1หน่วยที่ 1ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับอุตสา

ครลู กั ขณา โอฬาฤกษ์ แผนกวิชาการบญั ชี วิทยาลัยเทคนคิ ลพบุรี [email protected] T.0817023058

สาระการเรียนรู้ 1. รปู แบบการดาเนินธรุ กิจจาหน่ายสินค้า 2. ลกั ษณะของกจิ การอุตสาหกรรม 3. ลักษณะของกิจการซอื้ ขายสนิ ค้า 4. ลกั ษณะของกิจการผลติ เปรียบเทยี บกบั กจิ การ ซอ้ื ขายสนิ ค้า 5. ต้นทุนการผลิต 5.1 องค์ประกอบของตน้ ทนุ การผลิต 5.2 การคานวณตน้ ทุนสินค้าท่ีผลติ เสร็จ 5.3 การคานวณต้นทนุ สนิ คา้ ทีผ่ ลิตเสร็จและต้นทนุ สินคา้ ท่ขี าย 6. ศพั ทบ์ ัญชี

รูปแบบการดาเนนิ ธรุ กจิ จาหนา่ ยสนิ คา้ ในการประกอบกจิ การจาหนา่ ยสนิ ค้า มีรปู แบบ 2 รูปแบบคือ 1. กิจการซ้อื ขายสินค้าหรือซื้อมาขายไป (Merchandising Business) 2. กจิ การผลิต หรอื กิจการผลติ สนิ คา้ เพือ่ ขายหรือกิจการอตุ สาหกรรม (Manufacturing Business)

ลักษณะของกิจการอุตสาหกรรม กิจการอุตสาหกรรม เป็นกิจการท่ีทาการผลิตสินค้าสาเร็จรูป เพื่อจาหน่ายเองอาจ จัดตงั้ ในรูปของกจิ การเจา้ ของคนเดียว ห้างหุน้ ส่วน หรือบริษัท เช่น โรงงานผลิตเครื่องใช้ไฟฟ้า โรงงานประกอบรถยนต์โรงงานผลิตเคร่ืองด่ืม โรงงานผลิตยารักษาโรค โรงงานผลิตเส้ือผ้า สาเร็จรปู กิจการอุตสาหกรรมจะต้องจัดหาวัตถุดิบมาทาการผลิตสินค้าโดยนาวัตถุดิบเข้าสู่1 กระบวนการผลิตตามขั้นตอน เพื่อแปรสภาพวัตถุดิบ จนกระทั่งสาเร็จเป็นสินค้าเรียกว่าสินค้า สาเร็จรูป (Finished Goods) ส่วนสินค้าบางส่วนท่ีผลิตยังไม่เสร็จเรียกว่างานระหว่างทา (WorkinProcess/WIP) หรือสนิ คา้ ระหวา่ งผลิต (Goods in Process)

บริษัท โอสถสภา จากัด 1 กระบวนการผลิต (Manufacturing Process) คือการแปรสภาพหรือ เปลี่ยนรูปของวัตถุดิบให้อยู่ในรูปของผลิตภัณฑ์ที่สามารถใช้ประโยชน์ได้ ด้วยวิธีการต่างๆ เช่น การต้ม การกลนั่ การหมกั การสกดั การเชอื่ ม การอบ การประกอบ การตดั เย็บ เป็นตน้ กระบวนการผลิต (Manufacturing Process) คือการแปรสภาพหรอื เปล่ียนรปู ของวตั ถดุ ิบใหอ้ ยู่ ในรปู ของผลติ ภัณฑ์ที่สามารถใชป้ ระโยชน์ได้ ดว้ ยวิธีการตา่ งๆ เชน่ การต้ม การกล่ัน การหมัก การสกัด การเชื่อม การอบ การประกอบ การตดั เย็บ เป็นตน้

ความแตกต่างระหว่างกิจการอุตสาหกรรมและกิจการซ้ือขายสินค้า

องค์ประกอบของต้นการผลิต องคป์ ระกอบของต้นการผลิต (Cost of Manufacturing/ Production Cost) ประกอบด้วยต้นทุน3ประเภท คือ 01 วตั ถดุ บิ ทางตรง 02 ค่าแรงทางตรง 03 คา่ ใช้จา่ ยการผลติ

