บทที่ 1

CELL , TISSUES AND SKIN SYSTEM Anatomy

ระบบเซลล์เน้ือเย่ือและผวิหนงั เซลล(Cell) หนวยเล็กทส่ีดุของสิ่งมชีีวติ โดยเซลล(cell)มาจากคำวาCellaในภาษาละติน มีความหมายวาหองเล็กๆเซลลสามารถเพม่ิจำนวน เจริญเติบโตและตอบสนองตอส่งิเราได เซลลบางชนิดเคล่ือนท่ีไดดวยตัวเองเชนอสจุิ สวนประกอบของเซลล 1.เย่อืหมุเซลล(cellmenbrane) 2.ไซโทพลาสซมี(cytoplasm) 3.นวิเคลยีส(nucleus) เซลลและออรแกเนลลสรปุใน10นาที

cellmembrane nucleus nucleolus lcyystoospolamsem mitochondria endoplasmic golgibody เย่อืrหetiมุcuเluซmลล(cellmenbrane) พบในเซลลส่ิงมีชวีิตทุกชนดิยกเวนไวรสั เยอื่หุมเซลลทำใหเซลลคงรูปคงอยไูดและ เปนเย่อืเลือกผานคอืมคีุณสมบตัิยอมให สารบางชนดิผานเขาออกเทาน้นัควบคมุ การเขาออกของสารตางๆจากส่ิงแวดลอม เขาสเูซลล นวิเคลียส(Nucleus) มลีกัษณะคอนขางกลมอยบูรเิวณกลาง เซลลประกอบดวยเยือ่หมนวิเคลยีสและ นวิคลโีอพลาซมึซึ่งเปนสวนทอ่ียูภายใน เยื่อหุมนวิเคลยีสทำหนาที่ควบคมุการ ทำงานตางๆภายในเซลลแบงเซลล และบรรจสุารพนัธกุรรมDNA https://pansci121.wordpress.com

https://sites.google.com/site/tobitenzo/home/si-tho-phla-sum ไซโทพลาซึม(cytoplasm) 1.Lysosome suicidebagsถุงนี้แตกจะทำให digestiveenzymeออกมาทำลายเซลล 2.Endoplasmicreticulum Roughendoplasmicreticulum ทำหนาท่ีสังเคราะหribosome Smoothendoplamicreticulum ทำหนาท่ีสังเคราะหcholesterlและควบคมุmetabolism ของไขมันทำลายหรอืเปลย่ีนแปลงยาในรางกาย 3.Golgiapparatus ทำหนาทขี่นสงและลำเรยีงสารโปรตีนสรางสารคดัหลง่ั 4.mitochondria ทำหนาท่เีปนแหลงสรางพลังงานของเซลลนำออกซิเจนมา เผาผลาญสารอาหารและสรางATPทเี่ปนพลงังานใหเซลล

เนอ้ืเยอื่(Tissue) ในรางกายประกอบดวยเนอื้เยอ่ืพ้ืนฐาน4ประเภท เนอ้ืเย่ือเหลานี้รวมตัวกันเปนโครงสรางและอวยัวะตางๆ เนื้อเยือ่บผุวิ(Epithelium) เปนเนือ้เย่ือที่ประกอบไปดวยชนั้ของเซลลทป่ีกคลุม พนื้ผิวของอวยัวะตางๆเชนพน้ืผิวของผวิหนงั และบผุวิทางเดนิอาหารมีหนาที่ปกปองจากสิง่แวดลอม ภายนอกหลง่ัสารและดูดซมึสาร เนื้อเย่ือเกย่ีวพนั(Connectivetissue) ทำหนาท่ีเปนโครงรางยึดสวนตางๆเขาไวดวยกนั เชนเลือดหรอืกระดูก เน้อืเยือ่กลามเนื้อ(Musculartissue) เปนเน้อืเย่ือสวนท่ีชวยใหอวยัวะตางๆ ของรางกายเคลอ่ืนไหวได เน้ือเยอ่ืประสาท(nervoustissue) ทําหนาทตี่ดิตอประสานงานระหวางอวยัวะ ภายในและระหวางรางกายกบัส่ิงแวดลอม ภายนอก

