2หน่วยที่ 2 วัตถุดิบและการบันทึกรายการ

วิชาการบญั ชีต้นทุนเบ้ืองต้น รหัสรายวิชา 2201-2004 ครูลกั ขณา โอฬาฤกษ์ แผนกวิชาการบัญชี วทิ ยาลัยเทคนิคลพบุรี [email protected] T.0817023058

สาระการเรยี นรู้ 1. ความหมายและประเภทของวตั ถดุ บิ 2. การรบั จ่ายวตั ถดุ บิ 3. การบนั ทกึ วตั ถดุ บิ และการคานวณวตั ถดุ บิ ทใ่ี ชใ้ นการผลติ 3.1 การบนั ทกึ รายการเก่ยี วกบั วตั ถดุ บิ ตามวธิ บี ญั ชสี นิ คา้ คงเหลอื แบบส้นิ งวด 3.2 การบนั ทกึ รายการเก่ยี วกบั วตั ถดุ บิ ตามวธิ บี ญั ชสี นิ คา้ คงเหลอื แบบต่อเน่อื ง 3.3 การคานวณวตั ถดุ บิ ทใ่ี ชใ้ นการผลติ 4. การคานวณวตั ถดุ บิ คงเหลอื ในวนั ส้นิ งวด

ความหมายและประเภทของวตั ถดุ ิบ วตั ถดุ บิ (Materials) หมายถงึ ส่วนผสมหรอื ส่วน ประกอบสาคัญในการผลติ ทจี่ ะถูกเปลยี่ นสภาพกลาย เปน็ สินค้าสาเรจ็ รูป ต้นทนุ วัตถุดิบท่ใี ช้ในการผลติ สินค้าแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คอื 1.วตั ถดุ บิ ทางตรง (Direct Materials) 2.วัตถดุ บิ ทางออ้ ม (Indirect Materials)

วตั ถดุ บิ ทางตรง (Direct Materials) วตั ถดุ บิ หลักทใี่ ช้ในการผลิตสนิ คา้ สาเร็จรปู และเปน็ ส่วนสาคญั ท่ีคดิ เปน็ ต้นทุนของ หนว่ ยท่ีผลิต เชน่ ไม้แปรรูป เปน็ วตั ถุดบิ ทางตรง ในการผลติ เฟอร์นเิ จอร์ ผ้า เปน็ วตั ถุดบิ ทางตรง ในการผลติ เสอื้ ผา้ สาเรจ็ รปู ดนิ เหนยี ว เป็น วัตถดุ บิ ทางตรง ในการผลติ ผลิตภณั ฑ์เซรามิก ผลไม้ เป็น วัตถุดบิ ทางตรง ในการผลติ นา้ ผลไม้

วตั ถุดิบทางออ้ ม (Indirect Materials) วัตถุดิบท่ีใช้ในการผลิตสินค้าสาเร็จรูป แต่ใช้ในปริมาณไม่มาก วัตถุดิบทางอ้อมถือเป็นค่าใช้จ่ายการ ผลิต เชน่ ตะปู กาว สกรู เปน็ วัตถดุ บิ ทางออ้ ม ในการผลิต เฟอร์นิเจอร์ ดา้ ย กระดมุ ซิป ตะขอ เป็น วตั ถุดบิ ทางอ้อม ในการผลิต เสอ้ื ผ้าสาเร็จรูป สี นา้ มนั ชักเงา เป็น วตั ถดุ บิ ทางออ้ ม ในการผลิต ผลติ ภณั ฑเ์ ซรามิก นา้ ตาล เปน็ วัตถุดิบทางออ้ ม ในการผลิต นา้ ผลไม้ ในการพิจารณาว่ารายการใดเป็นวัตถุดิบทางตรงหรือวัตถุดิบทางอ้อมน้ัน ต้องพิจารณาถึง ปัจจยั สาคญั 2 ประการคอื วตั ถุดบิ ทางตรงนน้ั ตอ้ งเป็นสว่ นประกอบทีส่ าคัญในการผลิตสินค้าโดยตรง สามารถคานวณเขา้ เปน็ ต้นทุนของผลติ ภณั ฑ์หรือสินค้าไดโ้ ดยง่าย หากขาดปัจจัยข้อหน่ึงข้อใดย่อมถือ ว่ารายการน้นั เปน็ วัตถุดบิ ทางออ้ ม