วัตถดุ ิบทางตรง (Direct Materials/DM)หมายถึงวัตถดุ ิบหลักที่ใช้ในการผลติ สินค้าหรือ ประกอบเปน็ สินคา้ สามารถระบุได้อย่างชดั เจนวา่ ใช้ในการผลิตสินค้าชนิดใดใชใ้ นปริมาณเท่าใด เช่น - ยางดิบ เปน็ วัตถุดบิ ทางตรง ทใ่ี ช้ในการผลติ ยางรถยนต์ - ผ้า เป็นวตั ถดุ บิ ทางตรง ทใ่ี ช้ในการผลติ เสื้อผา้ สาาเร็จรูป - ขา้ วหอมมะลิ เปน็ วตั ถุดบิ ทางตรง ทใ่ี ชใ้ นการผลิตข้าวหอมมะลสิ าาเร็จรูปกระป๋อง - ปลาซาดีนส์ เป็นวัตถุดบิ ทางตรง ทใ่ี ชใ้ นการผลิตปลากระป๋อง - ไม้แปรรูป เปน็ วตั ถดุ ิบทางตรง ที่ใชใ้ นการผลิตเฟอรน์ ิเจอร์ - กระดาษ เปน็ วัตถดุ ิบทางตรง ทใี่ ช้ในการผลติ สอื่ สง่ิ พมิ พ์ คา่ แรงทางตรง (Direct Labor/DL) หมายถึงค่าจา่ ยหรอื คา่ ตอบแทนท่ีกิจการจา่ ยใหแ้ ก่ลกู จ้างหรือคนงานท่ีทา หนา้ ท่ีโดยตรงกบั การผลติ สนิ คา้ เชน่ - คา่ แรงที่จ่ายให้กบั คนงานท่ีทาาหน้าที่ตัดเย็บเสอื้ ผา้ สาาเร็จรปู ในกิจการผลติ เสื้อผา้ สาาเรจ็ รปู - คา่ แรงทจ่ี ่ายให้กบั คนงานทีท่ าาหนา้ ทปี่ ระกอบไมแ้ ปรรูปเปน็ เฟอร์นิเจอรใ์ นกจิ การผลิต เฟอร์นิเจอร์ไม้ - คา่ แรงท่ีจา่ ยใหก้ บั คนงานทท่ี าหนา้ ที่ชาแหละไก่เพื่อปรงุ เปน็ ซุปไก่ในกจิ การผลติ ซปุ ไกส่ กดั

ค่าใช้จ่ายการผลติ (Manufacturing Overhead/OH) หมายถึง คา่ ใชจ้ ่ายตา่ งๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั การผลติ สนิ ค้า นอกเหนือจากวัตถุดิบทางตรงและคา่ แรงทางตรงไดแ้ ก่ วัตถุดบิ ทางอ้อม เชน่ กระดมุ ซิป ด้าย กาว เคร่อื งปรงุ รส ตะปูนอต เป็นตน้ คา่ แรงคนงานทาาความสะอาดโรงงานเงินเดอื นวิศวกร เปน็ ตน้ และคา่ ใช้จา่ ยอืน่ ทเี่ กย่ี วกับการ ผลติ เช่น วัสดโุ รงงานใช้ไปค่าเบ้ียประกันอคั คีภัยโรงงานคา่ ซ่อมแซมเครื่องจักร ค่าแรงทางตรงและค่าใชจ้ า่ ยการผลิตถือวา่ เปน็ ต้นทุนแปลงสภาพ (Conversion Cost) คอื ตน้ ทนุ หรือ ค่าใชจ้ ่ายทง้ั หมดที่เกิดขนึ้ ในกระบวนการผลติ เพ่ือเปล่ยี นสภาพวตั ถดุ บิ ใหเ้ ป็นสนิ ค้าสาาเร็จรูป

การคานวณต้นทุนสินค้าท่ีผลิตเสร็จ ต้นทุนสนิ คา้ ทผ่ี ลิตเสรจ็ หรือท่เี รียกว่าสินค้าสาเร็จรูป (Cost of Goods Manufactured) หมายถงึ ตน้ ทุนของสินค้าท่ีผลติ เสรจ็ สมบูรณใ์ นรอบระยะเวลาบญั ชีหน่งึ ต้นทนุ สนิ คา้ ทผ่ี ลติ เสรจ็ ประกอบด้วย วตั ถุดบิ ทางตรง ค่าแรงทางตรง และค่าใช้จ่ายการผลิตต่างๆ ทั้งหมดท่ีใช้ในการผลิต จนกระทง่ั เปน็ สินคา้ สาาเร็จรูป

