ทักษะการเรียนรู้ ม.ปลาย

หนงั สือเรียนสาระทกั ษะการเรียนรู รายวิชาทกั ษะการเรยี นรู (ทร31001) ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย หลักสตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศึกษาขน้ั พน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2551 สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ าร กระทรวงศกึ ษาธกิ าร หา มจําหนา ย หนงั สือเรยี นเลม น้ีจดั พิมพด วยเงินงบประมาณแผนดินเพ่ือการศึกษาตลอดชวี ิตสาํ หรับประชาชน ลขิ สทิ ธ์ิ เปนของ สํานักงาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ เอกสารทางวชิ าการลาํ ดบั ท่ี 34/2555

~2~ หนังสือเรียนสาระทกั ษะการเรยี นรู รายวชิ าทักษะการเรยี นรู (ทร31001) ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย ลิขสิทธ์ิเปน ของ สํานกั งาน กศน. สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ เอกสารทางวิชาการลําดับที่ 34 /2555

~3~

~4~ หนา สารบัญ 10 คาํ นาํ 71 สารบัญ 142 คําแนะนําการใชแบบเรียน 193 โครงสรา งรายวิชาทักษะการเรียนรู ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย 245 263 บทท่ี 1 การเรยี นรูดว ยตนเอง บทท่ี 2 การใชแหลง เรยี นรู บทท่ี 3 การจดั การความรู บทท่ี 4 การคิดเปน บทท่ี 5 การวจิ ัยอยางงาย บทท่ี 6 ทักษะการเรียนรูและศกั ยภาพหลกั ของพน้ื ที่ในการพัฒนาอาชีพ

~5~ คําแนะนาํ การใชห นงั สอื เรยี น หนังสือเรียนสาระทักษะการเรียนรู ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย เปนแบบเรียนที่จัดทําขึน้ สําหรับ ผูเรียนท่ีเปนนักศึกษานอกระบบ ในการศกึ ษาหนังสือเรยี นสาระทักษะการเรียนรู ผูเรยี นควรปฏบิ ตั ิ ดงั นี้ 1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาใหเขาใจในสาระสําคัญ ผลการเรียนรูที่คาดหวัง และขอบขายเนื้อหา 2. ศึกษารายละเอียดเนื้อหาของแตละบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามที่กําหนด แลวตรวจสอบ กับแนวตอบกจิ กรรมท่กี ําหนด ถา ผูเรยี นตอบผดิ ควรกลับไปศึกษาและทาํ ความเขาใจในเน้ือหาใหมใหเขาใจ กอ นทจี่ ะศกึ ษาเร่อื งตอไป 3. ปฏิบัติกิจกรรมทายเรื่องของแตละเรือ่ งเพือ่ เปนการสรุปความรูค วามเขาใจของเนือ้ หาในเรื่องนัน้ ๆ อีกครง้ั และการปฏบิ ัตกิ ิจกรรมของเนอื้ หาแตล ะเรอื่ ง ผเู รยี นสามารถนําไปตรวจสอบกับครูและเพื่อน ๆ ท่ี รว มเรยี นในรายวชิ าและระดบั เดยี วกนั ได 4. แบบเรยี นน้มี ี 6 บท คือ บทที่ 1 การเรยี นรดู ว ยตนเอง บทที่ 2 การใชแ หลงเรียนรู บทที่ 3 การจัดการความรู บทที่ 4 การคิดเปน บทท่ี 5 การวิจัยอยางงาย บทที่ 6 ทักษะการเรียนรูและศักยภาพหลักของพ้นื ท่ีในการพัฒนาอาชีพ

~6~ โครงสรา งการเรียนรูดวยตนเอง ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย สาระสาํ คญั รายวิชาทักษะการเรียนรู มีเน้ือหาเก่ยี วกับการพัฒนาทักษะการเรียนรขู องนกั เรยี นในดา นการเรยี นรู ดว ยตนเอง การใชแหลงเรยี นรู การจัดการความรู การคิดเปนและการวิจัยอยางงาย โดยมวี ตั ถุประสงคเพอ่ื ให ผเู รียนสามารถกาํ หนดเปา หมาย วางแผนการเรยี นรดู ว ยตนเอง เขา ถึงและเลอื กใชแ หลงเรยี นรูจดั การความรู กระบวนการแกปญหาและตัดสนิ ใจอยางมีเหตผุ ล ท่จี ะสามารถใชเปนเครื่องมือชี้นําตนเอง ในการเรยี นรู และการประกอบอาชีพใหสอดคลองกับหลักการพื้นฐาน และการพัฒนา 5 ศกั ยภาพหลกั ของพน้ื ท่ใี น 5 กลุม อาชีพใหม คือ กลุมอาชีพดานการเกษตรกรรม อุตสาหกรรม พาณิชยกรรม ความคิดสรางสรรค การบริหาร จัดการและการบริการ ตามยุทธศาสตร 2555 กระทรวงศึกษาธิการ ไดอยา งตอ เนื่องตลอดชีวติ ผลการเรยี นรทู ่ีคาดหวงั บทท่ี 1 การเรียนรดู ว ยตนเอง 1. ประมวลความรู และสรุปเปนสารสนเทศ 2. ทํางานบนฐานขอมูลดวยการแสวงหาความรูจนเปนลักษณะนิสัย 3. มีความชํานาญในทักษะการอาน ทักษะการฟง ทักษะการสังเกต และทักษะการจด บันทึกอยางคลองแคลว รวดเร็ว บทท่ี 2 การใชแ หลงเรียนรู 1. ผูเรยี นมีความรคู วามเขาใจ เห็นความสาํ คญั ของแหลง เรยี นรู 2. ผูเ รียนสามารถใชแ หลงเรียนรู หองสมดุ ประชาชนได บทท่ี 3 การจัดการความรู 1. ออกแบบผลติ ภัณฑ สรา งสตู ร สรุปองคความรูใหม 2. ประพฤติตนเปนบุคคลแหงการเรียนรู 3. สรา งสรรคสังคมอุดมปญญา บทท่ี 4 การคดิ เปน 1. อธิบายถึงความเชื่อพื้นฐานทางการศึกษาผูใหญข องคนคิดเปน และการเชื่อมโยงไปสู การเรียนรูเร่ืองการคดิ เปน ปรชั ญาคิดเปน การคิดแกปญหา อยางเปนระบบ แบบคน คดิ เปน ได

~7~ 2. วิเคราะหจําแนกลักษณะของขอมูลการคิดเปนทั้ง 3 ดาน ที่นํามาใชประกอบการคิด และการตัดสินใจ ทั้งขอมูลดานวิชาการ ขอมูลเกี่ยวกับตนเอง ขอมูลเกี่ยวกับสังคมและ สภาวะแวดลอ ม โดยเนนท่ขี อมูลดา นคณุ ธรรมจรยิ ธรรมท่เี กีย่ วขอ งกับบุคคล ครอบครวั และชุมชน ที่เปนจุดเนนสําคัญของคนคิดเปนได 3. ฝกปฏิบัติการคิดการแกปญหาอยางเปนระบบ การคิดเปน ทั้งจากกรณีตัวอยางและ หรือสถานการณจ รงิ ในชมุ ชน โดยนําขอมูลดา นคุณธรรมจรยิ ธรรม ซ่ึงเปนสว นหนึง่ ของขอมูลทางสังคมและสภาวะแวดลอมมาประกอบการคิดการพัฒนาได บทท่ี 5 การวจิ ยั อยา งงา ย 1. อธิบายความหมายและความสําคัญของการวิจัยได 2. ระบุกระบวนการ ขั้นตอนของการทําวิจัยอยางงายได 3. อธิบายสถิติงายๆ และสามารถเลือกใชสถิติทีเ่ หมาะสมกับการวิจัยในแตละเรือ่ งของ ตนเองไดอ ยา งถกู ตอ ง 4. สรางเครอื่ งมอื การวิจยั ได 5. เขียนโครงการวิจัยได 6. เขยี นรายงานการวจิ ยั และเผยแพรง านวจิ ยั ได บทท่ี 6 ทกั ษะการเรียนรูและศกั ยภาพหลกั ของพืน้ ทใี่ นการพฒั นาอาชพี 1. อธิบายความหมาย ความสําคัญของทักษะการเรียนรู และศักยภาพหลักของพื้นที่ที่แตง ตางกนั 2. ยกตวั อยา งศักยภาพหลกั ของพื้นที่ท่ีแตกตางกัน 3. สามารถบอกหรือยกตัวอยางเกี่ยวกับศกั ยภาพหลกั ของพืน้ ท่ขี องตนเอง 4. ยกตัวอยา งอาชีพทีใ่ ชห ลักการพื้นฐานของศักยภาพหลกั ในการประกอบอาชีพในกลุม อาชีพใหมได

~8~ ขอบขา ยเนือ้ หา บทท่ี 1 การเรียนรูด วยตนเอง เร่ืองที่ 1 ความหมาย ความสําคัญ และกระบวนการของการเรียนรูดวยตนเอง เร่ืองท่ี 2 ทักษะพื้นฐานทางการศึกษาหาความรู ทักษะการแกปญหา และเทคนคิ ในการเรยี นรดู ว ยตนเอง เรื่องท่ี 3 การทําแผนผังความคิด เร่ืองที่ 4 ปจ จัยทีท่ ําใหการเรียนรูด ว ยตนเองประสบความสําเร็จ บทท่ี 2 การใชแ หลงเรียนรู เรื่องท่ี 1 ความหมาย ความสําคัญ ประเภทของแหลงเรียนรู เร่ืองท่ี 2 แหลง เรียนรปู ระเภทหอ งสมุด เร่ืองที่ 3 ทักษะการเขาถึงสารสนเทศของหองสมุด เรื่องที่ 4 การใชแหลงเรยี นรูสาํ คัญๆ ในประเทศ เรื่องที่ 5 การใชแ หลงเรียนรูผา นเครือขา ยอินเทอรเนต็ บทท่ี 3 การจัดการความรู เรื่องที่ 1 ความหมาย ความสําคัญ หลักการ เรื่องที่ 2 กระบวนการจดั การเรียนรู การรวมกลุมเพื่อตย อดความรู และการจดั ทําสารสนเทศเพ่ือเผยแพรค วามรู เรื่องที่ 3 ทักษะกระบวนการจัดการความรู บทท่ี 4 การคิดเปน เรื่องที่ 1 ความเชื่อพื้นฐานทางการศึกษาผูใหญกับกระบวนการคิดเปน การเชื่อมโยงสู ปรัชญาคิดเปน และการคิดการตัดสินใจแกปญหาอยางเปนระบบแบบคนคิดเปน เรื่องท่ี 2 ระบบขอมูล การจําแนกลักษณะของขอมลู การเก็บขอมูล การวเิ คราะห สงั เคราะห ขอ มูลทงั้ ดา นวชิ าการ ดานตนเอง และสังคมสภาวะแวดลอ ม โดยเนน ไปท่ขี อ มลู ดานคุณธรรมจริยธรรมท่ีเกย่ี วของกับบุคคล ครอบครัวและชุมชน เพื่อ นํามาใชประกอบการตัดสินใจแกปญหาตามแบบอยางของคนคิดเปน เรื่องที่ 3 กรณีตัวอยา ง และสถานการณจรงิ ในการฝกปฏิบัตเิ พื่อการคิด การแกป ญหา แบบคนคิดเปน

~9~ บทท่ี 5 การวจิ ัยอยา งงา ย เรอื่ งที่ 1 ความหมาย ความสําคัญของการวิจัย เรือ่ งท่ี 2 กระบวนการและขั้นตอนการทําวิจัยอยางงาย เร่อื งท่ี 3 สถิตงิ า ยๆ เพ่ือการวิจยั เร่ืองท่ี 4 การสรา งเครื่องมอื วิจยั เรอื่ งท่ี 5 การเขียนโครงการวิจัย เรอ่ื งท่ี 6 การเขียนรายงานการวิจัยอยางงายและการเผยแพรผลงานวจิ ัย บทท่ี 6 ทักษะการเรยี นรูแ ละศกั ยภาพหลักของพืน้ ที่ในการพัฒนาอาชีพ เร่ืองที่ 1 ความหมาย ความสําคัญของศกั ยภาพหลกั ของพ้นื ที่ เรื่องท่ี 2 กลมุ อาชีพใหม 5 ดา น และศักยภาพหลักของพน้ื ท่ี 5 ประการ เรือ่ งที่ 3 ตวั อยางการวเิ คราะหศ ักยภาพหลักของพนื้ ท่ี

~ 10 ~ บทท่ี 1 การเรียนรูดว ยตนเอง สาระสําคัญ การเรียนรูดวยตนเอง เปนกระบวนการเรียนรูท ีผ่ ูเ รียนริเริ่มการเรียนรูดวยตนเอง ตามความสนใจ ความตองการ และความถนัด มีเปาหมาย รูจ ักแสวงหาแหลงทรัพยากรของการเรียนรู เลือกวิธีการเรียนรู จนถึงการประเมินความกาวหนาของการเรียนรูของตนเอง โดยจะดําเนินการดวยตนเองหรือรวมมือ ชวยเหลือกับผูอืน่ หรือไมก็ได ดังนัน้ มาตรฐานการเรียนรูร ะดับมัธยมศึกษาตอนปลายสามารถประมวล ความรู ทํางานบนฐานขอมูล และมีความชํานาญในการอาน ฟง จดบันทึก เปนสารสนเทศอยางคลองแคลว รวดเรว็ ในทกุ วันนี้คนสวนใหญแสวงหาการศึกษาระดับทส่ี งู ขึน้ จําเปนตอ งรวู ิธวี นิ ิจฉยั ความตองการในการ เรียนของตนเอง สามารถกําหนดเปามายในการเรียนรูของตนเอง สามารถระบุแหลงความรูท ีต่ องการ และ วางแผนการใชยุทธวิธี สื่อการเรียน และแหลงความรูเหลานั้น หรือแมแตประเมินและตรวจสอบความ ถกู ตอ งของผลการเรยี นรขู องตนเอง ผลการเรียนรทู ค่ี าดหวงั 1. ประมวลความรู และสรุปเปนสารสนเทศ 2. ทํางานบนฐานขอมูลดวยการแสวงหาความรูจนเปนลักษณะนิสัย 3. มีความชํานาญในทักษะการอาน ทักษะการฟง ทักษะการสังเกต และทักษะการจดบันทึกอยาง คลองแคลว รวดเรว็ ขอบขา ยเน้ือหา เรื่องที่ 1 ความหมาย ความสําคัญ และกระบวนการของการเรียนรูดวยตนเอง เร่ืองท่ี 2 ทักษะพื้นฐานทางการศึกษาหาความรู ทักษะการแกปญหา และเทคนิคในการเรียนรูดวย ตนเอง เร่ืองที่ 3 การทําแผนผังความคิด เรื่องท่ี 4 ปจ จัยที่ทาํ ใหก ารเรียนรูดวยตนเองประสบความสําเร็จ

~ 11 ~ เรอื่ งที่ 1 ความหมาย และความสําคัญ ของการเรียนรูดวยตนเอง ในปจจุบันโลกมีความกาวหนาทางดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี ความรูตาง ๆ ไดเพิ่มขึ้นเปน อันมาก การเรียนรูจากสถาบันการศึกษาไมอาจทําใหบุคคลศึกษาความรูไดครบทัง้ หมด การไขวควาหา ความรูดวยตนเอง จึงเปนอีกวิธีหนึ่งที่จะสนองความตองการของบุคคลได เพราะเมื่อใดก็ตามที่บุคคลมีใจ รักทีจ่ ะศึกษา คนควา สิง่ ที่ตนตองการจะรู บุคคลนั้นก็จะดําเนินการศึกษาเรียนรูอ ยางตอเนื่องโดยไมมี ใครตองบอก ประกอบกับระบบการศึกษาและปรัชญาการศึกษาเพื่อเตรียมคนใหสามารถเรียนรูไดตลอด ชีวิต แสวงหาความรูด วยตนเอง ใฝหาความรู รูแหลงทรัพยากรการเรียน รูว ิธีการหาความรู มี ความสามารถในการคิดเปน ทําเปน แกปญหาเปน มีนิสัยในการทํางานและการดํารงชีวิต และมีสวน รวมในการปกครองประเทศ การเรียนรูดวยตนเอง สามารถชว ยใหผูเ รียนพฒั นาและเพิ่มศักยภาพ ของตนเองโดยการคนพบความสามารถและสิ่งที่มีคุณคาในตนเองที่เคย มองขามไป (“...it is possible to help learners expand their potential by discovered that which is yet untapped…”) (Brockett & Hiemstra, 1991) การศึกษาตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551 เปนการ จัดการศึกษาทีม่ ีความเหมาะสมกับสภาพปญหา และความตองการของผูเ รียนทีอ่ ยูน อกระบบ ซึง่ เปนผูท ีม่ ี ประสบการณจากการทํางานและการประกอบอาชีพ โดยการกําหนดสาระการเรียนรู มาตรฐานการเรียนรู การจัดการเรียนรู การวัดและประเมินผล ใหการพัฒนากับกลุมเปาหมายดานจิตใจ ใหมีคุณธรรม ควบคูไป กบั การพัฒนาการเรยี นรู สรา งภูมคิ มุ กัน สามารถจดั การกบั องคความรู ท้ังภูมิปญญาทองถ่ินและเทคโนโลยี เพือ่ ใหผูเรียนสามารถปรับตัวอยูในสังคมที่มีการเปลีย่ นแปลงตลอดเวลา สรางภูมิคุม กันตามแนวเศรษฐกิจ พอเพียง รวมทั้งคํานึงถึงธรรมชาติการเรียนรูของผูท ี่อยูน อกระบบ และสอดคลองกับสภาพเศรษฐกิจ สังคม การเมือง การปกครอง ความเจริญกาวหนาของเทคโนโลยีและการสื่อสาร ดังนั้น ในการศึกษาแตละรายวิชา ผูเ รียนจะตองตระหนักวา การศึกษาตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขัน้ พืน้ ฐาน พุทธศักราช 2551 นี้ จะสัมฤทธิผลไดดวยดีหากผูเ รียนไดศึกษาพรอมทั้งการปฏิบัติตามคําแนะนําของครูแต ละวิชาที่ไดกําหนดเนือ้ หาเปนบทตาง ๆ โดยแตละบทจะมีคําถาม รายละเอียดกิจกรรมและแบบฝกปฏิบัติ ตาง ๆ ซึ่งผูเรียนจะตองทําความเขาใจในบทเรียน และทํากิจกรรม ตลอดจนทําตามแบบฝกปฏิบัติที่ได กําหนดไวอยางครบถวน ซึ่งในหนังสือแบบฝกปฏิบัติของแตละวิชาไดจัดใหมีรายละเอียดตาง ๆ ดังกลาว ตลอดจนแบบประเมินผลการเรียนรูเ พือ่ ใหผูเ รียนไดวัดความรูเ ดิมและวัดความกาวหนาหลังจากทีไ่ ดเรียนรู

