5หน่วยที่ 5 สินค้าคงเหลือ

หนว่ ยท่ี 5 สินคา้ คงเหลอื

สาระการเรยี นรู้ 1. สนิ คา้ คงเหลอื ของกจิ การอตุ สาหกรรม 2. การวัดมลู คา่ และการคานวณตน้ ทุนสนิ คา้ คงเหลือ 3. การแสดงรายการสนิ คา้ คงเหลอื ของกจิ การอุตสาหกรรมในงบการเงนิ

สนิ คา้ คงเหลือของกจิ การอตุ สาหกรรม ความหมายของสนิ ค้าคงเหลือตามคานิยาม ตามมาตรฐานการบัญชฉี บับท่ี 2 (ปรบั ปรงุ 2561)เรอ่ื ง สินคา้ คงเหลอื สินค้าคงเหลือ หมายถึง สนิ ทรัพย์ ซ่ึงมลี ักษณะใดลักษณะหนึ่ง ดังตอ่ ไปนี้ 1. ถอื ไวเ้ พอื่ ขาย ตามลกั ษณะการประกอบธุรกิจ ตามปกตขิ องกจิ การ 2. อยใู่ นระหว่างกระบวนการผลิต เพ่ือใหเ้ ปน็ สนิ คา้ สาเรจ็ รปู เพ่ือขายหรอื 3. อยูใ่ นรูปของวัตถดุ บิ หรอื วัสดทุ ี่มีไว้เพอื่ ใช้ในกระบวนการผลติ สินคา้ หรือ ให้บริการ

ดงั นั้น สนิ ค้าคงเหลือของกิจการซื้อขายสินคา้ คอื สนิ ค้าสาเรจ็ รปู สว่ นสินค้าคงเหลอื ของกิจการอุตสาหกรรม ประกอบด้วย 1. สนิ คา้ สาเรจ็ รปู คงเหลือ (Finished Goods) 2. งานระหวา่ งทาคงเหลือ/สนิ คา้ ระหวา่ งผลิตคงเหลือ (Work-in-Process Inventory /Goods in Process Inventory) 3. วตั ถดุ บิ คงเหลอื (Material Inventory) 4. วสั ดุโรงงาน (Factory Supplies)

การวัดมูลค่าและการคานวณต้นทุนสินคา้ คงเหลอื การวัดมูลค่าและการคานวณต้นทุนสนิ คา้ คงเหลอื ตามมาตรฐานการบญั ชี เรอื่ ง สินค้าคงเหลือกาหนดไวด้ งั นี้ มูลค่าสุทธิท่ีจะได้รับ หมายถึง ราคาโดยประมาณที่คาดว่าจะขายได้ตามลักษณะการประกอบ ธุรกิจตามปกติ หักด้วยประมาณการต้นทุน ในการผลิตสินค้านั้นให้เสร็จ และต้นทุนที่ จาเป็นตอ้ งจ่ายไปเพ่อื ใหข้ ายสินค้านนั้ ได้ S c i e n c e Te c h n o l o g y E n g i n e e r i n g A r t s M a t h e m a t i c s



จากมาตรฐานการบัญชีข้างต้น สรุปได้ว่า การวัดมูลค่าสินค้าคงเหลือต้องวัดด้วยราคาทุนหรือมูลค่า สุทธิที่จะได้รับ แล้วแต่มูลค่าใดจะต่ากว่า ดังน้ันกิจการจะต้องคานวณต้นทุนสินค้าคงเหลือด้วยราคาทุน ซ่ึงมี หลายวิธี เช่น วิธีต้นทุนมาตรฐาน วิธีราคาขายปลีก วิธีราคาเจาะจง วิธีเข้าก่อน-ออกก่อน วิธีถัวเฉลี่ยถ่วง นา้ หนกั และคานวณมูลคา่ สทุ ธทิ ี่จะไดร้ บั จากนั้นนาไปเปรียบเทียบกนั และใชม้ ูลค่าทีต่ า่ กวา่ การคานวณต้นทุนสินค้าคงเหลือมีหลายวิธี ดังที่ได้กล่าวมาแล้ว แต่ในวิชาการบัญชีอุตสาหกรรมน้ี จะนาเสนอเพียง 3 วิธี ส่วนการคานวณต้นทุนสินค้าคงเหลือวิธีอ่ืน การคานวณมูลค่าสุทธิที่จะได้รับ รวมท้ัง การบนั ทึกรายการปรบั ปรุงสินคา้ คงเหลือเพื่อปรบั เข้าสูม่ ลู คา่ สุทธิทจี่ ะได้รบั จะไดศ้ กึ ษาในระดบั สูงตอ่ ไป

