ภูมิปัญญาท้องถิ่น 4

1 ทาเนยี บภมู ิปญั ญาทอ้ งถน่ิ ประจาเดอื น กุมภาพันธ์ 2563 กศน.ตาบลดอนคลัง ศูนยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัยอาเภอดาเนินสะดวก สานกั งานสง่ เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั จงั หวัดราชบรุ ี สานกั งานสง่ เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั

ก คานา ด้วย กศน.ตาบลดอนคลัง ได้ดาเนินการจัดทาภูมิปัญญาในท้องถ่ิน ให้กับประชาชนในพื้นท่ี ตาบลดอนคลัง เพื่อเพิ่มพูนความรู้และทักษะในการดาเนินชีวิตแบบพอเพียง สามารถเรียนรู้และฝึกฝน ได้ท้ังจากการศึกษาด้วยตนเอง และได้รับการถ่ายทอดจากผู้อื่น การนาภูมิปัญญามาเผยแพร่เพ่ือให้ ประชาชนในพน้ื ทีไ่ ดน้ าไปใชแ้ ละเรียนรู้เพื่อเพิ่มอาชีพ และประสบการณ์ให้กับตนเองและครอบครัว ให้ มีการเจริญเติบโตอย่างต่อเนื่องและเกื้อกูลในการผลิตซึ่งกันและกัน โดยการใช้ทรัพยากรท่ีมีอยู่ให้เกิด ประโยชนแ์ ละไม่มสี ารพิษ เช่น ดิน น้า แสงแดดอย่างเหมาะสม เกิดประโยชน์สูงสุด มีความสมดุล ของ สภาพแวดล้อมอย่างต่อเน่ือง และเกิดผลในการเพิ่มพูนความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติด้วย กศน.ตาบลดอนคลงั หวังวา่ เอกสารเลม่ นค้ี งมีประโยชน์ตอ่ ผู้อ่านและผูป้ ฏิบัตงิ านต่อไป กศน.ตาบลดอนคลัง กุมภาพันธ์ 2563

สารบัญ ข คานา หน้า สารบัญ กศน.ตาบลดอนคลงั 1 5 - ภมู ปิ ัญญา ปลาร้าสบั สมนุ ไพลแมน่ ้อย : คณุ คากรอง เอี่ยมขา 9 - ภมู ปิ ัญญา นา้ มันไพล : คุณสพุ ตั รา ไสยสขุ 13 - ภูมปิ ญั ญา ลกู ประคบสมุนไพล : คณุ ธดิ ารตั น์ แซอ่ ือ้ คณะผจู้ ดั ทา