~ 12 ~ รวมทั้งการที่ผูเรียนจะไดมีการทบทวนบทเรียน หรือสิง่ ทีไ่ ดเรียนรู อันจะเปนประโยชนในการเตรียมสอบ ตอไปไดอ ีกดวย การเรียนรูในสาระทักษะการเรียนรู เปนสาระเกีย่ วกับรายวิชาการเรียนรูด วยตนเอง รายวิชาการใช แหลงเรียนรู รายวิชาการจัดการความรู รายวิชาการคิดเปน และรายวิชาการวิจัยอยางงาย ในสวนของ รายวชิ าการเรียนรดู วยตนเองเปนสาระการเรยี นรูเกยี่ วกับการพัฒนาทักษะการเรียนรู ในดานการเรียนรูดวย ตนเอง เปด โอกาสใหผเู รียนไดศกึ ษา คนควา ฝกทักษะในการเรียนรูดวยตนเอง เพือ่ มุง เสริมสรางใหผูเ รียนมี นิสัยรักการเรียนรูซ ึ่งเปนทักษะพืน้ ฐานของบุคคลแหงการเรียนรูที่ยั่งยืน เพื่อใชเปนเครื่องมือในการชีน้ ํา ตนเองในการเรยี นรูไดอยา งตอเน่อื งตลอดชีวิต การเรียนรูดวยตนเอง (Self-Directed Learning) เปนแนวทางการเรียนรูหนึ่งที่สอดคลองกับการ เปลี่ยนแปลงของสภาพปจจุบัน และเปนแนวคิดที่สนับสนุนการเรียนรูตลอดชีวิตของสมาชิกในสังคมสูการ เปนสังคมแหงการเรียนรู โดยการเรียนรูดวยตนเองเปนการเรียนรูท ีท่ ําใหบุคคลมีการริเริม่ การเรียนรูด วยตนเอง มีเปาหมายในการเรียนรูที่แนนอน มีความรับผิดชอบในชีวิตของตนเอง ไมพึ่งคนอืน่ มีแรงจูงใจ ทําใหผูเรียน เปน บคุ คลทใ่ี ฝร ู ใฝเ รียน ท่ีมีการเรียนรูตลอดชีวิต เรียนรู วิธีเรียน สามารถเรียนรูเร่ืองราวตาง ๆ ไดมากกวาการ เรยี นท่ีมีครูปอนความรใู หเพยี งอยา งเดียว การเรยี นรดู ว ยตนเองเปน หลักการทางการศึกษาซึ่งไดรับความสนใจมากขึ้นโดยลําดับในทุกองคกร การศึกษา เพราะเปนแนวทางหนึ่งที่สนับสนุนการเรียนรูต ลอดชีวิต ในอันทีจ่ ะ หลอหลอมผูเ รียนใหมี ทักษะการเรียนรูต ลอดชีวิต ตามทีม่ ุง หวังไวในพระราชบัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 และที่แกไข เพ่ิมเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 การเรียนรูดวยตนเอง เปนหลักการทางการศึกษาทีม่ ีแนวคิดพืน้ ฐานมาจาก ทฤษฎีของกลุม มนุษยนิยม (Humanism) ซึง่ เชื่อวา มนุษย ทุกคนมีธรรมชาติเปนคนดี มีเสรีภาพและความ เปนตนเอง มีความเปนปจเจกชนและศักยภาพ มีตนและการรับรูต นเอง มีการเปนจริงในสิ่งทีต่ นสามารถ เปนได มีการรับรู มีความรับผิดชอบและความเปนมนุษย ดังนัน้ การทีผ่ ูเ รียนสามารถเรียนรูด วยตนเองไดนับวาเปนคุณลักษณะทีด่ ีทีส่ ุดซึง่ มีอยูใ น ตัวบุคคล ทุกคน ผูเรียนควรจะมคี ุณลกั ษณะของการเรียนรูด ว ยตนเอง การเรียนรูดวยตนเองจัดเปนกระบวนการเรียนรู ตลอดชีวิต ยอมรับในศักยภาพของผูเรียนวาผูเ รียนทุกคนมีความสามารถทีจ่ ะเรียนรูส ิง่ ตาง ๆ ไดดวยตนเอง เพื่อที่ตนเองสามารถที่ดํารงชีวิตอยูในสังคมที่มีการเปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลาไดอยางมีความสุข ในการปฏบิ ตั กิ จิ กรรมการเรยี นรใู นบทท่ี 1 การเรียนรดู วยตนเองน้ี ผูเ รยี นจะตอ งรวบรวมผลการปฏิบตั กิ จิ กรรมซ่ึงเปนหลักฐานของ การเรียนรู โดยใหผ ูเรียนบรรจุในแฟมสะสมผลงาน (Portfolio) ของ ผูเ รยี นแตละบคุ คลดงั นัน้ เมือ่ สนิ้ สดุ การเรยี นรูใ นบทที่ 1 ทกั ษะ การเรยี นรดู วยตนเองน้ี ผูเ รยี นจะตอ งมีแฟมสะสมผลงานสง ครู

~ 13 ~ แบบประเมินตนเองกอ นเรียน แบบวดั ระดบั ความพรอมในการเรยี นรดู ว ยตนเองของผูเรียน ชอ่ื ........................................................นามสกุล................................................ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย คาํ ชแ้ี จง แบบสอบถามฉบับนี้ เปนแบบสอบถามที่วัดความชอบและเจตคติเกี่ยวกับการเรียนรูของทาน ใหท านอานขอความตา ง ๆ ตอ ไปนี้ ซงึ่ มดี วยกนั 58 ขอ หลังจากนั้น โปรดทําเครื่องหมาย  ลงในชองที่ตรงกับ ความเปนจรงิ ของตัวทานมากที่สุด ระดับความคิดเห็น มากทส่ี ุด หมายถึง ทา นรสู ึกวา ขอความนน้ั สว นใหญเปนเชนนี้หรือมีนอยคร้ังทไ่ี มใ ช มาก หมายถึง ทานรสู กึ วา ขอ ความเกินครึ่งมักเปนเชน น้ี ปานกลาง หมายถึง ทา นรสู กึ วา ขอ ความจริงบางไมจริงบางครงึ่ ตอครง่ึ นอ ย หมายถึง ทา นรสู กึ วา ขอ ความเปน จริงบางไมบอยนัก นอ ยท่ีสดุ หมายถึง ทานรสู ึกวา ขอ ความไมจ ริง ไมเ คยเปน เชน น้ี ความคดิ เห็น รายการคาํ ถาม มาก มาก ปาน นอ ย นอ ย ที่สุด กลาง ทสี่ ดุ 1. ขาพเจา ตองการเรยี นรูอ ยเู สมอตราบชว่ั ชีวติ 2. ขาพเจาทราบดีวาขาพเจาตองการเรียนอะไร 3. เมื่อประสบกับบางสิ่งบางอยางที่ไมเจาใจ ขาพเจาจะหลีกเลี่ยงไปจาก ส่งิ น้นั 4. ถาขาพเจาตองการเรียนรูส ิ่งใด ขาพเจา จะหาทางเรียนรูใหได 5. ขาพเจา รกั ท่จี ะเรียนรอู ยูเสมอ 6. ขาพเจาตองการใชเวลาพอสมควรในการเริ่มศึกษาเรื่องใหม ๆ 7. ในชั้นเรียนขา พเจาหวังท่ีจะใหผ สู อนบอกผูเรียนทั้งหมดอยางชัดเจนวา ตอ งทําอะไรบางอยตู ลอดเวลา 8. ขาพเจาเชื่อวา การคิดเสมอวา ตัวเราเปนใครและอยูท ี่ไหน และจะทาํ อะไร เปน หลักสําคัญของการศึกษาของทุกคน 9. ขาพเจาทํางานดวยตนเองไดไมดีนัก 10. ถาตองการขอมูลบางอยางที่ยังไมมี ขาพเจาทราบดีวาจะไปหาไดที่ ไหน 11. ขา พเจา สามารถเรียนรูส ิ่งตา ง ๆ ดว ยตนเองไดดกี วา คนสว นมาก

~ 14 ~ ความคดิ เหน็ รายการคําถาม มาก มาก ปาน นอย นอย ทสี่ ดุ กลาง ท่สี ุด 12. แมขาพเจาจะมีความคิดที่ดี แตดูเหมือนไมสามารถนํามาใชปฏิบัติได 13. ขาพเจาตองการมสี ว นรวมในการตดั สินใจวา ควรเรยี นอะไร และจะ เรยี นอยา งไร 14. ขาพเจา ไมเ คยทอ ถอยตอ การเรยี นส่ิงทยี่ าก ถาเปนเรื่องทีข่ าพเจา สนใจ 15. ไมมใี ครอื่นนอกจากตัวขาพเจา ทจี่ ะตองรับผิดชอบในสิง่ ท่ขี า พเจา เลอื กเรยี น 16. ขาพเจาสามารถบอกไดวา ขาพเจาเรียนสิ่งใดไดดีหรือไม 17. สง่ิ ทีข่ าพเจาตองการเรียนรูไ ดมากมาย จนขา พเจา อยากใหแ ตล ะวนั มี มากกวา 24 ช่ัวโมง 18. ถาตดั สนิ ใจทจ่ี ะเรยี นรูอะไรกต็ าม ขาพเจาสามารถจะจัดเวลาที่จะ เรยี นรูสงิ่ นั้นได ไมวาจะมีภารกิจมากมายเพียงใดก็ตาม 19. ขาพเจามีปญหาในการทําความเขาใจเรื่องที่อาน 20. ถาขาพเจาไมเรียนก็ไมใชความผิดของขาพเจา 21. ขาพเจาทราบดีวา เมอ่ื ไรที่ขา พเจา ตองการจะเรยี นรใู นเรื่องใดเรอื่ งห นง่ี ให มากขึ้น 22. ขอมีความเขาใจพอที่จะทําขอสอบใหไดคะแนนสูง ๆ กพ็ อใจแลว ถงึ แมวา ขาพเจายงั ไมเ ขา ใจเรือ่ งน้นั อยางถองแทก็ตามที 23. ขาพเจา คิดวา หองสมดุ เปนสถานทท่ี ่ีนา เบ่อื 24. ขาพเจาชื่นชอบผูท ี่เรียนรูสิง่ ใหม ๆ อยเู สมอ 25. ขาพเจาสามารถคิดคนวิธีการตาง ๆ ไดหลายแบบสําหรับการเรียนรู หวั ขอ ใหม ๆ 26. ขาพเจาพยายามเชื่อมโยงสิ่งทกี่ ําลังเรียนกับเปาหมายระยะยาว ทต่ี งั้ ไว 27. ขาพเจามีความสามารถเรียนรู ในเกือบทุกเรื่อง ที่ขาพเจาตองการ จะรู 28. ขาพเจาสนุกสนานในการคนหาคําตอบสําหรับคําถามตาง ๆ 29. ขาพเจาไมชอบคําถามที่มีคําตอบถูกตองมากกวาหนึ่งคําตอบ 30. ขาพเจา มีความอยากรูอยากเห็นเก่ียวกับสง่ิ ตาง ๆ มากมาย

~ 15 ~ ความคิดเหน็ รายการคําถาม มาก มาก ปาน นอ ย นอ ย ทส่ี ุด กลาง ท่ีสดุ 31. ขาพเจาจะดีใจมาก หากการเรียนรขู องขาพเจาไดส น้ิ สดุ ลง 32. ขาพเจาไมไดสนใจการเรียนรู เมื่อเปรยี บเทยี บกบั ผูอ น่ื 33. ขา พเจาไมม ปี ญหา เกยี่ วกับทกั ษะเบือ้ งตนในการศกึ ษาคนควา ไดแก ทักษะการฟง อา น เขยี น และจาํ 34. ขาพเจาชอบทดลองสิ่งใหมๆ แมไ มแ นใจ วา ผลน้ันจะออกมา อยางไร 35. ขาพเจาไมชอบ เม่ือมคี นชใี้ หเหน็ ถงึ ขอ ผิดพลาด ในส่ิงท่ขี า พเจา กําลัง ทาํ อยู 36. ขาพเจามีความสามารถในการคิดคน หาวธิ แี ปลกๆ ทจ่ี ะทาํ สงิ่ ตาง ๆ 37. ขาพเจาชอบคิดถึงอนาคต 38. ขาพเจามีความพยายามคนหาคําตอบในสิ่งที่ตองการรูไดดี เมื่อเทียบ กบั ผูอืน่ 39. ขา พเจา เห็นวาปญหาเปนสิ่งที่ทาทาย ไมใชสัญญาณใหห ยดุ ทาํ 40. ขาพเจาสามารถบังคับตนเอง ใหกระทําสงิ่ ท่ี คดิ วา ควรกระทาํ 41. ขาพเจาชอบวิธีการของขาพเจา ในการสํารวจตรวจสอบปญหาตาง ๆ 42. ขา พเจามักเปน ผูนาํ กลมุ ในการเรียนรู 43. ขาพเจา สนุกท่ีไดแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับผอู ่ืน 55. ในแตละปข า พเจาไดเรยี นรสู ง่ิ ใหม ๆ หลายๆ อยา งดว ยตนเอง 56. การเรียนรไู มไ ดทาํ ใหช วี ิตของขา พเจา แตกตางไปจากเดิม 57. ขาพเจา เปนผูเรียนท่ีมีประสิทธิภาพ ท้งั ในชัน้ เรยี น และการเรยี นรูด ว ย ตนเอง 58 ขาพเจาเห็นดวยกับความคิดที่วา “ผเู รียนคือ ผูน ํา”

~ 16 ~ การเร่มิ ตน เรียนรดู ว ยตนเองที่ดีท่สี ดุ นั้น เรามาเริ่มตนที่ความพรอ มใน การเรียนรดู วยตนเอง และทานคงทราบในเบอื้ งตน แลววา ระดบั ความ พรอ มในการเรียนรูดวยตนเองของทาน อยูในระดบั ใด (มากท่ีสดุ มาก ปาน กลาง นอ ย นอยท่ีสดุ ) ความพรอ มในการเรียนรูด วยตนเอง ในการเรยี นรูดว ยตนเองเปนบุคลกิ ลกั ษณะสวนบคุ คลของผูเรียน ที่ตอ งการใหเ กิดขนึ้ ในตัว ผูเรียนตามเปาหมายของการศึกษา ผูเ รียนท่ีมคี วามพรอมในการเรยี นดวยตนเองจะมีความรับผิดชอบ สวนบุคคล ความรับผิดชอบตอความคิดและการกระทําของตนเอง สามารถควบคุมและโตตอบ สถานการณ สามารถควบคุมตนเองใหเปนไปในทิศทางที่ตนเลือก โดยยอมรับผลทเ่ี กดิ ขึน้ จากการ กระทําที่มาจากความคิดตัดสินใจของตนเอง “เด็กตามธรรมชาติตองพึง่ พิงผูอ่นื และตองการผูปกครองปกปอ งเลยี้ งดูและตัดสนิ ใจแทน เม่ือเติบโตเปนผูใหญก็พัฒนามคี วามอสิ ระ พ่ึงพิงจากภายนอกลดลงและเปน ตวั เอง จนมคี ณุ ลกั ษณะการชนี้ ําตนเองในการเรยี นรู” ความหมาย และความสาํ คัญของการเรยี นรูด วยตนเอง การเรยี นรูเปนเรอ่ื งของทุกคน ศกั ดิศ์ รีของผเู รียนจะมีไดเม่ือมีโอกาสในการเลือกเรยี นในเร่ืองที่ หลากหลายและมีความหมายแกตนเอง การเรียนรูมีองคประกอบ 2 ดา น คอื องคประกอบภายนอก ไดแ ก สภาพแวดลอ ม โรงเรียน สถานศึกษา สิ่งอํานวยความสะดวก และครู องคประกอบภายใน ไดแก การ คดิ เปน พ่ึงตนเองได มีอิสรภาพ ใฝร ู ใฝส รา งสรรค มีความคิดเชงิ เหตผุ ล มีจิตสํานกึ ในการเรยี นรู มเี จตคติ เชงิ บวกตอ การเรียนรู การเรียนรูท่เี กดิ ขึ้นมิไดเ กดิ ข้ึนจากการฟง คําบรรยายหรือทําตามท่คี รผู ูสอนบอก แต อาจเกดิ ข้ึนไดใ นสถานการณตา ง ๆ ตอไปนี้ 1. การเรียนรูโดยบังเอิญ การเรยี นรูแบบน้ีเกิดขึ้นโดยบังเอิญ มิไดเกดิ จากความต้งั ใจ 2. การเรียนรูดว ยตนเอง เปนการเรียนรูดวยความตง้ั ใจของผเู รยี น ซ่งึ มคี วามปรารถนาจะรใู น เรื่องนัน้ ผูเรียนจงึ คดิ หาวธิ กี ารเรียนดว ยวธิ กี ารตา งๆ หลงั จากนัน้ จะมกี ารประเมินผลการเรียนรูดว ยตนเอง จะเปนรูปแบบการเรียนรทู ีท่ วีความสําคญั ในโลกยุคโลกาภวิ ัตน บุคคลซึ่งสามารถปรับตนเองใหตามทัน ความกาวหนาของโลกโดยใชสื่ออุปกรณยุคใหมได จะทําใหเปนคนที่มีคุณคาและประสบความสําเร็จได อยางดี

~ 17 ~ 3. การเรียนรูโดยกลมุ การเรยี นรูแบบนเ้ี กดิ จากการที่ผูเรียนรวมกลุม กันแลว เชิญผูทรงคุณวุฒิมา บรรยายใหกับสมาชิกทําใหสมาชิกมีความรูเรื่องที่วิทยากรพูด 4. การเรียนรูจ ากสถาบันการศึกษา เปนการเรียนแบบเปนทางการ มีหลักสูตร การประเมินผล มี ระเบียบการเขาศึกษาทีช่ ัดเจน ผูเ รียนตองปฏิบัติตามกฎระเบียบทีก่ ําหนด เมือ่ ปฏิบัติครบถวนตามเกณฑที่ กําหนดก็จะไดรับปริญญา หรอื ประกาศนยี บัตร จากสถานการณการเรียนรูด ังกลาวจะเห็นไดวา การ เรียนรูอ าจเกิดไดหลายวิธี และการเรียนรูน ัน้ ไมจําเปนตองเกิดขึน้ ในสถาบันการศึกษาเสมอไป การเรียนรู อาจเกิดขึ้นไดจากการเรียนรูดวยตนเอง หรือจากการเรียนโดยกลุมก็ได และการทีบ่ ุคคลมีความตระหนัก เรียนรูอยูภายในจิตสํานึกของบุคคลนั้น การเรียนรูด วยตนเองจึงเปนตัวอยางของการเรียนรูใ นลักษณะที่เปน การเรียนรู ทที่ ําใหเกดิ การเรยี นรตู ลอดชวี ิต ซึ่งมีความสําคัญสอดคลองกับการเปล่ียนแปลงของโลกปจจุบัน และสนบั สนนุ สภาพ “สังคมแหงการเรียนรู” ไดเ ปน อยางดี “การเรยี นรูเปนเพื่อนท่ดี ีท่สี ุดของมนุษย” (LEARNING makes a man fit company for himself) ... (Young)... การเรียนรูดวยตนเองคอื อะไร เม่ือกลา วถึง การเรยี นดวยตนเอง แลวบคุ คลโดยทวั่ ไปมกั จะเขาใจวา เปนการเรียนทผี่ เู รยี น ทําการศึกษาคนควาดวยตนเองตามลําพังโดยไมตองพึ่งพาผูสอน แตแ ทท ่จี รงิ แลว การเรยี นดวยตนเองที่ ตองการใหเกิดขน้ึ ในตัวผูเรยี นนน้ั เปนกระบวนการเรียนรูท ผี่ ูเรยี นริเริม่ การเรียนรดู วยตนเอง ตามความ สนใจ ความตอ งการ และความถนัด มเี ปา หมาย รจู กั แสวงหาแหลง ทรพั ยากรของการเรียนรู เลอื กวิธกี าร เรียนรู จนถงึ การประเมนิ ความกาวหนาของการเรียนรขู องตนเอง โดยจะดาํ เนินการดวยตนเองหรอื รวมมอื ชวยเหลือกบั ผอู ่ืนหรือไมก ็ได ซึ่งผเู รียนจะตอ งมีความรบั ผดิ ชอบและเปนผูควบคุมการเรียนของตนเอง ทัง้ นี้การเรียนดวยตนเองนัน้ มีแนวคิดพื้นฐานมาจากแนวคิดทฤษฎีกลุมมนุษยนิยมที่มีความเชื่อใน เรือ่ งความเปนอิสระและความเปนตัวของตัวเองของมนุษยวามนุษยทุกคนเกิดมาพรอมกับความดี มีความ เปนอิสระ เปนตัวของตัวเอง สามารถหาทางเลือกของตนเอง มีศักยภาพและสามารถพัฒนาศักยภาพของ ตนเองไดอยางไมมีขีดจํากัด รวมทัง้ มีความรับผิดชอบตอตนเองและผูอืน่ ซ่ึงการเรียนดวยตนเองกอใหเกิด ผลในทางบวกตอการเรียน โดยจะสง ผลใหผ เู รยี นมีความเชือ่ มนั่ ในตนเอง มีแรงจูงใจในการเรียนมากขึ้น มี ผลสัมฤทธทิ์ างการเรียนสูงขึน้ และมกี ารใชวิธกี ารเรียนที่หลากหลาย การเรียนดวยตนเองจึงเปนมาตรฐาน การศึกษาทีค่ วรสง เสรมิ ใหเ กิดขึ้นในตัวผเู รยี น ทุกคน เพราะเมื่อใดก็ตามทีผ่ ูเ รียนมีใจรักทีจ่ ะศึกษา คนควา จากความตองการของตนเอง ผูเรียนก็จะมีการศึกษาคนควาอยางตอเนื่องตอไปโดยไมตองมีใครบอกหรือ บังคับ เปนแรงกระตุน ใหเกิดความอยากรูอยากเห็นตอไปไมมีทีส่ ิน้ สุด ซึง่ จะนําไปสูการเปนผูเรียนรูต ลอด ชีวิตตามเปาหมายของการศึกษาตอไป

