วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยกี บั การจดั การ ทรัพยากรธรรมชาติและส<ิงแวดลอ้ ม วชิ า โลกกบั วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี
ความหมายของทรัพยากรธรรมชาติ และส7ิงแวดลอ้ ม
ทรัพยากรธรรมชาติ ทรัพยากรธรรมชาติ หมายถึง สิ2งที2เกิดข7ึนเองตามธรรมชาติ มีประโยชน์ สามารถตอบสนองความตอ้ งการของมนุษยห์ รือมนุษยส์ ามารถนาํ ไปใช้ ประโยชนไ์ ด้ เช่น ดิน น7าํ ป่ าไม้ ทุ่งหญา้ สตั วป์ ่ า แร่ธาตุ พลงั งาน และ กาํ ลงั แรงงานมนุษย์
ทรัพยากรธรรมชาติแบ่งออกเป็น 3 ประเภทใหญ่ๆ ดงั น?ี Ø ทรัพยากรธรรมชาติที@ใชแ้ ลว้ ไม่หมดหรือสูญหาย (Inexhaustible natural resource) Ø ทรัพยากรธรรมชาติที@ทดแทนไดห้ รือรักษาไวไ้ ด้ (Replaceable and maintainable natural resources) ดิน น?าํ ที@ดิน ป่ าไม้ ทุ่งหญา้ สตั วป์ ่ า และกาํ ลงั แรงงานของมนุษย์ Ø ทรัพยากรท@ีใชแ้ ลว้ หมดไป (Exhaustible natural resources) ไดแ้ ก่ แร่ธาตุ เช?ือเพลิง โลหะ ท@ีดินในสภาพธรรมชาติ
ส#ิงแวดลอ้ ม ● เกษม จนั ทร์แกว้ (2547) ไดใ้ หค้ วามหมายของส#ิงแวดลอ้ ม (Environment) คือ สิ#งต่างๆท#ีมีลกั ษณะทางกายภาพ ชีวภาพและสังคม ท#ีอยู่รอบตวั มนุษยซ์ #ึงเกิดขKึนโดย ธรรมชาติและมนุษยไ์ ดท้ าํ ขKึน ส#ิงต่างๆที#เป็นส#ิงที#มีชีวติ และไม่มีชีวติ เห็นดว้ ยตาเปล่าและ ไม่สามารถเห็นดว้ ยตาเปล่า รวมทKงั สิ#งที#เกิดขKึนโดยธรรมชาติและมนุษยเ์ ป็ นผูส้ ร้างขKึน เป็ นทKงั รูปธรรมและนามธรรม อนั ไดแ้ ก่ พืช สัตว์ นKาํ ดิน มนุษย์ อากาศ แร่ธาตุ เมือง ชุมชน คลอง ถนน สะพาน ศาสนา ความเชื#อ
สิ#งแวดล้อม สามารถแบ่งไดเ้ ป็น 2 ประเภท q สิ#งแวดล้อมทเ#ี กดิ ขนึ2 เองตามธรรมชาติ (Natural environment) หมายถึง ส8ิงต่างๆ ที8 เกิดข>ึนเองตามธรรมชาติ แยกยอ่ ยออกเป็น 2 ชนิด คือ (1) ส8ิงที8มีชีวติ (Biotic environment) เป็นสิ8งแวดลอ้ มที8มีชีวติ ไดแ้ ก่มนุษย์ พืช และสตั ว์ (2) ส8ิงท8ีไม่มีชีวติ (Abiotic environment) เป็นส8ิงแวดลอ้ มท8ีไม่มีชีวติ ท8ีเกิดข>ึนเองตาม ธรรมชาติ เช่น ดิน น>าํ อากาศ แร่ธาตุ ความร้อน แสง เสียง q สิ#งแวดล้อมทมี# นุษย์สร้างขนึ2 (Manmade environment) หมายถึง ส8ิงแวดลอ้ มท8ีมนุษย์ สร้างข>ึน แบ่งออกเป็น 2 ประเภทคือ (1) ส8ิงแวดลอ้ มทางกายภาพ (Physical environment) (2) สิ8งแวดลอ้ มทางสงั คม (Social environment or abstract environment)
