อริยสัจ : หัวใจของพระพุทธศาสนา

อรยิ สจั ๔ (จตรุ ารยิ สัจ ) หัวใจของพระพุทธศาสนา วิภา เสนานาญ กงกะนันทน



อริยสจั คือ ความจรงิ อนั ประเสรฐิ ของชวี ติ มนษุ ย ๓

ความจรงิ อนั ประเสริฐนีม้ ี ๔ ประการ คอื ๑. ทุกข ( ทุกขะ ) ๒. เหตทุ ่ที ำใหเ กดิ ทกุ ข ( สมุทยั ) ๓. ความดบั สนิทแหงทกุ ข ( นิโรธ ) ๔. หนทางสคู วามดบั สนทิ แหงทุกข ( มรรค ) รวมเรยี กวา “ อริยสจั ๔ ” ( จตุรารยิ สัจ ) ความจรงิ อนั ประเสริฐ ๔ ประการของชวี ิตมนษุ ย ๔

ทุกข ( ทกุ ขะ ) คอื ๑. ความเกดิ แก ตาย เปน ทุกข ๒. ความเจบ็ ปว ยทางกาย และทางใจ ความเศรา โศก ความคบั แคน ใจ เปน ทุกข ๓. ความประสบกบั ส่ิงท่ีไมรัก เปนทุกข ๔. ความพลัดพรากจากส่ิงท่รี ัก เปนทกุ ข ๕. ความผดิ หวัง ความสญู เสยี เปนทกุ ข โดยสรุปก็คือความยดึ มน่ั ในรางกาย และจติ ใจ ( ขนั ธ ๕ ) ทั้งหมดนั้นเอง คือตวั ความทุกข ๕

ถา เรายอมรบั ไดวาความทุกขท ั้งหลายเปนเรื่อง ธรรมชาติ เรากอ็ าจจะมีความทกุ ขนอ ยลง หรือเราอาจหาทางรับมือกับความทุกขทั้งหลาย อยางมีสติ และอยางสรา งสรรค เชน ความทกุ ขท เ่ี กดิ จากความชรา ซง่ึ ขณะนเ้ี ปน ปญ หาของผทู ก่ี ำลงั อยใู นภาวะชรา และของครอบครวั ปญหาน้ตี องการการแกไ ขอยางตอเน่ือง เพราะ ความชราเกดิ ข้นึ อยา งตอ เน่ือง แต อะไรเลาคือเหตทุ ่ีทำใหเกิดความทกุ ขเหลา น้ี ๖

เหตทุ ่ที ำใหเ กิดความทุกข ( สมุทยั ) ๑. อวชิ ชา ( ความไมรู ) ๒. ตัณหา ( ความอยากได อยากมี อยากเปน อยากไมม ี อยากไมเปน ) ๓. กเิ ลส ( ความโลภ โกรธ หลง ) เม่ือรแู ลววาทง้ั หมดขางบนน้ีคอื เหตุทท่ี ำใหเรา เกิดความทกุ ข เราจะดับทุกขเหลานี้ได หรอื ไม และเราจะตอ งทำอยา งไรกบั เหตแุ หง ความทุกข เหลานเ้ี ลา เราจึงจะดบั ทุกขไ ด คำตอบคือเราจะตอ งศึกษาอริยสจั ประการตอ ไป ซึง่ ไดแ ก นิโรธ คือ ความดบั สนิทแหงทกุ ข ๗

ความดบั สนทิ แหง ทกุ ข (นโิ รธ) การดับทกุ ขใหส นิท คือการกำจดั เหตุแหงทุกข ไดแ ก อวชิ ชา คอื การไมร จู กั โลก และชวี ติ ตามทเ่ี ปน อยูจริง กำจดั ตัณหา และกเิ ลสใหไดท ้งั หมด ถาเราตองการดับทุกขใหสนิท เราตองกำจัด เหตุแหงทกุ ขเ หลา น้ีใหห มดส้นิ เชนเดียวกับการดับไฟใหสนิท เราตองกำจัด เชื้อเพลิงซึ่งเปนเหตุใหไฟลุกไหมทั้งหมดออกจาก กองไฟ ความดบั สนิทแหง ทุกข คอื ภาวะท่กี ำจดั อวิชชา กิเลส และตณั หาไดท ้ังหมด ๘

เม่อื กำจัดไดห มดแลว หรอื ลดลงไดม ากแลว จะเกิดภาวะใหมในชีวิต คือมีความสะอาดในจิตใจ เกิดความรูสึกสวาง สงบ มีความเมตตา กรุณา มีอิสรภาพในการดำรงชีวิตที่สะอาด สงบ และมีประโยชน มีความอิ่มเต็มในจิตใจ มีนิพพาน เปน ทีส่ ดุ ของชีวติ เราจะมีวิธีการ หรือหนทางที่จะชวยเราดับ ทกุ ขใหส นิทไดอยา งไร ๙

หนทางสูการดบั สนิทแหงทกุ ข ( มรรค ) หนทางสายนี้มหี ลายชื่อ เชน ๑. มรรค ๒. มรรค ๘ ๓. อรยิ มรรค ๔. ทางสายกลาง ๑๐