การรับจ่ายวัตถุดบิ การรับจ่ายวัตถดุ บิ คอื การจดั หาวตั ถดุ ิบ ไม่ว่าจะเป็นวัตถุดิบทางตรงหรือวัตถุดิบทางอ้อม เพ่ือให้มี วตั ถุดิบในปรมิ าณเพยี งพอต่อความต้องการของแผนกผลิต การดาเนินการต้องทาอย่างมีประสิทธิภาพเพื่อให้ ได้มาซึ่งวัตถุดิบที่มีคุณภาพ มีต้นทุนต่า ตรงตามความต้องการของแผนกผลิตหรือแผนกอ่ืนที่ต้องการใช้และ ภายในกาหนดเวลาท่ีแผนกต่างๆ ต้องการ รวมท้ังการตรวจรับวัตถุดิบการเก็บรักษาและการควบคุมวัตถุดิบ การส่งคืนวัตถุดิบให้กับผู้ขาย การเบิกวัตถุดิบไปใช้ในการผลิต การส่งคืนวัตถุดิบให้กับแผนกคลังสินค้า และ การชาระหนค้ี ่าวัตถดุ ิบ ขั้นตอนทุกข้ันตอน ต้องทาด้วยความระมัดระวัง รอบคอบ เพ่ือไม่ให้เกิดการทุจริต หรือวัตถุดิบถูก ยักยอก และต้องมีการจดั ทาเอกสาร โดยใหผ้ ทู้ ีเ่ กย่ี วข้องลงนามเพอื่ เกบ็ ไวเ้ ป็นหลักฐานอา้ งอิง

การรับจา่ ยวัตถดุ ิบ ในการจัดหาวัตถุดิบ กิจการอุตสาหกรรมส่วนใหญ่ จะมีแผนกจัดซื้อ (Purchasing Department)ทาหนา้ ท่ีในการจัดซื้อวตั ถดุ ิบ ผู้จัดการฝ่ายจัดซื้อมีหน้าที่รับผิดชอบในการจัดซ้ือ ให้ เป็นไปตามเกณฑ์มาตรฐานและระเบียบท่ีกิจการกาหนดไว้ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของเงื่อนไข คุณภาพ ของวัตถุดิบ และราคาของวัตถุดิบที่จะทาการจัดซ้ือ เอกสารที่เกี่ยวข้องกับการจัดซ้ือวัตถุดิบ ประกอบดว้ ย 1. ใบขอซอื้ (Purchase Requisition/PR) 2. ใบสัง่ ซือ้ (Purchase Order/PO) 3. ใบรายงานการรับของ (Receiving Report/RR)

การขอซ้ือ เม่ือวัตถุดิบในแผนกคลังสินค้าใกล้หมดหรือถึงจุดสั่งซื้อ (จุดส่ังซ้ือคือจุดท่ีเตือนให้ทราบว่า ถึงกาหนดที่จะส่ังซ้ือวัตถุดิบเพื่อมาแทนวัตถุดิบท่ีใช้หมดไป) ผู้ทาหน้าท่ีในการควบคุมดูแลวัตถุดิบ จะจัดทาเอกสารคือใบขอซอื้ (Purchase Requisition/PR) ขึน้ 3 ฉบบั โดย - ฉบับท่ี 1 ส่งใหแ้ ผนกจดั ซอ้ื (ตน้ ฉบบั ) - ฉบบั ที่ 2 สง่ ใหแ้ ผนกบญั ชี (สาเนา) - ฉบบั ท่ี 3 เกบ็ ไวเ้ ปน็ หลักฐาน (สาเนา)



การส่งั ซื้อ เมือ่ แผนกจดั ซือ้ ไดร้ บั ใบขอซ้ือจากแผนกคลังสนิ ค้า จะนาเสนอเพ่ือขออนุมัติจากผู้มีอานาจ หากไม่ได้รับอนุมัติจะส่งเร่ืองคืนแผนกคลังสินค้า เพื่อทบทวน หากได้รับอนุมัติจะติดต่อกับผู้ขาย หลายๆ รายเพื่อให้เสนอราคา และจัดทาเอกสารคือใบส่ังซื้อ (Purchase Order/PO) ขึ้น 5 ฉบับ โดย - ฉบับที่ 1 ส่งใหผ้ ขู้ าย (ตน้ ฉบับ) - ฉบบั ที่ 2 ส่งให้แผนกบัญชี (สาเนา) - ฉบับท่ี 3 ส่งให้แผนกรบั สนิ ค้า (สาเนา) - ฉบบั ที่ 4 สง่ ให้แผนกคลงั สินคา้ (สาเนา) - ฉบับท่ี 5 เก็บไวเ้ ป็นหลักฐาน (สาเนา)