~ 18 ~ การเรียนดวยตนเองมีอยู 2 ลักษณะคือ ลักษณะทีเ่ ปนการจัดการเรียนรูท ีม่ ีจุดเนนใหผูเรียนเปน ศูนยกลางในการเรียนโดยเปนผูร ับผิดชอบและควบคุมการเรียนของตนเองโดยการวางแผน ปฏิบัติการ เรียนรู และประเมินการเรียนรูดวยตนเอง ซึง่ ไมจําเปนจะตองเรียนดวยตนเองเพียงคนเดียวตามลําพัง และ ผูเ รียนสามารถถายโอนการเรียนรูและทักษะทีไ่ ดจากสถานการณหนึง่ ไปยังอีก สถานการณหนึง่ ได ในอีก ลักษณะหน่ึงเปนลักษณะทางบุคลิกภาพทมี่ อี ยใู นตัวผทู ี่เรียนดว ยตนเองทกุ คนซง่ึ มีอยูใ นระดบั ที่ไมเ ทากันใน แตล ะสถานการณการเรยี น โดยเปนลกั ษณะท่ีสามารถพฒั นาใหส ูงขึ้นไดและจะพัฒนาไดสูงสุดเม่ือมีการจัด สภาพการจดั การเรยี นรทู ่เี อ้ือกัน การเรียนดวยตนเอง (Self-Directed Learning) เปนกระบวนการเรียนรูทีผ่ ูเ รียนริเริม่ การเรียนรูด วยตนเอง ตามความสนใจ ความตองการ และความถนัด มีเปาหมาย รูจ ักแสวงหาแหลง ทรัพยากรของการเรียนรู เลือกวธิ ีการเรยี นรู จนถึงการประเมินความกา วหนาของการเรียนรูของตนเอง โดย จะดําเนินการดวยตนเองหรือรวมมือชวยเหลือกับผูอ ืน่ หรือไมก็ได ซึง่ ผูเ รียนจะตองมีความรับผิดชอบและ เปนผูควบคุมการเรียนของ ตนเอง การเรียนรูดว ยตนเองมีความสําคญั อยางไร การเรยี นรดู วยตนเอง (Self-Directed Learning) เปนแนวทางการเรยี นรหู นง่ึ ทสี่ อดคลอ ง กับการเปลี่ยนแปลงของสภาพปจจุบัน และเปนแนวคิดที่สนับสนุนการเรียนรูตลอดชีวิตของสมาชิกใน สังคมสกู ารเปนสงั คมแหง การเรยี นรู โดยการเรยี นรูดวยตนเองเปน การเรียนรูทที่ าํ ใหบุคคลมกี ารรเิ รมิ่ การ เรียนรดู ว ยตนเอง มเี ปา หมายในการเรยี นรทู ีแ่ นนอน มีความรับผดิ ชอบในชวี ติ ของตนเอง ไมพึ่งคนอ่ืน มี แรงจงู ใจ ทาํ ใหผูเรยี นเปน บุคคลทใี่ ฝรู ใฝเ รียน ท่ีมีการเรียนรูตลอดชวี ิต เรียนรูวิธเี รยี น สามารถเรียนรู เรื่องราวตาง ๆ ไดมากกวาการเรียนที่มีครูปอนความรใู หเพยี งอยา งเดยี ว การเรียนรูดวยตนเองไดนบั วาเปน คณุ ลักษณะที่ดีท่สี ุดซึง่ มอี ยใู น ตวั บคุ คลทุกคน ผูเรียนควรจะมคี ณุ ลักษณะของการเรยี นรูดวยตนเอง การ เรียนรดู ว ยตนเองจัดเปนกระบวนการเรยี นรตู ลอดชวี ติ ยอมรับในศักยภาพของผูเรยี นวาผเู รยี นทกุ คนมี ความสามารถทีจ่ ะเรียนรสู ่งิ ตาง ๆ ไดด ว ยตนเอง เพ่ือทีต่ นเองสามารถท่ีดาํ รงชีวติ อยูใ นสงั คมทีม่ กี าร เปลี่ยนแปลงอยูตลอดเวลาไดอยางมีความสุข ดงั นน้ั การเรียนรูดว ยตนเองมีความสําคญั ดังนี้ 1. บคุ คลทีเ่ รยี นรูด วยการริเรมิ่ ของตนเองจะเรยี นไดม ากกวา ดกี วา มคี วามตั้งใจ มีจุดมุง หมายและมี แรงจูงใจสูงกวา สามารถนําประโยชนจากการเรียนรูไปใชไดดีกวาและยาวนานกวาคนทีเ่ รียนโดยเปนเพียง ผรู บั หรอื รอการถายทอดจากครู

~ 19 ~ 2. การเรียนรูดวยตนเองสอดคลองกับพัฒนาการทางจิตวิทยา และกระบวนการทางธรรมชาติ ทําให บุคคลมีทิศทางของการบรรลุวุฒิภาวะจากลักษณะหนึ่งไปสูอ ีกลักษณะหนึง่ คือ เมือ่ ตอนเด็ก ๆ เปน ธรรมชาตทิ ่จี ะตองพึง่ พงิ ผูอ น่ื ตอ งการผปู กครองปกปอ งเลีย้ งดู และตัดสินใจแทนให เมื่อเติบโตมีพัฒนาการ ขึน้ เรือ่ ยๆ พัฒนาตนเองไปสูความเปนอิสระ ไมตองพึง่ พิงผูป กครอง ครู และผูอืน่ การพัฒนาเปนไปใน สภาพที่เพิ่มความเปนตัวของตัวเอง 3. การเรียนรูดวยตนเองทําใหผูเรียนมีความรับผิดชอบ ซึง่ เปนลักษณะที่สอดคลองกับพัฒนาการ ใหม ๆ ทางการศึกษา เชน หลักสูตร หองเรียนแบบเปด ศูนยบริการวิชาการ การศึกษาอยางอิสระ มหาวทิ ยาลัยเปด ลวนเนนใหผ เู รียนรับผิดชอบการเรยี นรเู อง 4. การเรียนรูด วยตนเองทําใหมนุษยอยูร อด การมีความเปลีย่ นแปลงใหม ๆ เกิดขึน้ เสมอ ทําใหมี ความจาํ เปนที่จะตองศกึ ษาเรียนรู การเรียนรูด วยตนเองจึงเปนกระบวนการตอเนอื่ งตลอดชวี ิต การเรียนรดู ว ยตนเอง เปน คุณลกั ษณะทีส่ ําคัญตอการดําเนินชีวิตทีม่ ีประสิทธิภาพ ชวยใหผูเ รียน มีความตั้งใจและมีแรงจูงใจสูง มีความคิดริเริ่มสรางสรรค มีความยืดหยุนมากขึน้ มีการปรับพฤติกรรม การทํางานรวมกับผูอืน่ ได รูจ ักเหตุผล รูจ ักคิดวิเคราะห ปรับและประยุกตใชวิธีการแกปญหาของตนเอง จดั การกับปญหาไดดีขึ้น และสามารถนําประโยชนของการเรียนรูไปใชไดดีและยาวนานขึ้น ทําใหผูเรียน ประสบความสําเร็จในการเรียน การเรยี นรดู วยตนเองมลี กั ษณะอยา งไร การเรยี นรูดว ยตนเอง สามารถจาํ แนกออกเปน 2 ลกั ษณะสาํ คญั ดงั น้ี 1. ลักษณะทีเ่ ปนบุคลิกคุณลักษณะสวนบุคคลของผูเรียนในการเรียนดวยตนเอง จัดเปน องคประกอบภายในที่จะทาํ ใหผ ูเ รียนมแี รงจงู ใจอยากเรียนตอไป โดยผูเรียนที่มี คุณลักษณะในการเรียนดวย ตนเองจะมีความรับผิดชอบตอความคิดและการกระทําเกีย่ วกับการเรียน รวมท้ัง รับผิดชอบในการบริหาร จดั การตนเอง ซึ่งมีโอกาสเกิดข้ึนไดส งู สุดเมอ่ื มกี ารจดั สภาพการเรียนรูท ีส่ งเสรมิ กนั 2. ลักษณะทีเ่ ปนการจัดการเรียนรูใ หผูเ รียนไดเรียนดวยตนเอง ประกอบดวย ขั้นตอนการวาง แผนการเรียน การปฏิบัติตามแผน และการประเมินผลการเรียน จัดเปนองคประกอบ ภายนอกทีส่ งผลตอ การเรียนดวยตนเองของผูเรียน ซึ่งการจัดการเรียนรูแ บบนี้ผูเ รียนจะไดประโยชนจากการเรียนมากทีส่ ุด Knowles (1975) เสนอใหใชสัญญาการเรียน (Learning contracts) เปนการมอบหมายภาระงานใหแกผูเ รียน วา จะตองทําอะไรบา งเพอื่ ใหไดรบั ความรตู ามเปาประสงคแ ละผเู รียนจะปฏบิ ตั ติ ามเง่ือนไขน้นั

~ 20 ~ องคป ระกอบของการเรียนรดู วยตนเองมอี ะไรบาง องคประกอบของการเรียนรูดวยตนเอง มีดังนี้ 1. การวิเคราะหความตองการของตนเองจะเริ่มจากใหผูเรียนแตละคนบอกความตองการ และความสนใจของตนในการเรียนกับเพื่อนอีกคน ทําหนา ทเ่ี ปน ท่ีปรกึ ษา แนะนาํ และเพอ่ื นอกี คน ทาํ หนาที่จดบนั ทกึ และใหกระทําเชน นีห้ มนุ เวียน ทงั้ 3 คน แสดงบทบาทครบทั้ง 3 ดา น คอื ผูเสนอ ความตองการ ผูใหค ําปรึกษา และผคู อยจดบันทกึ การสังเกตการณ เพ่อื ประโยชนในการเรยี น รว มกนั และชว ยเหลอื ซง่ึ กนั และกนั ในทกุ ๆ ดา น 2. การกําหนดจุดมุงหมายในการเรียน โดยเริ่มจากบทบาทของผูเรียนเปนสําคัญ ผูเรยี น ควรศึกษาจุดมุงหมายของวิชา แลว เขยี นจดุ มงุ หมายในการเรยี นของตนใหช ดั เจน เนนพฤตกิ รรมที่ คาดหวงั วดั ได มีความแตกตางของจุดมุงหมายในแตล ะระดบั 3. การวางแผนการเรียน ใหผ ูเ รยี นกาํ หนดแนวทางการเรยี นตามวัตถุประสงคทีร่ ะบไุ ว จัดเนื้อหาใหเหมาะสมกับสภาพความตองการและความสนใจของตน ระบกุ ารจดั การเรยี นรใู ห เหมาะสมกับตนเองมากที่สุด 4. การแสวงหาแหลงวิทยาการทั้งที่เปนวัสดุและบุคคล 4.1 แหลงวิทยาการที่เปนประโยชนในการศึกษาคนควา เชน หอ งสมดุ พพิ ธิ ภณั ฑ เปนตน 4.2 ทกั ษะตาง ๆ ทม่ี สี ว นชว ยในการแสวงแหลง วทิ ยาการไดอ ยา งสะดวกรวดเรว็ เชน ทักษะการตั้งคําถาม ทักษะการอาน เปนตน 5. การประเมินผล ควรประเมนิ ผลการเรยี นดว ยตนเองตามทก่ี าํ หนดจดุ มุงหมายของการ เรยี นไว และใหส อดคลอ งกบั วตั ถปุ ระสงคเ กย่ี วกบั ความรู ความเขาใจ ทักษะ ทัศนคติ คานิยม มี ขั้นตอนในการประเมิน คือ 5.1 กําหนดเปาหมาย วัตถุประสงคใ หช ัดเจน 5.2 ดาํ เนนิ การใหบ รรลวุ ัตถปุ ระสงคซ ่งึ เปน ส่งิ สําคัญ 5.3 รวบรวมหลักฐานจากผลการประเมินเพื่อตัดสินใจซงึ่ ตอ งตัง้ อยูบ นพืน้ ฐานของ ขอมลู ที่สมบรู ณและเชือ่ ถอื ได 5.4 เปรยี บเทียบขอมูลกอ นเรยี นกบั หลังเรียนเพื่อดวู า ผูเรยี นมคี วามกา วหนาเพียงใด 5.5 ใชแ หลงขอ มูลจากครแู ละผูเรยี นเปน หลกั ในการประเมนิ องคป ระกอบของการเรียนรูดวยตนเอง ผูเรยี นควรมีการวิเคราะหความตองการ วเิ คราะห กกกิิจจิจพแเวนกกกิทลรอ้ืรรระอยรรรหมามมมมกาคีหททารกรร่่ีีเู อืาํป21แหทนลนใใักผะหหดษูชมออจะ้แีวี ดุธธทธินมิบิบใีจ่ีะงุนาาาํ ยยหเอกปคมาํ“านวนคราาขปยววมอแายรหมลงคะผสมะวเมูเกาาํารินมยคายี ขรผสัญนวอละขใางกดนองคาวแกงํารกผกาวเรรนาาแียรกใลนเ“านระกวรียกใสาูดนาหรกูวรรเครายเูดรรํายีตวยีปเนนปยนรรตเนกึอูดนมผงษว ีคเูเยาอรโวตยีงดทา”นนยม้ังเรมสนอโูดีเาง้ีพดวคม”ย่ือยราสตนรูอโนังถเาดปเจใเขยอนนตปสงผอกไังงูราเดขมรว  แมปีกสเารรวียวงนิเหครารไู แาปหะพหลรคง อวมามกนั

~ 21 ~ กิจกรรมท่ี 3 ใหสรุปสาระสําคัญของ “ลักษณะการเรียนรูดวยตนเอง” มาพอสังเขป กิจกรรมท่ี 4 ใหสรุปสาระสําคัญของ “องคประกอบของการเรียนรูดวยตนเอง” มาพอสังเขป กระบวนการของการเรียนรดู วยตนเอง กระบวนการของการเรียนรูดวยตนเอง ความรบั ผิดชอบในการเรยี นรูดว ยตนเองของผูเรยี น เปนสง่ิ สาํ คญั ท่ีจะนําผเู รยี นไปสูก ารเรียนรดู วยตนเอง เพราะความรับผดิ ชอบในการเรยี นรดู ว ยตนเองนน้ั หมายถงึ การทผี่ ูเรียนควบคมุ เนอ้ื หา กระบวนการ องคประกอบของสภาพแวดลอมในการเรียนรูของตนเอง ไดแ ก การวางแผนการเรยี นของตนเอง โดยอาศัยแหลงทรัพยากรทางความรูตางๆ ทจี่ ะชว ยนาํ แผนสกู ารปฏบิ ัติ แตภ ายใตความรับผดิ ชอบของผเู รียน ผูเ รียนรดู ว ยตนเองตองเตรียมการวางแผนการเรียนรูของตน และเลอื ก สิง่ ทจี่ ะเรียนจากทางเลือกท่กี าํ หนดไว รวมท้ัง วางโครงสรางของแผนการเรียนรูของตนอีกดวย ในการวาง แผนการเรยี นรู ผูเรยี นตอ งสามารถปฏบิ ัติงานทกี่ าํ หนด วินิจฉัยความชวยเหลือที่ตองการ และทาํ ใหไ ด ความชว ยเหลอื น้ัน สามารถเลือกแหลงความรู วเิ คราะห และวางแผนการการเรียนทั้งหมด รวมทั้งประเมิน ความกา วหนา ในการเรียนของตน ในการเรียนรดู ว ยตนเองผเู รียนและครูควรมีบทบาทอยางไร การเปรยี บเทยี บบทบาทของครแู ละผเู รยี นตามกระบวนการเรยี นรดู ว ยตนเอง บทบาทของผเู รียนในการเรยี นรดู วยตนเอง บทบาทของครใู นการเรียนรูดว ยตนเอง 1. การวเิ คราะหความตอ งการในการเรยี น 1. การวิเคราะหค วามตอ งการในการเรียน  วนิ จิ ฉัยการเรยี นรู  สรางความคุนเคยใหผูเรียนไววางใจ เขาใจ  วนิ จิ ฉัยความตองการในการเรยี นรขู องตน บทบาทครู บทบาทของตนเอง  รับรูและยอมรับความสามารถของตน  วเิ คราะหค วามตองการการเรียนรขู องผูเ รยี น  มีความรับผิดชอบในการเรียนรู และพฤติกรรมทต่ี องการใหเกดิ แกผูเรียน  สรางบรรยากาศการเรียนรูที่พอใจดวยตนเอง  กําหนดโครงสรางคราว ๆ ของหลักสูตร  มีสวนรวมในการระบุความตองการในการเรียน ขอบเขตเน้ือหากวา ง ๆ สรางทางเลือกที่หลากหลาย  เลอื กสิ่งท่จี ะเรียนจากทางเลอื กตางๆ ท่ี  สรางบรรยากาศใหเกิดความตองการการเรียน  วิเคราะหความพรอมในการเรียนรูข องผูเรยี น กาํ หนด โดยการตรวจสอบความพรอมของผูเรียน  วางโครงสรางของโครงการเรียนของตน  มสี ว นรว มในการตัดสนิ ใจในทางเลอื กน้ัน  แนะนําขอมูลใหผเู รยี นคิด วเิ คราะหเ อง