ทางสายกลาง ภาษาบาลเี รยี กทางสายกลางวา “มชั ฌมิ าปฏปิ ทา” หมายถึง การดำเนินชีวิตในทางที่หางจากความเปน ทส่ี ดุ สองทาง คอื ทางทต่ี งึ อยา งทส่ี ดุ และทางทห่ี ยอ น ถงึ ที่สุด ไดแก - การทรมานรา งกาย และจติ ใจ จนเกดิ ความ เดือดรอน แกตนเอง และผูอื่น ทางหนึ่ง และ - การหมกมุนมัวเมาอยูในอวิชชา ตัณหา และกิเลส จนเกดิ ความเดอื ดรอ นแกต นเอง และผอู น่ื อกี ทางหนง่ึ ทางสายกลาง เปน ทางสายประเสรฐิ เปนหนทาง สำหรับดำเนินชีวิตที่นำมนุษยไปสูความดับสนิท แหงทกุ ข ๑๑

ทางสายกลางนส้ี รา งดว ยสวนผสม ๘ ชนิด คอื ๑. ปญญา ( ปญญาชอบ:สมั มาทฏิ ฐิ ) ๒. ความคดิ ( ดำริชอบ:สมั มาสงั กปั ปะ ) ๓. การพูด ( เจรจาชอบ:สมั มาวาจา ) ๔. การกระทำ ( การกระทำชอบ:สัมมากมั มันตะ ) ๕. อาชีพ ( เล้ียงชพี ชอบ:สัมมาอาชีวะ ) ๖. ความพยายาม ( เพียรชอบ:สัมมาวายามะ ) ๗. ความมีสติ ( ระลึกชอบ:สมั มาสติ ) ๘. ความต้ังใจม่ัน ( ความตงั้ ใจชอบ:สัมมาสมาธิ ) ๑๒

๑ ปญญา ปญญา ที่เรียกวา “ปญญาชอบ” ซึ่งเปน องคประกอบแรกของทางสายกลาง คอื ความรูท่ีทำให เราสามารถมองเห็น และเขา ใจโลก และชีวติ ไดอยาง ถูกตอ ง เราใชป ญญานไี้ ด ๒ ทาง คือ ๑. ปญญาชอบทางโลก ( โลกียะ ) คือปญ ญาทที่ ำ ใหเรามองเห็นและเขาใจสิ่งที่ถูกตอง เชน มองเห็น และเขา ใจไดว า มารดา บิดาเปน ผมู ีพระคณุ การบำรงุ ผูควรบำรุง เชน มารดา บดิ า บุตร ธิดา เปน หนา ทข่ี องมนุษย การศกึ ษาหาวิชาความรเู พ่ือประกอบสมั มาอาชีพ เปน ส่ิงจำเปน กรรมทีท่ ำแลว ทง้ั ดี และชว่ั มีผล ๑๓

การใหท านเปนการทำบญุ อยา งหนึ่ง การบูชาผูท ค่ี วรบูชาเปน สิริมงคลแกชวี ติ การทำงานใหเสรจ็ เรียบรอย ไมคง่ั คาง เปน สิริมงคลแกชวี ิต การแสวงหาวิชาความรูที่ทำใหรูจักโลก และ ชีวติ อยางถกู ตองเปนกจิ กรรมทมี่ คี ณุ คา การคบคนดี มคี วามรู จะนำไปสูความสุข ความเจรญิ การคบ มัว่ สุม เสวนากบั คนไมดี หรอื คนโงเขลา จะทำใหเ ดอื ดรอน ความกตัญู กตเวที ความซ่ือสตั ย ความอดทน ความอายทจ่ี ะทำช่วั กลวั ท่ีจะทำบาป คือ คณุ สมบตั ิของผูดี โลกนี้ มี โลกหนา มี ๒. ปญ ญาชอบทางธรรม ( โลกตุ ตระ ) คอื ปญ ญา ทีท่ ำใหเรามองเห็นและเขาใจอรยิ สจั ๔ ๑๔

๒ ความคดิ ความคิดที่เปนองคประกอบของทางสาย ประเสริฐนี้คือความคิดที่พิจารณาเห็นทุกข เห็นเหตุ แหงทุกข เห็นความดับสนิทแหงทุกข เห็นหนทาง ที่จะนำไปสูความดับสนิทแหงทุกข โดยสรปุ กค็ อื ความคิดทม่ี องเห็นคณุ คาของ อรยิ สัจ ๔ นน่ั เอง เมื่อมีความคิดเชนนั้นแลว ก็มีดำริที่จะไม เบยี ดเบยี นตนเอง และไมเ บยี ดเบยี นผอู น่ื ใหเ กดิ ความ เดือดรอ น เกดิ ความทกุ ขท้งั หลาย ๑๕