ปัญหาทรัพยากรธรรมชาตแิ ละสิ4งแวดล้อม
https://www.weforum.org/agenda/2019/02/climate-change-obsession-with-plastic-pollution-distracts-attention-from-bigger- environmental-challenges?fbclid=IwAR2g244DOwc3HztLkfPHkDMnYlF5nwGfa-PHjl8SjN6gXsuJp4PHPzz-IH4
มาเรียมตายเพราะขยะพลาสตกิ
พบไมโครพลาสตกิ ในปลาทูไทยใน จงั หวดั ตรัง
ปัญหา PM 2.5 กทม.เตรียมทดลองติดต3งั หอฟอกอากาศ ช่วยบาํ บดั มลพษิ
สาเหตุของปัญหาทรัพยากรธรรมชาตแิ ละส9ิงแวดล้อม การเพมิ' ข+ึนของประชากร ความเจริญก้าวหน้าทางด้าน วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี การขยายตวั ของเศรษฐกจิ และ การพฒั นาอสุ าหกรรม กจิ กรรมนันทนาการและภาวะ สงคราม
จาํ นวนประชากรโลกแยกตามทวปี ระหวา่ งปี ค.ศ. 1950 – 2100 § ทวีปเอเชียมีประชากร 4.5 พนั ลา้ นคน ทวีปแอฟริกามี ทมี# า : United Nation, 2017 ประชากรประมาณ 1.3 พนั ลา้ นคน ทวีปยโุ รปมีประชากร 742 ลา้ นคน ทวีปอเมริกาใตแ้ ละแคริบเบียนมีประชากร 646 ลา้ นคน ทวีปอเมริกาเหนือและโอเชียเนียมีประชากร 361 ลา้ นคน และทวปี โอเชียเนียมีประชากร 41 ลา้ นคน § ในปี พ.ศ. 2573 คาดการณ์ว่าจาํ นวนประชากรโลกจะ เพNิมขQึนระหว่าง 8.4-8.7 พนั ลา้ นคน ปี พ.ศ. 2593 เพNิมขQึน 9.4-10.2 พนั ลา้ นคน และปี พ.ศ. 2643 เพิNมขQึน 9.6-13.2 พนั ลา้ นคน § ภูมิภาคเอเชียจะมีประชากรมากทีNสุด แต่คาดการณ์ว่า ตQังแต่ปี พ.ศ. 2560-2593 อัตราการเพNิมของจํานวน ประชากรในภูมิภาคแอฟริกาจะมากทีNสุดทีN 1.3 พนั ลา้ น คน รองลงมาคือชาวเอเชีย 750 ล้านคน ด้านยุโรปคือ ภูมิภาคเดียวทีNมีประชากรลดลง
สงครามเวยี ดนาม “ภยั จากฝนเหลือง”
สถานการณ์ทรัพยากรธรรมชาติและ สิ5งแวดลอ้ มในประเทศไทย
เกณฑ์คุณภาพแหล่งนํา2 ผวิ ดนิ ประจาํ ปี 2561 ปี 2561 ภาพรวมคุณภาพน.าํ ผวิ ดินทว4ั ประเทศดีข.ึน มีแหล่งน.าํ ที4อยใู่ นเกณฑ์ ที4ดีถึงพอใช้เพ4ิมข.ึน แหล่งน.าํ ท4ีอยู่ใน เกณฑ์เสื4อมโทรมลดลง คุณภาพน.ํา เส4ือมโทรมมากที4สุดอยู่ในภาคกลาง บริเวณปากแม่น.าํ ท4ีรองรับของเสียจาก ชุมชน อุตสาหกรรม และเกษตรกรรม ท4ีมา : กรมควบคุมมลพษิ , 2562
เกณฑ์คุณภาพแหล่งนํา2 ผวิ ดนิ ประจาํ ปี 2561 ต่อ ที#มา : กรมควบคุมมลพษิ , 2562
ลาํ ดบั จงั หวดั ที-มีคุณภาพน5าํ อยใู่ นเกณฑ์ ]e เส-ือมโทรมถึงดีตามดชั นีคุณภาพน5าํ ใน ล แหล่งน5าํ ผวิ ดิน (WQI) • ดชั นีช4ีวดั คุณภาพน4าํ ทว#ั ไป (WQI) พิจารณาจาก พารามิเตอร์ DO, BOD, TCB, FCB และ NH3-N • คุณภาพน4าํ ดีมาก = 91-100 ดี = 71 – 90 พอใช้ = 61 – 70 เสื#อมโทรม = 31 – 60 และ เส#ือมโทรมมาก = 0 - 30 ท#ีมา : กรมควบคุมมลพษิ , 2562