เนื้อเยื่อบุผิว(Epithelium) เนอ้ืเยอ่ืบผุวิเปนเนอ้ืเยอื่ทปี่กคลุมผวินอกรางกาย หรอืผวิทออวัยวะภายในมีหนาท่ีรบัความรสูึกเชน ท่ีผิวหนังเกย่ีวกับการดดูซึมเชนเยอ่ืบผุิวทางเดนิอาหาร การสรางสารและการหล่ังสารเชนทตี่อมน้ำลายและ ตอมเหง่ือ เซลลเยือ่บุผิวมลีักษณะแตกตางกัน3แบบคือ รปูรางแบนบาง(squamous) รูปลูกบาศก(cubic) ลกัษณะเปนแทงหรือรปูทรงสงู(column) กลมุเซลลเหลานีจ้ะจัดเรียงตัวกันบนฐาน(basement)ชั้นเดียว (simpleepithelium)หรือหลายช้ัน(stratifiedepithelium)และอาจ พบลักษณะการจัดเรยีงตวัของเซลลหลายชน้ัเทียม (pseudostratifiedepithelium)คอืเซลลเรียงตวัช้นัเดียวอยูบนฐาน แตมองเห็นเหมือนเปนหลายช้นัเนอ่ืงจากเซลลมคีวามสูงแตกตางกัน เชนเยือ่บุผวิท่หีลอดลมและอาจพบเยือ่บผุิวแบบหลายชน้ัยดืหยุน (transitionalepithelium)ซง่ึเปนเยื่อบุผวิทจ่ีดัเรียงตวัหลายชนั้แต เนอื่งจากเซลลมรีปูรางไมแนนอนข้ึนอยกูบัการยืดหดตวัของอวยัวะ พบทผี่นังดานในของกระเพาะปสสาวะโดยเมอื่กระเพาะปสสาวะวาง จะอยูในสภาพหดตัวเซลลมรีปูรางเหลย่ีมลูกบาศกและซอนกนัหลาย ช้ันเม่อืกระเพาะปสสาวะเตม็จะอยใูนสภาพขยายตวัเซลลมีรปูราง แบนบางและเรยีงตวันอยช้นันอกจากนี้อาจพบขนเซลล(cilia) เซลลตอมหลั่งสารตางๆท่เีซลลเยือ่บุผวิดวยเชนเยือ่บผุวิภายใน กลองเสยีงบางสวนและผิวดานบนของเพดานออน(softplate) ทางดานชองจมกูเปนตน

เนื้อเย่ือเกยี่วพัน(Connectivetissue) เน้ือเยื่อเกี่ยวพันเปน เน้ือเยอ่ืท่ีพบแทรกอยู ระหวางเน้ือเยือ่ชนดิอ่นืๆ พบท่ัวรางกายทำหนาท่ี พยุงและยดืเหน่ยีวให เนอื้เยือ่เหลาน้นัคงรปูhttps://sites.google.com/site/kaywiphakhsastr/bth-thi-2-sell-laea-neuxyeux และอยรูวมกันไดและสรางภูมติานทานใหรางกายประกอบดวย เซลลเรียงกนัอยหูางๆอยูในสารระหวางเซลล(matrix)ทม่ีีปริมาณ มากสารระหวางเซลลประกอบดวยเสนใยและสารประกอบท่มีี ลักษณะใสและมีความหนืด เซลลในเนื้อเย่อืเกีย่วพนั Fibroblast เปนเซลลท่ีทำหนาท่ีสรางเสนใยชนิดตางๆ Adiposecellเปนเซลลทสี่ะสมไขมนั Macrophage มหีนาทท่ีำลายสิ่งแปลกปลอม Mastcell เปนเซลลท่ีมีรูปรางกลมหรอืรูปรีภายในมีแกรนลู ยอมตดิสมีวงเขมบรรจอุยูเซลลมาสตทำหนาท่ีสรางสารheparin และhistamine plasmacell ทำหนาท่สีรางแอนตบิอดีทม่ีีความสำคัญในระบบภมูิ คุมกัน whitebloodcellorleukocytesเปนเซลลท่แีทรกเขามาในเนือ้เยื่อ เก่ยีวพนัจากเสนเลือดทำหนาท่ทีำลายสงิ่แปลกปลอมทีเ่ขามาใน รางกาย เนือ้เย่ือเกยี่วพนั