๓ การพูด การพูดที่เปนองคประกอบของทางสาย ประเสริฐนี้ คอื การพูดทีเ่ ปน ไปในทางทีถ่ กู ตอง ไดแ ก การพดู ความจรงิ พดู สง่ิ ทม่ี ปี ระโยชน ถกู บุคคล หรือ กลุมบุคคล ถูกเวลา เหมาะสมกับสถานที่ พูดสิ่งที่ กอ ใหเกดิ ความสมานสามคั คี เกดิ ความคิดสรา งสรรค เกิดแรงบันดาลใจที่จะทำสิ่งดีงาม มีประโยชนตอ ตนเอง และผูอื่น ไมพูดความเท็จ ไมสอเสียด หรือหลอกลวง ใหผูอื่นเดือดรอน หรือยุยงใหเกิดความราวฉาน ไมกลาวคำหยาบคาย ประชด เยยหยัน ถากถาง ๑๖

ทำใหผูอื่นเจ็บช้ำน้ำใจ ไมพูดเรื่องเพอเจอ เหลวไหล ไรสาระ พูดสิ่งที่จะนำไปสูความรูความเขาใจ เรื่องอริยสัจ ๑๗

๔ การกระทำ การกระทำที่เปนสวนผสมของเสนทาง สายประเสริฐ ที่เรียกวา “ การกระทำชอบ ” หรือ “ การกระทำทถ่ี กู ตอ ง ” คอื การกระทำทม่ี ปี ระโยชน เกื้อกูลตอรางกาย และจิตใจ การกระทำที่จะนำไป สูการมีทรัพยส ิน ความสุข ความเจรญิ โดยชอบธรรม การกระทำที่เวนจากการเบียดเบียนชีวิต ไมลวงละเมิด หรือนำของผูอื่นมาเปนของตนโดย ไมไดรับอนุญาต ไมแยงชิง หรือลวงละเมิดของรัก ของผูอ ืน่ เวนจากการประพฤตผิ ิดในกาม คอื ไม กระทำผิดในรูป รส กลิ่น เสียง สัมผัสทางกาย และทางใจ ๑๘

การกระทำทง้ั หมดขา งตน น้ี เปน การกระทำ ชอบ เปนการกระทำทถ่ี ูกตอ ง การเดนิ อยบู นทางสายประเสิรฐน้เี ปนนิจ คอื การกระทำ ที่เรยี กวา “ การกระทำชอบ ” หรือ “ การกระทำทถ่ี กู ตอ ง ” ๑๙

๕ อาชีพ สัมมาอาชีวะ หรือสัมมาอาชีพ เปนอาชีพ ทต่ี รงขา มกบั มจิ ฉาชพี ซง่ึ จะนำผเู กย่ี วขอ งไปสหู นทาง อืน่ ทไ่ี มใ ชท างสายประเสรฐิ นี้ อาชีพที่ถือวาเปนการเลี้ยงชีวิตโดยชอบ ธรรม เปนสัมมาอาชีพ คือ การประกอบอาชีพที่เวน จากการฆา การเบยี ดเบยี น การฉอ โกง การลอ ลวง การทำใหผ อู น่ื เขา ใจผดิ การลว งละเมดิ ในชวี ติ และ ทรัพยสินของผูอื่น เวนจากการประกอบธุรกิจ หรือ การคาขายสิ่งของที่เปนโทษตอชีวิต ทั้งของตนเอง และของผูอืน่ ฯลฯ ๒๐

สัมมาอาชีพ คอื อาชีพที่เกอ้ื กูล มปี ระโยชน ตอ รา งกาย และจติ ใจทง้ั ของตนเอง และของผอู น่ื เปน อาชพี ทน่ี า ยกยอ งนบั ถอื ซง่ึ มมี ากมาย เชน อาชพี ครู อาชพี แพทย พยาบาล ทำนา ทำไร ทำสวน คา ขาย ทหาร ตำรวจ สถาปนกิ ทป่ี รกึ ษา นกั เขยี น นกั ขา ว นกั หนงั สอื พมิ พ นกั แสดง ชา งเสรมิ ความงาม ชา ง ไฟฟา ชา งกอ สรา ง พนกั งานทำความสะอาด พนกั งาน เกบ็ ขยะ สปั เหรอ สัมมาอาชีพเปนอาชีพที่นำพาตนเอง และ ผทู เ่ี กย่ี วขอ งใหเ ดนิ ไปไดอ ยา งสงบเยน็ มน่ั คง สงา งาม บนทางสายประเสริฐน้ี ซงึ่ มปี ลายทางเปน นพิ พาน ๒๑

๖ ความพยายาม . ความเพียรพยายามระวังไมใหกระทำความชั่ว . ทั้งปวง เพียรพยายามที่จะกระทำคุณความดี และความ .. ถูกตองทั้งหลาย รักษาคุณความดีที่มีอยูแลวใหยั่งยืน สรางสรรคคุณความดีเพิ่มขึ้นจนบรรลุคุณความ . ดีอันสมบูรณ เพียรพยายามที่จะทำจิตของตนใหสะอาด บรสิ ทุ ธ์ิ สงบ ซึ่งจะชวยนำไปสูสภาวะดับสนิท ของความทุกขทั้งหลาย ทั้งหมดนี้คือ ความพยายามที่ถูกตอง เปน ความเพียรอันชอบ เปน สัมมาวายามะ ๒๒