1. วิธีราคาเจาะจง (Specific Identification Method) วิธีน้ี เหมาะสาหรับสินค้าท่ีมีปริมาณไม่มาก และไม่ อาจสับเปลี่ยนกันได้ หรือเป็นสินค้าที่ผลิตข้ึนและแยกต่างหากไว้สาหรับโครงการหน่ึงโครงการใดโดยเฉพาะ การ เลือกใช้วิธีน้ีทาให้ทราบราคาทุนท่ีแท้จริงของสินค้าแต่ละรายการ เนื่องจากการนาสินค้าไปใช้จะเป็นลักษณะท่ี สินค้าท่ีทราบตน้ ทุนอยา่ งชดั เจน 2. วธิ ีเข้าก่อน-ออกก่อน (First- In, First-Out Method/FIFO) วิธีน้ีเหมาะสาหรับสินค้าที่มีปริมาณมาก หรือ สินค้าที่มีลักษณะการนาไปใช้ในลักษณะคล้ายคลึงกันหรือใกล้เคียงกันหรือสับเปล่ียนกันได้การเลือกใช้วิธีน้ีทาให้ ทราบราคาทุนที่ใกล้เคียงกับความเป็นจริงในปัจจุบัน เน่ืองจากการนาสินค้าไปใช้จะเป็นลักษณะท่ีสินค้าท่ีซ้ือเข้า มากอ่ นจะถกู นาไปใช้กอ่ น ดงั นนั้ สินคา้ คงเหลือจะเป็นสินคา้ ทีซ่ ื้อมาคร้ังหลังๆ 3. วิธีตน้ ทุนถัวเฉลี่ยถ่วงนาหนัก (Weighted Average Method) วิธีนี้เหมาะสาหรับสินค้าที่มีปริมาณมาก หรือสินค้าท่ีมีลักษณะการนาไปใช้ในลักษณะคล้ายคลึงกันหรือใกล้เคียงกันหรือสับเปลี่ยนกันได้คล้ายกับวิธีเข้า ก่อน-ออกก่อน การเลือกใช้วิธีน้ีทาให้ทราบราคาทุนถัวเฉล่ีย ราคาทุนจะสูงหรือต่า ข้ึนอยู่กับต้นทุนการซ้ือหรือ การผลิตในแต่ละคร้ัง วิธีน้ีใช้กับกิจการท่ีใช้วิธีบัญชีสินค้าคงเหลือแบบส้ินงวดส่วนกิจการท่ีใช้วิธีบัญชีสินค้า คงเหลือแบบตอ่ เนือ่ งจะใชว้ ธิ ีต้นทุนถัวเฉลยี่ เคล่อื นไหว (Moving Average Method)

วิธีต้นทุนถัวเฉลี่ยถ่วงน้าหนัก จะคานวณต้นทุนถัวเฉล่ียต่อหน่วย โดยนาต้นทุนของสินค้าที่มีไว้เพื่อขาย หารดว้ ยจานวนหนว่ ยท่ีมีไวเ้ พื่อขาย ซึง่ จะคานวณเม่ือสนิ้ รอบระยะเวลาบัญชี สว่ นวิธีตน้ ทนุ ถัวเฉลยี่ เคลื่อนไหว จะคานวณตน้ ทนุ ถัวเฉล่ียตลอดเวลาและทุกครั้งท่ีมีการซอ้ื สินค้าเข้ามา กจ็ ะนาสนิ ค้าทีซ่ ้ือเข้ามาใหมไ่ ปถัวเฉลย่ี กับสนิ ค้าคงเหลือ ดังน้ันวิธีน้ีจะยุ่งยากกว่าวิธีอ่ืน อยา่ งไรก็ตามวิธีต้นทุนถัว เฉลี่ยถ่วงน้าหนักเหมาะกับกิจการท่ีซ้ือวัตถุดิบมาเพื่อผลิต เพราะต้นทุนสินค้าจะถูกนามาเฉลี่ยซึ่งจะแสดงต้นทุน โดยรวมของสินคา้ ที่ผลติ ข้ึนได้ดีกวา่ วธิ อี น่ื การเลือกใช้วิธีคานวณต้นทุนสินค้าคงเหลือได้อย่างเหมาะสม จะทาให้การบริหารจัดการสินค้ามี ประสิทธิภาพ ลดค่าใช้จ่าย และยังทาให้งบการเงินแสดงยอดที่ถูกต้อง หากมีปัญหาใด ผู้บริหารก็สามารถ แกป้ ัญหาได้อยา่ งมปี ระสทิ ธิภาพและทันทว่ งที กจิ การต้องใชว้ ธิ กี ารคานวณมูลคา่ ด้วยวธิ กี ารเดียวกัน สาหรับสินค้าคงเหลือทุกชนิดท่ีมีลักษณะและการ ใช้คล้ายคลึงกัน สาหรับสินค้าคงเหลือท่ีมีลักษณะและการใช้ต่างกัน อาจใช้วิธีคานวณต้นทุนที่ต่างกันไปได้หาก เหมาะสม