เสนใยในเน้ือเย่อืเก่ียวพนั เสนใยในเน้อืเยือ่เกี่ยวพนัมอียดูวยกัน3ชนดิไดแก Collagenfiberมีลักษณะเปนเสนเหนยีวแขง็แรง อยูรวมกันเปนมัดใหญ Elasticfiber เปนเสนใยที่มคีวามยดืหยนุมาก แตกเปนแขนงยอยสงไปเชอ่ืมกับแขนงของเสนอน่ื Reticularfiberมลีกัษณะคลายเสนใยคอลลาเจน แตเปนเสนบางกวากระจายอยูทั่วไปเสนใยชนดินีจ้ะมองไม เห็นถายอมดวยสียอมเนือ้เยือ่ท่ัวไปตองยอมดวยสีsilverstain เนือ้เย่ือเกยี่วพนั(Connectivetissue)เปนเนอื้เย่ือทีพ่บแทรกอย ท่ัวไปในรางกายทำหนาท่ียดึเหน่ยีวหรือพยุงอวัยวะใหคงรปู อยไูดลักษณะของเนือ้เยือ่ชนดิน้ีคือตวัเซลลและเสนใยกระจายอยู ในสารระหวางเซลลทีเ่รียกวาเมทริกซ(matrix)ซง่ึเสนใยท่พีบไดแก –เสนใยคอลลาเจน(collagenfiber) –เสนใยอลิาสตกิ(elasticfiber) –เสนใยรางแห(reticularfiber เนื้อเยอื่เกี่ยวพนัแบงเปน4กลมุไดแก เน้ือเย่อืเกยี่วพันสมบูรณ(connectivetissueproper) กระดูกออน(cartilage) กระดูกแข็ง(bone) เลือด(blood) ประเภทของเนื้อเยือ่เก่ียวพนั

เสนใยในเน้ือเย่อืเก่ียวพนั เสนใยในเน้อืเยือ่เกี่ยวพนัมอียดูวยกัน3ชนดิไดแก Collagenfiberมีลักษณะเปนเสนเหนยีวแขง็แรง อยูรวมกันเปนมัดใหญ Elasticfiber เปนเสนใยที่มคีวามยดืหยนุมาก แตกเปนแขนงยอยสงไปเชอ่ืมกับแขนงของเสนอน่ื Reticularfiberมลีกัษณะคลายเสนใยคอลลาเจน แตเปนเสนบางกวากระจายอยูทั่วไปเสนใยชนดินีจ้ะมองไม เห็นถายอมดวยสียอมเนือ้เยือ่ท่ัวไปตองยอมดวยสีsilverstain เนือ้เย่ือเกยี่วพนั(Connectivetissue)เปนเนอื้เย่ือทีพ่บแทรกอย ท่ัวไปในรางกายทำหนาท่ียดึเหน่ยีวหรือพยุงอวัยวะใหคงรปู อยไูดลักษณะของเนือ้เยือ่ชนดิน้ีคือตวัเซลลและเสนใยกระจายอยู ในสารระหวางเซลลทีเ่รียกวาเมทริกซ(matrix)ซง่ึเสนใยท่พีบไดแก –เสนใยคอลลาเจน(collagenfiber) –เสนใยอลิาสตกิ(elasticfiber) –เสนใยรางแห(reticularfiber เนื้อเยอื่เกี่ยวพนัแบงเปน4กลมุไดแก เน้ือเย่อืเกยี่วพันสมบูรณ(connectivetissueproper) กระดูกออน(cartilage) กระดูกแข็ง(bone) เลือด(blood) ประเภทของเนื้อเยือ่เก่ียวพนั