๗ ความมีสติ ความมีสติ หรือความระลกึ ชอบ ไดแกก าร มคี วามตระหนกั รูสึกตวั ในอริ ิยาบถตา งๆ ของตนใน .ทกุ เวลา และสถานที่ คือ รูตัวอยเู สมอวาตนกำลังทำอะไรอยใู นขณะนี้ เชน กำลังเดนิ ขามถนน กำลงั ขับรถ กำลงั รับประทาน อาหาร กำลังอานหนังสือ กำลังหายใจเขา กำลัง . หายใจออก ฯลฯ รคู วามรสู ึกของตวั วา ในขณะน้ีรสู ึกสบาย ปลอด โปรง ใจ มคี วามสุข หรอื ไมส บาย มีความกงั วล . เบ่อื โลก เบื่อคน หรอื รูสกึ เฉยๆ รคู วามคิดของตัววา ขณะนี้ กำลังมคี วามคิดสรา ง สรรค อยากรวย อยากเปนทร่ี กั หรือกำลังจติ ตก กำลังโกรธ กำลังมีกิเลสอะไร หรือวางจากกิเลส อะไร ๒๓

. รูอ ารมณข องตัววา ขณะนี้อารมณใ ดกำลังผา นเขา มาในใจ เชน รกั มนษุ ยชาติ รกั โลก หดหู หมน หมอง อ่มิ ใจ ความตระหนักรูสึกตัวในอิริยาบถตางๆ ของตน ดังนี้ เรยี กวา “ ระลกึ ชอบ:สมั มาสติ ” โดยสรุปก็คอื ความมสี ติ หรือสมั มาสติ ไดแก มคี วามระลึกรสู กึ ตัว หรือตระหนกั รใู นสิง่ ทก่ี ำลงั เกดิ ข้นึ อยูในสวนตา งๆ ของตวั ตนของเราเองในทุกเวลา ทกุ สถานที่ ที่เรยี กวา ระลึกรูในสตปิ ฏ ฐาน ๔ ๒๔

๘ ความต้งั ใจมน่ั ความต้งั ใจมนั่ หรอื ความต้งั ใจชอบ คือความ ตง้ั ใจแนว แนท่ีจะนำจิตใหอ อกจากตณั หา ไดแ กความ อยากท้ังหลาย เชน ความอยากได อยากมี อยากเปน อยากไมเ ปน ตัง้ ใจม่นั ท่จี ะลด ละ เลกิ กเิ ลส ตง้ั แตระดับ หยาบถึงละเอียด อันนำไปสูอกุศลกรรมทั้งหลาย ไดแกค วามโลภ ความโกรธ ความหลง คดิ ทำรา ยผอู ื่น ริษยา โกรธไมเ ลิก ตเี สมอผูท ี่สงู กวา ลบหลูบญุ คณุ ของผูม ีพระคณุ ด้ือรัน้ โออวด เจาเลห  ดถู ูกคน พูด เพอเจอ ประมาท ฯลฯ ความตั้งใจมั่น หรือ ความตั้งใจชอบ:สัมมา สมาธิ นี้เปนสวนประกอบที่สำคัญอีกสวนหนึ่งใน ๒๕

แปดสว นของหนทางสายประเสริฐทเ่ี รยี กวา “ มรรค ” “ มรรค ๘ ” “ อริยมรรค ” “ ทางสายกลาง ” เราสามารถตั้งใจใหมั่นไดเมื่อเราฝกจิต ของเราใหอ ยกู บั ตัว มีความเปน หนง่ึ มัน่ คง ไมกระสบั กระสาย กระวนกระวาย ไมเรรอ น ฟงุ ซา นไปตาม ธรรมชาติอันแปรปรวน เปลี่ยนแปลง โดยการทำ สมาธิ ดวยวิธีตา งๆทีเ่ หมาะกับนสิ ยั หรอื จริตของเรา ๒๖

สรุป ทั้งหมดที่กลาวมาแลวนี้คือความจริงอัน ประเสรฐิ ๔ ประการของชวี ติ มนษุ ย ทร่ี วมเรียกวา “ จตุรารยิ สจั ” “ อรยิ สจั ๔ ” หรือ “ อริยสัจ ” ซึง่ เปนหัวใจของพระพุทธศาสนา อรยิ สจั คอื ประมวลความรทู ส่ี มเดจ็ พระสมั มา สมั พทุ ธเจา ทรงคน พบ ทเ่ี ราเรยี กวา “ตรสั ร”ู หลงั จาก ที่ทรงใชเวลา ๖ ป เพื่อแสวงหาความหลุดพนจาก ความทุกข และอริยสัจนี้ก็เปนบทเรียนแรกที่ทรง สง่ั สอนศษิ ยร นุ แรกของพระองคใ นอกี ๒ เดอื น ตอ มา ศิษยรุนนี้ คือ พระอัญญาโกณฑัญญะ พระวัปปะ พระภัททิยะ พระมหานามะ และพระอัสสชิ ซึ่งเรา รูจักทานโดยรวมวา “ ปญ จวคั คยี  ” ศิษยรุนแรกนี้ไดอุปสมบท และเปนพระ ภิกษุชุดแรกที่ออกเผยแผพระพุทธศาสนา ตามรอย สมเดจ็ พระบรมศาสดา ๒๗