ให้ทา คานวณต้นทุนวัตถุดิบคงเหลือ (สาหรับกิจการท่ีใช้วิธีบัญชีสินค้าคงเหลือแบบส้ินงวดและวิธีบัญชีสินค้า คงเหลือแบบต่อเนื่อง) 1. วิธรี าคาเจาะจง (Specific Identification Method) รายละเอียดเก่ยี วกบั วัตถดุ ิบคงเหลือมีดังนี้ ยอดยกมา จาานวน 1 ชิน้ ซื้อคร้ังที่ 1 จาานวน 2 ช้ิน ซือ้ ครงั้ ที่ 2 จาานวน 4 ช้ิน ซือ้ ครง้ั ท่ี 3 จาานวน 1 ช้ิน 2. วธิ เี ข้าก่อน-ออกกอ่ น (First- In, First-Out Method) 3. วิธีต้นทุนถัวเฉลี่ยถ่วงน้าหนัก (Weighted Average Method) และวิธีถัวเฉล่ียเคล่ือนไหว (Moving Average Method)

1. วิธรี าคาเจาะจง (Specific Identification Method) วิธีบญั ชสี ินคา้ คงเหลือแบบสิน้ งวดและวิธีบญั ชสี ินคา้ คงเหลือแบบต่อเนอื่ งจะได้ผลลพั ธ์เทา่ กัน ต้นทนุ วัตถดุ บิ คงเหลือ คานวณได้ดงั นี้ ยอดยกมา จานวน 1 ชิน้ ๆ ละ 900 บาท = 900 X 1 = 900 บาท ซื้อครั้งที่ 1 จานวน 2 ชิ้น ๆ ละ 1,000 บาท = 1,000 X 2 = 2,000 บาท ซ้อื ครง้ั ท่ี 2 จานวน 4 ชิน้ ๆ ละ 950 บาท = 950 X 4 = 3,800 บาท ซอ้ื ครง้ั ที่ 3 จานวน 1 ชน้ิ ๆ ละ 1,100 บาท = 1,100 X 1 = 1,100 บาท 7,800 บาท

2. วธิ เี ข้าก่อน-ออกกอ่ น (First- In, First-Out Method) 2.1 วธิ บี ญั ชีสินคา้ คงเหลือแบบส้นิ งวด ซอ้ื ครงั้ ที่ 3 จานวน 5 ชิน้ ๆ ละ 1,100 บาท = 1,100 X 5 = 5,500 บาท = 2,850 บาท ซ้ือคร้งั ท่ี 2 จานวน 3 ชิ้น ๆ ละ 950 บาท = 950 X 3 8,350 บาท



3. วิธตี ้นทนุ ถัวเฉลย่ี ถ่วงนาหนัก (Weighted Average Method) 3.1 วิธีบัญชีสนิ ค้าคงเหลือแบบสิ้นงวด ยอดยกมา จานวน 10 ชน้ิ ๆ ละ 900 บาท = 900 X 10 = 9,000 บาท = 20,000 บาท ซอื้ คร้งั ท่ี 1 จานวน 20 ช้ิน ๆ ละ 1,000 บาท = 1,000 X 20 = 14,250 บาท = 5,500 บาท ซ้อื คร้ังที่ 2 จานวน 15 ชน้ิ ๆ ละ 950 บาท = 950 X 15 48,750 บาท ซือ้ ครง้ั ท่ี 3 จานวน 5 ช้นิ ๆ ละ 1,100 บาท = 1,100 X 5



