต้้า (เบาะเต้้า) ลายดอกเต้้า (เบาะเต้้า) เป็็นพืืชไม้้เลื้้�อยมีีลัักษณะเป็็นเครืือยาว มีีลููกออกไม่่รู้้�จัักจบสิ้้�น นิิยมนำลายมาใช้้ประดิิษฐ์์ผ้้าในวัันแต่่งงาน เพราะเชื่�อว่่าการแต่่งงานเป็็นจุุดเริ่�มต้้นของการให้้กำเนิิด เพื่่�อขยายเผ่่าพัันธุ์์� ชาวไทยทรงดำจึึงนิิยมนำดอกเต้้ามาออกแบบการเย็็บ และจัักสานลงบนสิ่่�งของ เครื่�องใช้้หลายๆ อย่่างที่่�เรีียกว่่าลายดอกเต้้า (เบาะเต้้า) ซึ่่�งจะเย็็บในลัักษณะของการต่่อผ้้าสีีตามแบบ ไทยทรงดำ 5 สีี (ดำ ขาว แดง เขีียว และสีีส้้มหรืือสีีเหลืือง) แบบ 4 กลีีบหรืือ 4 ชิ้้�นเข้้าด้้วยกัันใน 1 ดอก 13อัตลกั ษณท์ างวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายดอกแก้้ว ลายดอกแกว ลายดอกแก้ว้ ต้้นแก้้วจััดอยู่่�ในประเภทพุ่�มไม้้ขนาดเล็็ก ดอกมีีกลิ่่น� หอม ผู้้�หญิิงชาวไทยทรงดำ ที่่�เริ่�มเรีียนรู้้� การขิิดและปััก ต้้องผ่่านลายนี้้�เป็็นลำดัับแรก เนื่่�องจากมีีความเชื่�อว่่าดอกแก้้วเป็็น ดอกไม้้ที่่�มีีกลิ่่�นหอมเยืือกเย็็นในยามค่่ำคืืน ผู้้�ใดจะขิิดหรืือปัักจะต้้องมีีความอดทน และเยืือกเย็็นจึึง จะสามารถขิิดหรืือปัักลวดลายนี้้�ได้้สำเร็็จ อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 14 อตั ลักษณท์ างวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายงา ลายงา ลายงา ต้้นงาจััดอยู่่�ในประเภทพืืชล้้มลุุก ชาวบ้้านปลููกไว้้รัับประทานเมล็็ด และมีีความเชื่�อ ตามรููปร่่างว่่า เมล็็ดงามีีขนาดเล็็ก เกิิดความงอกงามได้้อย่่างรวดเร็็ว ถ้้านำมาทำเป็็นลวดลายบนผืืนผ้้า จะแสดงถึึงความสามััคคีี และมีีความก้้าวหน้้า อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 15อตั ลักษณท์ างวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายด อ ก พิิ กุุล ลายดอกพิิกุุล ดอกพิิกุุล จััดอยู่่�ในประเภทไม้้ยืืนต้้นขนาดกลาง ดอกเล็็กมีี 8 กลีีบ กลีีบดอกสีีขาวนวล กลีีบรองดอกสีีน้้ำตาล มีีขนนุุม กลิ่่น� หอม ลายดอกพิิกุุลนิิยมปก ไวบนหน้้าหมอน สาบเสื้้�อฮีีและเชิิงเสื้้�อฮีี (เสื้้�อที่่�มีีลวดลายตกแต่่งด้้วยเส้้นไหมสีีฉููดฉาดลงบนผืืนผ้้าสีีดำด้้วยผ้้าไหมชิ้�นเล็็กๆ) เนื่่�องจากชาว ไทยทรงดำมีีความเชื่�อว่่า ผู้้�ใดสามารถปกลายดอกพิิกุุลได้้จะแสดงถึึงความอดทน และการหลุุดพ้้น เนื่่�องจากเป็็นลายที่่�มีีความละเอีียด หากหญิิงสาวผู้้�ใดสามารถปัักลายพิิกุุลได้้จะบงบอกถึึงคุุณสมบััติิ ที่่�พร้้อมจะออกเรืือนได้้ 16 อตั ลกั ษณท์ างวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�

ลายดอกแปด ลายดอกแปด ลายดอกแปด เป็็นลายที่่�เกิิดจากจิินตนาการของชาวไทยทรงดำ โดยอััญเชิิญแถนทั้้�ง 8 องค์์ มาประดิิษฐ์์เป็น็ ลายผ้้า ประกอบด้้วย แถนหลวง แถนสิิง แถนแนน แถนชาด แถนบัวั ก่่าล่่าวีี แถนแม่่นาง แถนนุ่�งขาว และแถนบุญุ ผู้้�ใดใช้้เสื้้�อผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มลายนี้้�จะได้้รับั การดููแลจากแถน เมื่่�อเสีียชีีวิิตลง วิิญญาณจะได้้รัับความคุ้�มครองจากแถน โดยเฉพาะเสื้้�อฮีีที่่�มีีลวดลายดอกแปด ซึ่่�งจะใช้้ในการ คลุุมโลงศพ หรืือนำมาทำหน้้าหมอนเป็็นการเย็็บปะผ้้าสีี ดัังนั้้�นสิ่่�งของเครื่ �องใช้้ไทยทรงดำส่่วนมาก ตั้้�งแต่่ยุุคบรรพบุุรุุษมา จึึงนิิยมเย็็บเป็็นลาย ดอกแปด หรืือมีีลายดอกแปดแทรกอยู่่�บนผืืนผ้้า โดยลัักษณะการเย็็บจะเป็็นการเย็็บต่่อผ้้าสีี ตามแบบไทยทรงดำ 5 สีี (ดำ ขาว แดง เขีียว และสีีส้้มหรืือสีีเหลืือง) แบบ 8 กลีีบหรืือ 8 ชิ้้�น เข้้าด้้วยกััน ใน 1 ดอก จึึงเรีียกว่่าลายดอกแปด แล้้วนำไปเย็็บต่่อให้้ดููสวยงามบนสิ่่�งของเครื่�องใช้้ของ ชาวไทยทรงดำ 17อตั ลักษณ์ทางวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายสัตั ว์์ ลายสัตั ว์์ เป็น็ ลายที่ไ่� ด้แ้ นวคิดิ มาจากสัตั ว์ ์ ส่ว่ นมากมักั จะเป็น็ ลายที่พ่� บเห็น็ และมีีความเกี่ย่� วข้อ้ ง ในชีีวิิตประจำวันั และสััตว์์ในจิินตนาการ โดยลวดลายที่่�ปรากฏบนผ้้าทอของชาวไทยทรงดำ มีีความเชื่�อ อยู่่�หลากหลายลัักษณะ เช่่น เชื่�อเรื่�องบุุญคุุณ ถิ่่�นกำเนิิด ความยำเกรง ความรััก ความสวยงาม การ คุ้�มครอง ความคิิดถึึง อำนาจวาสนา ซึ่่�งความเชื่�อตามลัักษณะดัังกล่่าวสามารถนำมาสร้้างสรรค์์ เป็็นลวดลายด้้วยวิิธีีการทอ การปััก การปะ และการขิิด เพื่่�อสื่่�อความหมายถึึงเรื่�องราวบนผืืนผ้้า เช่่น ลายพญานาค ลายตานกแก้้ว ลายผีีเสื้้�อ และลายม้้า ลายสััตว์์ครึ่�งบกครึ่�งน้้ำ เป็็นต้้น ซึ่่�งในปััจจุุบััน ลายสััตว์์ถืือเป็็นลายที่่�หาดููได้้ยาก เนื่่�องจากขาดผู้้�สืืบทอด มีี 15 ลาย ดัังนี้้� 1. ลายตานกแก้้ว 2. ลายหมาย่่ำ 3. ลายพญานาค 4. ลายแมงมุุม 5. ลายผีีเสื้้�อ 6. ลายตััวลิิง 7. ลายม้้า 8. ลายแมงป่่อง 9. ลายปลา 10. ลายช้้าง 11. ลายสิิงโต 12. ลายงููเหลืือม 13. ลายกบ 14. ลายหน้้าเสืือ 15. ลายปูู 18 อตั ลกั ษณ์ทางวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�

ลายตานกแก้้ว ลายตานกแก้้ว ลายตานกแก้้ว นกแก้้วเป็็นสััตว์์ที่่�มีีความสามารถพิิเศษ คืือ สามารถเลีียนเสีียงพููดภาษาคนได้้ ตลอดจนเป็น็ นกที่ม่� ีีความซื่่อ� สัตั ย์ต์ ่อ่ ผู้้�เลี้้ย� งเป็น็ อย่า่ งมาก สามารถเป็น็ ยามคอยเฝ้า้ ระวังั บุคุ คลแปลกหน้า้ เพื่่�อรายงานให้้ผู้�เลี้้�ยงได้้ทราบ นอกจากนี้้�ยัังอยู่่�รวมกัันเป็็นฝููงจึึงทำให้้ชาวไทยทรงดำเชื่�อว่่านกแก้้ว เป็็นสััตว์์ที่่�มีีความซื่่�อสััตย์์และมีีความสามััคคีีที่่�สมควรแก่่การนํํามาเป็็นแบบอย่่าง จึึงได้้คิิดประดิิษฐ์์ เป็็นลายหน้้าหมอนเพื่่�อไว้้ใช้้ในพิิธีีแต่่งงาน 19อตั ลักษลณาไยท์ทผาย้างไวททฒั ยรนทธงรรดงรดำ�ม�ำ

ลายหมาย่ำ�ำ � ลายหมาย่่ำ ลายหมาย่่ำ โดยลวดลายนี้้�เกิิดจากเหตุกุ ารณ์์ที่่�ว่่า ในขณะที่่�ผู้้�หญิิงกำลังั นั่่�งทอผ้้าอยู่่�ใต้้ถุนุ บ้้าน หมาจะมานอนอยู่่�ข้้างๆ กี่่�ทอผ้้า ในลัักษณะของการเฝ้้าระวัังและปกป้้องดููแล ดัังนั้้�นชาวไทยทรงดำ ประดิิษฐ์์ลายหมาย่่ำขึ้�นมาบนผืืนผ้้า โดยมีีความหมายถึึง ความผููกพัันและความจงรัักภัักดีีระหว่่าง สุุนััขกัับมนุุษย์์ อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 20 อตั ลกั ษณท์ างวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายพญานาค ลายพญานาค ลายพญานาค ชาวไทยทรงดำมีีความเชื่�อที่่�ว่่า พญานาคถืือเป็็นเจ้้าแห่่งงููทั้้�งหลาย ที่่�นํําความ อุุดมสมบููรณ์์มาให้้แก่่ชาวโลก และถืือเป็็นผู้�กำหนดฝนให้้ตกต้้องตามฤดููกาล หากถ้้าใครที่่�สามารถปััก ลวดลายเป็็นรููปพญานาคได้้ จะได้้รัับการยกย่่องว่่าเป็็นตััวแทนของความอุุดมสมบููรณ์์ 21อัตลักษณ์ทางวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายแมงมุุม ลายแมงมุุม ลายแมงมุุม เป็็นลายที่่�เกิิดจากการเล่่าถึึงคุุณงามความดีี การมีีน้้ำใจและระลึึกถึึงบุุญคุุณ ที่่�แมงมุุมได้้ช่่วยเหลืือไว้้ จากเรื่�องเล่่าที่่�ว่่าชายผู้้�หนึ่่�งได้้ถููกเสืือไล่่จนหนีีเข้้าไปในถ้้ำ ฝ่่ายแมงมุุมเกิิด ความสงสารจึึงชัักใยปิิดปากถ้้ำ ช่่วยเหลืือชายผู้ �นั้ �นให้้รอดพ้้นจากเสืือ หลัังจากนั้้�นชายคนนั้้�นได้้กลัับ มาบ้้านแล้้วเล่่าให้้เมีียฟััง เมีียจึึงคิิดลวดลายทอผ้้าเป็็นลายแมงมุุม อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 22 อตั ลกั ษณท์ างวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายผีีเสื้� อ ลายผีีเสื้้�อ ลายผีีเสื้้�อ ลวดลายนี้้�หมายถึึง ความรัักและชีีวิิตการแต่่งงานที่่�มีีความสุุข ซึ่่�งถ้้าเป็น็ ความมงคล จะหมายถึึง การมีีอายุุยืืน และเป็็นสััญลัักษณ์์โบราณที่่�หมายถึึง บรรพบุุรุุษ นอกจากนี้้�ผีีเสื้้�อยัังหมายถึึง เสื้้�อเมืืองหรืือแถน ที่่�คอยช่่วยคุ้ �มครองดููแลทุุกข์์สุุขของชาวบ้้าน ดัับทุุกข์์เข็็ญหรืือทำลายล้้างอุุปสรรค