หนังสือสำหรับผูสนใจจะศึกษาคนควาเพิ่มเติม • พระไตรปฎก โดยเฉพาะพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลัย, พ.ศ.๒๕๓๙ เลม ๔ และเลม ๑๔, • สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสงั ฆปรณิ ายก. พระพทุ ธเจา ตรสั รอู ะไร? และหัวใจพระพทุ ธศาสนา. กรุงเทพฯ:มหามกุฏ ราชวิทยาลัย, ๒๕๕๗, ๒๕๕๙, • สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย ( ป.อ. ปยุตฺโต ). พจนานุกรมพุทธศาสน ฉบับประมวลศัพท, โรงพิมพ บริษัท สหธรรมิก จำกัด, ๒๕๖๑, • สชุ โี ว ภกิ ข.ุ อรยิ สจั คอื อะไร ? กรงุ เทพฯ:มหามกฏุ ราชวิทยาลัย, ๒๕๔๑ • Rahula, Walpola. What the Buddha Taught. Surrey, UK : Unwin Brothers Limited 1972. • Saddhatissa,H. Buddhist Ethics Essence of Buddhism. London : George Allen & Unwin LTD, 1970. ๒๘

ไหวครู ขาพเจาขอกราบนมัสการขอบพระคุณพระเถระ กราบขอบพระทัย และขอบพระคุณฆราวาสผูทรง คุณวุฒิ ที่เมตตาใหความรูเรื่องพระพุทธศาสนาแก ขาพเจาทั้งในหองเรียน และนอกหองเรียน เปนกลุม เล็กๆ ตั้งแต พ.ศ. ๒๔๙๓ เปนตนมา จนถึงปจจุบัน แมวาบางทานจะมรณภาพ สิ้นชีพิตักษัย และเสีย ชีวิตแลวก็ตาม • พุทธทาสภิกขุ สวนโมกขพลาราม ไชยา สุราษฏรธานี • สมเด็จพระวันรัต วัดบวรนิเวศวิหาร กรุงเทพมหานคร • สมเด็จพระมหามุนีวงศ ( พิจิตร ฐิตวณฺโณ ) วัดโสมนัสวิหาร กรุงเทพมหานคร • พระธรรมวุฒาจารย เจาอาวาสวัดศรีสุริยวงศ จังหวัดราชบุรี ๒๙

• พระเทพสิทธิวิมล เจาอาวาสวัดคลองวาฬ เจาคณะจังหวัดประจวบคีรีขันธ • สุชีโวภิกขุ วัดกันมาตุยาราม กรุงเทพมหานคร • H. Saddhatissa, M.A.,Ph.D. Tripitakacarya, Pandita เจาอาวาส the London Buddhist Vihara • หมอมเจาหญิงพูนพิศมัย ดิศกุล ประธานองคการ พุทธศาสนิกสัมพันธแหงโลก • Mr. Christmas Humphreys นายกพทุ ธสมาคม อังกฤษในกรุงลอนดอน และคณาจารยที่สมาคมฯ • คณุ เอย่ี ม สังขวาสี เลขาธกิ ารกติ ติมศกั ดิ์ องคการ พุทธศาสนิกสัมพันธแหงโลก • อาจารยพ ร รตั นสวุ รรณ สำนักคนควาทางวญิ ญาณ บางลำพู กรุงเทพมหานคร • คุณชะเอม อันตรเสน กรรมการบริหารวารสาร พ.ส.ล. ฉบับนกั ศึกษา องคก ารพทุ ธศาสนกิ สมั พนั ธ แหงโลก ๓๐

ทายเลม เนื้อหาของหนังสือนี้มาจากประสบการณ การศกึ ษาพระพุทธศาสนาของขา พเจา ท้ัง การศึกษา ตามหลักสูตรในระบบ และ การศึกษาตามโอกาส ซง่ึ เรม่ิ ตนตัง้ แตข าพเจา เร่ิมจำความได เพราะท่บี า น ของขาพเจามีพระภิกษมุ าเยี่ยม และสนทนาธรรมกับ ญาตผิ ใู หญข องขา พเจา เปน ประจำ เนอ่ื งจากคณุ ทวด ผูหญิงของขาพเจาเปนอุบาสิกา เปนครู มีศิษยมาก ทง้ั พระภกิ ษุ สามเณร อบุ าสก อบุ าสกิ า แมช ี และ คนถือศีลอืน่ ๆ ขาพเจาใครข ออนุญาตบันทกึ ไว ณ ที่นว้ี า ขาพเจา เปน ลูกพระ เพราะมารดาของขา พเจา ไดถ วาย ขาพเจาใหเปนลูกของพระองคหนึ่งที่ธุดงคมาจาก จังหวดั รอ ยเอด็ และมาจำพรรษาประจำอยูทีว่ ัดเกต การาม อำเภอบางคนที จังหวัดสมทุ รสงคราม ซงึ่ เปน วดั ท่อี ยูใกลบานญาตขิ องขา พเจาครอบครวั หนงึ่ ๓๑