~ 22 ~ บทบาทของผูเรยี นในการเรียนรูดว ยตนเอง บทบาทของครใู นการเรียนรูดว ยตนเอง 2. การกาํ หนดจดุ มงุ หมายในการเรยี น 2. การกาํ หนดจดุ มุงหมายในการเรียน  ฝกการกาํ หนดจุดมุง หมายในการเรียน  กําหนดโครงสรางคราวๆ วัตถุประสงคการ  รูจุดมงุ หมายในการเรียน และเรยี นใหบ รรลุ เรยี นของวชิ า  ชวยใหผูเรียนเปลย่ี นความตองการทม่ี ีอยูให จุดมุงหมาย เปน จดุ มุง หมายการเรยี นรูที่วัดไดเ ปน ไดจรงิ  รวมกันพัฒนาเปาหมายการเรียนรู  เปดโอกาสใหมีการระดมสมอง รว มแสดง  กาํ หนดจุดมงุ หมายจากความตองการของตน ความคดิ เห็นและการนาํ เสนอ  แนะนาํ ขอมูลใหผูเรยี นคดิ วเิ คราะหเ อง 3. การออกแบบแผนการเรยี น  ฝกการทํางานอยางมีขั้นตอนจากงายไปยาก 3. การออกแบบแผนการเรยี น  การใชยุทธวิธีที่เหมาะสมในการเรียน  เตรียมความพรอมโดยจัดประสบการณการ  มีความรับผิดชอบในการดําเนินงานตามแผน เรยี นรู เสรมิ ทกั ษะท่ีจาํ เปนในการเรยี นรู  รวมมือ รวมใจรับผดิ ชอบการทํางานกลมุ  รับผิดชอบควบคุมกิจกรรมการเรียนรูข อง  มสี ว นรว มในการตัดสนิ ใจ วิธีการทํางาน ตอ ง ตนเองตามแผนการเรยี นทก่ี าํ หนดไว ทราบวา เรื่องใดใชวิธีใด สอนอยา งไร มสี ว นรว ม ตัดสนิ ใจเพียงใด 4. การแสวงหาแหลง วิทยาการ  ยั่วยใุ หเ กิดพฤติกรรมการเรียนรู  ฝกคนหาความรูตามที่ไดรับมอบหมายจาก  ผปู ระสานส่งิ ท่ตี นเองรกู บั ส่ิงที่ผูเ รยี นตองการ  แนะนําขอมูลใหผเู รยี นคิด วเิ คราะหเ องจนได แหลง การเรยี นรทู ่ีหลากหลาย แนวทางทแ่ี จม แจง สรางทางเลือกที่หลากหลาย  กําหนดบุคคล และสื่อการเรียนท่ีเกย่ี วของ ใหผเู รยี นเลือกปฏบิ ัตติ ามแนวทางของตน  มสี วนรวมในการสืบคนขอมูลรว มกับเพื่อนๆ 4. การแสวงหาแหลง วิทยาการ ดวยความรับผิดชอบ  สอนกลยทุ ธการสืบคน ขอ มูล ถายทอดความรู  เลอื กใชประโยชนจ ากกิจกรรมและยุทธวิธที ีม่ ี ประสิทธิภาพเพ่ือใหบ รรลุวตั ถปุ ระสงคท กี่ ําหนด ถาผูเรยี นตองการ  กระตนุ ความสนใจ ช้แี หลงความรู แนะนําการใชส ่ือ  จัดรปู แบบเนือ้ หา สือ่ การเรียนทเี่ หมาะสม บางสวน  สงั เกต ตดิ ตาม ใหคาํ แนะนาํ เม่ือผูเรยี นเกิด ปญหาและตองการคําปรึกษา

~ 23 ~ บทบาทของผเู รยี นในการเรียนรูดว ยตนเอง บทบาทของครใู นการเรียนรูดว ยตนเอง 5. การประเมนิ ผลการเรียนรู 5. การประเมินผลการเรียนรู  ฝกการประเมินผลการเรียนรดู วยตนเอง  ใหค วามรแู ละฝกผเู รยี นในการประเมินผลการ  มสี ว นรว มในการประเมินผล เรยี นรทู ห่ี ลากหลาย  ผเู รียนประเมนิ ผลสมั ฤทธดิ์ วยตนเอง  เปดโอกาสใหผเู รียนนาํ เสนอวธิ ีการ เกณฑ ประเมินผล และมสี ว นรว มในการตัดสนิ ใจ  จัดทําตารางการประเมนิ ผลท่จี ะใชร ว มกัน  แนะนําวิธกี ารประเมินเม่ือผเู รยี นมีขอสงสัย จะเหน็ ไดว า ทง้ั ผูเรียนและครตู องมีการวินจิ ฉัยความตองการส่งิ ทจ่ี ะเรยี น ความพรอม ของผูเรยี นเก่ียวกับทักษะทีจ่ าํ เปนในการเรยี น การกําหนดเปาหมาย การวางแผนการเรียนรู การ แสวงหาแหลงวิทยาการ การประเมินผลการเรียนรู ซ่ึงครูเปนผูฝกฝน ใหแรงจูงใจ แนะนํา อํานวย ความสะดวกโดยเตรียมการเบื้องหลัง และใหค าํ ปรกึ ษา สวนผเู รียนตองเปนผเู รมิ่ ตน ปฏิบัติ ดว ยความ กระตอื รอื รน เอาใจใส และมีความรับผิดชอบ กระทาํ อยา งตอ เนอ่ื งดว ยตนเอง เรยี นแบบมสี ว นรว ม จงึ ทาํ ใหผ เู รียนเปน ผูเรียนรดู ว ยตนเองได ดังหลกั การทวี่ า “การเรียนรตู อ งเร่ิมตนท่ีตนเอง” และ ศักยภาพอนั พรอ มทจี่ ะเจริญเติบโตดวยตนเองนนั้ ผูเรยี นควรนาํ หวั ใจนักปราชญ คือ สุ จิ ปุ ลิ หรอื ฟง คิด ถาม เขยี น มาใชในการสังเคราะหความรู นอกจากน้ี กระบวนการเรียนรูในบริบททางสังคม จะเปน พลงั อนั หนง่ึ ในการเรยี นรดู ว ยตนเอง ซงึ่ เปนการเรียนรูในสภาพชีวติ ประจาํ วันทีต่ อ งอาศัย สภาพแวดลอ มมสี ว นรว มในกระบวนการ ทําใหเกิดบรรยากาศการแลกเปลี่ยน พ่ึงพากนั แตภ ายใต ความเปนอิสระในทางเลือกของผูเรียนดวยวิจารณญาณทอี่ าศัย เหตุผล ประสบการณ หรอื คําชแี้ นะ จากผรู ู ครู และผูเ รยี นจึงเปน ความรบั ผดิ ชอบรว มกนั ตอความสําเร็จในการเรยี นรดู ว ยตนเอง

~ 24 ~ ลกั ษณะสาํ คญั ในการเรียนรูด วยตนเองของผูเรียน มีดงั น้ี 1. การมีสวนรวมในการวางแผน การปฏิบัติตามแผน และการประเมนิ ผลการเรยี นรู ไดแก ผูเรียนมี สวนรวมวางแผนกจิ กรรมการเรยี นรูบนพน้ื ฐานความตองการของกลุมผเู รียน 2. การเรยี นรทู ค่ี าํ นึงถงึ ความสาํ คญั ของผเู รียนเปน รายบุคคล ไดแ ก ความแตกตางในความสามารถ ความรพู น้ื ฐาน ความสนใจเรียน วธิ กี ารเรยี นรู จดั เน้ือหาและสอ่ื ใหเ หมาะสม 3. การพัฒนาทักษะการเรียนรูดวยตนเอง ไดแ ก การสืบคนขอมูล ฝก เทคนิคทจ่ี ําเปน เชน การสังเกต การอานอยางมีจุดประสงค การบันทึก เปน ตน 4. การพฒั นาทกั ษะการเรียนรซู ึ่งกันและกัน ไดแ ก การกาํ หนดใหผ ูเรยี นแบง ความรบั ผิดชอบใน กระบวนการเรยี นรู การทํางานเดี่ยว และเปน กลมุ ท่ีมีทกั ษะการเรียนรูตางกัน 5. การพัฒนาทักษะการประเมินตนเองและการรวมมือในการประเมินกับผูอื่น ไดแ ก การใหผ ูเรียน เขาใจความตองการในการประเมนิ ยอมรับการประเมินจากผอู ่นื เปดโอกาสใหประเมินหลายรูปแบบ กระบวนการในการเรยี นรูดว ยตนเอง เปน วธิ ีการท่ีผูเรยี นตองจดั กระบวนการเรยี นรูดว ยตนเอง โดย ดาํ เนนิ การ ดงั น้ี 1. การวินิจฉัยความตองการในการเรียน 2. การกําหนดจุดมุงหมายในการเรียน 3. การออกแบบแผนการเรียน 4. การดําเนินการเรียนรูจากแหลงวิทยาการ 5. การประเมินผล การตอบสนองของผูเรียนและครูตามกระบวนการในเรยี นรดู ว ยตนเอง มดี ังน้ี ข้ันตอน การตอบสนองของผูเรียน การตอบสนองของครู 1. วินิจฉัยความตองการในการ 1. ศึกษา ทําความเขาใจ คําอธิบาย 1. กระตุนใหผูเรียนตระหนักถึง เรียนรูข องผเู รียน รายวิชา ความจําเปนในการเรียนรูด วย 2. วินิจฉัยความตองการในการ ตนเอง เรียนของตนเอง ทัง้ รายวิชาและ 2. วิเคราะหคําอธิบายรายวิชา รายหวั ขอ การเรยี น จุดประสงค เนื้อหา กิจกรรมและ 3. แบงกลุมอภิปรายเกีย่ วกับความ การประเมินการเรียนรายวิชา ตองการในการเรียนเพื่อใหผูเ รียน 3. อธิบายใหผูเ รียนเขาใจ แตละคนมั่นใจในการวินิจฉัย คําอธิบายรายวิชา ความตองการในการเรียนของ 4. ใหคําแนะนําแกผูเรียนในการ ตนเอง วินิจฉัยความตองการในการเรียน 5. อํานวยความสะดวกในการ เรยี นแบบรวมมอื ในกลมุ

~ 25 ~ ขั้นตอน การตอบสนองของผเู รียน การตอบสนองของครู 2. กาํ หนดจดุ มงุ หมายใน 1. ผูเ รียนแตละคนเขียน 1. ใหคําแนะนําแกผูเรียนในการ การเรยี น จุดมุงหมาย การเรียนในแตละ เขีย นจุดมุง หมายก ารเรีย นที่ หัวขอการเรียน ท่ีวัดได ถูกตอ ง สอดคลองกับความตองการใน การเรียนของผูเ รียนและอธิบาย รายวิชา 3. วางแผนการเรียนโดยเขียน 1. ทําความเขาใจเกี่ยวกับความ 1. ใหคําแนะนําผูเ รียนเกีย่ วกับ สญั ญาการเรยี น จําเปนและวิธีการวางแผนการ คว า มจํ า เป น แล ะ วิธี ก าร ว า ง เรยี น แผนการเรยี น 2. เขียนสัญญาการเรียนที่ 2. ใหค าํ แนะนําผเู รียนในการเขียน สอดคลองกับคําอธิบายรายวิชา สญั ญาการเรยี น รวมทัง้ ความตองการและความ สนใจของตนเอง ในการเรียนแต ละครั้ง 4. เขยี นโครงการเรยี นรู 1. รวมกับผูส อนและเพ่อื นเขียน 1. ใหค าํ แนะนาํ ในการเขยี น โครงการเรียนรขู องทัง้ ช้ัน โดย โครงการเรยี นรูรายวชิ า พจิ ารณาจากโครงการเรยี นรูท่ี 2. พจิ ารณาโครงการเรยี นรู ผูสอนรางมาและสัญญาการเรยี น รวมกับผูเรยี นโดยกระตุนให ผูเรียนแสดงความคดิ เหน็ อยา ง ของทุกคน ทว่ั ถงึ 3. รว มกับผเู รยี นสรุปโครงการ เรียนรูใหเ หมาะสม 5. ดาํ เนนิ การเรยี นรู 1. ทบทวนความรูเดิมของตนเองที่ 1. ทดสอบความรูเดิมของผูเรียน จําเปนสําหรับการสรางความรู โดยใชเทคนิคการตั้งคําถามหรือ ใหม โดยการตอบคําถามหรือทํา ทดสอบ แบบทดสอบ 5. ดาํ เนนิ การเรยี นรู (ตอ ) 2. ผเู รยี นแตละคน ดาํ เนนิ การ 2. ใหค วามรูเ สริม เพอ่ื ใหแ นใจวา เรยี นตามสญั ญาการเรยี นอยา ง ผเู รยี นจะสามารถเชอ่ื มโยงความรู กระตอื รอื รน โดยการสืบคนและ เดมิ กับ ความรูใหมได แสวงหาความรูเพื่อสนองตอบ 3. ต้งั คาํ ถามเพ่ือกระตนุ ใหผูเรยี น ความตองการในการเรียนดวย คน หา คําตอบและประมวล

~ 26 ~ ข้นั ตอน การตอบสนองของผูเรียน การตอบสนองของครู วิธกี ารท่ีหลากหลาย และใชแ หลง คําตอบดวยตนเอง ทรัพยากรการเรียนที่เหมาะสม 4. สรางบรรยากาศที่สงเสริมการ ตามความตองการของตนเอง โดย เรยี น นําความรูและประสบการณเดิมที่ 5. ใหคาํ ปรึกษา ใหขอมูล เกี่ยวของกันมาใชในการคนหา ชว ยเหลอื และอาํ นวยความ คําตอบ สะดวกในกิจกรรมการเรียนของ 3. แบง กลุมเรยี นแบบรว มมอื เพอ่ื ผูเรียนตามความจําเปนและความ ศกึ ษาในประเดน็ ท่ีตอ งตอบ ตองการของผูเรียน คําถาม โดยการปรับจุดมุงหมาย 6. กระตุน ใหผูเรียนใชค วามรูและ ในการเรยี นของ ผเู รียนแตล ะคน ประสบการณเดิมที่เกย่ี วขอ งกนั เปน ของกลมุ แลว แบง บทบาท มาใชในการคนหาคําตอบ โดยให หนา ทเ่ี พอ่ื แสวงหาความรู โดยใช ยกตัวอยางหรือเปรียบเทียบ เทคนิคการตั้งคําถามเพื่อนําไปสู เหตุการณท่ีเก่ยี วขอ งกับเรื่องที่ การหาคําตอบ ท้งั นี้กลมุ ผเู รยี นแต เรยี น ละกลุมอาจมีรูปแบบในการทํา 7. ตดิ ตามในการเรยี นของผูเ รยี น กลุมที่แตกตา งกัน ตามสญั ญาการเรยี นและให 4. ใชความคิดอยางเต็มที่ มี คาํ แนะนาํ ปฏสิ มั พนั ธ โตตอบ คัดคาน 8. ติดตามเปนระยะๆ และให สนบั สนนุ และ แลกเปลย่ี นความ ขอ มูลปอ นกลบั แกผเู รียน คดิ เห็นและความรสู ึกทีเ่ ปด กวาง 9. บันทึกปญหาและขอขัดของ ในกลมุ และรับฟงความคิดเห็น ตางๆในการดําเนินกิจกรรมการ ของผูอื่น เพื่อหาแนวทางการ เรยี นเพ่ือเสนอแนะการปรบั ปรงุ ไดมาซึ่งคําตอบที่ตองการของ ใหดีข้ึน ตนเองและของกลุม

~ 27 ~ ข้นั ตอน การตอบสนองของผเู รียน การตอบสนองของครู 5. ดาํ เนนิ การเรยี นรู (ตอ ) 5. แสดงความสามารถของตนเอง 10. ใหอสิ ระแกผูเรยี นในการทํา 5. ดาํ เนนิ การเรยี นรู (ตอ ) และยอมรับความสามารถของ กจิ กรรม ผอู ื่น และกระตนุ ใหผเู รียนมีสว นรวม 6. ตดั สนิ ใจ และชว ยแกป ญ หา ในกิจกรรมการเรียนอยางเต็มที่ ตางๆทเ่ี กิดข้นึ ในกจิ กรรมการ ยอมรับฟงความคิดเห็นของผูเรียน เรยี น และไมตัดสินวาความคิดเห็นของ 7. ฝก ปฏบิ ัติทักษะทตี่ อ งศึกษา ผูเรียนไมถูกตอง 11. กระตนุ ใหผ ูเรียนส่อื สาร ตาม จุดมุงหมายการเรียน 8. ขอความชวยเหลือจากผูสอน ความรูความ เขา ใจและแนวคิด ของตนเองใหผูอนื่ เขาใจอยาง ตามความเหมาะสม 9. ปรึกษาผูสอนเปนระยะๆ ตามที่ ชดั เจน ระบุไวใ นสัญญาการเรยี นเพ่ือขอ 12. กระตนุ ใหผ ูเรียนมีสว นรวม ในการอภปิ รายแลกเปลย่ี นความ คาํ แนะนาํ ชว ยเหลอื 10. ปรับเปลี่ยนการดําเนินการ คิดเห็นอยางกวางขวางทั้งในกลมุ เรยี น ตามความเหมาะสม และ และช้ันเรยี น บนั ทึกสิ่งที่ ปรับเปลี่ยนลงใน 13. สังเกตการเรียนของผเู รยี น สญั ญาการเรยี นใหช ัดเจน และ บันทกึ พฤตกิ รรมและ นําไปเปนขอมูลในการวินิจฉัย กระบวนการเรียนของ ผเู รยี น ตนเองเพื่อตั้งจุดมุงหมายในการ รวมทัง้ เหตกุ ารณท ส่ี งผลตอ การ เรยี น เรยี นคร้ังตอไป 11. อภปิ รายและสรุปความรูทไ่ี ด 14. กระตนุ ใหผ ูเรยี นสรปุ ความรู ความเขาใจในบทเรียนดวยตนเอง ในกลุม 12. นาํ เสนอวธิ กี ารเรยี นและ 15. กลน่ั กรอง แกไ ข และเสริม ความรูท ี่ไดตอ ทงั้ ชนั้ โดยใช สาระสําคัญของบทเรียนใหชัดเจน รูปแบบในการแสดงออกในสิ่งที่ และครอบคลุมจุดมุงหมายการ เรยี น ตนไดเ รยี นรทู ี่หลากหลาย 13. อภิปราย แสดงความคดิ เหน็ 16. รว มกบั ผเู รยี นอภปิ ราย เก่ียวกับวธิ ีการเรียนทมี่ ี สะทอ นความรสู กึ และให ขอ เสนอแนะเกย่ี วกบั วิธีการเรยี น ประสทิ ธภิ าพ สงิ่ ทส่ี นับสนุนและ ดว ยตนเองทมี่ ีประสิทธภิ าพ สิง่ สิ่งที่ขัดขวางการเรียน สนบั สนนุ และสง่ิ ขดั ขวาง