การคาานวณตน้ ทนุ การผลติ จะทาให้ทราบต้นทนุ ทั้งหมดในการผลติ สินคา้ สาาหรับงวดบญั ชี แต่ ณ วนั สิ้นงวด บญั ชอี าจมีสนิ คา้ บางส่วนที่ผลิตไม่เสรจ็ หรือทเ่ี รียกว่างานระหว่างทาา (Work in Process/WIP) หรือสินคา้ ระหวา่ งผลติ (Goods In Process) ดังนัน้ หากกจิ การต้องการคานวณต้นทุนสนิ คา้ ท่ผี ลิตเสร็จ หรอื ตน้ ทนุ สินคา้ สาเรจ็ รูป จะต้องนาา ตน้ ทุนของงานระหวา่ งทาหรือสินค้าระหว่างผลิตมาหกั ออก ดงั นั้น การคานวณตน้ ทุนสินค้าท่ผี ลติ เสรจ็ จะเปน็ ดงั น้ี ถา้ ต้องการคาานวณตน้ ทนุ สินคา้ ทผี่ ลิตเสร็จตอ่ หน่วย ใหน้ าาจาานวนหนว่ ยของสนิ ค้าทีผ่ ลติ เสรจ็ ไปหารตน้ ทุนสินค้าทผ่ี ลติ เสร็จดังนี้

งานระหวา่ งทาาปลายงวดจะยกไปผลิตต่อในงวดบัญชีถัดไปเรียกวา่ งานระหวา่ งทาาตน้ งวด ดังน้นั การคานวณตน้ ทุนสนิ คา้ ทีผ่ ลติ เสร็จในงวดบัญชีถดั ไปจะเปน็ ดงั น้ี



การคานวณ กิจการทจ่ี าหน่ายสนิ ค้า ไม่วา่ จะเป็นกิจการ ตน้ ทนุ ขาย ซอื้ ขายสนิ คา้ หรอื กิจการผลติ ยอ่ มตอ้ งการทราบ ต้นทนุ ขาย เพื่อจะได้คานวณกาไรขาดทุนของกิจการสาหรับ กิจการซ้ือขายสนิ ค้าจะคานวณได้จากสนิ คา้ สาเรจ็ รูป ตน้ งวดบวกซ้ือสทุ ธหิ ักสนิ คา้ สาเร็จรูปปลายงวด ดงั น้ี

สว่ นการคานวณตน้ ทนุ ขายของกิจการอตุ สาหกรรมท่ี ใช้วธิ บี ัญชีสินคา้ คงเหลือแบบสนิ้ งวด จะตอ้ งคานวณต้นทุนสนิ คา้ ท่ี ผลติ เสร็จหรือตน้ ทนุ สนิ ค้าสาเร็จรปู กอ่ นจงึ จะคานวณตน้ ทนุ ขาย ได้โดยคานวณ ไดจ้ ากสนิ ค้าสาเร็จรปู ตน้ งวดบวกต้นทุนสนิ คา้ ที่ ผลิตเสร็จหักสนิ คา้ สาเร็จรูปปลายงวดสาหรบั กิจการ ท่ีใช้วิธบี ญั ชี สนิ ค้าคงเหลือแบบต่อเนอื่ งไม่ตอ้ งคานวณหาต้นทุนขายเพราะทกุ ครง้ั ทีม่ ีการจาหน่าย สนิ ค้ากจิ การจะบนั ทกึ ต้นทนุ ขายทนั ทกี าร คานวณตน้ ทุนขายเป็นดงั นี้







วงจรการผลิต วงจรการผลิต (Manufacturing Cycle หรือ Production Cycle) คือขั้นตอนในการผลิตสินค้าสาเร็จรูปของกิจการอุตสาหกรรมตั้งแต่ การรับคาส่ังผลิตจนกระทั่งผลิตเสร็จเป็นสินค้าสาเร็จรูปและส่งมอบ สนิ คา้ ดังนี้