พระรูปนี้ไดมาเยี่ยมญาติผูใหญของขาพเจา ที่ราชบุรี หลังจากที่ขาพเจาเกิดไดเพียง ๒-๓ วนั มารดาของขา พเจา เลา วา พระไดน ำสายสญิ จน มาวงรอบเบาะทีข่ า พเจานอนอยู สวดมนตอยสู กั ครู แลวบอกทางบา นวา ถาเปนเด็กผูชาย ทานจะอุม ใส ยา มนำกลบั ไปวดั ดว ย แตเ มอ่ื เปน ขา พเจา ทา นจงึ ขอ ฝากใหบิดา มารดาของขาพเจาชวยเลี้ยงให ทานตั้ง ชอ่ื ขาพเจา วา “วภิ า” ขาพเจาไมเคยพบหลวงพอของขาพเจา เลย แตเ มอ่ื มองยอ นหลงั ไป ขา พเจา กลบั ไดพ บวา การศกึ ษา พระพุทธศาสนาไดก ลายเปน กิจวตั รประจำชวี ติ ของ ขา พเจา ขาพเจาพบวา ตลอดระยะเวลากวา ๘๐ ป พระพทุ ธศาสนามปี ระโยชนอ ยา งยง่ิ สำหรบั การดำเนนิ ชีวิตของขาพเจา เปนแรงบันดาลใจ เปนกำลังใจ เปนมาตรสำหรับขาพเจาใชวัดพฤติกรรมของตน เปน สิง่ มคี าอยา งมาก และขาพเจาใครจะแลกเปล่ยี น ประสบการณช ีวิตนก้ี บั กัลยาณมติ รของขา พเจา และ กบั ผูทอ่ี าจจะเร่ิมหนั มาสนใจพระพทุ ธศาสนา ๓๒

คำสอนในพุทธศาสนาใหเครื่องมือที่มี ประสิทธิภาพแกข า พเจาในการกำจัดอุปสรรคในชวี ติ ทำใหขา พเจาผา นงานทย่ี ากลำบาก แตเปนงานที่ จำเปน ตอ งทำเพ่อื ประโยชนของตนเอง และของ ผอู ื่นไปไดมาก ชวยผอนคลายความทกุ ขท ่เี กดิ จาก ความโงเขลา เกิดจากกิเลส และตัณหา ชวยขัดเกลา จิตใจใหสะอาดขึ้น ชวยรักษาสมดุลของอารมณ และ ชว ยเสริมแตงอดุ มคตขิ องชวี ติ ใหม ั่นคง เขมแข็ง อยูบนทางสายประเสรฐิ ทเี่ รียกวา “ทางสายกลาง” ทำใหข า พเจา รจู กั ชวี ติ ตามทเ่ี ปน อยจู รงิ มากขน้ึ มอง เห็นโลกตามที่เปนอยูตามธรรมชาติในมุมมองตางๆ ทั้ง ๗ มุมมอง ซึ่งเรียกวา “ สัปปุริสธรรม” ทำให ขา พเจาเขาใจตนเองและเขาใจคนตางๆไดม ากขน้ึ ขาพเจาหวังวาเนื้อหาของหนังสือนี้อาจจะ มีประโยชนต อผทู เี่ รม่ิ จะสนใจพระพุทธศาสนา เพอ่ื เปนบทนำไปสูการศึกษาที่ละเอียด ลึกซึ้ง มากขึ้น ตอไป ๓๓

ในขณะเดียวกนั เนอ้ื หาของหนงั สือนี้ก็อาจ ทำหนาที่เปนบทสรุป หรือเปนสิ่งที่เตือนความทรงจำ สำหรับทานที่ศึกษาพระพุทธศาสนาดวยวิธีที่คลาย กับวิธีของขาพเจา คือ ศึกษาทั้งในระบบ และศึกษา ตามโอกาส ตลอดระยะเวลาอนั ยาวนานหลายสิบป เพ่อื เปนพลังเสรมิ ในการดำเนินชวี ติ ในปจจุบนั อยา ง มีประโยชน และมีความสขุ บนทางแหงพทุ ธธรรม ในที่สุดนี้ ขาพเจาขอขอบพระคุณพันเอก สมัย ศรีสังข ผูทรงคุณวุฒิ อดีตอนุศาสนาจารย กองทัพบก ซ่ึงในปจจบุ ันเปนกรรมการประจำสำนัก งานคณะกรรมการตำรา และวิชาการของมูลนิธิ มหามกุฏราชวิทยาลัย ในพระบรมราชูปถัมภ ผูซึ่ง เมตตาอานตนฉบับใหขาพเจาโดยตลอดดวยความ เอาใจใส และใหคำอธิบายเพิ่มเติมบางแหง ทำให เนื้อหาของหนังสือนี้มีความถูกตอง ชัดเจนมากขึ้น ขาพเจาขอบคุณคุณชาญ จิตนิยม พนักงานคอม พิวเตอร ประจำสำนักงานฯ ที่ไดกรุณาใหความ สะดวกแกขาพเจาในการติดตอ สื่อสารกับพันเอก ๓๔