เน้อืเย่อืประสาท(nervoustissue) เนอื้เยอ่ืประสาทประกอบดวย 1.เซลลประสาท(neuron)ทำหนาทร่ีบัสงกระแสประสาท 2.เซลลเก่ียวพันประสาท(neuroglia)มหีนาที่สนับสนนุการ ทำงานของเซลลประสาทเชนยึดเหนี่ยหรือคำ้จุนเซลลประสาท ซอมแซมบาดแผลท่เีกดิข้ึนกับเซลลประสาทเปนตน เซลลประสาทแตละเซลลประกอบดวย ตวัเซลลซ่งึอยใูนชัน้สีเทา(greymatter)ของระบบประสาทไขสันหลัง และระบบประสาทสวนกลางเซลลประสาทมลีกัษณะกลมขนาดใหญ มนีิวเคลยีสอยูตรงกลาง แขนงประสาทแบงเปน2พวกคอื –เดนไดรต(dendrite)ทีเ่ปนแขนง ประสาทขนาดสั้นทำหนาทร่ีบั กระแสประสาท(impulse) เขาสตูวัเซลล https://sites.google.com/site/bodysystemrabbrangkay/rab –แอกซอน(axon)เปนแขนงประสาทลักษณะยาวไมมแีขนงแตกออก ใกลกับตัวเซลลแอกซอนทำหนาที่นำกระแสประสาทออกจากตัวเซลล การทำงานของเซลลประสาท

ผิวผนัง(SKIN) ผวิหนังเปนอวยัวะหอหุม รางกายภายนอกทั่วๆไป มพีื้นทที่่วัรางกายประมาณ 1.17-1.95ตารางเมตร มีความหนาในบรเิวณตางๆ ไมเทากนับริเวณท่ีหนามาก ทส่ีดุไดแกฝามือและฝาเทา ผวิหนังมีตอมเหง่อืและ ตอมไขมนัรวมอยูดวย นอกจากน้นัผวิหนัง สามารถบงบอกอายุของ คนไดอีกดวย หนาทขี่องผวิหนัง 1หอหุมรางกายและปองกันอนัตรายทจ่ีะเกิดขึ้นกับอวัยวะภายใน 2ควบคมุอณุหภมูิของรางกายชวยทาํใหความรอนในรางกายคงท่ี อยูเสมอโดยปองกนัไมใหความรอนเสียไปเม่ืออากาศหนาวและชวย ระบายความรอนออกนอกรางกายดวยการขับเหงือ่เม่อือากาศรอน 3ขับถายของเสียออกจากรางกายเชนการขับเหง่ือ 4รบัความรสูกึตางๆเน่ืองจากมปีระสาทรบัความรสูกึอยทูผ่ีวิหนัง เชนความรอนความเย็นการสัมผสัความเจบ็ปวดเปนตน

โครงสรางของผวิหนัง https://askthescientists.com/th/skin-layers/ ผิวหนงัแบงออกเปน2ชน้ัคือชน้ันอกเปนหนงักําพรา สวนช้นัในเปนหนังแท หนังกาํพรา(Epidermis) เปนช้ันนอกสุดของผิวหนงัมีลักษณะบางมากประมาณ0.04-1.60มลิลเิมตร หนงักาํพราไมมหีลอดเลือดมาเลี้ยงแตไดรับสารอาหารและถายเทของเสยีโดยการแพรผาน หนังแทประกอบดวยเนื้อเยอื่บุผวิซอนกันอยูเซลลผิวหนงัในชน้ันี้เรียงตัวกันเปนช้นัๆเซลล ใหมถกูสรางจากชั้นลางสดุจะเคลอื่นตัวขึ้นสูช้นับนเรอื่ยๆระหวางท่เีคลื่อนตวัขน้ึสูชน้ับน จะมีการเปลย่ีนรปูรางและองคประกอบกลายเปนเซลลแบนที่ตายแลวเรียงอดักันแนนใน ช้ันบนสุดในชั้นน้ีประกอบดวยโปรตีนชนดิหน่งึชื่อวาเคราตนิ(Keratin)คลายคลึงกับทพ่ีบ ในเล็บและผมทําหนาท่เีคลือบผิวหนงัเซลลช้นันจี้ะมกีารหลุดลอกออกไปเองและถกูแทนที่ โดยเซลลใหมจากชั้นลางที่เคลื่อนตัวข้ึนมาแทนท่ีสวนช้นัลางสดุจะพบเซลลที่มีหนาท่ี ในการผลติสผีวิ(Melanocyte)ซง่ึจะชวยสรางสารท่ีทาํใหเกดิสีผิวทีผ่ิวหนงั