~ 28 ~ ขั้นตอน การตอบสนองของผเู รียน การตอบสนองของครู 6. ประเมินผลการเรียนรู การ เรยี น 14. รว มกันสรุปประเด็นความรูท่ี ไดใน ชัน้ เรยี น 15. เขียนรายงานผลการเรียน ทงั้ ในดา นเนอ้ื หาและวธิ กี ารเรยี น รวมทัง้ ความรูสึกเก่ยี วกับ ความสําเร็จหรือไมสําเร็จในการ เรียนเปนรายบุคคลและรายกลุม 1. ประเมนิ ผลการเรยี นของตนเอง 1. กระตุน ใหผูเรียนตรวจสอบ โดยเปรียบเทียบกับจุดมุงหมายใน ความรูความเขาใจของตนเอง ตลอดเวลา การเรยี นของตนเอง 2. ใหเพื่อนและครูชว ยสะทอนผล 2. ประเมินการเรียนของผูเรยี น จากการสังเกตพฤติกรรมในการ การเรยี น 3. ใหข อมูลปอนกลบั แกเ พ่ือนใน เรยี น ความสามารถในการเรียน กลมุ ตามสัญญาการเรียน และผลงาน ในแฟมสะสมงาน 3. ใหขอ มลู ปอนกลับแกผ ูเ รยี น รายบุคคลและรายกลุมเกี่ยวกับ กระบวนการเรยี นดวยตนเองและ พฤตกิ รรมในการเรยี นรวมท้ังให ขอเสนอแนะตามความ เหมาะสม

~ 29 ~ ลักษณะทีเ่ ปนการจัดการเรียนรูใหผูเ รียนไดเรียนดวยตนเองตามกระบวนการในการเรียนรูด วย ตนเอง โนลส ( kuowles 1975 ) เสนอใหใชสัญญาการเรียน ( Learning Contract ) ซึง่ เปนการมอบหมาย ภาระงานใหกับผูเรียนวาจะตองทําอะไรบาง เพือ่ ใหไดรับความรูตามเปาประสงคและผูเ รียนจะปฏิบัติตาม เง่อื นไขนั้น การจดั ทาํ สญั ญาการเรียน (Learning Contract) คําวา สัญญา โดยทั่วไปหมายถึง ขอตกลงระหวางบุคคล 2 ฝาย หรือหลายฝายวาจะทําการหรืองด เวนกระทําการอยางใดอยางหนึง่ ความจริงนัน้ ในระบบการจัดการเรียนรูก ็มีการทําสัญญากันระหวางครูกับ ผเู รียน แตสวนมากไมไดเปนลายลักษณอักษรวา ถาผูเ รียนทําไดอยางนัน้ แลว ผูเ รียนจะไดรับอะไรบางตาม ขอตกลง สัญญาการเรียน จะเปนเคร่ืองมือท่ีชวยใหผ เู รยี นสามารถกําหนดแนวการเรียนของตัวเองไดดียิ่งขึ้น ทาํ ใหป ระสบผลสําเร็จตามจดุ มุง หมายและเปน เครอ่ื งยืนยนั ทเี่ ปน รูปธรรม คําวา สัญญา แปลตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน แปลวา “ขอตกลงกัน” ดังนัน้ สัญญาการ เรียน ก็คือขอตกลงที่ผูเ รียนไดทําไวกับครูวาเขาจะปฏิบัติอยางไรบางในกระบวนการเรียนรูเ พือ่ ใหบรรลุ จดุ มุงหมายของหลกั สตู รนั่นเอง สัญญาการเรียนเปนรูปแบบของการเรียนรูที่แสดงหลักฐานของการเรียนรูโ ดยใชแฟมสะสมผลงาน หรอื Portfolio 1. แนวคดิ การจดั การเรยี นรูในระะบบ เปน การเรียนรูท่ีครเู ปนผูกําหนดรูปแบบ เน้ือหา กิจกรรมเปนสวนใหญ ผูเรียนเปน แตเพียงผปู ฏิบัตติ าม ไมไดม ีโอกาสในการมีสว นรวมในการวางแผนการเรียน นักการศึกษาทัง้ ใน ตะวันตกและแอฟริกา มองเห็นวาระบบการศึกษาแบบนีเ้ ปนระบบการศึกษาของพวกจักรพรรดินิยมหรือ เปนการศึกษาของพวกชนชัน้ สูงบาง เปนระบบการศึกษาของผูถ ูกกดขีบ่ าง สรุปแลวก็คือระบบการศึกษา แบบนี้ไมไดฝกคนใหเปนตัวของตัวเอง ไมไดฝกใหคนรูจ ักพึ่งตนเอง จึงมีผูพยายามท่ีจะเปล่ียนแนวคิด ทางการศึกษาใหม อยางเชนระบบการศึกษาที่เนนการฝกใหคนไดรูจ ักพึ่งตนเองในประเทศแทนซาเนีย การศึกษาทีใ่ หคนคิดเปนในประเทศไทยเราเหลานีเ้ ปนตน รูปแบบของการศึกษาในอนาคต ควรจะมุง ไปสู ตัวผูเ รียนมากกวาตัวผูสอน เพราะวาในโลกปจจุบันวิทยาการใหม ๆ ไดเจริญกาวหนาไปอยางรวดเร็วมี หลายสิ่งหลายอยางที่มนุษยจะตองเรียนรู ถาจะใหแตมาคอยบอกกันคงทําไมได ดังนั้นในการเรียนจะตองมี การฝกฝนใหคิดใหรูจักการหาวิธีการทีไ่ ดศึกษาสิ่งที่คนตองการ กลาวงาย ๆ ก็คือ ผูเรียนทีไ่ ดรับการศึกษา แบบทีเ่ รียกวาเรียนรูเพื่อการเรยี นในอนาคต 2. ทาํ ไมจะตองมกี ารทาํ สัญญาการเรยี น ผลจากการวิจัยเกีย่ วกับการเรียนรูของผูใหญ พบวาผูใหญจะเรียนไดดีทีส่ ุดก็ตอเมื่อการเรียนรูดวย ตนเอง ไมใชการบอกหรือการสอนแบบทีเ่ ปนโรงเรียน และผลจากการวิจัยทางดานจิตวิทยายังพบอีกวา ผูใหญมีลักษณะทีเ่ ดนชัดในเรือ่ งความตองการทีจ่ ะทําอะไรดวยตนเองโดยไมตองมีการสอนหรือการชีแ้ นะ

~ 30 ~ มากนัก อยางไรก็ดีเมือ่ พูดถึงระบบการศึกษาก็ยอมจะตองมีการกลาวถึงคุณภาพของบุคคลทีเ่ ขามาอยูใ น ระบบการศึกษา จึงมีความจําเปนที่จะตองกําหนดกฎเกณฑขึ้นมาเพื่อเปน มาตรฐาน ดังนน้ั ถึงแมจะให ผูเ รยี นเรยี นรูดวยตนเองก็ตามก็จาํ เปน จะตองสรางมาตรการข้ึนมาเพื่อการควบคมุ คณุ ภาพของผูเรียนเพอ่ื ให มีมาตรฐานตามทีส่ ังคมยอมรับ เหตุนีส้ ัญญาการเรียนจึงเขามามีบทบาทในการเรียนการสอนเปนการวาง แผนการเรียนท่เี ปนระบบ ขอ ดขี องสญั ญาการเรียน คือเปนการประสานความคดิ ทีว่ าการเรยี นรู ควรใหผ เู รยี นกําหนด และการศกึ ษาจะตอ งมีเกณฑมาตรฐานเขา ดวยกันเพราะในสญั ญาการเรยี นจะบงระบุวาผูเรยี นตองการเรียน เร่ืองอะไรและจะวดั วา ไดบ รรลตุ ามความมงุ หมายแลว น้นั หรือไมอยางไร มหี ลักฐานการเรยี นรูอ ะไรบา งท่ี บง บอกวาผูเรียนมผี ลการเรียนรูอ ยางไร 3. การเขยี นสญั ญาการเรยี น การเรียนรูด วยตนเอง ซงึ่ เริ่มจากการจัดทําสญั ญาการเรียนจะมลี าํ ดบั การดาํ เนนิ การ ดงั น้ี ขั้นที่ 1 แจกหลกั สูตรใหกบั ผเู รยี นในหลักสูตรจะตองระบุ  จุดประสงคของรายวิชานี้  รายชื่อหนังสอื อางองิ หรือหนงั สอื สาํ หรับทจี่ ะศกึ ษาคนควา  หนวยการเรียนยอย พรอ มรายชอ่ื หนังสอื อา งองิ  ครอู ธบิ าย และทาํ ความเขา ใจกบั ผเู รยี นในเรอ่ื งหลกั สตู ร จดุ มุง หมายและหนว ยการ เรยี นยอ ย ขน้ั ที่ 2 แจกแบบฟอรมของสัญญาการเรียน จดุ มงุ หมาย แหลง วิทยาการ/วิธกี าร หลกั ฐาน การประเมินผล เปนสวนที่ระบวุ าผเู รยี น เปนสวนท่ีระบุวาผเู รียน เปนสวนท่มี สี ง่ิ อางอิง เปน สวนที่ระบุวา ผเู รยี น สามารถเกดิ การเรยี นรู ตอ งการบรรลุผลสําเรจ็ จะเรียนรไู ดอ ยา งไร หรือยืนยนั ทเี่ ปน ในระดบั ใด ในเร่ืองอะไร อยา งไร จากแหลงความรูใด รปู ธรรม ที่แสดงใหเห็นวา ผูเรยี น ไดเ กิดการเรียนรูแลว โดยเกบ็ รวบรวมเปน แฟมสะสมงาน

~ 31 ~ ขน้ั ท่ี 3 อธิบายวิธีการเขียนขอตกลงในแบบฟอรมแตละชองโดยเริ่มจาก  จุดมุงหมาย  วิธกี ารเรยี นรูหรอื แหลงวิทยาการ  หลกั ฐาน  การประเมนิ ผล ข้ันท่ี 4 ถามปญหาและขอสงสัย ขั้นที่ 5 แจกตวั อยา งสญั ญาการเรยี นใหผูเรียนคนละ 1 ชุด ขั้นที่ 6 อธิบายถึงการเขียนสัญญาการเรียน ผเู รยี นลงมือเขียนขอตกลงโดยผเู รียนเอง โดยเขยี นรายละเอียดทั้ง 4 ชองในแบบฟอรม สัญญาการเรียน นอกจากนี้ผูเ รียนยังสามารถระบุระดับการเรียนทัง้ ในระดับดี ดีเยีย่ ม หรือปานกลาง ซึ่ง ผูเ รียนมีความตั้งใจทีจ่ ะบรรลุการเรียนในระดับดีเยีย่ มหรือมีความตัง้ ใจที่จะเรียนรูใ นระดับดี หรือพอใจ ผูเรยี นก็ตอ งแสดงรายละเอยี ด ผเู รียนตองการแตระดับดี คอื ผเู รียนตอ งแสดงความสามารถตามวัตถุประสงค ทีก่ ลาวไวในหลักสูตรใหครบถวน การทําสัญญาระดับดีเยี่ยม นอกจากผูเรียนจะบรรลุวัตถุประสงคตาม หลักสูตรแลว ผูเ รียนจะตองแสดงความสามารถพิเศษเรื่องใดเรือ่ งหนึง่ โดยเฉพาะ อันมีสวนเกีย่ วของกับ หลักสตู ร ขัน้ ที่ 7 ใหผเู รยี นและเพือ่ นพิจารณาสัญญาการเรยี นใหเรียบรอย ตอไปใหผเู รยี นเลอื กเพือ่ นในกลุม 1 คน เพ่อื จะไดช วยกันพิจารณาสัญญาการเรียนรูของท้ัง 2 คน ในการพิจารณาสัญญาการเรียนใหพิจารณาตามหัวขอตอไปนี้ 1. จุดมุง หมายมีความแจมชดั หรอื ไม เขาใจหรอื ไม เปน ไปไดจ ริงหรือไมบอกพฤติกรรมทีจ่ ะใหเกดิ จริง ๆ หรือไม 2. มีจุดประสงคอื่นที่พอจะนํามากลาวเพิ่มเติมไดอีกหรือไม 3. แหลงวิชาการและวิธีการหาขอมูลเหมาะสมเพียงใด มีประสิทธิภาพเพียงใด 4. มีวิธีการอน่ื อกี หรือไม ท่ีสามารถนาํ มาใชเ พื่อการเรยี นรู 5. หลกั ฐานการเรียนรมู ีความสอดคลอ งกบั จดุ มุง หมายเพยี งใด 6. มหี ลกั ฐานอนื่ ทพี่ อจะนาํ มาแสดงไดอ กี หรอื ไม 7. วิธีการประเมินผลหรือมาตรการที่ใชวัดมีความเชื่อถือไดมากนอยเพียงใด 8. มวี ิธกี ารประเมนิ ผลหรือมาตรการอ่ืนอีกบา งหรือไม ในการวัดผลและประเมนิ ผลการเรยี นรู ข้นั ที่ 8 ใหผูเรียนนาํ สญั ญาการเรยี นไปปรับปรุงใหเ หมาะสมอกี ครงั้ หนึ่ง ข้นั ท่ี 9 ใหผูเรยี นทําสัญญาการเรียนที่ปรับปรงุ แลวใหครูและทป่ี รึกษาตรวจดูอกี คร้งั หน่ึง ฉบบั ท่เี รยี บรอยใหดาํ เนนิ การไดตามที่เขยี นไวใ นสัญญาการเรียน

~ 32 ~ ข้นั ที่ 10 การเรียนกอนที่จะจบเทอม 2 อาทติ ย ใหผูเรียนนําแฟม สะสมงาน (แฟม เก็บขอมูล Portfolio) ตามที่ระบุไวในสัญญาการเรียนมาแสดง ขน้ั ท่ี 11 ครแู ละผูเรียนจะตงั้ คณะกรรมการในการพจิ ารณาแฟม สะสมงานท่ผี ูเรยี นนํามาสง และ สงคนื ผูเรยี นกอนสิน้ ภาคเรยี น แบบฟอรมสัญญาการเรียน เขียนที.่ ...................................................... วนั ท่.ี ........เดือน........................พ.ศ. ............. ขา พเจา (นาย/นาง/นางสาว)...................................................เปน นกั ศกึ ษาระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย ศูนยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอําเภอ...............................................ขอกําหนดเปาหมาย การเรยี นในภาคเรียนท่ี 1 ปการศึกษา 2552 คือ ขาพเจาจะทําใหผลการเรียนในรายวิชา................................... ไดร ะดบั คะแนน............โดยการปฏิบตั ิดังนี้ จุดมงุ หมาย วธิ ีการเรยี นร/ู แหลง หลักฐาน การประเมินผล วทิ ยาการ

~ 33 ~ ตารางการกําหนดเปา หมายการทํางานในแตล ะวัน (นาย/นาง/นางสาว)............................................................ วนั เดือน เวลา เปาหมายท่จี ะปฏบิ ตั ิ ผลการปฏบิ ัติ หมายเหตุ ป สาํ เรจ็ ไมส ําเร็จ

~ 34 ~ เปาหมายการเรียนของขาพเจา ภาคเรียนที่ 1/2553 รายวชิ าทีล่ งทะเบียนเรียน ระดบั คะแนนทค่ี าดหวัง หนว ยกิต A B C D รหสั วชิ า ชอ่ื วิชา 4321 1. ................ .............................................................. ................. ........... ........... ........... ........... 2. ................ .............................................................. ................. ........... ........... ........... ........... 3. ................ .............................................................. ................. ........... ........... ........... ........... 4. ................ .............................................................. ................. ........... ........... ........... ........... 5. ................ .............................................................. ................. ........... ........... ........... ........... 6. ................ .............................................................. ................. ........... ........... ........... ........... .. รวม เกรดเฉลย่ี = …… โดยขาพเจา จะเรมิ่ ปฏิบัตติ งั้ แต วันท่ี......เดือน.............พ.ศ. ......... ถึง วนั ท่ี......เดือน.............พ.ศ. ......... ขาพเจาทาํ สัญญาฉบับนี้ดวยความสมัครใจ เพื่อยืนยันความตั้งใจที่จะปฏิบัติตามแผนการเรียนรู จนสาํ เร็จ ลงชอ่ื ....................................ผูทําสญั ญา () ลงช่อื ....................................พยาน () ลงชอื่ ....................................พยาน () ลงช่ือ....................................คูสญั ญา ()

~ 35 ~ (ตัวอยา ง) การวางแผนการเรยี นโดยใชส ญั ญาการเรยี น จดุ มงุ หมาย วิธีการเรียนรู/แหลง หลกั ฐาน การประเมินผล วทิ ยาการ เพือ่ ใหก ารเรียน 1. ทํารายงานยอ ใหเพ่อื น 2-5 คน รายวิชาทักษะการเรียนรู 1. อานเอกสารอางอิงที่ ขอคิดเห็นจากหนังสอื ประเมินรายงานยอ และ ไดเ กรด B ท่อี า น บนั ทกึ การเรยี น โดย เสนอแนะไวใ น ประเมินตามหัวขอ หลกั สูตร 2. จดบันทึกการเรียน ตอ ไปน้ี 2. อา นหนงั สือท่ี การอภปิ ราย 1. รายงานยอครอบคลุม เก่ยี วขอ งอื่นๆ 3. สอบถามครู เมื่อพบ 3. ทาํ กจิ กรรมทก่ี ําหนด เนื้อหามากพอที่จะใช ขอขอ งใจในชั้นเรยี น ในหนงั สอื ในการสอบเพ่ือให หรอื เมื่ออานหนังสอื ไดเ กรดตามท่ีไดม งุ แลว เกดิ ความสงสยั หมายไว อนั เปนอปุ สรรคตอ 54321 2. ทําตารางการกําหนด การทําความเขาใจ เปาหมายการทํางาน บทเรียน ในแตล ะวนั โดยใหม ี 4. รวมกลุมรายงานและ ผลการปฏบิ ัตติ าม อภปิ รายกับผูเ รียนอื่น เปาหมายดวย หรือกลุม การเรยี นอน่ื 54321 3. รายงานมีความ ชดั เจนเพยี งใด 54321 ฯลฯ ทานไดเรียนรูเ กีย่ วกับสัญญาการเรียนทีเ่ นนความรับผิดชอบ ตองานท่ีตนไดเปนผูกําหนดไวสาํ หรับการเรียนรูของตน...