สมัยอยางรวดเร็ว ดวยความเตม็ ใจ ตลอดระยะเวลา ที่ขาพเจาเขียนหนังสือนี้ และขาพเจาขอขอบคุณ คณุ ภญิ ญา นชุ เปลย่ี น เจา หนา ทอ่ี าวโุ ส งานจำหนา ย ฝา ยบรหิ ารงานขายของมลู นธิ ฯิ ซง่ึ ไดก รณุ าสง หนงั สอื เรอ่ื งหวั ใจพระพุทธศาสนา พระนพิ นธของสมเด็จ พระญาณสงั วร สมเดจ็ พระสังฆราช สกลมหาสังฆ ปริณายก และเรื่องอริยสัจคืออะไร ของสุชีโว ภิกขุ ไปใหขาพเจาถึงบาน หลังจากที่ขาพเจาออกมาจาก โรงพยาบาลไดเ พียง ๔ วนั ผูที่มีพระคุณแกขาพเจาอีกทานหนึ่งในการ เขียนหนังสือนี้คือ แพทยหญิงสุมาลี หวังวีรวงศ รองหัวหนาภาควิชาจักษุวิทยา คณะแพทยศาสตร ศิริราชพยาบาล ผูซึ่งมีความเชี่ยวชาญเปนเลิศใน วชิ าชีพ และมีความเมตตาอยา งสูง ทำใหการสลาย ตอกระจกที่เปนอุปสรรคในการมองเห็น การอาน และเขียนของขาพเจา เสรจ็ ส้ินลงอยางมปี ระสทิ ธิภาพ ขาพเจา ขอขอบพระคุณคุณหมอสมุ าลีเปน อยา งย่ิง ๓๕

และขา พเจาขอขอบใจวีรนชุ กงกะนันทน บุณยสงิ ห ลูกรกั ของขาพเจาท่เี ปน แรงบันดาลใจให ขา พเจา เขยี นหนงั สอื นี้ เพยี งวนั เดียว หรอื สองวนั หลังจากทข่ี า พเจา กลบั จากโรงพยาบาล โดยมเี ลนส ใหมในดวงตา ทำใหขาพเจามองเห็นโลกเดิมที่เคย หมนมวั ไดใ สสวา ง ดวงตาคูใหมนี้ ทำใหขาพเจามีความสุขใน ขณะที่เขียนเรื่อง อริยสัจ : หัวใจของพระพุทธศาสนา ๓๖

ขอขอบพระคุณทาน ที่กรุณาใหความสนับสนุน คาใชจายในการจัดพิมพ ๑. มูลนธิ ิเครอื สุทัศน เสนานาญ ๒. คณุ อัศวนิ – หมอ มราชวงศอ จั ฉรียา คงสิริ ๓. นายแพทยเดชา กิจประยูร ๔. คณุ ธนู – คณุ ปย รตั น วีชะรงั สรรค ๕. อาจารยว รรณี มทุ ติ าภรณ ๖. คุณอมรา วณี ิน ๗. รศ.ดร.นายแพทยก ิตริ ัตน เตชะไตรศกั ด์ิ ๘. รศ.ดร.ทนั ตแพทยค มสรรพ บุณยสิงห และครอบครวั ๙. อาจารยย วุ ดี คฤหบดี ๓๗

ผูเขยี น วภิ า เสนานาญ กงกะนนั ทน Ph.D. ( University of London ) ศาสตราจารยเ กยี รตคิ ุณ คณะอกั ษรศาสตร มหาวิทยาลยั ศลิ ปากร Visiting Fulbright Professor, Northern Illinois University at DeKalb, IL, ประธานมลู นธิ เิ ครอื สทุ ศั น เสนานาญ เกดิ ๑๘ พฤษภาคม ๒๔๘๐ ที่บานคลองแค ตำบลพงสวาย อำเภอเมอื ง ราชบุรี เปนผูแทนองคการพุทธศาสนิกสัมพันธแหง โลก สำนักงานใหญในประเทศไทยเขารวมประชุม นานาชาตทิ ป่ี ระเทศอนิ เดยี ในโอกาสทป่ี ระเทศอนิ เดยี จดั งานท่รี ะลกึ ในวาระครบรอบ ๑๐๐ ป ชาตกาล ของ มหาตะมะ คานธี ในพ.ศ. ๒๕๑๓ ๓๘