หนงักําพรา(Epidermis) เปนชั้นของผิวหนงัที่อยูใตหนงักําพรามีความหนามากกวาหนังกําพราประกอบดวย เนอ้ืเยอ่ืเกี่ยวพัน(Connectivetissue)ทอดไปมาในทศิทางตางๆทาํใหผวิหนงัมีความเหนยีว ลดการกระแทกจากแรงดงึตางๆหนังแทยดึตดิกบัเยือ่ฐาน(Basementmembrane)ของ หนังกําพราอยางแนนหนาในชัน้หนงัแทจะมีปลายประสาทรับความรูสึก ตอมเหง่ือ(Sweatgland)รากขน(Hairfollicle)ตอมไขมนั(Sebaceousgland) และหลอดเลือด(Bloodvessel)หลอดเลือดในชัน้หนังแทมปีระโยชนในการใหอาหารมาเลีย้ง และขับของเสีย หนงัแทแบงออกเปนชัน้ตางๆดังนี้ https://ngthai.com/science/17234/integumentarysystem/ BloodVessel(เสนเลือด)ท้ังเสนเลอืดแดงและเสนเลอืดดำในผิวหนงันั้น เกบ็เลอืดประมาณ5%ของปรมิาณเลือดท้งัหมดสามารถหดตวัเพ่ือสงเลอืดไป เล้ียงรางกายไดหากเกดิภาวะฉกุเฉินซง่ึควบคมุโดยระบบประสาทอตัโนมตัิ NerveEnding(เสนประสาท)ซง่ึท่ีผวิหนังเรามีเสนประสาทรบัความรูสกึมากมายตางๆกัน เชนรับอณุหภูมิรับแรงกดหรือรับความเจบ็ปวดซ่งึเสนประสาทเหลานที้ำงานจาก ตวักระตนุทแ่ีตกตางกันครบั SweatGland(ตอมเหง่ือ)ใชขบัเหงอื่เพ่อืรกัษาสมดลุนำ้และอุณหภมูิของรางกาย SebaceousGland(ตอมไขมัน)ทำหนาท่ใีนการหลั่งsebumออกมาตามรูขมุขน เพอ่ืใหความชุมชนื้แกผิวหนงัเพอ่ืการกนันำ้และปองกันแบคทีเรียซงึ่ตอมไขมนัน้พีบ ทกุสวนยกเวนฝามอืและฝาเทาครบั

อนุพนัธผวิหนงั นอกจากผิวหนงัสวนตางๆแลวยงัมอีวยัวะอืน่ๆทเ่ีกี่ยวของกับผวิหนงัอกีไดแกเลบ็ ผมหรือขนตอมเหง่ือตอมนํามันดงัรายละเอยีดตอไปน้ี 1.เล็บ(Nail) เล็บเปนอวยัวะท่เีปลย่ีนแปลงมาจากหนังกําพรา พบไดบรเิวณปลายน้วิของคนและสัตวเล้ยีงลกูดวยนม ทาํหนาทีป่องกนัปลายนวิ้และชวยในการหยิบจบั แกะเกาและขวนเลบ็มีลกัษณะแขง็และใสมองเห็นสี ของเลือดใตเล็บเปนสีชมพูประกอบดวยสวนตางๆ ไดแก https://supitchajeep.wixsite.com/nails-nourished/blank-2 1ปลายเลบ็(Freeedge)คอืสวนทย่ีน่ืพนนวิ้ออกไป 2ตวัเล็บ(Nailplate)คอืสวนของปลายเลบ็ทอี่ยปูลายนวิ้มีลกัษณะเปนแผนบางๆรูปตัวย(ูU) สชีมพอูอนๆ 3ฐานเลบ็(Nailbed)คอืสวนของผิวหนังทอี่ยูใตเลบ็ 4รากเลบ็(Nailroot)คือสวนท่อียบูรเิวณโคนเลบ็อยใูตผวิหนังซ่งึเลบ็จะงอกออกมาจากรากเลบ็ 2.ตอมน้ำามัน(Sebaceousgland) ตอมน้ำมนัจะอยทู่ชีัน้ของหนังแทซึ่งมีอยทูั่วรางกายยกเวนฝามอืและฝาเทามมีากท่ผีิวหนงั ของศีรษะและหนาทําหนาทข่ีับสารคลายนาํมันเรยีกวาซีบมั(Sebum)มลีกัษณะออนนมุ และลืน่ชวยใหผมหรอืขนไมแหงชวยหลอลนื่หนังกําพราปองกันผิวแหงปองกนัการสูญเสีย นำ้ออกจากรางกายตอมนํามนัสวนใหญจะมีทอเปดเขาดานขางของรากขนแตกม็บีางแหงทม่ีี ทอเปดออกสูผิวหนังโดยตรงเชนริมฝปากอวัยวะเพศบนจมกูเปนตนกรณีท่ทีอเกิดการอดุตัน หรือเกิดการอักเสบนาํมันจะออกไมไดทําใหเกดิสิว(Acne)เนื่องจากไขมันเปนอาหารของ แบคทเีรียบางชนิดจึงทาํใหเกิดเปนตมุหนองได