~ 36 ~ การประเมินผลการเรียนโดยใชแฟมสะสมงาน การจัดทําแฟมสะสมงาน (Portfolio) เปนวิธีการสําคัญที่นํามาใชในการวัดผลและประเมนิ ผล การเรยี นรทู ่ใี หผ ูเรยี นเรยี นรูด วยตนเองโดยการจัดทําแฟมสะสมงานท่มี คี วามเช่อื พืน้ ฐานทีส่ ําคัญมาจากการ ใหผเู รยี นเรียนรจู ากสภาพจริง (Authentic Learning) ซ่งึ มีสาระสาํ คัญทีพ่ อสรุปไดด งั นี้ 1. ความเช่ือพ้นื ฐานของการเรียนรตู ามสภาพจริง (Authentic Learning) 1.1 ความเชื่อเกี่ยวกับการจัดการศึกษา  มนุษยมีสัญชาตญาณที่จะเรียนรู มีความสามารถและมีความกระหายที่จะเรียนรู  ภายใตบรรยากาศของสภาพแวดลอมที่เอื้ออํานวยและการสนับสนุนจะทําใหมนุษย สามารถท่ีจะรเิ รม่ิ และเกิดการเรยี นรูข องตนเองได  มนุษยสามารถที่จะสรางองคความรูจากการปฏิสัมพันธกับคนอื่นและจากสื่อที่มี ความหมายตอชีวิต  มนุษยมีพัฒนาการดานรางกาย ดา นอารมณ ดานสังคม และดานสติปญ ญาแตกตางกนั 1.2 ความเช่อื เก่ยี วกับการเรียนรู  การเรยี นรจู ะเริ่มจากส่งิ ท่ีเปนรปู ธรรมไปสูนามธรรมโดยผา นกระบวนการการสาํ รวจ ตนเอง การเสริมสรางบรรยากาศของการเรียนรูและการสรางบริบทของสังคมใหผูเรียนไดปฏิสัมพันธกับ ผเู รยี นอ่นื  การเรียนรูมีองคประกอบทางดานปญญาหลายดานทั้งในดานภาษา คํานวณ พื้นที่ ดนตรี การเคลื่อนไหว ความสัมพันธระหวางบุคคลและอนื่ ๆ  การแสวงหาความรูจะมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้นถาอยูในบริบทที่มีความหมายตอชีวิต  การแสวงหาความรูเปนกระบวนการที่เกิดขึ้นตลอดชีวิต 1.3 ความเชื่อเกี่ยวกับการสอน  การสอนจะตองยดึ ผูเรยี นเปน ศนู ยกลาง  การสอนจะเปนทั้งรายบุคคลและรายกลุม  การสอนจะยอมรับวัฒนธรรมที่แตกตางกนั และวิธกี ารเรียนรทู ่ีเปน เอกลกั ษณของ ผเู รียนแตละคน  การสอนกับการประเมินเปนกระบวนการตอเนื่องและเกี่ยวของซึ่งกันและกัน  การสอนจะตองตอบสนองตอการขยายความรูที่ไมมีที่สิ้นสุดของหลักสูตรสาขาตาง ๆ 1.4 ความเชื่อเกี่ยวกับการประเมิน  การประเมินแบบนําคะแนนของผูเรียนจํานวนมากมาเปรียบเทียบกัน มีคุณคานอยตอ การพัฒนาศักยภาพของผูเรียน

~ 37 ~  การประเมินตามสภาพจริง (Authentic Assessment) ไมใชส งิ่ สะทอน ความสามารถที่ มีอยใู นตัวผูเรียน แตจ ะสะทอนถงึ การปฏสิ ัมพันธระหวางบุคคลกับสิ่งแวดลอมและความสามารถที่แสดง ออกมา  การประเมนิ ตามสภาพจรงิ จะใหขอมลู และขา วสารที่เทย่ี งตรงเกยี่ วกบั ผเู รียนและ กระบวนการทางการศึกษา 2. ความหมายของการประเมินตามสภาพจริง (Authentic Assessment) การประเมินตามสภาพจริง เปนกระบวนการของการสังเกตการณบันทึก การจัดทําเอกสารที่ เกี่ยวกบั งานหรือภารกจิ ที่ผูเรียนไดท ํา รวมทง้ั แสดงวธิ กี ารวา ไดท าํ อยางไร เพอ่ื ใชเ ปน ขอมูลพ้ืนฐาน เกี่ยวกับการตัดสินใจทางการศึกษาของผูเรียนนั้น การประเมินตามสภาพจริงมีความแตกตางจากการ ประเมินโครงการตรงที่การประเมนิ แบบนี้ไดใหค วามสําคัญกับผูเ รียนมากกวาการใหความสําคัญกบั ผล อันท่จี ะเกิดข้นึ จากการดคู ะแนนของกลมุ ผูเรียนและแตกตางจากการทดสอบเนอ่ื งจากเปนการวัดผลการ ปฏิบัติจริง (Authentic Assessment) การประเมินตามสภาพจริงจะไดขอมูลสารสนเทศเชิง คณุ ภาพอยาง ตอ เน่อื งที่สามารถนํามาใชในการแนะแนวการเรียนสําหรับผูเรียนแตละคนไดเปนอยางดี 3. ลกั ษณะท่ีสาํ คัญของการประเมนิ ตามสภาพจรงิ (Authentic Assessment)  ใหความสําคัญขอบการพัฒนาและการเรียนรู  เนนการคนหาศักยภาพนําเอามาเปดเผย  ใหค วามสาํ คญั กบั จุดเดนของผเู รยี น  ยดื ถอื เหตุการณใ นชวี ิตจริง  เนนการปฏบิ ัติจรงิ  จะตองเชื่อมโยงกับการเรียนการสอน  มุงเนนการเรียนรูอยางมีเปาหมาย  เปนกระบวนการเกิดขึ้นอยางตอเนื่องในทุกบริบท  ชวยใหมีความเขาใจในความสามารถของผูเรียนและวิธีการเรียนรู  ชว ยใหเกิดความรวมมือท้ังผูปกครอง พอแม ครู ผูเรียนและบุคคลอื่น ๆ

~ 38 ~ 4. การประเมินผลการเรยี นโดยใชแ ฟมสะสมงาน แฟม สะสมงาน เปนวิธีการประเมนิ ผลการเรยี นรูตามสภาพจริง ซึง่ เปน วิธกี ารที่ครไู ดนําวธิ กี าร มาจากศิลปน (artist) มาใชในทางการศึกษาเพือ่ การประเมินความกาวหนา ในการเรยี นรขู องผูเรยี น โดย แฟมสะสมงานมีประโยชนที่สําคัญคือ  ผูเรียนสามารถแสดงความสามารถในการทํางานโดยที่การสอบทําไมได  เปนการวัดความสามารถในการเรียนรูของผูเรียน  ชวยใหผูเรยี นสามารถแสดงใหเห็นกระบวนการเรียนรู (Process) และผลงาน (Product)  ชวยใหสามารถแสดงใหเหน็ การเรียนรูท่เี ปน นามธรรมใหเปนรปู ธรรม แฟมสะสมงานไมใชแนวคิดใหม เปนเรื่องที่มีมานานแลวใชโดยกลุมเขียนภาพ ศิลปน สถาปนิก นกั แสดง และนกั ออกแบบ โดยแฟม สะสมงานไดถ กู นาํ มาใชใ นทางการศกึ ษาในการเรยี นการสอนทาง ดานภาษา คณิตศาสตร วิทยาศาสตร และวิชาอื่น ๆ ทัง้ นีแ้ ฟมสะสมงานเปนวิธีการทีส่ ะทอนถึงวิธีการ ประเมนิ ผลการเรยี นรตู ามสภาพจรงิ (Authentic Assessment) ซง่ึ เปน กระบวนการของการรวบรวม หลักฐานที่แสดงใหเห็นวาผูเรียนสามารถทําอะไรไดบางและเปนกระบวนการของการแปลความจาก หลักฐานทีไ่ ดและมกี ารตัดสินใจหรือใหคณุ คาการประเมินผลตามสภาพจรงิ เปน กระบวนการท่ีใชเพ่ือ อธบิ ายถึงภาระงานทีแ่ ทจ ริงหรือ real task ที่ผูเรียนจะตอ งปฏิบตั ิหรือสรางความรู ไมใ ชสรางแตเ พยี งขอมูล สารสนเทศ การประเมินโดยใชแฟมสะสมงานเปนวิธีการของการประเมินที่มีองคประกอบสําคัญคือ  ใหผเู รียนไดแสดงการกระทํา - ลงมือปฏิบัติ  สาธติ หรอื แสดงทกั ษะออกมาใหเ หน็  แสดงกระบวนการเรยี นรู  ผลิตชิ้นงานหรือหลักฐานวาเขาไดรูและเขาทําได ซึ่งการประเมินโดยใชแฟมสะสมงานหรือการประเมินตามสภาพจริง โดยวิธกี ารดงั กลา วน้จี ะ มีลักษณะทส่ี ําคญั คอื  ชิ้นงานที่มีความหมาย (meaningful tasks)  มีมาตรฐานที่ชัดเจน (clear standard)  มีการใหสะทอนความคิด ความรูสึก (reflections)  มกี ารเช่ือมโยงกับชวี ติ จริง (transfer)  เปนการปรับปรุงและบูรณาการ (formative integrative)  เก่ียวของกับการคดิ ในลาํ ดับทส่ี งู ขึน้ ไป (high – order thinking)  เนน การปฏิบัตทิ ่ีมคี ุณภาพ (quality performance)  ไดผ ลงานทีม่ ีคณุ ภาพ (quality product)

~ 39 ~ 5. ลักษณะของแฟม สะสมงาน นักการศึกษาบางทานไดกลาววาแฟมสะสมงานมีลักษณะเหมอื นกบั จานผสมสี ซงึ่ จะเหน็ ไดวา จานผสมสีเปน สวนท่ีรวมเรอ่ื งสตี า ง ๆ ท้งั น้ีแฟม สะสมงานเปน สงิ่ ท่ีรวมการประเมินแบบตา ง ๆ เพื่อการ วาดภาพใหเ ห็นวา ผเู รียนเปน อยางไร แฟม สะสมงานไมใ ชถงั บรรจุส่ิงของ (Container) ทีเ่ ปนทรี่ วม ของส่งิ ตา ง ๆ ท่จี ะเอาอะไรมากองรวมไวหรือเอามาใสไวในที่เดียวกัน แตแฟมสะสมงานเปนการรวบรวม หลกั ฐานท่มี รี ะบบและมกี ารจัดการโดยครูและผูเ รยี นเพ่อื การตรวจสอบความกาวหนาหรอื การเรียนรู ดานความรู ทักษะและเจตคติในเรื่องเฉพาะวิชาใดวิชาหนึ่ง กลา วโดยทั่วไป แฟม สะสมงานจะมีลกั ษณะทส่ี ําคญั 2 ประการคือ - เปนเหมอื นสิ่งที่รวบรวมหลกั ฐานท่ีแสดงความรแู ละทักษะของผเู รยี น - เปนภาพที่แสดงพัฒนาการของผูเรียนในการเรียนรู ตลอดชวงเวลาของการเรียน 6. จดุ มงุ หมายของการประเมินโดยใชแฟม สะสมงาน มดี ังน้ี  ชวยใหค รูไดรวบรวมงานทีส่ ะทอนถึงความสําคัญของนักเรียนในวัตถปุ ระสงคใหญของการเรียนรู  ชวยกระตนุ ใหผูเรยี นสามารถจดั การเรียนรูของตนเอง  ชวยใหครูไดเกิดความเขาใจอยางแจมแจงในความกาวหนาของผูเรียน  ชว ยใหผูเรียนไดเ ขาใจตนเองมากยิ่งขึ้น  ชวยใหทราบการเปลี่ยนแปลงและความกาวหนา ตลอดชวงระหวางการเรียนรู  ชว ยใหผูเรยี นไดตระหนักถงึ ประวตั กิ ารเรียนรูของตนเอง  ชวยทําใหเกิดความสัมพันธระหวางการสอนกับการประเมิน 7. กระบวนการของการจดั ทําแฟม สะสมงาน การจัดทําแฟมสะสมงาน มกี ระบวนการหรือขั้นตอนอยูหลายขน้ั ตอน แตท้งั น้ีก็สามารถปรับปรุง ไดอยา งเหมาะสม Kay Burke (1994) และคณะ ไดก าํ หนดข้ันตอนของการทาํ แฟม สะสมงานไว 10 ขั้นตอน ดงั น้ี  ขั้นการรวบรวมและจัดระบบของผลงาน  ขัน้ การเลือกผลงานหลกั ตามเกณฑท ก่ี ําหนด  ขั้นการสรางสรรคแฟมสะสมผลงาน  ขั้นการสะทอนความคิด หรือความรูสึกตอผลงาน  ขน้ั การตรวจสอบเพอ่ื ประเมนิ ตนเอง  ขั้นการประเมินผล ประเมินคาของผลงาน  ขน้ั การแลกเปลย่ี นประสบการณกบั บคุ คลอื่น  ขัน้ การคัดสรรคและปรบั เปลีย่ นผลงานเพือ่ ใหทันสมยั  ข้นั การประชาสัมพนั ธ หรอื จัดนิทรรศการแฟมสะสมงาน

~ 40 ~ 8. รปู แบบ (Model) ของการทาํ แฟม สะสมงาน สามารถดาํ เนินการไดดงั นี้  สาํ หรบั ผูเรม่ิ ทาํ ไมม ีประสบการณมากอ นควรใช 3 ข้ันตอน ขัน้ ที่ 1 การรวบรวมผลงาน ข้นั ที่ 2 การคัดเลือกผลงาน ขัน้ ท่ี 3 การสะทอนความคิด ความรูสึกในผลงาน  สําหรับผทู ่ีมปี ระสบการณใ หม ๆ ควรใช 6 ขัน้ ตอน ขน้ั ท่ี 1 กาํ หนดจุดมงุ หมาย ข้นั ท่ี 2 การรวบรวม ขัน้ ที่ 3 การคัดเลือกผลงาน ขนั้ ท่ี 4 การสะทอนความคิดในผลงาน ข้นั ท่ี 5 การประเมินผลงาน ข้ันท่ี 6 การแลกเปล่ียนกับผูเ รียน  สําหรับผูท ี่มีประสบการณพอสมควร ควรใช 10 ขน้ั ตอนดังทีก่ ลาวขา งตน 9. การวางแผนทําแฟมสะสมงาน  การวางแผนและการกําหนดจุดมุงหมาย คําถามหลักที่จะตองทําใหชัดเจน ทําไมจะตองใหผูเรียนรวบรวมผลงาน ทําแฟมสะสมงานเพื่ออะไร จุดมุงหมายที่แทจริงของการทําแฟมสะสมงาน คืออะไร การใช แฟมสะสมงานในการประเมินมีขอดี ขอเสียอยางไร  แฟมสะสมงานไมใชเปนเพียงการเรียนการสอนหรือการประเมินผล แตเปนทั้งกระบวนการ เรยี นการสอนและการวัดผลประเมนิ ผล  แฟม สะสมงาน เปนกระบวนการที่ทําใหผ ูเรยี นเปน ผูท่ีลงมอื ปฏบิ ัตเิ องและเรียนรูดว ยตนเอง  การใชแฟมสะสมงานในการประเมินจะมีหลักสําคัญ 3 ประการ เนอ้ื หา ตองเก่ยี วกบั เนอ้ื หาท่สี าํ คัญในหลกั สตู ร การเรยี นรู ผูเรียนเปน ผูลงมือปฏิบตั ิเอง โดยมกี ารบรู ณาการท่ีจะตอ งสะทอ น กระบวนการเรยี นรู ท้งั ในเร่ืองการอา น การเขยี น การฟง การแกปญ หา และการคิดระดับท่สี งู กวา ปกติ

~ 41 ~ 10. การเก็บรวบรวมชิน้ งานและการจัดแฟม สะสมงาน  ความหมายของแฟมสะสมงานคือ การรวบรวมผลงานของผูเรียนอยางมีวัตถุประสงค เพื่อการแสดงใหเห็นความพยายาม ความกาวหนา และความสาํ เร็จของผเู รยี นในเร่ืองใดเรื่องหนง่ึ  วิธีการเก็บรวบรวม สามารถจัดใหอยูในรูปแบบของสิ่งตอไปนี้ แฟมงาน สมุดบนั ทึก ตูเ ก็บเอกสาร กลอ ง อลั บม้ั แผนดสิ ก  วิธกี ารดาํ เนินการเพอ่ื การรวบรวม จดั ทําไดโดยวธิ กี าร ดังน้ี รวบรวมผลงานทุกชิ้นที่จัดทําเปนแฟมสะสมงาน คัดเรื่องผลงานเพื่อใชในแฟมสะสมงาน สะทอนความคิดในผลงานที่คัดเรื่องไว  รูปแบบของแฟมสะสมงาน อาจมีองคประกอบดังนี้ สารบัญและแสดงประวัติผูทําแฟมสะสมงาน สว นทแ่ี สดงวตั ถปุ ระสงค/จุดมุงหมาย สวนทแี่ สดงชิ้นงานหรือผลงาน สวนท่สี ะทอนความคิดเหน็ หรอื ความรูสึก สว นทแ่ี สดงการประเมนิ ผลงานดว ยตนเอง สว นทแ่ี สดงการประเมนิ ผล สวนทเ่ี ปนภาคผนวก ขอมลู ประกอบอ่ืน ๆ รปู แบบการเรียนรูดว ยตนเอง ผูเ รียนสามารถเลือกใชรูปแบบตางๆในการเรียนรูด วยตนเองเพื่อใหการเรียนบรรลุจุดมุง หมาย ที่ตง้ั ไว ไดด งั น้ี 1. การใชโครงการเรียน (Learning project) ซึ่งเปนตัวบงชีข้ องการมีสวนรวมในการเรียนดวย ตนเอง ตามแนวคิดโครงการเรียนแบบผูใ หญของ Tough (1971) โดยการนําขอมูลทีไ่ ดจากการสํารวจความ ตองการมาขยายเปนโครงการหรือแผนการเรียนทีร่ ะบุเกีย่ วกับการจะเรียนรูอ ยางไร ท่ีไหน เวลาใดท่ี เหมาะสม และนานเทาใด จะใชแหลงทรัพยากรการเรียนใด จะมีใครชวยเหลือไดบาง เลือกวิธีการเรียน อยางไร มคี ณุ คา แคไ หน ใชเ วลา แรงงาน และใชงบประมาณเทาใด ประหยัดหรือไม จะรูไ ดอยางไรวาบรรลุ เปาหมาย ควรแสดงผลงานของความสําเร็จในการเรียนอยางไร ตองการเรียนมากแคไหน สัมพันธกับ เปาหมายชีวิต อยางไร ความรูที่เราจะแสวงหานั้นชวยใหบรรลุวัตถุประสงคทีต่ ัง้ ไวหรือไม ทําใหเกิดเจตคติ และความสนุกสนานที่จะเรียนหรือไม โดยการเขียนโครงการเรียนนัน้ ผูเ รียนตองสามารถปฏิบัติงานที่ กําหนด วินิจฉัยความชวยเหลือที่ตนตองการ และทําใหไดมาซึ่งความชวยเหลือทีต่ องการ สามารถเลือก แหลงทรัพยากรการเรียน วิเคราะหและวางแผนโครงการเรียนทัง้ หมด รวมทัง้ สามารถประเมิน ความกาวหนาของการเรียนได โดยการพิจารณาตัดสินใจในเรือ่ งความรูแ ละทักษะโดยละเอียด กิจกรรม สื่อ