เปนผแู ทนสมาคมภาษาและหนงั สอื แหง ประเทศไทยเขารวมการประชุมนักเขียนนานาชาติ ที่กรุงเอดินเบอระ ดับบลิน และในกรุงลอนดอน ระหวาง พ.ศ. ๒๕๑๓ – ๒๕๑๕ บรรณาธิการฝายประเทศไทยคนแรกของ วารสาร TENGGARA, Journal of Southeast Asian Literature ตีพิมพในกรุงกัวลาลัมเปอร, มาเลเซีย, ( ๒๕๒๒ – ๒๕๒๕ ) บรรณาธกิ ารงานนพิ นธเรอื่ งสดุ ทายของพระ ราชนโิ รธรงั สคี มั ภรี ปญ ญาวศิ ษิ ฏ ( เทสก เทสรงั สี ) ชอ่ื สน้ิ โลก เหลือธรรม, ๒๕๓๗ บรรณาธกิ ารบทปาฐกถาของหมอ มราชวงศ คึกฤทธิ์ ปราโมช เรอ่ื ง “วรรณคดีไทยกบั สังคม” พิมพ เผยแพรครั้งแรกในสยามรัฐรายวัน, ๒๕๓๘ พิมพ ครั้งที่ ๒ รวมเลม เมื่อพ.ศ. ๒๕๕๓ ชื่อ วรรณกรรม กับสังคม โดยมูลนิธิคึกฤทธิ์ ๘๐ ในพระราชูปถัมภ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯสยามบรมราชกมุ ารี ๓๙

เปนนักเขียนไทยคนแรกที่ไดรับเชิญจาก สำนกั พิมพใ นสหรัฐอเมริกาใหเ ขียนบทความตพี ิมพ ใน Encyclopedia of World Literature in the 20th Century, ๒๕๒๗ เปน ผูเ ขียนใหว ารสาร Asiaweek วารสาร และนติ ยสารตา งๆในประเทศไทย เชน วารสาร พ.ส.ล. ขององคการพุทธศาสนิกสัมพันธแหงโลก สตรีสาร สยามรฐั ตั้งแต พ.ศ. ๒๕๐๔ จนถึงปจ จุบัน เปนงาน ประพันธหลายประเภท หลายรูปแบบ เชน เรื่องสั้น ความเรียง บนั ทกึ การทองเทย่ี ว บันทึกความทรงจำ คำกรอง เรอ่ื งลอ เลยี น บนั เทงิ คดรี อ ยแกว กง่ึ นวนยิ าย บทความทางวิชาการ และบทความ กง่ึ วชิ าการ • มหี นังสือทีพ่ ิมพเผยแพรแลว ๑๔ เลม • ไดรบั รางวัลนราธิปพงศป ระพันธจาก สมาคมนักเขียนแหงประเทศไทย ประจำป พ.ศ. ๒๕๖๐ ๔๐

• ไดรับการยกยองเชิดชูเกียรติเปนปูชนีย บุคคล ดา นภาษาไทย เนอื่ งในวันภาษาไทย แหงชาติ พุทธศกั ราช ๒๕๖๑ จากกรม สงเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวฒั นธรรม • ไดรับยกยองเปน The British Council Scholars Association’s Pride and Inspiration จาก The British Council Scholars Association พ.ศ. ๒๕๖๒ ๔๑

หนังสอื ท่ีไดรับความนิยม • The Genesis of the Novel in Thailand, 1975, • เรื่องเกา ๆที่ดฉิ ันเขยี น, พ.ศ. ๒๕๓๘ • วรรณคดศี กึ ษา, พมิ พค รง้ั ท่ี ๔ พ.ศ. ๒๕๕๖, • พระเอกในวรรณคดไี ทย, พิมพครง้ั ที่ ๔ พ.ศ. ๒๕๔๕, • กำเนิดนวนิยายในประเทศไทย, พิมพ คร้งั ที่ ๒ พ.ศ. ๒๕๖๑, • จดหมายจากสรณา, (บนั เทิงคดรี อยแกว กึ่งนวนิยาย ไดวัตถุดิบจากการประชุม นักเขียนนานาชาติที่กรุงเอดินเบอระ สกอ็ตแลนด ๒๕๑๓ ) พิมพครั้งที่ ๓ พ.ศ. ๒๕๖๒ ๔๒

ชอื่ หนังสอื : อริยสัจ : หวั ใจของพระพทุ ธศาสนา ผเู ขียน : วภิ า เสนานาญ กงกะนันทน ผูอ อกแบบปก: มาโนช กงกะนนั ทน, M.F.A., ( University of California at Los Angeles ) ผจู ัดพิมพเ ผยแพร : กองทุนศาสตราจารย ดร.วภิ า กงกะนนั ทน ๑๑๔๕ ซอยไชยประชา ถนนกรุงเทพ – นนทบุรี ๓๙ กทม. ๑๐๘๐๐ จำนวนพิมพ ๑๐๐๐ เลม พิมพที่ :โรงพิมพมหาวทิ ยาลยั ศิลปากร พระราชวงั สนามจันทร นครปฐม, www.suprint.su.ac.th โทร. ๐๓๔- ๒๕๕๘๑๔ มกราคม ๒๕๖๓ ๔๓

ความจริงท่พี ระพทุ ธเจา ตรสั รู