SS2-17 พันธุศาสตร์

วิชา วทิ ย์ฯ ชวี ะ ม. ต้น ตอนท่ี 05 เร่ือง พนั ธุศาสตร์ โดย พีบ่ ิ๊ก ดร.ณฐั ชัย เก่งพพิ ฒั น์ สถาบันกวดวิชา We By The Brain

ชวี วิทยา ม.ต้น พนั ธุศาสตร์

ยีน และโครโมโซม • ยนี ในเซลลข์ องเรา - ในรา่ งกายของสงิ่ มชี ีวิตจะประกอบไปดว้ ยเซลล์ - ในเซลล์แต่ละเซลล์ จะมี โครโมโซม - ภายในโครโมโซมจะประกอบไปด้วย ........................................... - ใน DNA จะมีรหัสพนั ธกุ รรม ซึ่งควบคมุ การแสดงออกของ สิ่งมีชีวติ เรียกว่า ……………………

• โครโมโซมของสงิ่ มชี วี ิตตา่ งๆ - ในเซลลร์ ่างกาย (somatic cell) จะมีโครโมโซม ......... ชดุ , ............ ค,ู่ ............. แทง่ - ในเซลล์สืบพนั ธุ์ (sex cell หรือ gamete) จะมีโครโมโซม ......... ชุด, ............ ค,ู่ ............. แทง่

สิ่งมีชวี ติ จานวนโครโมโซม (2n) มนุษย์ 46 ลงิ ชมิ แพนซี 48 ม้า 64 หนู 40 แมลงหวี่ 8

การถ่ายทอดโครโมโซมของคน x เซลล์ร่างกาย เซลลส์ บื พนั ธุ์

ความผดิ ปกตขิ องโครโมโซมร่างกาย กลมุ่ อาการ ลักษณะ สาเหตุ Cri du chat ศีรษะเล็ก ใบหน้าค่อนขา้ งกลม ใบหอู ยตู่ า่ กว่าปกติ ปัญญาออ่ น เสยี งร้องคลา้ ยแมวเพราะกลอ่ งเสยี ง ผดิ ปกติ (Cat cry syndrome) Patau ศีรษะเลก็ ตาเล็กหรือไม่มีตาปากแหว่ง เพดานโหว่ ตาสองขา้ งหา่ งกันมาก คางสัน้ จมกู โตแบน ใบหอู ยตู่ า่ น้วิ เกิน ปัญญาออ่ น

กลมุ่ อาการ ลักษณะ สาเหตุ Edward ศีรษะยาวท้ายทอยยื่น (หวั ทยุ ) ใบหนา้ ใหญ่ Down เปน็ เหลี่ยม ตาห่าง ปากแคบ กล้ามเนือ้ เกร็ง ทาใหม้ ือกาอย่ใู นทา่ เฉพาะ หวั ใจและไตอาจจะ พิการและอายุสน้ั สมองเลก็ ทา้ ยทอยแบน จมูกเลก็ และแฟ่บ ฟันขึ้นช้าลิ้นคับปาก ตาหา่ ง นวิ้ สนั้ ลายมอื ขาด (มีเสน้ ขวางฝา่ มอื ) หวั ใจพกิ ารและเป็นหมัน

ความผดิ ปกตขิ องโครโมโซมเพศ กลมุ่ อาการ ลกั ษณะ สาเหตุ Turner เปน็ หญงิ เตยี้ ไม่มีประจาเดือน มดลูกและรังไขเ่ ล็ก เป็นหมันเต้านมเลก็ มักปญั ญาออ่ น Klinefelter เปน็ ชายที่มีเตา้ นมคลา้ ยหญิง อวยั วะเพศเล็ก อณั ฑะไมส่ ร้างอสจุ ิ สูงและอว้ น มกั ปัญญาออ่ น

กลมุ่ อาการ ลักษณะ สาเหตุ Triple X เปน็ หญิงไมม่ ีประจาเดือน เปน็ หมัน รังไขฝ่ ่อ ไม่มไี ข่ ปัญญาอ่อน Double Y รปู ร่างมกั สูงกว่าธรรมดาหนา้ มักมสี วิ มาก อวัยวะเพศใหญก่ ว่าปกติ ปญั ญาออ่ น ใจเรว็ โมโหงา่ ย

การถา่ ยทอดทางพนั ธกุ รรม คาศพั ท์ทางพันธศุ าสตร์ • ยีน (gene) - คือ ชว่ งหนง่ึ บน DNA ทส่ี ามารถควบคมุ ลกั ษณะทางพันธุกรรมได้ - เชน่ ลกั ษณะสผี วิ , สว่ นสูง, ตาสองชั้น, มีลกั ย้มิ

• แอลลลี (alleles) คอื ลกั ษณะการแปรผันของยนี ยนี หน่ึง ไดแ้ ก่ - ลกั ษณะเดน่ (dominance) เปน็ ลักษณะท่ีขม่ อกี ลกั ษณะนงึ เอาไว้ เขยี นแทนด้วยตัวอกั ษรใหญ่ เช่น A – มีลักย้มิ , B – ผมหยัก - ลกั ษณะดอ้ ย (recessive) เป็นลักษณะทีถ่ ูกขม่ เมอ่ื ยนี เขา้ คกู่ นั เขียนแทนด้วยตัวอักษรเลก็ เชน่ a – ไม่มลี กั ย้มิ , b – ผมตรง