~ 42 ~ การเรยี น แหลง ทรพั ยากรการเรยี น และอปุ กรณทใ่ี ชใ นการเรยี น สถานทีท่ ีใ่ ชในการเรียน เวลาและเปาหมาย ทแ่ี นน อน ระยะเวลาในการเรียน ขั้นตอนการเรียน ประมาณระดับของโปรแกรมการเรียน รวมทัง้ การกําจัด อปุ สรรคและสงิ่ ท่ีจะทําใหการเรยี นขาด ประสทิ ธภิ าพ การทจ่ี ะไดส่ืออุปกรณมา หรือไปถึงแหลงขอมูล การ เตรียมหองทีเ่ หมาะสมหรือเงื่อนไขทาง กายภาพอืน่ ๆ งบประมาณทีใ่ ช และการสรางแรงจูงใจในการเรียน และการฝาอุปสรรคตางๆ 2. การทําสัญญาการเรียน (Learning contracts) ซึง่ เปนเครือ่ งมือในการเรียนดวยตนเองตาม แนวคิดการเรียนเปนกลุม ของ Knowles (1975) โดยเปนขอตกลงระหวางผูเ รียนและผูส อน ในลักษณะการ สอนรายบุคคลทีใ่ หผูเ รียนมีความรับผิดชอบ มีระเบียบวินัยในตนเอง เปนตัวของตัวเองใหมาก โดยการให สํารวจและคนหาความสนใจทีแ่ ทจริงของตนเอง แลวใหผูเรียนเลือกเรียนตามความสนใจ โดยสัญญาการ เรียนจะชวยใหผูเ รียนไดเรียนดวยตนเองมากขึน้ เพราะไดเปดเผยตัวเองอยางเต็มที่ และพึง่ พาตนเองไดมาก ทีส่ ุด ซึ่งสัญญาการเรียนเปนเครือ่ งมือที่มีการลงนามระหวางผูเรียนและผูส อน โดยมีขั้นตอนในการทํา สัญญาการเรียน ไดแก วินิจฉัยความตองการในการเรียน กําหนดจุดมุง หมายการเรียน กําหนดวิธีการเรียน และแหลงทรัพยากรการเรียน ระบุผลลัพธที่จะไดหลังการเรียน ระบุเกณฑการประเมินการเรียน กําหนด วันทีจ่ ะทํางานสําเร็จ โดยมีการทบทวนสัญญาการเรียนกับอาจารยทีป่ รึกษา ปรับปรุงสัญญาการเรียน และ ประเมนิ ผลการเรียน ผเู รยี นท่ีใชส ัญญาการเรยี นในการเรียนดวยตนเองจะไดรบั ประโยชน ดงั น้ี (1) ผูเ รียนจะมีความเขาใจถึงความแตกตางของบุคคลดานความคิด และทักษะที่ จําเปนใน การเรยี น ไดแ ก รูความแตกตา งระหวางการเรียนโดยมผี สู อนเปน ผชู ีน้ ํา และการเรยี นดว ยตนเอง (2) ผูเรียนจะมีความสามารถในการสรางความสัมพันธอันดีกับเพือ่ น เพื่อท่ีจะใหบุคคล เหลานัน้ เปนผูส ะทอนใหทราบถึงความตองการในการเรียน การวางแผนการเรียนของตนเองรวมทัง้ การ ชวยเหลอื ผูอ น่ื (3) ผูเ รียนจะมีความสามารถในการวินิจฉัยความตองการในการเรียนอยางแทจริงโดย รว มมอื กบั ผอู ่นื (4) ผูเ รียนจะมีความสามารถในการกําหนดจุดมุง หมายการเรียนจากความตองการในการ เรียนของตนเองโดยเปนจุดมุงหมายที่สามารถประเมินได (5) ผูเรียนจะมีความสามารถในการเชื่อมความสัมพันธกับผูส อนเพือ่ ขอความ ชวยเหลือ หรอื ปรกึ ษา (6) ผูเ รียนจะมีความสามารถในการแสวงหาบุคคลและแหลงทรัพยากรการเรียนที่ เหมาะสมสอดคลองกับจุดมุงหมายการเรียนที่แตกตางกัน (7) ผูเ รียนจะมีความสามารถในการเลือกแผนการเรียนทีม่ ีประสิทธิภาพ โดยใชแหลง ประโยชนจากแหลงทรัพยากรการเรียนตางๆ มคี วามคดิ รเิ รม่ิ และมีทักษะในการวางแผนอยางดี (8) ผูเ รียนจะมีความสามารถในการเก็บขอมูล และนําผลจากขอมูลทีค่ นพบไปใชไดอยาง เหมาะสม

~ 43 ~ 3. การเรียนแบบตัวตอตัว (One-to-one learning) การเรียนดวยรูปแบบนีผ้ ูเรียนจะทํางานเปนคู เพื่อชวยอํานวยความสะดวกซึ่งกันและกันในการทํางาน 4. การเรียนแบบรว มมือในกลมุ (Collaborative learning) เปน การแลกเปล่ียนเรียนรู ประสบการณ ทีต่ างคนตางนํามาแลกเปลีย่ นกัน ซึง่ ประสบการณของตัวเองอาจชวยชีน้ ําเพือ่ นได และในทาง ตรงกันขาม ประสบการณจากเพือ่ นก็อาจชวยชีน้ ําตนเองได พรอมกันนีก้ ็จะเปนการเรียนการสอนทีม่ ีการ แลกเปล่ียน ประสบการณความคิดเห็นระหวา งผสู อนหรอื ผูอาํ นวยความสะดวกกับผูเ รยี นในกลุมดวย สิง่ ทีจ่ ะไดจากการ เรียนแบบรวมมือในกลุม คือการพัฒนาความรูความเขาใจในเนื้อหาวิชา ทักษะทางสังคม ความรูส ึกเห็น คุณคา ในตนเอง การรูจกั ตนเอง และเกดิ แรงจงู ใจในการเรยี น 5. การทําบันทึกการเรียน (Learning log) เพือ่ บันทึกขอมูล ความคิด ความรูส ึก ความ คาดหวัง เรือ่ งราวตางๆที่ไดเรียนรู ไดพัฒนา หรือเกิดขึ้นในสมองของผูเรียน บันทึกนีจ้ ะเปนธนาคารความคิดทีช่ วย เก็บสะสมเรือ่ งที่ไดอ าน ปฏิบัติ การไดใชความคิดทีละนอยในชีวิตประจําวันเขาไวดวยกัน ซึง่ จะทําใหทราบ แนวทางและวิธีการเรียนเพิม่ เติมใหกวางไกลออกไป บันทึกการเรียนเปนสิ่งทีม่ ีประโยชนมากในการ ประเมินการเรียนดวยตนเอง ที่มีลักษณะเปนแฟมหรือสมุดบันทึกขอมูลรายบุคคลเกีย่ วกับกิจกรรมที่ทําซึง่ จะเปนขอมูลบงชีเ้ กี่ยวกับความคาดหวังของผูเรียนแตละบุคคล รวมทัง้ ความรับผิดชอบของผูเรียนดวย ผูสอนสามารถใชบันทึกการเรียนเปนแรงเสริมจากผูสอนโดยการเขียนขอความสั้น ๆงาย ๆเพื่อใหขอคิดเห็น หรอื คําแนะนาํ แกผ ูเรียน 6. การจัดชวงเวลาสําหรับสรุปสิง่ ทีเ่ รียนรู เนื่องจากในการเรียนดวยตนเอง ผูเ รียนไดเรียนรูและ เผชญิ กับปญหาตางๆดวยตนเอง จงึ ตอ งมีชวงเวลาสาํ หรบั สรปุ สิ่งท่ไี ดเรียนโดยผสู อนเปนผูน าํ 7. การสรางหองสมุดของตนเอง หมายถึงการรวบรวมรายชือ่ ขอมูล แหลงทรัพยากรการเรียน ตางๆ อาทิ รายชือ่ บุคคล สถาบัน หนังสือ รายงานการประชุมฝกอบรม สือ่ การเรียนตางๆ สถานที่ หรือ ประวัติบุคคลที่คิดวาจะเปนประโยชนตรงกับความสนใจเพื่อใชในการศึกษาคนควาตอไป 8. การหาแหลงทรัพยากรการเรียนในชุมชน เชน การสนทนากับผูร ู ผูช ํานาญในอาชีพตางๆ หรือ ปายประกาศตามสถานที่ตางๆ เปน ตน แหลงทรัพยากรการเรียนเหลานีจ้ ะเปนแหลงสําคัญในการ คนควาซึง่ มีผลตอการเรียนดวยตนเองเปนอยางมาก สรุปไดวาการจัดการเรียนรูใหผูเ รียนมีการเรียนดวยตนเอง สามารถเลือกใชรูปแบบในการเรียนได หลายอยาง โดยเฉพาะการทําสัญญาการเรียนและการเขียนโครงการเรียน ทั้งนี้ครูควรแนะนําวิธีการและ ขั้นตอนในการเรียนใหผูเ รียนเขาใจกอนดําเนินการเรียนดวยตนเอง สนับสนุนใหผูเรียนมีการเรียนแบบ รวมมือ และควรจัดชวงเวลาสําหรับพบผูส อนเพื่อประเมินการเรียนเปนระยะๆ ทัง้ นีผ้ ูเ รียนอาจวางแผนการ เรยี นดว ยตนเองโดยการเรยี นเปน รายบุคคล เรียนกับคูท ีม่ ีความสามารถเทากัน เรียนเปนกลุม หรือเรียนกับผู ทม่ี ีความรูและประสบการณในเรื่องนน้ั มากกวากไ็ ด Knowles (1975) ไดเสนอใหผูเรยี นพจิ ารณาสงิ่ ตา งๆประกอบในการวางแผนการเรียน ดงั น้ี

~ 44 ~ (1) การเรียนดวยตนเองควรเริ่มจากการที่ผูเ รียนมีความตองการทีจ่ ะเรียนในสิง่ หนึง่ สิง่ ใด เพื่อการ พฒั นาทกั ษะความรู สําหรับการพัฒนาชีวิตและอาชีพของตนเอง (2) การเตรียมตัวของผูเ รียนคือผูเ รียนจะตองศึกษาหลักการ จุดมุงหมายและ โครงสรางของ หลักสูตรรายวิชาและจุดมุงหมายของรายวิชากอน (3) ผูเ รียนควรเลือกและจัดเนือ้ หาวิชาดวยตนเอง ตามจํานวนคาบที่กําหนดไวในโครงสรางและ กําหนดวัตถุประสงคเชิงพฤติกรรมลงไปใหชัดเจนวาจะใหบรรลุผลในดานใด เพือ่ แสดงใหเห็นวาผูเ รียนได เกิดการเรียนในเรอ่ื งนั้นๆแลว และมีความคิดเห็นหรือเจตคติในการนําไปใชกับชีวิต สังคมและ สิง่ แวดลอม ดว ย (4) ผูเ รียนเปนผูวางโครงการเรียนการสอน และดําเนินกิจกรรมการเรียนการสอนนั้นดวยตนเอง โดยอาจจะขอคาํ แนะนาํ ชวยเหลอื จากผูสอนหรือเพือ่ น ในลักษณะของการรวมมือกันทํางานได เชนกนั (5) การประเมินผลการเรียนดวยตนเอง ควรเปนการประเมินรวมกันระหวางผูส อนและผูเ รียน โดย รวมกนั ต้ังเกณฑก ารประเมินผลรวมกนั คําถามในการถามตนเองของผูเรียนเพือ่ ใหไดค าํ ตอบสําหรับการวางแผนการเรยี น ดงั น้ี (1) จะเรยี นรูอยา งไร และเมอื่ ใดจึงจะเรยี นรูไ ดเ รว็ ท่ีสดุ (2) จะมีวิธีการอะไรในการศกึ ษาเรอ่ื งนน้ั ๆ (3) จะใชหนังสอื หรอื แหลง ขอ มูลอะไรบาง (4) จะกําหนดจุดมุงหมายเฉพาะในการศึกษาของตนอยางไร (5) จะคาดหวังความรู ทักษะ เจตคตอิ ะไร (6) จะประเมินผลการเรียนของตนเองอยางไร (7) จะใชเกณฑอะไรตดั สินวาประสบความสําเร็จ ในการเรียนดวยตนเองผูเรียนสามารถเรียนไดหลายวิธีขึ้นอยูก ับความรูเ ดิมและทักษะของผูเรียน โดยใชส ญั ญาการเรยี นเปน เครอ่ื งมอื สนับสนุน เพื่อบันทึก และจัดการเรียนที่ ทั้งนี้ ผูท ีเ่ รียนดวยตนเองควรมี ทักษะในการตั้งคําถาม การสืบคน การใชเทคโนโลยี การทํางานเปนทีม การแกปญหา การคิดอยางมี วิจารณญาณ การคิดสรางสรรค การวิจยั และการเปน ผนู าํ โดยผเู รยี นมบี ทบาทในการเรยี นดว ยตนเองดงั น้ี 1. วนิ จิ ฉัยความตองการในการเรียนของตนเอง 2. ตั้งคําถามตามความอยากรูอยากเห็น ซึ่งจะนําไปสูความตองการคนหาคําตอบ 3. กําหนดเปาหมายและวัตถุประสงคในการเรียนของตนเอง 4. รับรูจ ุดมุง หมายของตนเองและการยอมรับการสะทอนกลับจากผูอ ืน่ เกีย่ วกับ คุณลักษณะท่ีตอ งปรบั ปรุงของตนเอง 5. วางแผนการเรยี นของตนเอง 6. เลือกแหลงทรัพยากรการเรียนที่เปนบุคคล สิง่ ของ หรือประสบการณทีจ่ ะชวยใหบรรลุ จุดมุงหมายในการเรียนและสอดคลองกับขอมูลที่ตองการ

~ 45 ~ 7. เลือกและรับขอมูลขาวสารในการตอบคําถาม 8. เลือกและใชวิธีการทีม่ ีประสิทธิภาพทีส่ ุดในการตรวจสอบขอมูลจากแหลงการเรียน ตางๆ 9. จดั การ วเิ คราะห และประเมินขอมลู ทจ่ี ะทําใหไดค าํ ตอบทถี่ กู ตอ ง 10. ออกแบบแผนเกี่ยวกับวิธีการประยุกตใชแหลงทรัพยากรการเรียนที่สามารถตอบคําถาม หรือบรรลุความตองการในการเรียน 11. ดําเนินการเรียนตามแผนอยางเปนระบบและเปนลาํ ดบั ขนั้ ตอน 12. ตรวจสอบความสําเร็จตามจุดมุงหมายในการเรียน 13. ประเมนิ ผลการเรยี นของตนเอง สรุปไดวาการเรียนดวยตนเอง เปนคุณลักษณะทีส่ ามารถจัดไดทัง้ ในสภาพการเรียนรูในระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศัย โดยมีหลักการคือ การเปดโอกาสใหผูเรียนไดวิเคราะหและแสดงความ ตองการที่แทจริงในการเรียนของตนเอง ใหอิสระแกผูเ รียนในการกําหนดจุดมุง หมายในการเรียน วิเคราะห ปญ หา วางแผนการเรยี น กําหนดและแสวงหาแหลงทรัพยากรการเรียนทีจ่ ะใชในการเรียน กําหนดขั้นตอน และวธิ กี ารเรยี นทเี่ หมาะสมกับตนเอง ไดดําเนินกิจกรรมการเรยี น และการประเมินกระบวนการและผลการ เรยี นดว ย ตนเอง โดยมีอิสระจากการถูกขมขูบังคับ การใหรางวัลหรือการลงโทษ ซึง่ ผูส อนจะเปนผูชวยให ผูเ รียนตระหนักถึงความจําเปนในการเรียน ตระหนักวาตนตองเปนผูเ รียนรูแ ละจัดการเรื่องการเรียนดวย ตัวเอง โดยเปดโอกาสใหผูเ รียนรับผิดชอบการเรียนและควบคุมกระบวนการเรียนของตนเองเพือ่ ใหบรรลุ เปาหมายตามความตองการของตนเอง และมีการวางแผนกิจกรรมการเรียนการสอนโดยคํานึงถึงความ แตกตางระหวางบุคคลของผูเรียน สรางบรรยากาศที่สงเสริมการเรียน สอนวิธีการเรียนหลายๆวิธี ฝกทักษะ การเรียนดวยตนเองใหกับผูเรียน รวมทัง้ สังเกตกิจกรรมการเรียน เปนผูชวยเหลือและอํานวยความสะดวก รวมทั้งประเมินผลการเรียนของผูเรียนแตละคน โดยใชสัญญาการเรียนเปนเครือ่ งมือในการใหผูเ รียนได เรยี นดว ยตนเอง โดยตระหนักวาระดับของการเรียนดวยตนเองของผูเ รียนอาจมีตัง้ แตการเรียนดวยตนเองใน ระดบั ต่าํ คือมีครูเปนผนู าํ ไปจนถึงการที่ผูเ รยี นไดเรยี นดวยตนเองในระดบั สูงโดยไมตองพึง่ พาครู กิจกรรม กจิ กรรมที่ 1 ใหสรุปบทบาทของผูเรียนในการเรยี นรูดว ยตนเอง มาพอสังเขป กจิ กรรมท่ี 2 ใหสรุปบทบาทของครูในการเรยี นรูดว ยตนเอง มาพอสังเขป กจิ กรรมท่ี 3 ใหเปรียบเทียบบทบาทของผูเรียนและครู มาพอสังเขป กิจกรรมที่ 4 ใหสรุปสาระสําคัญของ “กระบวนการเรยี นรดู ว ยตนเอง” มาพอสังเขป กิจกรรมท่ี 5 ใหผ ูเรยี นศึกษาสัญญาการเรียนรู (รายบุคคล) และปรกึ ษาครู แลว จดั ทาํ รา งกรอบ แนวคิดสัญญาการเรียนรูร ายวชิ าทกั ษะการเรยี นรู

~ 46 ~ เรือ่ งที่ 2 ทักษะพน้ื ฐานทางการศกึ ษาหาความรู ทกั ษะการแกปญ หา และเทคนิคการเรยี นรดู วยตนเอง คําถามธรรมดา ๆ ทเ่ี ราเคยไดย ินไดฟง กนั อยบู อย ๆ ก็คือ ทําอยางไรเราจึงจะสามารถฟงอยางรูเร่ือง และคดิ ไดอยา งปราดเปรื่อง อา นไดอ ยางรวดเรว็ ตลอดจนเขียนไดอยา งมอื อาชพี ทงั้ นี้ ก็เพราะเราเขาใจกันดี วา ทั้งหมดนี้เปนทักษะพืน้ ฐาน (basic skills) ที่สําคัญ และเปนความสามารถ (competencies) ที่จําเปน สําหรับการดํารงชีวิตทั้งในโลกแหงการทํางาน และในโลกแหงการเรียนรู การฟง เปนการรับรูความหมายจากเสียงที่ไดยิน เปนการรับสารทางหูการไดยินเปนการเริม่ ตนของ การฟงและเปนเพียงการกระทบกันของเสียงกับประสาทตามปกติ จึงเปนการใชความสามารถทางรางกาย โดยตรง สวนการฟงเปนกระบวนการทํางานของสมองอีกหลายขัน้ ตอนตอเนือ่ งจากการไดยินเปน ความสามารถที่จะไดรับรูสิ่งที่ไดยิน ตีความและจับความสิ่งที่รับรูนั้นเขาใจและจดจําไว ซึ่งเปน ความสามารถทางสติปญญา การพูด เปนพฤติกรรมการสือ่ สารที่ใชกันแพรหลายทัว่ ไป ผูพ ูดสามารถใชทัง้ วจนะภาษาและอวัจ นะภาษาในการสงสารติดตอไปยังผูฟงไดชัดเจนและรวดเร็วการพูด หมายถึง การสือ่ ความหมายของมนุษย โดยการใชเสียง และกิริยาทาทางเปนเครื่องถายทอดความรูความคิด และความรสู กึ จากผพู ดู ไปสูผฟู ง การอาน เปนพฤติกรรมการรับสารทีส่ ําคัญไมยิง่ หยอนไปกวาการฟง ปจจุบันมีผูร ูนักวิชาการและ นักเขียนนําเสนอความรู ขอมูล ขาวสารและงานสรางสรรค ตีพิมพ ในหนังสือและสิง่ พิมพอื่น ๆ มาก นอกจากนีแ้ ลวขาวสารสําคัญ ๆ หลังจากนําเสนอดวยการพูด หรืออานใหฟงผานสือ่ ตาง ๆ สวนใหญจะ ตีพิมพรักษาไวเปนหลักฐานแกผูอานในชั้นหลัง ๆความสามารถในการอานจึงสําคัญและจําเปนยิง่ ตอการ เปนพลเมืองทีม่ คี ณุ ภาพในสังคมปจจุบัน การเขียน เปนการถายทอดความรูส ึกนึกคิดและความตองการของบุคคลออกมาเปนสัญลักษณ คือ ตัวอักษร เพื่อสื่อความหมายใหผูอืน่ เขาใจจากความขางตน ทําใหมองเห็นความหมายของการเขียนวา มี ความจําเปนอยางยิง่ ตอการสือ่ สารในชีวิตประจําวัน เชน นักเรียน ใชการเขียนบันทึกความรู ทําแบบฝกหัด และตอบขอสอบบุคคลทัว่ ไป ใชการเขียนจดหมาย ทําสัญญา พินัยกรรมและค้ําประกัน เปนตน พอคา ใช การเขียนเพื่อโฆษณาสินคา ทําบัญชี ใบสัง่ ของ ทําใบเสร็จรับเงิน แพทย ใชบันทึกประวัติคนไขเขียนใบสัง่ ยาและอน่ื ๆ เปนตน