1 แบบบันทึกชุดข้อมลู คลังปญั ญา - ภูมิปญั ญาทอ้ งถนิ่ ตาบลดอนคลัง อาเภอดาเนนิ สะดวก จงั หวดั ราชบรุ ี ชอื่ ภมู ิปญั ญา : ปลารา้ สบั สมนุ ไพลแม่นอ้ ย ช่ือ นางคากรอง นามสกลุ เอี่ยมขา วนั เดือนปีเกิด : 27 มกราคม พ.ศ. 2515 ทีอ่ ยปู่ จั จบุ นั (ทีส่ ามารถตดิ ต่อได)้ : บา้ นเลขท่ี 27/1 หมู่ท่ี 4 ตาบลดอนคลงั อาเภอ/เขต ดาเนนิ สะดวก จงั หวัด ราชบุรี รหัสไปรษณยี ์ 70130 โทรศัพท์ : 08 1586 3345 Line ID : 08 1586 3345 E-mail Address : - Facebook : น้อย เอีย่ มขา ความเป็นมาของบุคคลคลงั ปญั ญา นางคากรอง เอี่ยมขา เร่ิมทาปลาร้าสับเน่ืองจากมีคนมาจ้างให้ทาส่ง จากนั้นจึงทาส่งมาเป็น เวลาหน่ึง เมื่อเป็นที่รู้จกั จึงเรม่ิ มีเพือ่ นบา้ นมาสั่งซื้อ นางคากรองจึงทาเป็นอาชีพเสริมอีกทางหน่ึง ต่อมา ไดร้ บั โอกาสออกบูธขายของในละแวกใกลเ้ คยี ง ด้วยวัตถดุ บิ และรสชาติท่ีอร่อยทาให้มีคนรู้จักแพร่หลาย มากขึ้น นางคากรองจงึ ทาขายเปน็ ต้นมาในนามของปลาร้าสบั สมนุ ไพลแมน่ อ้ ย เป็นเวลามากว่า 6 ปี จุดเดน่ ของภมู ิปัญญาทอ้ งถิ่น - ทาจากวตั ถดุ ิบพนื้ บ้าน - ได้รบั การพฒั นาเป็นสนิ ค้าในโครงการชมุ ชนท่องเที่ยว OTOP นวตั วถิ ี วตั ถุดิบทีใ่ ชป้ ระโยชน์ในผลติ ภัณฑ์ท่เี กดิ จากภมู ปิ ญั ญา ซึ่งพื้นทอี่ ืน่ ไม่มี - ความพิเศษในเนื้อปลารา้ ทเี่ ป็นส่วนหนงึ่ ของความอร่อย ซ่ึงใช้เป็นวัตถุดบิ สาคัญ รายละเอยี ดของภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ ปลาร้าสับสมุนไพลแม่น้อยเป็นหน่ึงในอาหารข้ึนชื่อของตาบลดอนคลัง มีขั้นตอนการทาดังน้ี นาปลาร้ามาสับด้วยมีดโต้จนเริ่มละเอียด ทยอยใส่เครื่องสมุนไพลสดหั่นซอย ซึ่งหลักๆ ประกอบด้วย ตะไคร้ ใบมะกรูด หอมแดง พรกิ ขนี้ กแหง้ มะขามเปียก และเครอ่ื งปรุงรส สับรวมกันไปจนละเอียดผสม เข้าด้วยกัน เน่อื งจากไม่ใสส่ ารกนั บูดจงึ ตอ้ งเกบ็ ในภาชนะท่มี ฝี าปดิ สนิท

2 รปู แบบและลกั ษณะการถ่ายทอด การประชาสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภมู ิปัญญาท้องถ่ิน)  ยังไมเ่ คยมกี ารเผยแพร่/ใช้เฉพาะบุคคล  เคยเผยแพรเ่ ฉพาะในชุมชน  มกี ารเผยแพรผ่ า่ นสื่อมวลชนและสื่ออน่ื อย่างแพรห่ ลาย  มกี ารดูงานจากบคุ คลภายนอก จานวน ....... คร้งั จานวน ............ คน  มีการนาไปใช้  อ่นื ๆ (ระบุ) ลักษณะของภมู ิปญั ญาท้องถ่ิน การพัฒนาต่อยอดภูมิปัญญาใหเ้ ปน็ นวตั กรรม คุณค่า (มูลค่า) และ ความภาคภมู ใิ จ  ภมู ปิ ญั ญาท้องถิ่น/นวัตกรรมทคี่ ิดค้นขึ้นมาใหม่  ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิ่นด่ังเดิมได้รบั การยกย่องถ่ายทอดมาจาก  ภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่นิ ที่ไดพ้ ฒั นาและต่อยอด แบบเดมิ คือ การทาปลารา้ สบั หรือท่เี รยี กว่าแจ่วบอง การพฒั นาต่อยอดคือ การปรับเปล่ียนรูปแบบโดยการใส่สมุนไพลที่มีประโยชน์ และการ ปรงุ รสที่กลมกลอ่ ม

3 รูปภาพเจ้าของภมู ิปญั ญา นางคากรอง เอ่ยี มขา (เจา้ ของภูมปิ ญั ญาปลารา้ สบั สมุนไพลแม่นอ้ ย)

4 รูปภาพภมู ิปัญญา ผลติ ภัณฑ์ปลารา้ สบั สมุนไพลแม่น้อย การทาปลารา้ สบั สมนุ ไพลแม่นอ้ ย ผลิตภัณฑ์ปลารา้ สบั สมนุ ไพลแมน่ อ้ ย