ลาํ ดบั จงั หวดั ท-ีมีคุณภาพน5าํ อยใู่ นเกณฑ์ เส-ือมโทรมถึงดีตามดชั นีคุณภาพน5าํ ใน แหล่งน5าํ ผวิ ดิน (WQI) (ต่อ)
จงั หวดั ทม)ี คี ุณภาพนํา3 ดี ลาํ ดบั ที) จงั หวดั ดชั นีคุณภาพนํา3 แหล่งนํา3 1 นครพนม 84 แม่น)าํ อูน สงคราม 2 บึงกาฬ 82 แม่น)าํ สงคราม 3 มหาสารคาม 81 แม่น)าํ ชี เสียว 4 สุรินทร์ 81 แม่น)าํ มูล ลาํ ชี 5 สกลนคร 81 หนองหาร แม่น)าํ อูน สงคราม 6 กาญจนบุรี 79 แม่น)าํ แม่กลอง แควใหญ่ แควนอ้ ย 7 กาฬสินธุ์ 79 แม่น)าํ ลาํ ปาว ทDีมา : กรมควบคุมมลพิษ, 2562
สถานการณ์คุณภาพน.าํ ของแหล่งน.าํ ผวิ ดินทว<ั ประเทศ ปี 2552 - 2561 ท<ีมา : กรมควบคุมมลพิษ, 2562
สถานการณ์คุณภาพนํา) ทะเลชายฝั2งทวั2 ประเทศ ปี 2552 - 2561 คุณภาพนํา) ทะเลชายฝ2ังทว2ั ประเทศ ปี 2561 คุณภาพน)าํ ทะเลชายฝ2ังส่วนใหญ่อยใู่ นเกณฑด์ ีและพอใช้ พบชายหาดท่องเท2ียวมีคุณภาพน)าํ ทะเล อยใู่ นเกณฑด์ ีมาก แต่ยงั มีบริเวณท2ีมีคุณภาพน)าํ ทะเลเสื2อมโทรมอยา่ งต่อเน2ืองโดยเฉพาะอ่าวไทย ท2ีมา : กรมควบคุมมลพษิ , 2562 ตอนใน คุณภาพนํา) ทะเลอยู่ในเกณฑ์ดมี าก คือ เกาะม้า จงั หวดั สุราษฏร์ธานี ภาพรวมในรอบ 10 ปี ในช่วงปี 2552 – 2561พบวา่ ในปัจจุบนั คุณภาพน)าํ ทะเลดีข)ึน
คุณภาพอากาศโดยทว9ั ไป จงั หวดั ท9ีมีสถานีตรวจวดั คุณภาพอากาศ สถานการณ์คุณภาพอากาศ อตั โนมตั ิทวั9 ประเทศ ทOงั หมด 33 จงั หวดั (63 สถานี) มีจาํ นวนวนั ใน รอบปี ที9มีคุณภาพอากาศเกินค่ามาตรฐาน คุณภาพอากาศในปี 2561 ป ริ ม า ณ ม ล พิ ษ ท า ง อ า ก า ศ มี แ น ว โ น้ม ท ร ง ตัว ภาพรวมมีแนวโนม้ ทรง พารามิเตอร์ที9ยงั เป็นปัญหา คือ ฝ่ นุ ละออง PM 2.5 ก๊าซ ตวั แต่ยงั พบเกินค่า โอโซน และ ฝ่ นุ ละออง PM 10 มาตรฐาน เนื9องจาก ฝ่ นุ ละออง PM 2.5 ก๊าซ ที9มา : กรมควบคุมมลพิษ, 2562 โอโซน ฝ่ นุ ละออง PM 10 และก๊าซเบนซีน
มลพิษทางอากาศหลกั มี 5 ชนิดท3ีสาํ คญั ไดแ้ ก่ ซลั เฟอร์ ไดออกไซด์ (SO2) ไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2) คาร์บอนมอนอกไซด์ (CO) ก๊าซโอโซน (O3) และฝ่ นุ ละออง แบ่งเป็ นฝ่ ุนละอองขนาดไม่เกิน 10 ไมครอน (PM10) และ ฝ่ นุ ละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน (PM 2.5) ปริมาณฝ่ นุ ละอองค่าเฉลี3ย 24 ชวั3 โมงเกินค่า มาตรฐาน ปี พ.ศ. 2559 รายจงั หวดั ที3มา : กรมควบคุมมลพษิ , 2559 24