• จีโนไทป์ (genotype) คือ ลักษณะทีถ่ ูกควบคุมโดยยีน เช่น AA, Aa, aa • ฟีโนไทป์ (phenotype) คือ ลกั ษณะท่ปี รากฏใหเ้ หน็ เช่น ตวั สงู , ตวั เต้ยี

• พันธุ์แท้ (Homozygous) เปน็ ลักษณะท่มี ียนี เด่นทงั้ คู่ หรือด้อยท้ังคู่ ไดแ้ ก่ - Homozygous dominance คอื เดน่ พนั ธุแ์ ท้ มีจโี นไทป์เป็น AA - Homozygous recessive คือ ด้อยพนั ธแุ์ ท้ มจี โี นไทปเ์ ป็น aa • พนั ธ์ทุ าง (Heterozygous) เปน็ ลกั ษณะท่ีมีท้งั ยีนเด่นและด้อย มีจีโนไทปเ์ ปน็ Aa

กฎของเมนเดล • เกรเกอร์ เมนเดล ศกึ ษาการถ่ายทอดพนั ธกุ รรมของถวั่ ลันเตา • โดยถัว่ ลันเตามีข้อดีในการศึกษาพันธศุ าสตร์ โดย - หาง่าย, โตเรว็ , มีเมลด็ มาก, อายสุ ัน้ - มีลักษณะทเ่ี ดน่ ชัด (ยนี อยู่คนละโครโมโซม) - ดอกปิดมิดชิด ทาให้เรารวู้ ่าตน้ ถว่ั ที่ได้มาจากตน้ พ่อ/แมต่ ้นไหน

ลักษณะ เมลด็ สเี มลด็ ฝัก สีฝัก ความสูง ออกดอก สดี อก กลม เหลือง ป่อง เขยี ว สูง ข้างต้น ม่วง เด่น ยน่ เขยี ว แฟ่บ เหลอื ง เตย้ี ท่ียอด ขาว ด้อย

• กฏขอ้ ที่ 1 (Law of segregation : กฏแหง่ การแยก) อธิบายการสรา้ งเซลลส์ บื พนั ธ์ุ โดยพจิ ารณายนี คเู่ ดยี ว เชน่ - AA  ……………………. - Aa  ……………………. - Bb  …………………….

• กฏข้อท่ี 2 (Law of independent assortment : กฎแห่งการรวมกลุ่มอยา่ งอิสระ) อธบิ ายการสร้างเซลล์สืบพันธ์ุ โดยพิจารณายนี มากกวา่ 1 คู่ เชน่ - AABb  ……………………………………………………………. - AaBb  ……………………………………………………………. - AaBbCc  …………………………………..………………… …………………………………..………………… - AABbCCDd  ………………………………………………......... …………………………………..…………………

• เม่อื เซลลส์ บื พันธ์ไุ ปผสมกนั จะทาใหย้ นี ถา่ ยทอดไปส่รู ุ่นลกู ได้

Ex : พอ่ มจี ีโนไทป์ AaBBCC ผสมกับ แมจ่ ีโนไทป์ AABbCc โอกาสท่ีจะไดล้ กู มลี ักษณะเดน่ พนั ธุ์แท้ของทกุ ยีนเปน็ เทา่ ใด

ยนี หมเู่ ลือด ABO • ยนี ท่คี วบคมุ ลกั ษณะหมเู่ ลือด ABO เป็นยนี ใน autosome แต่ยนี นเี้ ป็นลกั ษณะพิเศษ คอื 1 ยนี มี 3 แอลลีล จงึ เรยี กว่า ..................................................................... • หมูเ่ ลอื ด ABO ถกู ควบคุมโดย ยนี 1 ยนี (gene I) (โดย I เปน็ ยีนเดน่ , i เปน็ ยีนดอ้ ย) มี 3 แอลลลี คือ ………………………………………………………….

จีโนไทป์ ฟโี นไทป์ ดังนัน้ - ยีนนี้มจี ีโนไทป์ .............. แบบ - มีฟโี นไทป์ .................... แบบ

แบบฝกึ หดั 1. ถ้าพอ่ หมเู่ ลือด AB และแม่หม่เู ลอื ด O ลกู จะมีโอกาสเปน็ เลอื ดหมู่ใดบ้าง 1. AB, O 2. A, B 3. A, B, AB 4. A, B, AB, O

2. ถา้ พ่อหมเู่ ลอื ด AB และแมห่ ม่เู ลอื ด O ลูกจะมีโอกาสเปน็ ลกู ชาย เลือดหมู่ O เทา่ ใด 1. 1 / 2 2. 1 / 4 3. 1 / 8 4. 3 / 4

3. กาหนดให้ A แทน ยีนเด่นทคี่ วบคมุ ลักษณะผิวปกติ และ a แทน ยนี ดอ้ ยทีค่ วบคมุ ลกั ษณะผิวเผือก สามภี รรยา ทม่ี ลี กั ษณะยีนในคูใ่ ดท่ีลูกของพวกเขามโี อกาสแสดง ลกั ษณะผิวเผอื ก 50% 1. AA x aa 2. Aa x Aa 3. Aa x aa 4. AA x Aa