5 แบบบันทกึ ชุดขอ้ มูลคลังปญั ญา - ภูมิปญั ญาทอ้ งถิ่น ตาบลดอนคลงั อาเภอดาเนินสะดวก จงั หวัดราชบรุ ี ชื่อภูมิปัญญา : น้ามันไพล ชอื่ นางสาวสพุ ตั รา นามสกลุ ไสยสขุ วันเดือนปเี กิด : 27 กันยายน พ.ศ.2513 ท่ีอยู่ปัจจบุ ัน (ทส่ี ามารถตดิ ตอ่ ได้) : บ้านเลขที่ 101 หมูท่ ี่ 4 ตาบลดอนคลงั อาเภอ/เขต ดาเนินสะดวก จังหวัด ราชบรุ ี รหัสไปรษณีย์ 70130 โทรศพั ท์ : 08 5380 4254 Line ID : 08 5380 4254 E-mail Address : - Facebook : สุพัตรา ไสยสขุ ความเปน็ มาของบุคคลคลังปญั ญา นางสาวสุพัตรา ไสยสุข เป็นประชาชนในตาบลดอนคลัง ชอบเรียนรู้จากโครงการต่างๆ ท่ีได้ โอกาสไปร่วมกิจกรรม ครั้งหน่ึงได้รับเป็นตัวแทนของคนในหมู่บ้านไปเรียนรู้การทาน้ามันไพล จึงนา กลับมาลองทาเอง โดยใชไ้ พลสดท่ีปลูกเอง จดุ เด่นของภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิ่น - ปลอดสารเคมี - นา้ มันไพลท่ีได้จากการทอดดว้ ยน้ามันซง่ึ เปน็ วธิ ีของคนไทยโบราณ วตั ถุดิบท่ีใช้ประโยชน์ในผลติ ภัณฑ์ทเ่ี กดิ จากภมู ปิ ญั ญา ซึ่งพ้นื ทีอ่ นื่ ไม่มี - ไพล รายละเอียดของภมู ปิ ัญญาท้องถ่ิน ไพล เป็นสมุนไพรตัวหน่ึงในบัญชียาจากสมุนไพร ในบัญชียาหลักแห่งชาติ ปี 2554 กลุ่มท่ี 2 บัญชียาพัฒนาจากสมุนไพร กลุ่มยารักษาอาการทางกล้ามเนื้อและกระดูก ส่วนน้ามันไพลที่ได้จากการ ทอดดว้ ยน้ามนั นน้ั เป็นยาสาหรับใชภ้ ายนอก น้ามันไพลท่ไี ด้จากการทอด เป็นวธิ ีของคนไทยโบราณท่ีใช้ เตรียมน้ามันไพลเพ่ือใช้ในครัวเรือน มีสรรพคุณเป็นน้ามันถูนวด แก้ปวดกล้ามเนื้อ เหน็บชา ตะคริว ปวดสนั หลงั ฟกช้าบวม สูดดมแก้คลนื่ ไส้ วงิ เวียนศีรษะ น้ามันไพล มีสว่ นประกอบดงั น้ี - ไพลแกอ่ ายุยงั น้อย 1 ปี - น้ามันงาบรสิ ทุ ธ์ิ - น้ามันมะพรา้ ว - เมนทอล - การบูร - พิมเสน - นา้ มนั การพลู - น้ามนั ระกา