การตรวจรับวตั ถดุ บิ เมื่อแผนกตรวจรับสินค้าได้รับวัตถุดิบ จะตรวจสอบกับใบขอซื้อที่ได้รับจากแผนกจัดซื้อใน เร่ืองของคุณภาพ ราคา และปริมาณ เมื่อตรวจสอบเรียบร้อยแล้วจะจัดทาเอกสารคือ ใบรายงาน การรับของ(Receiving Report/RR) ข้ึน 5 ฉบบั โดย - ฉบบั ที่ 1 ส่งให้ผขู้ าย (สาเนา) - ฉบบั ที่ 2 สง่ ให้แผนกคลงั สินค้า (สาเนา) พรอ้ มวัตถุดบิ - ฉบบั ท่ี 3 สง่ ให้แผนกจัดซือ้ (สาเนา) - ฉบับที่ 4 สง่ ใหแ้ ผนกบัญชี (สาเนา) - ฉบบั ท่ี 5 เกบ็ ไวเ้ ปน็ หลักฐาน (ตน้ ฉบบั )



การสง่ คืนวัตถดุ ิบให้กับผู้ขาย ในกรณีที่แผนกตรวจรับสินค้า ทาการตรวจรับวัตถุดิบท่ีได้รับจากผู้ขายสินค้าแล้วพบว่า วัตถุดิบมีคุณลักษณะหรือคุณภาพไม่ตรงกับท่ีแผนกจัดซ้ือได้สั่งซ้ือไป หรือวัตถุดิบมีตาหนิ แตกหัก หรอื เสยี หายแผนกตรวจรบั สินค้าจะต้องแจง้ ใหแ้ ผนกจัดซอื้ ทราบ เพื่อจะไดด้ าเนินการสง่ วัตถุดิบคืน ใหผ้ ้ขู ายสินคา้ การคนื วัตถุดบิ อาจคนื ทง้ั หมดหรือคืนบางส่วน แผนกจดั ซ้ือจะจดั ทาเอกสารคือ ใบหัก หน(้ี Debit Memorandum/Dr.Memo) และใบสง่ คืนวตั ถดุ บิ ขึน้ 3 ฉบบั (ชุด) โดย - ฉบบั ที่ 1 ส่งใหแ้ ผนกบัญชี (ต้นฉบบั ) - ฉบบั ท่ี 2 ส่งให้แผนกตรวจรบั สินคา้ (สาเนา) - ฉบบั ท่ี 3 เกบ็ ไวเ้ ปน็ หลักฐาน (สาเนา)

การเกบ็ รกั ษา และ ควบคุมวตั ถุดิบ เมื่อแผนกคลังสินค้าได้รับวัตถุดิบจาก แผนกตรวจรับสินค้า พร้อมใบรายงานการรับ ของแล้วแผนกคลังสินค้าจะทาการตรวจสอบ รายการวัตถดุ ิบที่ได้รับมาวา่ ถูกต้องตรงกบั ในใบ รายงานการรับของหรือไม่ หากไม่ถูกต้องหรือ ได้รับวัตถุดิบไม่ครบถ้วน จะได้ทาการทักท้วง หากถูกต้องแล้วจะทาการบันทึกรายละเอียด วัตถุดิบท่ีรับเข้ามาลงในบัตรวัตถุดิบ และ ดาเนินการจัดเก็บและจัดเรียงให้เป็นหมวดหมู่ ให้อยู่ในสภาพพร้อมใช้หรือพร้อมส่งให้แผนก ผลติ ต่อไป



การเบกิ วตั ถดุ บิ เม่ือแผนกผลิต หรือแผนกงานใดๆ แจ้งความต้องการใช้วัตถุดิบมายังแผนก คลงั สนิ ค้า แผนกคลังสินค้าจะจัดเตรียมวัตถุดิบตามท่ีขอเบิกพร้อมกับจัดทาเอกสาร คือ ใบเบิกวตั ถุดบิ ขนึ้ 3 ฉบบั โดย - ฉบับที่ 1 สง่ ให้แผนกบญั ชี (ต้นฉบบั ) - ฉบับท่ี 2 ส่งให้แผนกผลติ (สาเนา) พร้อมวัตถุดิบ - ฉบับที่ 3 เก็บไว้เป็นหลักฐาน (สาเนา)