~ 47 ~ กจิ กรรมท่ี 1 คุณเปนผฟู งทด่ี หี รอื เปลา ใหตอบแบบทดสอบตอไปนี้ ดวยการทําเครื่องหมาย  ในชองคําตอบทางดานขวา เพือ่ ประเมินวา คณุ เปนผฟู ง ไดด แี คไ หน ความบอ ยครั้ง เสมอ สวน บางครั้ นาน ไม ลกั ษณะของการฟง ใหญ ง ๆ เคย คร้งั 1. ปลอยใหผูพูดแสดงความคิดของเขาจนจบโดยไม ขดั จงั หวะ 2. ในการประชุม หรือระหวางโทรศัพท มีการจดโนต สาระสําคญั ของสงิ่ ท่ีไดยิน 3. กลาวทวนรายละเอียดที่สําคัญของการสนทนากับผูพูด เพอ่ื ใหแ นใจวา เราเขาใจถูกตอง 4. พยายามตั้งใจฟง ไมวอกแวกไปคิดเรื่องอื่น 5. พยายามแสดงทา ทวี า สนใจในคําพูดของผูอนื่ 6. รดู วี าตนเองไมใ ชน กั สอ่ื สารทดี่ ี ถา ผูกขาดการพดู แตผู เดยี ว 7. แมวากําลังฟงก็แสดงอาการตาง ๆ เชน ถาม จดสรุปสิ่งที่ ไดฟ ง กลา วทวนประเด็นสาํ คญั ฯลฯ 8. ทําทาตา ง ๆ เหมอื นกาํ ลงั ฟงอยใู นทีป่ ระชุม เชน ผงก ศรี ษะเห็นดวยมองตาผพู ดู ฯลฯ 9. จดโนตเก่ยี วกบั รปู แบบของการสอ่ื สารท่ีไมใ ชค ําพดู ของคูสนทนา เชน ภาษากาย น้ําเสยี ง เปนตน 10 พยายามท่ีจะไมแ สดงอาการกาวราว หรอื ตืน่ เตนเกนิ ไป . ถามีความคิดเห็นไมตรงกับผูพูด

~ 48 ~ กจิ กรรมท่ี 2 คําตอบทั้ง 5 คําตอบ (ในแตล ะชอ ง) มคี ะแนนดงั น้ี ทานคดิ อยา งไรกบั เสมอ = 5 คะแนน โคปาํ กรดลอากวธาขบิ รา างฟยลา ง งนน้ี ัน้ สําคญั ไฉน นาน ๆ คร้ัง = 2 คะแนน คแเเกท“ขรตอํากม่ีายีพนเจาีคมนระดูทวื่อคพสกกวดกทเเาเ่ีปหเาาํไา็ารังถกุมดูรจอรรนนมาลาาวเสะปเจธปนไนคานั้รนั าํเะดบินรนปียอศคาจนพกึพานยั้นยกนึทงึัญ้ียษูดขสสอดูรษกักกขทกาอูอาวอน็จษาากอหาจีส่ะงนรอะใาะรสงกคไาดุฟกกจรหฟหทรรถลาํขทลเไงนอือรงนาาพาปใับอ่ีจนนเียอวง่ึง่ึนปูดกแงะมนไเกทปคลานคพดารไรท่ีวนรนเปปฒัวกูปพาํอเผารอนนรงนดูบะลกใาาน้ัาคนคตนหมากยุารรสูาเายใกัวทจฯรํานเดิาครฟลีเ่ใรกทพาญันฯงา”ป่ีฒัเโททแปรรนกเ่ีตง้ันะปงาาพเชๆอรดกรวมุฟยยีไาทการนปง งี่กเรสไาามูร ..............ฟ....ง....เ..ป....น ....ท....ัก....ษ....ะ....ใ..น....ก....า..ร....ส....อื่ ....ส....า..ร....ท....ส่ี ....ํา..ค....ัญ......ข....น....า..ด....น....้ี ..... สว นใหญ = 4 คะแนน .......ม..ใี..ค..ร.เ.ค..ย.ถ..า..ม..ต.วั..เ.อ..ง.บ..า..ง.ไ..ห..ม..ว.า...เร..า.ฟ..ง..ไ.ด..ด..ีแ..ค.. . .....................งไ......าห...ย...น...แ......หค......รล......ูวา...าย......เข...ๆ...า...ค...พ...น...ดู ......ออ......ะา...ไจ......รค...ก...ดิ ...ัน...ว...บา......กา......าง...รก......ฟถ็......งอื ...เ...วป...า...น...เ...ปเ...ร...น ...อ่ื ...ง............... ไมเคย = 1 คะแนน .......ก..า.ร..ฟ..ง..แ.ล..ว...ซ..ึง่ .เ.ป..น..ค..ว..า.ม..เ.ข..า .ใ.จ..ผ..ดิ ..อ..ย.า..ง.ย..ิ่ง....... ..............เ..พ....ร....า..ะ....ก....า..ร....ฟ....ง....ท....แี่ ..ท....จ....ร....งิ ....ห....ม....า....ย..ถ....งึ....ก..า....ร..ใ..ห......ค ....ว..า....ม........ บางครั้ง = 3 คะแนน .......ส..น..ใ.จ..ค..าํ.พ...ูด..อ..ย.า..ง.เ.ต..ม็ ..ท..่ี .จ.น...เก..ดิ..ค..ว..า.ม..เ.ข..า .ใ.จ....... ..............ค....ว....า..ม....ห....ม....า....ย..ท......ุก..น....ยั....ข....อ....ง....ค..าํ....พ....ดู ....เ..ห....ล....า ..น....น้ั.......................... นําคะแนนจากทั้ง 10 ขอ มารวมกัน เพื่อดูวา คุณจัด ............................................................... อยใู นกลุมนักฟง ประเภทไหนใน 3 กลุม ตอไปน้ี ............................................................... 40 คะแนนข้นึ ไป จัดวา คุณเปน นกั ฟง ชน้ั ยอด ............................................................... 25-39 คะแนน คณุ เปน นักฟงทดี่ กี วาผฟู งทั่ว ๆ ไป ตํา่ วา 25 คะแนน คณุ เปนผูฟงที่ตอ งพัฒนาทักษะ การฟงเปน พเิ ศษ แตไ มว า จะอยูในกลุมไหนกต็ าม คณุ กค็ วรจะพัฒนา ทกั ษะในการฟงของคณุ อยเู สมอ เพราะวาผูส ง สาร (ทั้งคน และอุปกรณเ ทคโนโลยตี าง ๆ ) นั้นมีการเปลี่ยนแปลงและมี ความซับซอนมากขึ้นอยูตลอดเวลา  การพูดเปนวิธีการสือ่ สารที่มนุษยใชกันมานาน นับพันป และ ในโลกนี้คงไมมีเครือ่ งมือสือ่ สารใดทีส่ ามารถถายทอดความคิด ความรูส ึก และ สิ่งตาง ๆ ในใจเราไดดีกวาคําพูด ถึงแมวาปจจุบันนี้เทคโนโลยีในการ สื่อสารจะไดรับการพัฒนาไปถึงไหน ๆ แลวก็ตาม สาเหตุที่เปนเชนนี้ ก็ เพราะวาการพูดไมใชแตเพียงเสียงทีเ่ ปลงออกไปเปนคํา ๆ แตการพูดยัง ประกอบไปดว ย น้ําเสียงสงู -ตํา่ จังหวะชา-เรว็ และทาทางของผูพูด ทีท่ ําให การพดู มคี วามซบั ซอ น และมีประสิทธภิ าพยง่ิ กวา เครอ่ื งมือส่ือสารใด ๆ การพูดนัน้ เปรียบเสมือนดาบสองคม คือ สามารถใหทัง้ คุณ และโทษแกตัวผูพ ูดได นอกจากนี้การพูดยังเปนอาวุธในการสือ่ สารทีค่ น สวนใหญชอบใชมากกวา การฟงและการเขียน เพราะคิดวาการพดู ไดมากกวา คนอืน่ นะ นจะทาํ ใหต นเองไดเ ปรยี บ ไดประโยชน แตท ง้ั ๆที่คิดอยางน้ีหลาย คนก็ยังพาตัวเองไปสูความหายนะไดดวยปากเขาทํานองปากพาจน ซ่ึงเหตุที่ เปนเชนนี้ก็เพราะรูก ันแตเพียงวาฉันอยากจะพูด โดยไม คิดกอนพูด ไมรูว า การพูดทจ่ี ะใหคณุ แกต นเองไดนน้ั ควรมีลกั ษณะดงั น้ี  ถกู จงั หวะเวลา  ภาษาเหมาะสม แว เแกรนาาเรกในจวพหริึงก้ือิยผจดูหาาูฟะรทาทเตชงุกปา มอวทคน ีสนบารนวตงงั้ นดาดิ จยีรตําขวาเมอมปงน คตําอพงดู คไดิ ดแท ลกุ ะคเปรนงั้ กนเตมปาวัํ้าีอรนเขสาคธอรยีดิรงมงรกตชณมอวั วขชเนนอนัาพงฟติแดูงละเปน

~ 49 ~ กิจกรรม ใหอ า นเร่ือง “การมองโลกในแงดี” และสรปุ เร่ืองท่ีอา น ใหไดป ระมาณ 15 บรรทัด เรือ่ ง “การมองโลกในแงด ี” ความหมายและความสาํ คัญของการมองโลกในแงดี การดําเนินชีวิตของมนุษยเรานั้นไดใชความคิดมาชวยในการตัดสินใจเรือ่ งราวตางๆ ที่อยูร อบตัวเรา ไดอยางเหมาะสม ซึ่งในบางครั้งการมองโลกโดยใชความคิดนี้ ก็อาจจะมีมุมมองไดหลายดาน เชน ทางดาน บวกและทางดานลบ การมองโลกในลักษณะเชนนี้ สามารถถายทอดความรูส ึกนึกคิดออกมาทางจิตใจ เปน ตนวา ถามองโลกในแงดีก็จะสงผลตอความรูสึกนึกคิดในดานดีโดยทําใหการแสดงออกของคน ๆ น้ันมี ความสุขตอการดําเนินชีวิตได แตในทางกลับกันถามองโลกในแงรายก็จะสงผลมายังความรูส ึกนึกคิดทําให จติ ใจเกดิ ความวติ กกงั วล ขาดความสุขและอาจจะทําใหมองคนรอบขางอยางไมเปนมิตรได ฉะนัน้ การมอง โลกในแงดีเพือ่ ใหเกิดประโยชนตอการดําเนินชีวิตควรมีหลักอยางไร ลองฟงความคิดเห็นของบุคคลทัว่ ไป วาเขามีความเขาใจกันอยางไรดูบาง การมองโลกในแงดี หมายถึงมองสิง่ ตาง ๆ หรือมองปญหาตางๆ ทีเ่ ขามาในทางทีด่ ี ในทางบวก ไมใชในทางลบ มีผลตอสุขภาพจิตของเราดวย มองสิ่งรอบขาง รอบตัวเรา และมองดูคนรอบขางดวย รวมทั้ง มองตวั เราเองดว ย สําหรับการมองโลกในแงดี คิดวาถาเรามองคนรอบตัวหรือมองเหตุการณที่ผานมา ถาเราคิดในสิ่งที่ ดี คือ ไมคิดมาก คิดวาคงจะไมมีเหตุการณอะไรเขามาสูต ัวเรา จะทําใหจิตใจเราเปนสุข ซึ่งจะสงผลถึง ประสิทธิภาพในการทํางานและครอบครัวของเราดวย หลกั การมองโลกในแงด ี คําวา การมองโลกในแงดี โดยในแงของภาษาสามารถแยกออกเปน 3 คําแตกตางจากกัน คําทีห่ นึง่ คือ การมอง คําที่สองคือ โลก คําทีส่ าม คอื ในแงด ี เปาหมายของการมอง คือ เพื่อใหเห็นการจะเห็นสิง่ ใดเรามวี ิธเี ห็น 2 วธิ ี 1. ใชตามอง เรียกวามองเห็น เราเห็นหอ งน้ํา กาแฟ เหน็ สรรพสงิ่ ในโลกเราใชต ามอง 2. คิดเห็น เรากับคุณแมอยูห างกันแตพอเราหลับตาเรายังนึกถึงคุณแมได เราไมไดไปเมืองนอกมา นานหลบั ตายงั นกึ ถึงสมัยเราเรียนๆ ที่ตรงนั้น อยางนีเ้ รียกวาคิดเห็น เพราะฉะนัน้ การทีจ่ ะเห็นสิง่ ใดสามารถ ทําไดทั้งตากับคิด การมองโลกบางครั้งอาจมองดูเห็นปบคิดเลย หรอื บางทไี มตอ งเห็นแตจนิ ตนาการ ทานคดิ และเหน็ คําวาโลก เราสามารถแยกเปน 2 อยา ง คือ โลกทเ่ี ปนธรรมชาติ ปา ไม แมน ้ํา ภูเขา อยางนีเ้ รียกวาเปน ธรรมชาติโลกอีกความหมายหนึง่ คือ โลกของมนุษย พวกทีม่ นุษยอยูเ รียกวาสังคมมนุษย เพราะฉะนัน้ เวลา มองโลกอาจมองธรรมชาติ บางคนบอกวามอง ภูเขาสวย เห็นทิวไมแลวชอบ เรียกวามองธรรมชาติ แต บางครัง้ มองมนุษยดวยกัน มองเห็นบุคคลอืน่ แลวสบายใจ เรียกวาการมองเหมือนกัน เพราะฉะนัน้ โลกจึง แยกออกเปน 2 สว น คือธรรมชาติกับมนุษย

~ 50 ~ คําวาดี เปนคําที่มีความหมายกวางมาก ในทางปรัชญาถือวาดี หมายถึงสิ่งที่จะนําไปสู ตัวอยางเชน ยาดี หมายถงึ ยาท่ีนาํ ไปสู คอื ยารกั ษาโรคน่ันเอง มดี ดี คอื มดี ทีน่ าํ ไปสู คือสามารถตัดอะไรได หรืออาหารดี หมายความวาอาหารนําไปสใู หเ รามีสุขภาพดีข้ึน เพราะฉะน้นั อะไรท่ีนําไปสสู ักอยางหน่ึงเราเรยี กวาดี ดีใน ท่นี ้ีดไู ด 2 ทางคือ นําไปทําใหเราเกิดความสุข หรือนําไปเพื่อใหเราทํางานประสบความสําเร็จ ชวี ติ เราหนี การทํางานไมได หนีชีวติ สวนตวั ไมไ ด เพราะฉะนน้ั ดูวา มองคนแลว ทาํ ใหเราเกดิ ความสขุ ทําใหทํางาน ประสบความสําเร็จ ถารวม 3 ตวั คือเราเห็น หรือเราคิดเกี่ยวกับคน แลวทําใหเรามีความสุข เรามอง เราคิดกับคน ทําให เราประสบความสําเร็จ นี่คือความหมาย สรุปความสําคัญของคําวา การมองโลกในแงด ี คือ 3 อยางนตี้ อ งผกู พันกนั เสมอคือ การคดิ การทาํ และผลการกระทาํ ถา เราคดิ ดีเราก็ทาํ ดี ผลจะไดดีดว ย ตวั อยา งเชน เราคดิ ถึงเร่อื งอาหาร ถา เราคดิ วา อาหารน้ี ดี เราซ้ืออาหารนี้ และผลจะมีตอ รางกายเรา ถาเราคิดถงึ สุขภาพ เรื่องการออกกาํ ลงั เราก็ไปออกกาํ ลังกาย ผล ที่ตามมาคือ รางกายเราแข็งแรง เพราะฉะนั้นถาเราคิดอยางหนึ่ง ทาํ อยางหน่งึ และผลการกระทําออกมาอยาง หนง่ึ เสมอ ถาการมองโลกจะมีความสําคัญคือ จะชวยทําใหชีวิตเรามีความสุข เพราะเราคิดคนๆ นี้ในแงดี เรา จะพูดดีกับเขา ผลตามมาก็คือเขาจะมีปฏิกิริยาในทางดีกับเรา ถาเราคิดในทางรายตอเขา เชน สมมตคิ ณุ กาํ ลงั ยนื อยู มีคนๆ หนง่ึ มาเหยียบเทาคุณ ถาคิดวาคนที่มาเหยียบเทาคุณ เขาไมสบายจะเปนลม แสดงวา คณุ คดิ วา เขาสุขภาพไมดี คุณจะชว ยพยุงเขา แตถาคณุ คิดวาคนนี้แกลงคณุ แสดงวา คุณมองในแงไมด ี คุณจะมปี ฏกิ ริ ยิ า คือผลกั เขา เม่ือคุณผลกั เขาๆ อาจจะผลักคุณและเกดิ การตอสกู นั ได เพราะฉะนนั้ คดิ ทดี่ ีจะชว ยทาํ ใหช ีวติ เรามี ความสุข ถาคิดรายหรือคิดทางลบชีวิตเราเปนทุกข ถาคิดในทางที่ดีเราทํางานประสบความสําเร็จ ถา คดิ ในแง ลบงานของเราก็มีทุกขตามไปดวย (ท่ีมา: http://www.stou.ac.th/Thai/Offices/Oce/Knowledge/4-46/page6- 4-46.html) สุขหรือทุกขขนึ้ อยกู บั อะไร? ขา วที่มีผูถ ูกหวยรฐั บาลไดรางวัลเปนจํานวนหลายลานบาท เรยี กวา เปน เศรษฐภี ายใน ชว่ั ขามคืน คงเปนขาวที่ทุกทานผานตามาแลว และก็ดเู หมอื นจะเปนทุกขลาภอยไู มนอยทตี่ องหลบเล่ยี งผูที่มาหยบิ ยืม เงนิ ทอง รวมทั้ง โจร-ขโมย จองจะแบงปนเงินเอาไปใช ในตางประเทศ ก็เคยมีการศึกษาถึงชีวิตคนที่ถูกหวยในลักษณะของกรณีศึกษาก็คนพบวาหลายตอ หลายคน ประสบความทุกขยากแสนสาหัสกวาเดิม หลายรายตองสูญเสียเงินทองจํานวนมาก มีอยรู ายหน่งึ ที่ สุดทายกลับไปทํางานเปนพนักงานทําความสะอาด ความเปนจรงิ แลว พบวา วิธคี ดิ หรือโลกทศั นข องเรา ตางหากที่บงบอกถึงความสามารถในการมีความสุขหรือความทุกข