6 วธิ ีการทา นา้ มันไพล - ล้างหวั ไพลใหส้ ะอาด หัน่ เปน็ ชนิ้ บางๆ แล้วผง่ึ ใหแ้ หง้ - นาไพลไปทอดในน้ามนั โดยใชไ้ ฟออ่ นๆ จนเหลอื ง (ระวงั อยา่ ให้ไหม้) - ยกลงกรองเอากากทิ้ง - นานา้ มันการบูร พิมเสน และเมนทอล ใส่ผสมลงไป แลว้ คนใหล้ ะลาย - ท้งิ ให้เย็น เติมนา้ มนั กานพลแู ละน้ามันระกา จากนั้นจึงบรรจขุ วด รปู แบบและลักษณะการถ่ายทอด การประชาสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภูมิปัญญาทอ้ งถิน่ )  ยงั ไม่เคยมกี ารเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบุคคล  เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน  มกี ารเผยแพรผ่ ่านสื่อมวลชนและสื่ออื่นอยา่ งแพร่หลาย  มกี ารดูงานจากบคุ คลภายนอก จานวน ....... ครัง้ จานวน ............ คน  มกี ารนาไปใช้  อืน่ ๆ (ระบุ) ลักษณะของภมู ิปญั ญาท้องถิ่น การพฒั นาตอ่ ยอดภมู ปิ ัญญาให้เป็นนวตั กรรม คณุ ค่า (มลู คา่ ) และ ความภาคภูมิใจ  ภมู ิปญั ญาทอ้ งถิ่น/นวัตกรรมท่ีคิดค้นขึ้นมาใหม่  ภูมิปัญญาทอ้ งถิน่ ด่ังเดิมไดร้ ับการยกย่องถ่ายทอดมาจาก  ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถิ่นที่ได้พฒั นาและต่อยอด แบบเดมิ คอื การททานา้ มันไพลดว้ ยการทอดโดยการใช้น้ามันปาล์ม หรอื นา้ มันมะพรา้ ว การพัฒนาต่อยอดคือ การเพิ่มน้ามันงาบริสุทธิ์ ซ่ึงจะช่วยให้ระบบเผาผลาญในร่างกาย ทางานได้ดขี น้ึ และมสี ารอาหารทีช่ ว่ ยซ่อมแซมและบารุงผวิ ทาใหผ้ วิ ไมเ่ หี่ยวแหง้

7 รปู ภาพเจ้าของภมู ิปัญญา นางสาวสพุ ัตรา ไสยสุข (เจ้าของภูมิปญั ญานา้ มันไพล)

8 รูปภาพภมู ิปญั ญา ไพลสด ผลิตภัณฑน์ า้ มนั ไพล พิมเสนน้า น้ามันไพล ยาหมอ่ ง

9 แบบบันทึกชุดขอ้ มลู คลังปัญญา - ภูมิปญั ญาท้องถิ่น ตาบลดอนคลัง อาเภอดาเนนิ สะดวก จงั หวดั ราชบุรี ชอื่ ภมู ปิ ัญญา : ลกู ประคบสมุนไพล ชื่อ นางสาวธดิ ารัตน์ นามสกลุ แซ่อื้อ วันเดือนปีเกดิ : 5 เมษายน พ.ศ. 2537 ทอี่ ยปู่ ัจจุบนั (ทีส่ ามารถติดต่อได)้ : บ้านเลขที่ 129 หมทู่ ่ี 2 ตาบลดอนคลงั อาเภอ/เขต ดาเนินสะดวก จงั หวัด ราชบรุ ี รหัสไปรษณีย์ 70130 โทรศพั ท์ : 09 8598 8711 Line ID : iccreamm E-mail Address : - Facebook : - ความเปน็ มาของบุคคลคลังปัญญา นางสาวธิดารัตน์ แซ่อ้ือ เร่ิมสนใจการแพทย์แผนไทย การรักษาด้วยยาสมุนไพร จึงเข้าศึกษาท่ี หมาวิทยาลัยบูรพา คณะการแพทย์แผนไทยอภัยภูเบส สาขาการแพทย์ไทยบัณฑิต ปัจจุบันทางานอยู่ ในส่วนของคลินิกการแพทยแ์ ผนไทย โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตาบลดอนคลัง มีการทาการรักษาโดย การนวดกดจุด และ ประคบสมุนไพร โดยลูกประคบสมุนไพรจะลดการติดขัดของข้อต่อและช่วยเพ่ิม การไหลเวียนทาให้เลอื ดลมเดินสะดวกขน้ึ จุดเดน่ ของภูมิปญั ญาท้องถน่ิ - การรักษาผ้ปู ว่ ยด้วยสมุนไพรไทย - การดูแลด้วยศาสตร์การแพทย์แผนไทย เชน่ การนวดรักษา จ่ายยาสมนุ ไพร รวมถึงการดแู ล มารดาหลังคลอด - การใหค้ าแนะนาในดูแลตนเองเบื้องต้นด้วยสมุนไพร ก่อนมาพบแพทย์ วัตถุดบิ ท่ีใชป้ ระโยชนใ์ นผลิตภัณฑ์ท่เี กิดจากภูมิปญั ญา ซ่ึงพนื้ ทอี่ ่นื ไม่มี - การผสมลูกประคบสมนุ ไพร รายละเอียดของภูมิปัญญาท้องถิน่ ลกู ประคบสมุนไพร มปี ระโยชน์ในการชว่ ยลดการตดิ ขัดของขอ้ ต่อและชว่ ยเพ่ิมการไหลเวียนทา ใหเ้ ลอื ดลมเดนิ สะดวก ตวั ยาสมนุ ไพร ประกอบดว้ ย - ไพล มีสรรพคุณแก้ปวดเม่อื ยร่างกาย ลดอาการอกั เสบ - ขมิ้นชนั มีสรรพคุณชว่ ยลดอาการอกั เสบและแกโ้ รคผวิ หนัง - ผวิ มะกรดู จะนา้ มนั หอมระเหย มีสรรพคณุ แก้ลมวงิ เวียน - ตะไคร้ มีสรรพคุณเป็นตัวทแี่ ตง่ กล่นิ ในระหวา่ งทีท่ าการประคบ ชว่ ยบารงุ หวั ใจ