ปริมาณฝ่ นุ ละออง PM2.5 เฉล2ียรายปี 2554 - 2561 ท2ีมา : กรมควบคุมมลพิษ, 2562
ปริมาณก๊าซโอโซนเฉลย1ี ระหว่างปี 2551-2561 ท#ีมา : กรมควบคุมมลพิษ, 2562
ปริมาณฝ่ ุนละออง PM10 เฉลยี2 รายปี 2551 - 2561 ที#มา : กรมควบคุมมลพษิ , 2562
ความเขม้ ขน้ ของสารเบนซีนในบรรยากาศเฉล6ียรายปี เปรียบเทียบ 6 จงั หวดั ระหวา่ งปี 2556 - 2561 ที6มา : กรมควบคุมมลพิษ, 2562
ความเข้มข้นของสารเบนซีน 1,3-บวิ ทาไดอนี และ 1,2-ไดคลอโรอเี ทน ในบรรยากาศในพืน> ทมี? าบตาพดุ และบริเวณใกล้เคยี ง จงั หวดั ระยอง ท#ีมา : กรมควบคุมมลพษิ , 2562
มลพษิ ทางอากาศจากแหล่งกาํ เนิด ผลการศึกษาสดั ส่วนของแหล่งกาํ เนิดมลพิษทางอากาศในพ<นื ที>กรุงเทพมหานครและปริมณฑล
สถานการณ์ปัญหาหมอกควนั 9 จงั หวดั ภาคเหนือ ช่วงปี 2556 - 2561 สาเหตุหลกั มาจากการเผาในที@โล่งและไฟไหมป้ ่ า แต่สถานการณ์มีแนวโนม้ ดีขIึน โดยมีปัจจยั ท@ีทาํ ใหส้ ถานการณ์ ดีขIึนคือการบูรณาการร่วมกนั กบั หน่วยงานที@เก@ียวขอ้ ง
ปัญหาทรัพยากรธรรมชาติและส4ิงแวดลอ้ มท4ีสาํ คญั
ปัญหามลพิษอากาศ หมอกควนั ขา้ มพรมแดน
แหล่งทม(ี าของสารมลพษิ ทางอากาศ § อตุ สาหกรรม § การจราจร § ชุมชน § การก่อสร้าง § ธรรมชาติ 34
ฝน#ุ (Particulate Matter; PM) 35 ฝ#ุนละอองเปน+ มลพิษทางอากาศทสี่ ำคัญหลกั ของกรงุ เทพมหานครและเมืองใหญAของประเทศมี ขนาดตงั้ แตA 0.002 - 500 ไมครอน หรือมากกวAาฝ#นุ ท่ีมองเห็นดวN ยตาเปลาA มีขนาดตัง้ แตA 50 ไมครอนขน้ึ ไปเปน+ ทัง้ ของแขง็ และของเหลวทม่ี ีขนาดเล็ก ฝน#ุ แบAงเป+น 3 ประเภท ตามขนาดของฝน#ุ ไดดN งั น้ี q ฝนุ# ทง้ั หมด (Total Suspended Particulate : TSP) q ฝุ#นที่มขี นาดเล็กกวAา 10 ไมครอน (PM – 10) q ฝุน# ทมี่ ขี นาดเล็กกวAา 2.5 ไมครอน (PM – 2.5)
ค่ามาตรฐานของฝ่ นุ ละออง PM 2.5 ในบรรยากาศของแต่ละประเทศ ประเทศ (หนว) ยงาน คา) มาตรฐานระยะส้ัน (ค)าเฉลีย่ คา) มาตรฐานระยะยาว รับผิดชอบ) 24 ชัว่ โมง) ไมโครกรัมต)อ (คา) เฉลย่ี หนงึ่ ปJ) ไมโครกรัมตอ) ลกู บาศกHเมตร ประเทศไทย 50 ลูกบาศกเH มตร (กรมควบคมุ มลพิษ) 25 สหภาพยุโรป (EU) - สหรัฐอเมรกิ า (US EPA) 35 25 แคลฟิ อรเ@ นีย (State standard) - 15 สหราชอาณาจกั ร - 12 องค@การอนามยั โลก (WHO) 25 25 (สกอF ตแลนด@ 12) ประเทศออสเตรเลยี 25 10 8 Source: www.epa.gov 36