การสง่ คืนวัตถดุ ิบใหก้ ับแผนกคลงั สินค้า เมื่อแผนกผลิตหรือแผนกอ่ืนๆ ได้รับวัตถุดิบที่ขอเบิกจากแผนกคลังสินค้าแล้ว จะทาการ ตรวจสอบหากพบว่าวัตถุดิบที่ได้รับมาไม่ตรงกับที่ขอเบิกไป หรืออาจเบิกวัตถุดิบมามากเกินไป จะต้อง ดาเนนิ การสง่ คืนวตั ถุดบิ ให้กบั แผนกคลังสนิ ค้า โดยจดั ทาเอกสารคอื ใบนาสง่ คนื วัตถุดิบ จานวน 3 ฉบับ พร้อมกบั วตั ถดุ บิ โดย - ฉบบั ที่ 1 ส่งให้แผนกบัญชี (ตน้ ฉบบั ) - ฉบับที่ 2 สง่ ใหแ้ ผนกคลงั สนิ คา้ (สาเนา) พรอ้ มวัตถดุ ิบ - ฉบบั ที่ 3 เกบ็ ไวเ้ ปน็ หลักฐาน (สาเนา)

การจา่ ยชาระหนีค้ า่ วตั ถดุ บิ ในกรณีที่กิจการซื้อวัตถุดิบเป็นเงินเช่ือ แผนกบัญชีและการเงิน จะต้องพิจารณาเง่ือนไขหรือข้อตกลงในการซื้อวัตถุดิบ เช่น กาหนเวลา ชาระหน้ี สว่ นลดรับ (ถา้ มี) ท้ังนีเ้ พื่อประโยชน์สูงสดุ ของกิจการ โดยปกติผู้ขายจะส่งใบขอเรียกเก็บเงิน (ใบวางบิล) มาให้กิจการ เมือ่ แผนกบญั ชแี ละการเงินได้รับแล้ว จะต้องตรวจสอบเอกสารที่เก่ียวข้อง ท้ังหมด เช่น ใบสั่งซื้อ ใบรายงานการรับของใบกากับสินค้าหรือใบกากับ ภาษี เป็นต้น และพึงระมัดระวังในกรณีท่ีกิจการส่งคืนวัตถุดิบหรือข ส่วนลดกรณีวัตถุดิบชารดุ หรือไมต่ รงตามทส่ี ง่ั ซื้อ

การบันทึกรายการเกี่ยวกบั วัตถดุ บิ วิธีบัญชีสนิ คา้ คงเหลือแบบสนิ้ งวดและแบบตอ่ เน่อื ง การบนั ทึกรายการเกย่ี วกบั วัตถดุ บิ คงเหลอื เหมือนกบั การบนั ทกึ รายการเกย่ี วกับสินคา้ คงเหลอื ของกิจการซอ้ื ขายสนิ ค้า ซ่ึงมี 2 วิธี คือ 1. วิธีบญั ชสี ินค้าคงเหลอื แบบสิน้ งวด (Periodic Inventory Method) 2. วิธีบญั ชสี นิ คา้ คงเหลือแบบตอ่ เนื่อง (Perpetual Inventory Method)

วิธีนี้กิจการจะบันทึกรายการเกี่ยวกับวัตถุดิบ ในบัญชีที่ เก่ียวข้อง เช่น ซื้อวัตถุดิบ ค่าขนส่งเข้าส่งคืนวัตถุดิบ ส่วนลดรับ การ บันทึกรายการเก่ียวกับวัตถุดิบแยกออกจากกัน ทาให้กิจการไม่ทราบ ยอดคงเหลือของวัตถุดิบ ดังน้ันเม่อื ถึงวันส้นิ งวดบัญชกี ิจการจะต้องตรวจ การบันทึกรนาับยวัตกถาุดริบเคกงี่ยเหวลกือแบั ละคานวณต้นทุนวัตถุดิบคงเหลือ ตามวิธีท่ีกิจการ วัตถุดิบวเบลธิ ันือีบทกึญักใชบ้ชัญตสีาชมีินขม้อคาตเ้าสรียฐคาืนอกกิจารกบาัญรจชะี ไขม้อ่ทดรีขาอบงยวิอธีนดีคคืองเปหรละือหขยอัดงเววัตลาถใุดนิบกาณร คงเหลือไเแวมล่จบาดใบทดะเสวเบลน้ิ าียงหนวนเขดึ่ง้ากสาู่รระบบันภทาึกษรีมายูลกคา่ารเพแิ่มบแ่งอลอะกกรเปณ็นีกิจ2กการรณจดีคทือะกเรบณียีกนิจเขก้าาสรู่ ระบบภาษมี ูลคา่ เพิ่ม