10 - ใบมะขาม มสี รรพคณุ เปน็ ตัวยาแกอ้ าการคันตามตา่ งกาย และยงั ช่วยบารงุ ผวิ หนงั - เกลือ มีสรรพคุณเป็นตัวดูดความร้อนและนาพาตัวยาทั้งหมดในลูกประคบให้ซึมผ่านผิวหนัง ได้สะดวกขนึ้ - การบรู พมิ เสน มสี รรพคณุ ช่วยแตง่ กล่ินและบารงุ หัวใจ รูปแบบและลกั ษณะการถา่ ยทอด การประชาสมั พันธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ัญญาท้องถน่ิ )  ยังไมเ่ คยมีการเผยแพร/่ ใชเ้ ฉพาะบุคคล  เคยเผยแพร่เฉพาะในชมุ ชน  มีการเผยแพรผ่ ่านสื่อมวลชนและสอ่ื อนื่ อย่างแพรห่ ลาย  มีการดูงานจากบคุ คลภายนอก จานวน ....... คร้ัง จานวน ............ คน  มีการนาไปใช้  อ่นื ๆ (ระบุ) ลกั ษณะของภมู ิปญั ญาท้องถิ่น การพฒั นาต่อยอดภูมิปัญญาให้เปน็ นวตั กรรม คณุ ค่า (มลู คา่ ) และ ความภาคภมู ิใจ  ภูมิปัญญาท้องถ่ิน/นวตั กรรมทคี่ ิดคน้ ขึน้ มาใหม่  ภูมิปญั ญาท้องถิน่ ดัง่ เดิมไดร้ บั การยกย่องถ่ายทอดมาจาก  ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถ่ินท่ีไดพ้ ัฒนาและต่อยอด แบบเดิมคือ - การพัฒนาตอ่ ยอดคอื -

11 รูปภาพเจ้าของภูมปิ ัญญา นางสาวธิดารตั น์ แซ่ออื้ (เจา้ ของภมู ปิ ัญญาลูกประคบสมุนไพร)

12 รปู ภาพภูมปิ ัญญา การผสมสมนุ ไพร ลกู ประคบสมุนไพร การรกั ษาดว้ ยลูกประคบสมนุ ไพร

13 คณะผจู้ ัดทา ที่ปรึกษา นายทวสี ิทธ์ิ แซมเพชร ผู้อานวยการ กศน.อาเภอดาเนินสะดวก นางสาวจติ รา ถนั อาบ ครู นางเอื้องทิพย์ แสงรุ่งเรอื ง ครู นางอันชนั จนั ทรพ์ ูล ครู ร่าง/เรียบเรยี งและจดั พิมพ์ ครู กศน.ตาบลดอนคลงั นางสาวชมพู มรธุ าวานิช