กิจการที่ใช้วิธีบัญชีสินค้าคงเหลือแบบส้ินงวด จะทาการตรวจนับวัตถุดิบ และคานวณ ต้นทุนในวันส้ินงวดบัญชี เพ่ือจะได้ทราบมูลค่าของวัตถุดิบคงเหลือปลายงวด ตามวิธีต่างๆ ที่กล่าว มาแล้วส่วนกิจการที่ใช้วิธีบัญชีสินค้าคงเหลือแบบต่อเนื่อง จะทราบยอดคงเหลือของวัตถุดิบจาก บญั ชวี ัตถุดิบแต่ก็มีการตรวจนับและคานวณต้นทุน เช่นเดียวกัน แต่จะทา ณ วันท่ีมีการเบิกวัตถุดิบ ไปใช้ กลา่ วคอื กิจการต้องบันทกึ มูลคา่ ของวตั ถดุ บิ ณ วนั เบกิ ไปใช้

การแสดงรายการสนิ คา้ คงเหลอื ของกจิ การอตุ สาหกรรมในงบการเงิน สนิ ค้าคงเหลอื ไม่วา่ จะเป็นของกิจการประเภทใด ถือเปน็ สนิ ทรัพย์หมุนเวยี น (Current Assets) สาหรบั กิจการผลิต สนิ ค้าคงเหลือ จะแสดงในงบตา่ งๆ ดังนี้

การจ่ายชาระหนีค่าวัตถดุ บิ ในกรณที ก่ี ิจการซ้อื วัตถุดิบเปน็ เงินเชือ่ แผนกบัญชีและการเงนิ จะต้องพิจารณาเงอ่ื นไขหรอื ข้อตกลง ในการซื้อวตั ถดุ ิบ เช่น กาหนเวลาชาระหน้ี ส่วนลดรับ (ถ้ามี) ทงั้ นี้เพือ่ ประโยชนส์ ูงสดุ ของกจิ การ โดยปกติผู้ขายจะส่งใบขอเรียกเก็บเงิน (ใบวางบิล) มาให้กิจการ เมื่อแผนกบัญชีและการเงินได้รับ แล้ว จะต้องตรวจสอบเอกสารท่ีเก่ียวข้องทั้งหมด เช่น ใบสั่งซ้ือ ใบรายงานการรับของใบกากับสินค้าหรือ ใบกากับภาษี เป็นต้น และพึงระมัดระวังในกรณีท่ีกิจการส่งคืนวัตถุดิบหรือขอส่วนลดกรณีวัตถุดิบชารุด หรือไมต่ รงตามที่สั่งซ้อื

การบันทกึ รายการเกี่ยวกบั วตั ถุดบิ วธิ ีบญั ชสี นิ คา้ คงเหลือแบบสินงวดแลแบบตอ่ เน่อื ง การบนั ทึกรายการเกีย่ วกับวตั ถุดบิ คงเหลอื เหมอื นกบั การบนั ทกึ รายการเกยี่ วกบั สนิ ค้าคงเหลือ ของกจิ การซ้อื ขายสนิ ค้า ซง่ึ มี 2 วธิ ี คือ 1. วธิ บี ัญชสี ินคา้ คงเหลือแบบสิ้นงวด (Periodic Inventory Method) 2. วิธบี ญั ชีสินค้าคงเหลอื แบบตอ่ เน่อื ง (Perpetual Inventory Method)

การบันทึกรายการเก่ียวกับวัตถดุ ิบวธิ ีบัญชสี ินคา้ คงเหลือแบบสินงวด วิธีนี้กิจการจะบันทึกรายการเก่ียวกับวัตถุดิบ ในบัญชีที่เกี่ยวข้อง เช่น ซ้ือวัตถุดิบ ค่าขนส่งเข้า ส่งคืนวัตถุดิบ ส่วนลดรับ การบันทึกรายการเก่ียวกับวัตถุดิบแยกออกจากกัน ทาให้กิจการไม่ ทราบยอดคงเหลือของวัตถุดิบ ดังน้ันเมื่อถึงวันส้ินงวดบัญชีกิจการจะต้องตรวจนับ วัตถุดิบคงเหลือและคานวณต้นทุนวัตถุดิบคงเหลือ ตามวิธีท่ีกิจการเลือกใช้ ตามมาตรฐานการ บัญชี ข้อดีของวิธีนี้คือประหยัดเวลาในการบันทกึ บญั ชี ข้อเสียคือกิจการจะไม่ทราบยอดคงเหลือ ของวัตถุดิบ ณ เวลาใดเวลาหนึ่งการบันทึกรายการแบ่งออกเป็น 2 กรณีคือกรณีกิจการไม่จด ทะเบยี นเขา้ สรู่ ะบบภาษีมลู ค่าเพม่ิ และกรณีกิจการจดทะเบียนเข้าสรู่ ะบบภาษมี ูลค่าเพ่ิม