การบนั ทึกรายการเก่ยี วกบั วตั ถดุ บิ วธิ บี ญั ชีสนิ คา้ คงเหลอื แบบส้นิ งวด

การบนั ทึกรายการเก่ยี วกบั วตั ถดุ บิ วธิ บี ญั ชีสนิ คา้ คงเหลอื แบบส้นิ งวด





การคานวณวัตถุดิบใชไ้ ปในการผลติ -วธิ ีบญั ชีสินคา้ คงเหลือแบบสิ้นงวด การคานวณวตั ถดุ ิบใช้ไปในการผลิต คานวณได้ดังนี้



การบนั ทึกรายการเก่ยี วกับวตั ถดุ บิ วธิ ีบญั ชสี นิ คา้ คงเหลือแบบตอ่ เนือ่ ง วิธีนกี้ จิ การจะบันทกึ รายการเกย่ี วกับวัตถุดิบ ในบัญชีวัตถุดิบ เช่น ซ้ือวัตถุดิบ ค่าขนส่งเข้า ส่งคืนวตั ถุดบิ ส่วนลดรับ การเบิกวัตถดุ ิบไปใช้ในการผลิตหรือการรบั คนื วัตถุดิบท่ีเหลือจากการผลิต ดังน้นั บญั ชีวัตถดุ ิบจะแสดงรายการเคลื่อนไหวของวัตถุดิบตลอดเวลา ข้อดีของวิธีน้ีคือทาให้กิจการ ทราบยอดคงเหลือของวัตถุดิบ ณ วันใดวันหน่ึง ข้อเสียคือ เสียเวลาในการบันทึกบัญชี การบันทึก รายการแบ่งออกเป็น 2 กรณี คือ กรณีกิจการไม่จดทะเบียนเข้าสู่ระบบภาษีมูลค่าเพิ่ม และกรณี กิจการจดทะเบยี นเข้าสรู่ ะบบภาษมี ลู คา่ เพมิ่

การบนั ทึกรายการเก่ยี วกบั วัตถดุ บิ วิธบี ญั ชสี ินคา้ คงเหลอื แบบต่อเน่อื ง







บตั รวตั ถดุ บิ บัตรวัตถุดิบ (Stock Card) เป็นบัตรท่ีใช้บันทึกรายละเอียดเกี่ยวกับวัตถุดิบ คือการรับ และจ่ายวัตถุดิบ โดยแสดงรายละเอียดการเปลี่ยนแปลงอย่างต่อเน่ืองตลอดเวลาท้ังใน ส่วนของปริมาณการรับเข้า ปริมาณการเบิกใช้เข้างานแต่ละงาน และปริมาณของ วัตถุดิบท่ีคงเหลืออยู่ในแต่ละช่วงเวลาบัตรวัตถุดิบ 1 บัตร ใช้กับวัตถุดิบ 1 ชนิด ตัวอย่างรปู แบบบัตรวัตถุดิบ



ในการบันทึกบัญชีเกี่ยวกบั วตั ถุดิบของกจิ การผลติ ไม่ว่ากจิ การจะซื้อวัตถดุ บิ ชนดิ ใด ปกติจะบันทึกรวมอยใู่ นบัญชเี ดยี วกัน ดังนัน้ บตั รวตั ถดุ บิ จงึ เปรยี บเสมือนบัญชีแยกประเภท ยอ่ ยของบญั ชซี ้อื วตั ถดุ บิ หรือบัญชีวัตถดุ ิบ ดังตัวอย่าง

1. บนั ทกึ รายการในสมดุ รายวันท่วั ไป

2. ผา่ นรายการจากสมุดรายวนั ทั่วไปไปบญั ชแี ยกประเภทท่วั ไป (เฉพาะบญั ชีวตั ถดุ บิ )