ลิลิตตะเลงพ่าย (1)

ลิลิตตะเลงพ่าย บทที่๖-๑๕ ม.๕/๔ กลุ่มที่ ๒

๖(๒๕) สัมผัสพยัญชนะ สัมผัสสระ ภูบาลอื้นอำนวย อวยพระพรเลิศล้น จงอยุธย์อย่าพ้น แห่งเงื้อมมือเทอญ พ่อนา ถอดคำประพันธ์ พระมหาอุปราชาเสด็จกราบทูลลาพระเจ้าหงสาวดีพระเจ้า นันทบุเรงตรัสอวยพรให้ได้รับชัยชนะ ขอให้กรุงศรีอยุธยาอยู่ ในเงื้อมมือของเจ้า คำศัพท์ ภูบาล = พระเจ้านันทบุเรง อยุธย์ = อยุธยา

๗(๒๖) สัมผัสพยัญชนะ สัมผัสสระ การซ้ำคำ จงเจริญชเยศด้วย เดชะ ชาวอยุธย์อย่าพะ พ่อได้ จงแพ้พินาศพระ วิริยภาพ พ่อนา ชนะแด่สองท่านไท้ ธิราชเจ้าจอมสยาม ถอดคำประพันธ์ ขอให้เจ้าจงได้รับชัยชนะด้วยเดชานุภาพ ชาวอยุธยาอย่าได้ทำ อันตรายเจ้าได้ พวกชาวอยุธยาจงพ่ายแพ้แก่ความพากเพียรของ เจ้าขอให้ได้ชัยชนะทั้ง พระนเรศวรและพระเอกาทศรถ คำศัพท์ = ชนะ = อยุธยา ชเยศ = สมเด็จพระนเรศวรมหาราช อยุธย์ สองท่านไท้ และสมเด็จพระเอกาทศรถ

๘(๒๗) สัมผัสพยัญชนะ สัมผัสสระ การซ้ำคำ สงครามความเศิกซึ้ง แสนกล จงพ่ออย่ายินยล แต่ตื้น อย่าลองคะนองตน ตามชอบทำนา การศึกลึกเล่ห์พื้น ล่อเลี้ยวหลอกหลอน ถอดคำประพันธ์ พระเจ้าหงสาวดีนันทบุเรงพระราชทานพระโอวาทว่า อันสงคราม ความศึกนั้นเต็มไปด้วยไปด้วยกลอุบาย อย่าคิดอะไรตื้นๆ อย่าได้ หลงทะนงตนทำอะไรไปตามใจชอบ การศึกลึกล้นเล่ห์กุศโลบาย หลากหลายนัก คำศัพท์ เศิก = ศึก ยล = ได้ยิน

๙(๒๘) สัมผัสพยัญชนะ สัมผัสสระ จงแจ้งแห่งเหตุเบื้อง โบราณ เป็นประโยชน์ยุทธการ กล่าวไว้ เอาใจทหารหาญ เริงรื่น อยู่นา อย่าระคนปนใกล้ เกลือกกลั้วขลาดเขลา ถอดคำประพันธ์ พระเจ้านันทบุเรงทรงชี้ให้เห็นถึงคำโบราณท่านสอนสั่งไว้ ซึ่ง เป็นประโยชน์ต่อการรบ คือท่านว่าให้รู้จักเอาใจทหาร ทำให้เขา รู้สึกฮึกเหิมอยู่ตลอดเวลาและอย่าเข้าใกล้อย่างได้ไว้ใจคนขี้ขลาด และคนโง่เป็นอันขาด คำศัพท์ เกลือกกลั้ว = คบค้าสมาคม เบื้อง = ทาง,ข้าง

สัมผัสพยัญชนะ สัมผัสสระ ๑๐(๒๙) หนึ่งรู้พยุหเศิกไสร้ สบสถาน เจนจิตวิทยาการ กาจแกล้ว รู้เชิงพิชัยชาญ ชุมค่าย ควรนา อาจจักรอนรณแผ้ว แผกแพ้พังหนี ถอดคำประพันธ์ ให้รู้จักวิธีจัดกระบวนทัพ ให้รอบรู้เจนจบตำราพิชัยสงคราม เข้าใจหลักการตั้งค่ายซึ่งจะช่วยให้เอาชนะศึกสงครามได้ คำศัพท์ พยุหะ = กระบวน แผก = แตกแยก