3.ตอมเหงอื่(Sweatgland) ตอมเหงอ่ืมลีักษณะปนทอยาวทอดผานหนังกาํพราลงไปถงึสวนของหนงัแทตอนลางของ ทอเปนสวนของตอมซึง่มีลักษณะเปนทอขดกันเปนวงไปมาเหมือนกลjุมดาย ทําหนาท่ีขับเหงือ่สวนตอนบนของทอมีหนาที่นาํเหงอื่ออกท่ผีวิหนงัตอมเหงอื่พบไดทว่ัไป ของรางกายบริเวณทม่ีตีอมเหง่อืจํานวนมากไดแกรักแรฝามือและฝาเทาสวนบริเวณท่ี ไมมีตอมเหงอ่ืไดแกริมฝปากสวนภายในของใบหูบริเวณเลบ็เปนตน เหงื่อ(Sweat)มสีวนประกอบสารตางๆคือน้ำโซเดยีมคลอไรดยเูรีย(Urea) ยูรคิแอซดิ(Uricacid)และเครอาตินนิ(Creatinine)มฤีทธิเ์ปนกรดตอมเหง่อืสามารถ กรองเอาของทร่ีางกายขบัออกมาเปนเหง่ือท้ังยงัชวยยับยั้งการเจรญิเติบโตของเชอื้โรค ทีจ่ะผานเขาไปใตผิวหนงัตอมเหงอ่ืสามารถเปลยี่นแปลงรปูไดเพ่อืประโยชน สําหรับการทําหนาทปี่องกันอนัตรายตางๆใหแกรางกายไดแกตอมสําหรบัสรางขี้หู ตอมสรางขีต้าเปนตน 4.ขน(Hair) ผมหรอืขนเกดิจากเซลลของผวิหนงัช้นั หนงักาํพรางอกลกึลงไปในช้ันของหนงัแท สวนท่ีโผลพนขึ้นมาอยูเหนือผวิหนังเรยีก กานขน(Hairshaft)สวนท่ีอยใูนแองใต ผวิหนงัเรยีกรากขน(Hairroot)ตอนลาง ของรากขนเปนรปูกระเปาะมีหนงัแทย่นื มาอยูเรยีกวาแฮรพะพลิลา(Hairpapilla) ซ่งึมปีลายประสาทและหลอดเลอืดมาเลยี้ง จาํนวนมากทรี่ากขนมีปลอกหุม2ชน้ั เรยีกวาขมุขน(Hairfollicle)ในแอง ของขมุขนจะมทีอของตอมนํามัน (Sebaceousgland)หลายทอมาเปน ออกขนแตละเสนมีกลามเนื้อเรียบ (Arrectorpilimuscle)มายึดโดยปลายขาง http://topicstock.pantip.com/woman/topicstock/2010/03/Q9029080/Q9029080.htmlหน่ึงติดอยูกบัโคนขนเมือ่กลามเน้อืน้ีหดตวั จะดึงโคนขนเขามาใหขนต้งัขนึ้เรยีกวา“ขนลกุ”