การบนั ทึกรายการเก่ยี วกับวตั ถดุ ิบวธิ บี ญั ชสี นิ คา้ คงเหลอื แบบสนิ งวด

การบนั ทึกรายการเก่ยี วกับวตั ถดุ ิบวธิ บี ญั ชสี นิ คา้ คงเหลอื แบบสนิ งวด





การคานวณวัตถดุ ิบใชไ้ ปในการผลติ -วิธีบัญชีสนิ คา้ คงเหลือแบบสนิ งวด การคานวณวตั ถดุ บิ ใชไ้ ปในการผลติ คานวณได้ดงั นี้



การบันทกึ รายการเกย่ี วกับวตั ถุดิบวธิ บี ญั ชสี ินค้าคงเหลือแบบตอ่ เนอื่ ง วธิ ีนกี้ จิ การจะบันทึกรายการเกย่ี วกับวตั ถุดิบ ในบัญชีวัตถุดิบ เช่น ซ้ือวัตถุดิบ ค่าขนส่งเข้าส่งคืน วตั ถดุ บิ สว่ นลดรบั การเบกิ วตั ถดุ บิ ไปใชใ้ นการผลิตหรือการรับคืนวัตถุดิบท่ีเหลือจากการผลิต ดังน้ันบัญชี วตั ถดุ ิบจะแสดงรายการเคลอ่ื นไหวของวัตถุดิบตลอดเวลา ข้อดีของวิธีนี้คือทาให้กิจการทราบยอดคงเหลือ ของวัตถุดิบ ณ วันใดวันหน่ึง ข้อเสียคือ เสียเวลาในการบันทึกบัญชี การบันทึกรายการแบ่งออกเป็น 2 กรณี คือ กรณีกิจการไม่จดทะเบียนเข้าสู่ระบบภาษีมูลค่าเพิ่ม และกรณีกิจการจดทะเบียนเข้าสู่ระบบ ภาษมี ูลคา่ เพิ่ม

การบนั ทึกรายการเก่ยี วกบั วัตถดุ บิ วิธบี ญั ชสี ินคา้ คงเหลอื แบบต่อเน่อื ง







บัตรวัตถดุ ิบ บัตรวตั ถุดิบ (Stock Card) เป็นบัตรที่ใชบ้ ันทึกรายละเอียดเกี่ยวกับ วัตถุดิบ คือการรับและจ่ายวัตถุดิบ โดยแสดงรายละเอียดการ เปล่ียนแปลงอย่างต่อเนื่องตลอดเวลาทั้งในส่วนของปริมาณการ รับเข้า ปริมาณการเบิกใช้เข้างานแต่ละงาน และปริมาณของวัตถุดิบ ที่คงเหลืออยู่ในแต่ละช่วงเวลาบัตรวัตถุดิบ 1 บัตร ใช้กับวัตถุดิบ 1 ชนิด ตวั อย่างรปู แบบบัตรวัตถดุ บิ

ตวั อย่างรปู แบบบตั รวัตถดุ บิ

ในการบันทึกบัญชีเกี่ยวกับวัตถุดิบของกิจการผลิต ไม่ว่ากิจการจะซื้อวัตถุดิบชนิดใด ปกติจะบันทึกรวมอยู่ในบัญชีเดียวกัน ดังนั้น บัตรวัตถุดิบจึงเปรียบเสมือนบัญชีแยกประเภทย่อย ของบญั ชซี อ้ื วัตถุดบิ หรอื บญั ชวี ัตถุดบิ ดงั ตัวอยา่ ง

1. บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวันท่วั ไป

2. ผา่ นรายการจากสมุดรายวนั ทั่วไปไปบญั ชแี ยกประเภทท่วั ไป (เฉพาะบญั ชีวตั ถุดบิ )