สัมผัสพยัญชนะ สัมผัสสระ ๑๑(๓๐) หนึ่งรู้บำเหน็จให้ ขุนพล อันสมรรถมือผจญ จืดเสี้ยน อย่าหย่อนวิริยะยล อย่างเกียจ แปดประการกลเที้ยร ถ่องแท้ทางแถลง ถอดคำประพันธ์ ให้รู้จักการปูนบำเหน็จความดีความชอบแก่แม่ทัพนายกองที่มี ความสามารถในการปราบศัตรู จงขยันหมั่นเพียร อย่าย่อหย่อน อย่าเกียจคร้าน ทั้ง ๘ อย่างที่สั่งสอนมานี้ควรศึกษาให้ดี คำศัพท์ = สามารถ สมรรถ จืดเสี้ยน = ปราบศัตรูให้มีกำลังน้อยลง แปดประการกล = กลยุทธ์ ๘ ประการ เที้ยร = ย่อม

สัมผัสพยัญชนะ สัมผัสสระ การซ้ำคำ ๑๒(๓๑) จงจำคำพ่อไซร้ สั่งสอน จงประสิทธิ์สมพร พ่อให้ จงเรืองพระฤทธิ์รอน อริราช จงพ่อลุลาภได้ เผด็จด้าวแดนสยาม ถอดคำประพันธ์ ขอให้จดจำคำสั่งสอนของพ่อไว้ ขอให้ประสบผลสำเร็จสมดังพร ที่พ่อให้ ขอให้เอาชนะข้าศึกเผด็จแผ่นดินสยามให้ได้ คำศัพท์ ลุลาภ = ลุความสำเร็จ อริราช = ผู้เป็นใหญ่ฝ่ายข้าศึก

สัมผัสพยัญชนะ สัมผัสสระ ๑๓(๗๙) มาเดียวเปลี่ยวอกอ้า อายสู สถิตอยู่เอ้องค์ดู ละห้อย พิศโพ้นพฤกษ์พบู บานเบิก ใจนา พลางคะนึงนุชน้อย แน่งเนื้อนวลสงวน ถอดคำประพันธ์ การเดินทัพครั้งนี้ทำให้พระมหาอุปราชารู้สึกโดดเดี่ยวพระองค์ ยิ่งนัก มองไปทางไหนไม่เบิกบานพระทัยเพราะทรงเฝ้าคิดถึงแต่ เหล่าพระสนมนางกำนัล คำศัพท์ พฤกษ์ = ชื่อต้อไม้ พบู = กาย,ตัว

สัมผัสพยัญชนะ สัมผัสสระ เล่นเสียงวรรณยุกต์ การซ้ำคำ (อุปมา) ๑๔(๘๖) สลัดไดใดสลัดน้อง แหนงนอน ไพรฤๅ เพราะเพื่อมาราญรอน เศิกไสร้ สละสละสมร เสมอชื่อ ไม้นา นึกระกำนามไม้ แม่นแม้นทรวงเรียม ถอดคำประพันธ์ ทรงเห็นต้นสลัดไดก็หวนคิดถึงแต่น้องนางที่ต้องมารอนแรม อยู่กลางป่าก็เพราะว่าสงคราม เห็นต้นสละก็เหมือนที่พี่ต้องจำใจ สละน้องมา เห็นต้นระกำก็เหมือนที่พี่ต้องระกำใจ คำศัพท์ แหนง = ระแวง สละ = เสียสละ,ต้นสละ สมร = นางงามซึ่งเป็นที่รัก

สัมผัสพยัญชนะ การซ้ำคำ ๑๕(๘๘) (อธิพจน์) ยามสาย สายหยุดหยุดกลิ่นฟุ้ง สายบ่หยุดเสน่ห์หาย ห่างเศร้า กี่คืนกี่วันวาย วางเทวษ ราแม่ ถวิลทุกขวบค่ำเช้า หยุดได้ฉันใด ถอดคำประพันธ์ ดอกสายหยุดพอสายก็หมดกลิ่น แต่ดวงใจพี่แม้ในยามสาย ไม่คลายรักน้องจะกี่คืนกี่วันที่พี่จากน้องมา พี่ก็หวนคิดถึงน้อง ทุกค่ำเช้าไม่รู้จะหยุดได้อย่างไร คำศัพท์ หยุด = หยุด,ต้นสายหยุด เทวษ = การคร่ำครวญ ถวิล = คิด

บทวิเคราะห์ด้านวรรณศิลป์ โวหารภาพพ จน์ปรากฎ ๑.อุปมา สลัดไดใดสลัดน้อง แหนงนอน ไพรฤๅ เพราะเพื่อมาราญรอน เศิกไสร้ สละสละสมร เสมอชื่อ ไม้นา นึกระกำนามไม้ แม่นแม้นทรวงเรียม = เห็นต้นสละก็เหมือนที่พี่ต้องจำใจสละน้องมา ๒.อธิพจน์ ยามสาย ห่างเศร้า สายหยุดหยุดกลิ่นฟุ้ง วางเทวษ ราแม่ สายบ่หยุดเสน่ห์หาย หยุดได้ฉันใด กี่คืนกี่วันวาย ถวิลทุกขวบค่ำเช้า