ทั้้�งปวงได้้ ตลอดจนคอยช่่วยเหลืือมนุษุ ย์์เมื่่�อประสบความเดืือดร้้อนหรืือภัยั พิิบัตั ิิ ชาวไทยทรงดำจึึงนิิยม ประดิิษฐ์์ลายผีีเสื้้�อลงบนผืืนผ้้า เพื่่�อมอบให้้กัับญาติิผู้�ใหญ่่หรืือผู้้�ที่่�ตนนัับถืือ อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุ ญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 23อตั ลกั ษณ์ทางวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�

ลายตััวลิิง ลายตััวลิิง ลายตััวลิิง ลวดลายนี้้เ� กิดิ ขึ้น� มาจากเรื่อ� งเล่า่ การระลึกึ ถึงึ ลูกู ๆ จากหญิงิ หม้า้ ยซึ่ง่� มีีฐานะยากจน ไม่่มีีข้้าวให้้ลููกๆ ได้้กิิน ลููกๆ จึึงหนีีเข้้าป่่า ได้้กิินผลไม้้ในป่่าเป็็นอาหาร ภายหลัังจึึงกลายเป็็นลิิงและ ไม่่ได้้กลัับมาหาแม่่อีีก แม่่จึึงเกิิดความคิิดที่่�จะทอผ้้าเป็็นรููปลิิงเมื่่�อยามคิิดถึึงลููก 24 อัตลกั ษณ์ทางวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�

ล ายม้้ า ลายม้้า ลายม้้า ในอดีีตม้้าจััดเป็็นพาหนะเดิินทางขนส่่งสััมภาระ โดยชาวไทยทรงดำมีีความเชื่�อที่่�ว่่า ม้้าวิ่�งห้้อ หมายถึึง การออกกำลัังเต็็มที่่�เป็็นเครื่�องหมายแห่่งความเร็็ว ความอุุตส่่าห์์พยายาม ความ แข็็งแกร่่ง และความกล้้าหาญ ชาวไทยทรงดำจึึงได้้ใช้้ลวดลายม้้านี้้�เพื่่�อยกย่่องและทดแทนบุุญคุุณ 25อัตลักษณท์ างวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ล ายแมงป่่ อ ง ลายแมงป่่อง ลายแมงป่่อง โดยสาเหตุุที่่�ชาวไทยทรงดำนำลวดลายนี้้�มาปัักเป็็นลวดลายบนผ้้า เนื่่�องจาก จะนำไปใช้้ข่่มขวััญศััตรูู ซึ่่�งถืือเป็็นการแสดงฝีีมืือในการปัักผ้้าลายนี้้� เพราะลวดลายนี้้�ถืือเป็็นลายที่่�มีี ความละเอีียดและประณีีตอย่่างมาก คนสมััยก่่อนจึึงนิิยมเอามาทำเป็็นลายต้้นแบบและปรากฏ บนผ้้าขิิดของชาวไทยทรงดำเป็็นจำนวนมาก อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 26 อัตลักษณท์ างวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายปลา ลายปลา ลายปลา โดยลวดลายนี้้�เป็็นลายที่่�ประดิิษฐ์์ขึ้�นเพื่่�อสร้้างจิิตสํํานึึกให้้มีีกํําลัังใจในการฟัันฝ่่า อุุปสรรคทั้้�งหลายจนไปถึึงจุุดหมายปลายทางได้้สำเร็็จ เนื่่�องจากในอดีีตมีีเรื่�องเล่่าเกี่่�ยวกัับปลาที่่� ว่่ายทวนกระแสน้้ำเพื่่�อกระโดดข้้ามแก่่งหิินที่่�ขวางกั้้�นอยู่่�ในแม่่น้้ำดำ ด้้วยความยากลํําบากเพื่่�อไปวางไข่่ ที่่�ต้้นน้้ำ ชาวไทยทรงดำจึึงมีีคติิสอนใจที่่�ว่่า “คนจนมีีสิิทธิิรวยได้้” ถ้้ามีีความมุ่�งมั่่�นและความ พยายามเหมืือนปลาที่่�ฟัันฝ่่าอุุปสรรคได้้ อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 27อตั ลกั ษณ์ทางวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�

ลายช้าง ลายช้้าง ลายช้า้ ง โดยช้้างจัดั เป็น็ สััตว์์บกที่่่�มีีขนาดใหญ่่ ซึ่่�งชาวไทยทรงดำเชื่อ� ว่่า ช้้างเป็็นสัตั วศัักดิ์์�สิิทธิ์� และมีีประวัตั ิิที่่�เกี่่ย� วของกับั พุุทธศาสนามาอย่่างยาวนาน และช้้างยังั มีีความหมายที่่�แสดงถึึงพลังั อำนาจ เชื่�อถืือ เคารพศรััทธา และซื่่�อสััตย์์ภัักดีีต่่อเจ้้าของ ชาวไทยทรงดำจึึงได้้ประดิิษฐ์์ลายช้้างขึ้�นมาเพราะ เชื่�อวา การปัักลวดลายช้้างนี้้�จะแสดงใหเห็็นถึึงความยิ่่�งใหญ่่และความเจริิญรุ่�งเรืือง ตลอดจนการ เอาชนะอุุปสรรคทั้้�งหลายไปได้้ อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 28 อตั ลกั ษณท์ างวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายสิงโต ลายสิิงโต ลายสิิงโต โดยชาวไทยทรงดำจะนำลายสิิงโตมาปัักลวดลายหรืือผลิิตบนผืืนผ้้าเพื่่�อใช้้สื่่�อถึึง สัญั ญาลักั ษณ์ข์ องอำนาจความแข็ง็ แกร่ง่ ความศักั ดิ์์ส� ิทิ ธิ์� ความกล้า้ หาญ ความอดทน และความแข็ง็ แกร่ง่ ดัังนั้้�นลวดลายสิิงโตมัักจะนิิยมนำไปทอผ้้าหรืือปัักลวดลายผ้้าให้้คนที่่�เรานัับถืือและผู้้�อาวุุโส ตลอดจน ผู้้�ที่่�สวมเสื้้�อผ้้าที่่�ทอด้้วยลวดลายนี้้�นั้้�นแสดงว่่าจะได้้รัับความคุ้ �มครองจากสิ่่�งชั่ �วร้้ายได้้ อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 29อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายงููหลาม ลายงููหลาม ลายงููเหลืือม งููเหลืือมจััดเป็็นงููที่่�มีีขนาดใหญ่่กว่่างููชนิิดอื่่�น ๆ โดยชาวไทยทรงดำมีีความเชื่�อ เกี่่�ยวกัับเรื่�องงููเป็็นอย่่างมาก ซึ่่�งถ้้าจะนำงููมาทำเป็็นลวดลายของผ้้าขิิดนั้้�นต้้องดููความเหมาะสม สามารถทำไปถวายพระสงฆ์์ได้้ แต่่จะไม่่ทำให้้กัับหญิิงสาว เนื่่�องจากงููมัักเลื้้�อยขดไปขดมา ซึ่่�งเป็็นการ เปรีียบเทีียบและสั่่�งสอนผู้้�หญิิงไม่่ให้้ประพฤติิปฏิิบััติิเหมืือนกัับงูู แต่่ลายงููเหลืือมสามารถมอบให้้กัับ หญิิงที่่�แต่่งงานแล้้วได้้ เนื่่�องจากหญิิงที่่�แต่่งงานแล้้วนั้้�นถ้้าสามารถเผชิิญกัับอุุปสรรคและแก้้ปััญหา ได้้นัับว่่าเป็็นคนมีีชีีวิิตที่่�สมบููรณ์์แล้้ว อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 30 อตั ลักษณ์ทางวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�

ลายกบ ลายกบ ลายกบ กบจััดเป็็นสััตว์์ที่่่�ผููกพัันใกลชิิดกัับชาวนาเป็็นอย่่างมาก โดยชาวไทยทรงดำเชื่�อกัันว่่า เสีียงร้้องของกบนั้้�นถืือเป็น็ การประกาศขอฝน และอวยพรให้้ข้้าวในนาได้้ผลผลิิตที่่�งอกงาม นอกจากนี้้� ชาวไทยทรงดำยัังเชื่�อกัันว่่า กบเป็็นสััญลัักษณ์์ของการเกิิด หรืือการเริ่�มต้้นใหม่่ ซึ่่�งลวดลายกบมััก จะปรากฏบนผ้้าขาวม้้า ซึ่่�งเป็็นผลงานของเจ้้าสาวที่่�ต้้องเตรีียมไว้้เป็็นของรัับไหว้้ให้้แก่่ญาติิผู้�ใหญ่่ ฝ่่ายชายในวัันแต่่งงาน อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 31อตั ลกั ษณท์ างวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายหน้้าเสื อ ลายหน้้าเสืือ ลายหน้้าเสืือ โดยชาวไทยทรงดำมีีเรื่�องเล่่าเกี่่�ยวกัับเสืือที่่�ว่่า ในหมู่่�บ้้านเกิิดการแห้้งแล้้ง ขาดน้้ำในการทำการเกษตร ชาวบ้า้ นต้อ้ งเดินิ ทางไปถามแถนถึงึ บนฟ้า้ และไปตีีกลองที่แ่� ขวนอยู่่�หน้า้ ประตูู แถนร้้องถามว่่าใคร แล้้วจึึงสั่่ง� ให้้เสืือซึ่่�งยืืนเป็็นยามเฝ้้าหน้้าประตููออกมาดูู โดยที่่�เสืือไม่่ทำอัันตรายใดๆ กัับชาวบ้้าน เพราะคนร้้องขอบอกว่่าช่่วยพููดกัับแถนขอน้้ำให้้กัับหมู่่�บ้้าน เพราะเกิิดความแห้้งแล้้ง ฉะนั้้�นชาวไทยทรงดำจึึงถืือว่่าเสืือเป็็นวิิญญาณผู้้�พิิทัักษ์์แห่่งการเกษตร จึึงใช้้ภาพเสืือเป็็นเครื่ �องหมาย ของฤดููกาลเก็็บเกี่่�ยว จึึงทอผ้้าเป็็นรููปหน้้าเสืือเพื่่�อเป็็นการระลึึกถึึงน้้ำใจและความดีีของเสืือ 32 อตั ลกั ษณท์ างวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายปูู ลายปูู ลายปูู โดยชาวไทยทรงดำได้้นำลวดลายปููมาประดิิษฐ์์เป็็นลายลงบนผืืนผ้้าไว้้เป็็นอุุทาหรณ์์ เพื่่อ� เตืือนสติิ คิิดให้้รอบคอบเสีียก่่อนที่่�จะทำการสิ่่�งหนึ่่ง� สิ่่ง� ใดลงไป ดัังเช่่นชายที่่ฆ� ่่าปููโดยลืืมไปว่่าตัวั เอง ผููกเคีียวเกี่่�ยวข้้าวไว้้กัับปลายอีีกด้้านหนึ่่�งบนคานหาบข้้าวที่่�นำไปกระแทกปูู เคีียวเกี่่�ยวข้้าวจึึงตััดคอ ของชายคนนั้้�นขาด นอกจากนี้้�ลัักษณะของตััวปููที่่� เดิินเร็็ว วิ่่�งเร็็ว แสดงถึึงความคล่่องแคล่่ว จึึงทำ เพื่่�อมอบให้้แก่่ผู้้�บ่่าวสาวในงานวันั แต่่งงาน เพราะเชื่อ� ว่่าจะทำมาหากิินได้้สำเร็็จรวดเร็ว็ และอยู่่�ด้้วยกันั อย่่างยืืนยาว 33อัตลักษณ์ทางวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�

ลายเครื่� องมื อเครื่� องใช้ ลายเครื่ �องมืือเครื่ �องใช้้ เป็็นรููปแบบลวดลายผ้้าที่่�เกิิดจากการสร้้างสรรค์์ของผู้้�หญิิง ส่่วนมากเป็็นลายที่่�พบเห็็น โดยทั่่�วไป ยกเว้้นลายเครื่�องมืือเครื่�องใช้้ที่่�มีีไม้้เป็็นวััตถุุดิิบประกอบ แต่่เนื่่�องจากภาชนะที่่�มีีคุุณ ประโยชน์์ในการใช้้สอย ตลอดจนมีีลวดลายที่่�สื่่�อถึึงความหมายได้้หลากหลาย จึึงเกิิดรููปแบบเป็็น ลายข้้าวหลามตััด ซึ่่�งชาวไทยทรงดำมีีความเชื่อ� ที่่ว� ่่า ลายข้้าวหลามตัดั คืือ ขัันหมาก และเชี่่ย� นหมาก ซึ่่ง� มีีลักั ษณะ คล้้ายขัันหมากหรืือพานสำหรัับใช้้ใส่่สิ่่�งของเพื่่�อนำไปเซ่่นไหว้้ผีีเรืือน หรืือไว้้ใช้้ในการประกอบพิิธีีกรรม ต่่างๆ เช่่น การแต่่งงาน การต้้อนรัับแขก เป็็นต้้น 34 อตั ลกั ษณท์ างวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายสถานที่แ่� ละสิ่่�งของ ชาวไทยทรงดำดั้้�งเดิิมนัับถืือผีีเป็็นสิ่่�งบููชาสููงสุุด แต่่ภายหลัังได้้รัับอิิทธิิพลจากการนัับถืือ พุุทธศาสนาเข้้ามา ชาวไทยทรงดำจึึงได้้มีีการนำพุุทธศาสนามาผสมผสานเข้้ากัับการนัับถืือผีี ส่่งผลให้้ ช่่างทอผ้้าชาวไทยทรงดำมีีความผููกพัันกัับพุุทธศาสนาเป็็นอย่่างมาก จึึงนำไปสู่ �การคิิดประดิิษฐ์์ ลวดลายของสถานที่่�และสิ่่�งของขึ้�นผ่่านการปัักหรืือทอลวดลายลงบนผืืนผ้้า ซึ่่�งมีีทั้้�งสิ้้�น 4 ลาย ดัังนี้้� 1. ลายหอปราสาท 2. ลายโบสถ์์ 3. ลายธรรมาสน์์ 4. ลายใบเสมา ลายหอปราสาท ลายหอปราสาท ลายหอปราสาท โดยชาวไทยทรงดำมีีความเชื่�อที่่�ว่่า ปราสาทเป็็นสถานที่่�อาศััยของพระเจ้้า แผนดิิน พระ และขุุนนาง ซึ่่�งเทีียบเท่่ากัับชนชั้�นผู้้�ต้้าว (ผู้�เฒ่่า) ของไทยทรงดำ ซึ่่�งเป็็นผู้้�ที่่�มีีศัักดิินาสููง กว่่าชาวบ้้านทั่่�วไป ดัังนั้้�นลวดลายหอปราสาทนี้้�ชาวบ้้านมัักจะทอไปถวายพระหรืือมอบให้้ผู้้�อาวุุโส ซึ่่�งจััดอยู่่�ในชนชั้�นผู้้�ต้้าว (ผู้�เฒ่่า) ซึ่่�งจะใช้้ผ้้าซิ่่�นตาหมี่่� ผ้้าขัันลาว และผ้้าสไบ ในการทอ 35อตั ลกั ษณ์ทางวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายโบสถ์์ ลายโบสถ์์ ลายโบสถ์์ ชาวไทยทรงดำมีีความเชื่�อเกี่่�ยวกัับลวดลายโบสถ์์ ถืือเป็็นสถานที่่�ศัักดิ์์�สิิทธิ์� ที่่�ชาวบ้้านจะให้้ความสำคััญและจะสร้้างเป็็นแห่่งแรก เนื่่�องจากโบสถ์์เป็็นที่่�ประดิิษฐานของพระพุุทธรููป และถ้้าหากใครปัักหรืือทอผ้้าลวดลายโบสถ์์นี้้�จะได้้บุุญกุุศล ตายไปจะได้้ขึ้�นสวรรค์์ ซึ่่�งลวดลายนี้้� ส่่วนมากจะเก็็บไว้้เป็็นมรดกและจััดทำถวายพระ ในกิิจกรรมของพระสงฆ์์เท่่านั้้�น อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 36 อตั ลกั ษณ์ทางวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�

ลายธรรมาสน์์ ลายธรรมาสน์์ ลายธรรมาสน์์ ธรรมมาสน์์ถืือเป็็นของชั้�นสููงที่่�คนสามััญชนจะขึ้�นไปนั่่�งไม่่ได้้ และเป็็นที่่� แสดงพระธรรมของพระสงฆ์์ ซึ่่�งชาวไทยทรงดำจะใช้้ผ้้าซิ่่�นตาหมี่่�ในการปัักลวดลายนี้้� และจะปััก สวมใส่่สำหรัับงานบุุญเท่่านั้้�น โดยการปัักหรืือทอนั้้�นจะใช้้ลวดลายเดีียวตลอดทั้้�งผืืน หรืือตลอดแถว อีีกทั้้�งชาวไทยทรงดำยัังมีีความเชื่ �อว่่า หากใครปัักหรืือทอผ้้าลวดลายธรรมาสน์์นี้้�จะได้้บุุญกุุศล อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 37อตั ลักษณ์ทางวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายใบเสมา ลายใบเสมา ลายใบเสมา ชาวไทยทรงดำมีีความเชื่�อว่่า ใบเสมาเป็็นใบปัักเขตของพระสงฆ์์หรืือของวััด ให้้มีีขอบเขตเป็็นสััดส่่วน หากใครสามารถปัักหรืือทอลวดลายใบเสมาได้้ในลัักษณะนี้้�แล้้ว จะได้้บุุญ กุุศลอย่่างมาก อีีกทั้้�งคนสมััยก่่อนยัังนิิยมปัักหรืือทอผ้้าลวดลายใบเสมาถวายแก่่พระสงฆ์์ เนื่่�องจาก มีีความเชื่ �อเกี่่�ยวกัับการทำบุุญไว้้ในชาติิหน้้า อ้้างอิิงข้้อมููลจาก : บุุญเสริิม ติินตะสุุวรรณ. (2545). ศึึกษาผ้้าและเครื่�องนุ่�งห่่มของ ชาวไทยทรงดำ ตำบลหนองปรง อำเภอเขาย้้อย จัังหวััดเพชรบุุรีี 38 อตั ลกั ษณท์ างวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�

ลายเบ็็ดเตล็็ด สำหรัับลวดลายที่่�ประดิิษฐ์์ลงบนผืืนผ้้าของชาวไทยทรงดำที่่�เป็็นลายเบ็็ดเตล็็ดนั้้�น จะเป็็น ลวดลายที่่�เกี่่�ยวกัับธรรมชาติิบนท้้องฟ้้า ซึ่่�งมีี 2 ลาย ดัังนี้้� 1. ลายดาวลอย 2. ลายสายรุ้�ง ลายดาวลอย ลายดาวลอย ลายดาวลอย ชาวไทยทรงดำมีีความเชื่�อว่่า ดาวเป็็นสิ่่�งที่่�อยู่่�บนท้้องฟ้้าที่่�คอยให้้แสงสว่่าง นำความเจริิญความก้้าวหน้้า และความเฉลีียวฉลาดมาสู่�ผู้�คนได้้ ความเชื่�อของชาวไทยทรงดำที่่�มีีต่่อ ลายดาวลอยที่่�ปรากฏบนผืืนผ้้านั้้�น จะมีีความหมายที่่�หลากหลายซึ่่�งขึ้�นอยู่่�กัับดาวแต่่ละประเภท โดยรวม หมายถึึง ความมีีโชคลาภ ความอุุดมสมบููรณ์์ ความชุ่�มฉ่่ำจากน้้ำฝน แสงส่่องแห่่งอำนาจ ซึ่่�งมีีความหมายที่่�เป็็นสิิริิมงคลทั้้�งสิ้้�น 39อตั ลักษณ์ทางวฒั นธรรม ลายผ้าไทยทรงด�ำ

ลายลายรุ้� ง ล า ย ล า ย รุ้ � ง ลายสายรุ้�ง ชาวไทยทรงดำมีีความเชื่�อว่่า สายรุ้�ง คืือ บัันไดที่่�แถนส่่งมนุุษย์์ลงมาเกิิด และรัับผู้�เสีียชีีวิิตขึ้�นไปอยู่่�กัับแถน เมื่่�อเกิิดรุ้�งกิินน้้ำขึ้�นเมื่่�อใด ชาวไทยทรงดำจะต้้องก้้มศีีรษะลง เพื่่�อแสดงถึึงความเคารพนัับถืือต่่อแถนเสมอ ดัังนั้้�นลวดลายสายรุ้�งที่่�ปรากฏอยู่่�บนผืืนผ้้า และ เครื่�องนุ่�งห่่มจึึงมีีอยู่่�เฉพาะบนผ้้าเปีียว หรืือผ้้าพัันศีีรษะเท่่านั่่�น เพราะชาวไทยทรงดำเชื่�อว่่า สายรุ้�ง เป็็นของสููงที่่�เปรีียบเสมืือนเป็็นทางเดิินของแถน 40 อัตลักษณท์ างวัฒนธรรม ลายผ้าไทยทรงดำ