แนวทางการจดั การไฟป่ าและหมอกควนั ในประเทศไทย 1) การชิงเผาในป่ าผลดั ใบ 2) การทาํ แนวกนั ไฟ 3) การลาดตระเวนไฟ 4) การปล่อยสตั วเ์ ลCียงช่วยกาํ จดั เชCือเพลิง
แนวทางแก้ไขปัญหาคุณภาพ อากาศในพืน8 ทวี: กิ ฤต 1. มีการบูรณาการแกไ้ ขปัญหากบั หน่วยงานท7ีเก7ียวขอ้ ง สาํ หรับปัญหาหมอกควนั 9 จงั หวดั ภาคเหนือ 2. มีการแกไ้ ขปัญหาหมอกควนั ขา้ มแดน เพอื7 ใหอ้ าเซียน ปลอดจากหมอกควนั ภายในปี 2563 (ASEAN Transboundary Haze –Free Roadmap) 3. ตรวจสอบและกาํ กบั ดูแลการประกอบการเหมืองแร่ และอุตสาหกรรมพIนื ฐานในพIืนที7ตาํ บลหนา้ พระลาน จงั หวดั สระบุรี 4. เฝ้าระวงั และแจง้ เตือนสถานการณ์ฝ่ นุ ขนาดเลก็ PM 2.5 ผา่ นเวปไซตข์ องกรมควบคุมมลพษิ 5. มาตรการระยะยาว โดยใหป้ รับปรุงคุณภาพนIาํ มนั เชIือเพลิงใหเ้ ป็นไปตามมาตรฐาน Euro 5 และจดั ทาํ รายงานกลางดา้ นคุณภาพอากาศ มีระบบแจง้ เตือน ปัญหามลพิษอากาศ https://www.youtube.com/watch?v=4vCRZMgVoQ8
ปัญหามลพิษทางน/าํ
กรณศี ึกษา : เผยสาเหตุเรือนํา4 ตาลล่ม จ.อยุธยา ปลาตายเพราะขาดออกซิเจน ปริมาณน)าํ ตาลทรายท/ีเรือล่มมีจาํ นวนมากถึง 2,400 ตนั
\"กระเบน\"น่าห่วง-หวน-ั สารพษิ ลามแม่กลองพบปลากระชังตายอือ; เกดิ ปรากฏการณ์ปลากระเบนพร้อมใจกนั พาเหรดตายโดยไม่ทราบสาเหตุ ที-แม่นํ;าแม่กลอง จ.สมุทรสงคราม นักวชิ าการชี;จับมือใคร ดมไม่ได้ เชื-อภยั จะมาถงึ ประชาชน คาดนํา; เสียปล่อยมาจากโรงงานในบ้านโป่ ง จ.ราชบุรี เช-ือเป็ นต้นเหตุให้ปลากระเบนตาย iii-42
กรณีศึกษา บทเรียนจากกรณีน0าํ มนั ร3ัวท3ีอ่าวพร้าวและแนวทางการจดั การ น0าํ มนั หกร3ัวไหลในทะเล
ผลกระทบของนำ้ มันหกรั่วไหล กข ก) คราบน(าํ มนั ท-ีชายหาดอ่าวพร้าว จ.ระยอง ข) การฟอกขาวของปะการังโขด (Porites lutea) ท-ีมา: กรมควบคุมมลพิษ, 2557
แนวทางกาํ จดั คราบนํา/ มนั ในทะเล
กลไกการทาํ งานของเครGืองเกบ็ น@าํ มนั (Skimmer) และ ทุ่นน@าํ มนั (Boom) วธิ ีขจดั คราบนํา/ มนั ทีGมา : พิสุทธKิ เพียรมนกลุ และ ปฏิภาณ ปัญญาพลกลุ , 2556 1. การปล่อยใหส้ ลายตวั ตาม ธรรมชาติ 2. การกกั และเกบ็ ทาํ ไดโ้ ดยใชท้ ุ่น น@าํ มนั 3. ใชส้ ารเคมีขจดั คราบน@าํ มนั 4. การเผา 5. การทาํ ความสะอาดชายฝัGง
ปัญหามลภาวะจากอุตสาหกรรม ü ขยะมูลฝอย ü โลหะหนกั
สดั ส่วนปริมาณขยะมูลฝอยท6ีเกิดข:ึน การนาํ กลบั ไปใชป้ ระโยชน์ การกาํ จดั ถูกตอ้ งและไม่ถูกตอ้ ง ระหวา่ งปี 2552-2561
Search