การเล่นคำ ๑.การซ้ำคำ เดชะ พ่อได้ จงเจริญชเยศด้วย วิริยภาพ พ่อนา ชาวอยุธย์อย่าพะ ธิราชเจ้าจอมสยาม จงแพ้พินาศพระ ชนะแด่สองท่านไท้ สงครามความเศิกซึ้ง แสนกล จงพ่ออย่ายินยล แต่ตื้น อย่าลองคะนองตน ตามชอบทำนา การศึกลึกเล่ห์พื้น ล่อเลี้ยวหลอกหลอน จงจำคำพ่อไซร้ สั่งสอน จงประสิทธิ์สมพร พ่อให้ จงเรืองพระฤทธิ์รอน อริราช จงพ่อลุลาภได้ เผด็จด้าวแดนสยาม

สลัดไดใดสลัดน้อง แหนงนอน ไพรฤๅ เพราะเพื่อมาราญรอน เศิกไสร้ สละสละสมร เสมอชื่อ ไม้นา นึกระกำนามไม้ แม่นแม้นทรวงเรียม สายหยุดหยุดกลิ่นฟุ้ง ยามสาย สายบ่หยุดเสน่ห์หาย ห่างเศร้า กี่คืนกี่วันวาย วางเทวษ ราแม่ ถวิลทุกขวบค่ำเช้า หยุดได้ฉันใด

๒.สัมผัสพยัญชนะ ๖ ภูบาลอื้นอำนวย อวยพระพรเลิศล้น จงอยุธย์อย่าพ้น แห่งเงื้อมมือเทอญ พ่อนา ๗ จงเจริญชเยศด้วย เดชะ พ่อได้ ชาวอยุธย์อย่าพะ วิริยภาพ พ่อนา ธิราชเจ้าจอมสยาม จงแพ้พินาศพระ ชนะแด่สองท่านไท้ ๘ สงครามความเศิกซึ้ง แสนกล แต่ตื้น จงพ่ออย่ายินยล ตามชอบทำนา ล่อเลี้ยวหลอกหลอน อย่าลองคะนองตน การศึกลึกเล่ห์พื้น ๙ จงแจ้งแห่งเหตุเบื้อง โบราณ กล่าวไว้ เป็นประโยชน์ยุทธการ เริงรื่น อยู่นา เกลือกกลั้วขลาดเขลา เอาใจทหารหาญ อย่าระคนปนใกล้

๑๐ หนึ่งรู้พยุหเศิกไสร้ สบสถาน กาจแกล้ว เจนจิตวิทยาการ ชุมค่าย ควรนา รู้เชิงพิชัยชาญ แผกแพ้พังหนี อาจจักรอนรณแผ้ว ๑๑ หนึ่งรู้บำเหน็จให้ ขุนพล จืดเสี้ยน อันสมรรถมือผจญ อย่างเกียจ ถ่องแท้ทางแถลง อย่าหย่อนวิริยะยล แปดประการกลเที้ยร ๑๒ จงจำคำพ่อไซร้ สั่งสอน จงประสิทธิ์สมพร พ่อให้ จงเรืองพระฤทธิ์รอน อริราช จงพ่อลุลาภได้ เผด็จด้าวแดนสยาม

๑๓ มาเดียวเปลี่ยวอกอ้า อายสู สถิตอยู่เอ้องค์ดู ละห้อย พิศโพ้นพฤกษ์พบู บานเบิก ใจนา พลางคะนึงนุชน้อย แน่งเนื้อนวลสงวน ๑๔ สลัดไดใดสลัดน้อง แหนงนอน ไพรฤๅ เศิกไสร้ เพราะเพื่อมาราญรอน เสมอชื่อ ไม้นา แม่นแม้นทรวงเรียม สละสละสมร นึกระกำนามไม้ ๑๕ สายหยุดหยุดกลิ่นฟุ้ง ยามสาย ห่างเศร้า สายบ่หยุดเสน่ห์หาย วางเทวษ ราแม่ หยุดได้ฉันใด กี่คืนกี่วันวาย ถวิลทุกขวบค่ำเช้า

๓.สัมผัสสระ เดชะ พ่อได้ ๗ จงเจริญชเยศด้วย วิริยภาพ พ่อนา ธิราชเจ้าจอมสยาม ชาวอยุธย์อย่าพะ จงแพ้พินาศพระ ชนะแด่สองท่านไท้ ๘ สงครามความเศิกซึ้ง แสนกล แต่ตื้น จงพ่ออย่ายินยล ตามชอบทำนา ล่อเลี้ยวหลอกหลอน อย่าลองคะนองตน การศึกลึกเล่ห์พื้น ๙ จงแจ้งแห่งเหตุเบื้อง โบราณ กล่าวไว้ เป็นประโยชน์ยุทธการ เริงรื่น อยู่นา เกลือกกลั้วขลาดเขลา เอาใจทหารหาญ อย่าระคนปนใกล้