1.คาสั่งผลิตมาถึง (Order Arrival) ในการผลติ สินคา้ ของกิจการอตุ สาหกรรม เมือ่ ฝ่ายผลิตได้รับคาส่ังผลิต ก็จะทาการผลติ สินค้าตามคาส่งั การผลติ จะเกดิ ขน้ึ ใน 2 ลักษณะคือ 1.1 Pull Manufacturingคอื การผลิตตามคาสงั่ ซ้ือของลูกค้า การผลติ ในลักษณะน้ีไม่ค่อย มีความ เส่ียงหรอื มคี วามเสย่ี งนอ้ ย เพราะผลิตเมอื่ ลูกค้าตอ้ งการ 1.2 Push Manufacturing คือการผลติ ตามอุปสงคใ์ นอนาคต การผลติ ในลักษณะนม้ี ีความเสี่ยง มากกว่าลักษณะแรก เพราะผลิตเพือ่ ให้มีสินค้าในคลงั สนิ ค้าเพียงพอ ยังมไิ ดม้ ีคาส่ังซอ้ื จากลูกคา้ ความ เส่ยี งท่ีเกิดขึ้นนอกจากเงนิ ทุนทจ่ี มในสินคา้ แลว้ สินคา้ บางอยา่ งอาจลา้ สมัย 2. จัดทาตารางการผลติ (Production Scheduling) ในการผลิตสนิ ค้า ฝ่ายผลติ จะมี การวางแผนการผลิตโดยการจดั ทาตารางการผลิต เพอื่ ผลิตสินค้าให้เสรจ็ ทันและเป็นไปตามความตอ้ งการ 3. ทาการผลิตและจัดส่งสนิ ค้า (Manufacturing and Shipping) ฝ่ายผลติ ทาการผลิตสนิ คา้ และจัดส่งสนิ ค้าเกบ็ เข้าคลังสนิ ค้า 4. การรับมอบสนิ ค้า (Receiving) ฝา่ ยขายเบกิ สนิ ค้าจากคลงั สินคา้ สง่ มอบให้ลกู ค้า

วงจรการผลิต (Manufacturing Cycle)

ระบบบัญชีของกิจการอุตสาหกรรม ระบบบัญชขี องกจิ การอตุ สาหกรรม จะแบ่งการบนั ทึกบญั ชี ออกเปน็ 2 ระบบคอื 1. ระบบตน้ ทนุ งานสัง่ ทา (Job Order Costing System) 2. ระบบต้นทุนผลิตช่วง (Process Costing System)

ระบบต้นทุนงานส่ังทา (JOB ORDER COSTING SYSTEM) ระบบตน้ ทุนงานส่ังทา เป็นระบบบัญชีทแ่ี ยกตน้ ทนุ การผลิตออกเปน็ งานๆ สนิ คา้ ที่ทาการผลิต อาจไม่เหมือนกัน ไม่ว่าจะเป็น จานวนท่ีผลิต รูปแบบ ขนาด หรือวัตถุดิบที่นามาใช้ในการผลิต การ บันทกึ ตน้ ทุนจะแยกบนั ทกึ ออกเปน็ งานๆ จนกว่างานน้ันจะเสร็จสมบูรณ์ เอกสารท่ีใช้กับระบบต้นทุน งานส่งั ทา ไดแ้ ก่ 1. ใบต้นทุนงานสั่งทา (Job Order Cost Sheet) เป็นเอกสารท่ีทาขึ้นในแต่ละงานเพ่ือรวบรวม ตน้ ทนุ การผลิต คือตน้ ทนุ วตั ถุดิบ ตน้ ทนุ ค่าแรงงาน ตน้ ทุนค่าใชจ้ ่ายการผลติ 2. ใบเบิกวตั ถุดิบ (Material Requisition) เปน็ เอกสารท่ใี ช้ในการเบิกวัตถุดิบท่ีใช้ในการผลิตแต่ละ ครั้ง เพื่อควบคุมการเบกิ วตั ถุดบิ 3. บตั รลงเวลาค่าแรงงาน (Labor Time Cards) เปน็ เอกสารแสดงรายละเอียดเก่ียวกับการทางาน ของคนงานที่ทาหน้าที่ผลติ สนิ คา้ เช่น ระยะเวลาในการทางาน อตั ราคา่ แรงงานของคนงาน

ระบบต้นทุนผลิตช่วง (PROCESS COSTING SYSTEM) ระบบต้นทนุ ผลิตช่วง เป็นระบบต้นทุนการผลิตทชี่ ว่ งการผลิตแต่ละช่วงจะตดิ ต่อกนั ไปเรอื่ ยๆ จากแผนกหนึ่งจะโอนไปผลติ ต่ออีกแผนกหนง่ึ จนกว่ากระบวนการผลิตจะเสรจ็ สน้ิ เป็นสนิ ค้าสาเรจ็ รปู โดยปกติ กิจการที่มีการผลิตเป็นต้นทุนช่วงนั้น จะผลิตสินค้าที่มีลักษณะแบบเดียวกันและมี จานวนมาก การผลิตจะเป็นการผลิตต่อเน่ืองกันตลอดทั้งปี เช่น โรงงานผลิตบะหมี่สาเร็จรูป โรงงานผลิตนา้ อดั ลม โรงงานผลติ ยาสฟี ัน โรงงานผลติ เสือ้ ผา้ สาเรจ็ รูป เปน็ ต้น