๑๐ หนึ่งรู้พยุหเศิกไสร้ สบสถาน กาจแกล้ว เจนจิตวิทยาการ ชุมค่าย ควรนา รู้เชิงพิชัยชาญ แผกแพ้พังหนี อาจจักรอนรณแผ้ว ๑๑ หนึ่งรู้บำเหน็จให้ ขุนพล อันสมรรถมือผจญ จืดเสี้ยน อย่าหย่อนวิริยะยล อย่างเกียจ แปดประการกลเที้ยร ถ่องแท้ทางแถลง ๑๒ จงจำคำพ่อไซร้ สั่งสอน จงประสิทธิ์สมพร พ่อให้ จงเรืองพระฤทธิ์รอน อริราช จงพ่อลุลาภได้ เผด็จด้าวแดนสยาม

๑๓ มาเดียวเปลี่ยวอกอ้า อายสู สถิตอยู่เอ้องค์ดู ละห้อย พิศโพ้นพฤกษ์พบู บานเบิก ใจนา พลางคะนึงนุชน้อย แน่งเนื้อนวลสงวน ๔.การเล่นเสียงวรรณยุกต์ สลัดไดใดสลัดน้อง แหนงนอน ไพรฤๅ เพราะเพื่อมาราญรอน เศิกไสร้ สละสละสมร เสมอชื่อ ไม้นา นึกระกำนามไม้ แม่นแม้นทรวงเรียม

จินตภาพ จินตภาพด้านกลิ่น ยามสาย ห่างเศร้า สายหยุดหยุดกลิ่นฟุ้ง วางเทวษ ราแม่ สายบ่หยุดเสน่ห์หาย หยุดได้ฉันใด กี่คืนกี่วันวาย ถวิลทุกขวบค่ำเช้า

รสทางวรรณคดี ๑.นารีปราโมทย์ อายสู ละห้อย มาเดียวเปลี่ยวอกอ้า บานเบิก ใจนา สถิตอยู่เอ้องค์ดู แน่งเนื้อนวลสงวน พิศโพ้นพฤกษ์พบู พลางคะนึงนุชน้อย สลัดไดใดสลัดน้อง แหนงนอน ไพรฤๅ เพราะเพื่อมาราญรอน เศิกไสร้ สละสละสมร เสมอชื่อ ไม้นา นึกระกำนามไม้ แม่นแม้นทรวงเรียม สายหยุดหยุดกลิ่นฟุ้ง ยามสาย สายบ่หยุดเสน่ห์หาย ห่างเศร้า กี่คืนกี่วันวาย วางเทวษ ราแม่ ถวิลทุกขวบค่ำเช้า หยุดได้ฉันใด

คุณค่าด้านแนวคิด จากบทประพันธ์ข้างต้นได้ให้แนวคิดเกี่ยวกับการใช้ชีวิต ได้แก่ อย่าเป็นคนที่เชื่อคนง่าย อย่าทำอะไรตามใจตนเอง รู้จักเอาใจใส่ คนรอบข้างเสมอ เรียนรู้ที่จะแบ่งงานให้เหมาะสม ต้องรู้จักที่จะ ชื่นชมผู้อื่น และต้องรู้จักหมั่นเพียรอยู่เสมอ คุณค่าด้านเนื้อหา ใจความของเรื่อง ลิลิตตะเลงพ่าย ในบทนี้ พระเจ้า หงสาวดีได้มีการสอนโอวาท 8 ประการ ให้เหล่าทหารก่อนทำ สงคราม และการรำพันถึงนางอันเป็นที่รักของพระมหาอุปราชาที่มี การแสดงอารมณ์ คุณค่าด้านสังคม มีการสะท้อนให้เห็นถึงขนบธรรมเนียมประเพณีในเรื่องของ การให้โอวาทและสร้างขวัญกำลังใจแก่ทหาร ความรู้เกี่ยวกับ ตำราพิชัยสงคราม การจัดตั้งทัพ

จัดทำโดย ม.๕/๔ กลุ่ม ๒ ๑. นายปวิตร คุณะไชยโชติ เลขที่ ๒ ๒. น.ส.นลนภัส ติวิทย์ศิริกุล เลขที่ ๘ ๓. นายจิณณวัตร เกาะกง เลขที่ ๑๓ ๔. นายปฐมพร วิจิตร์วงษ์ เลขที่ ๒๐ ๕. นายภรัณยู สารีแก้ว เลขที่ ๒๗