เอกสารประกอบการสัมมนาวิชาการทางสังคมสงเคราะห์

สัมนาวิชาการทางสังคมสงเคราะห์ จัดทำโดย นักศึกษาหลักสูตรสังคมสงเคราะห์ศาสตรบัณฑิต ชั้นปีที่ 4 ปีการศึกษา 2566 คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานี

สะพานเชื่อม \" Toxic fam ily ความสัมพันธ์ในบ้าน กับคนต่างวัยที่ไม่เข้าใจกัน \" 01 หลักการและเหตุผล 03 วัตถุประสงค์และผลที่คาดว่าจะได้รับ 04 Generation Gap เป็นเหตุ? 05 \"Toxic Family\" ส่งผลต่อจิตใจเด็กๆ อย่างไร 07 พฤติกรรมแบบไหนที่ไม่ดีต่อใจคนในครอบครัว 08 รับมืออย่างไรเมื่อครอบครัวไม่ใช่Safezone 09 ผลสำรวจ10คำพูดที่‘อยากได้ยิน’ และ ‘ไม่อยากได้ยิน’ จากคนในครอบครัว 10 แนะนำวิทยากรและคณะผู้จัดทำ

01สัมมนาวิชาการทางสังคมสงเคราะห์ สัมมนาวิชาการทางสังคมสงเคราะห์ สะพานเชื่อม \" Toxic fam ily ความสัมพันธ์ในบ้าน กับคนต่างวัยที่ไม่เข้าใจกัน \" สมาคมจิตแพทย์แห่งประเทศไทย ได้อธิบายความหมายของ Toxic ไว้ว่า คือ การมี พฤติกรรมที่ทำให้อีกฝ่ายในความสัมพันธ์ เกิดความลำบากใจ อึดอัด หรือมีความรู้สึกทางลบ สาเหตุที่คน ๆ หนึ่ง Toxic ใส่คนอื่น ส่วนหนึ่งมาจากการที่เขาพยายามจัดการกับความเครียด หรือ บาดแผลในจิตใจ ที่เรียกว่า ทรอม่า (trauma) ของตนเอง ซึ่งเบื้องหลังอาจจะมาจากปมในจิตใจ ของเขา เช่น พ่อแม่ทำงานหนัก ทำให้ในวัยเด็กไม่เคยได้รับการตอบสนองในเวลาที่ต้องการ เมื่อมี คนที่ตอบสนองเขา เขาเลยรู้สึกว่าเขาสามารถเรียกร้องจากคน ๆ นี้ได้ ซึ่งบางครั้งก็มากเกินไปจน กลายเป็นสถานการณ์ Toxic ใส่อีกฝ่าย โดยกรอบแนวคิดเชิงนิเวศวิทยา สามารถนำมาอธิบายและสะท้อนให้เห็นความรุนแรงหลาก หลายมิติที่แฝงอยู่ในโครงสร้างทางสังคมแทบทุกระดับ เช่น ในสังคมไทยปัจจุบันที่พบว่า เด็กใน ช่วง 6 ปีแรกเติบโตมาในภาวการณ์ที่ไม่เหมาะสม ได้รับประสบการณ์ที่เลวร้าย พ่อแม่ตีกัน ติดคุก ติดยา แตกแยก พ่อแม่เลี้ยงดูไม่เหมาะสม ทำร้ายทางอารมณ์ ทำร้ายร่างกาย และทำร้ายทางเพศ รวมทั้งถูกกระตุ้นด้วยเทคโนโลยีที่ไม่เหมาะสม จนก่อให้เกิดระดับความเครียดเป็นพิษ หรือ Toxic Stress เด็กเหล่านี้จะได้รับผลกระทบ โดยเติบโตมามีพัฒนาการที่ล่าช้า มีพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสม จนกลายเป็นปัญหาสังคม โดยสถานการณ์ดังกล่าว สามารถสะท้อนการทำงานของสถาบันพื้นฐานอย่างสถาบัน ครอบครัวที่มีอิทธิพลในการกำหนดทัศนคติและพฤติกรรมของสมาชิกในสังคมทั้งสิ้น รวมถึงช่อง ว่างระหว่างระวัย (Generation Gap) ที่ส่งผลให้เกิด Toxic Family โดยจะเกิดขึ้นในลักษณะ ความสัมพันธ์ที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพและความสุขของคนในครอบครัว เช่น พ่อแม่สร้างความ กดดันแก่ลูก ใช้คำพูดหยาบคายและทำร้ายจิตใจลูก อาจทำให้คนในความสัมพันธ์เปลี่ยนแปลงไป ในทางลบ ซึ่งทั่วไปแล้วครอบครัวที่มีพฤติกรรมเป็นพิษ มักถ่ายทอดพฤติกรรมเชิงลบเหล่านั้นรุ่นสู่ รุ่นโดยไม่รู้ตัว ในภาษาอังกฤษจึงมักพบคำว่า Toxic Family Dynamics นั่นคือการถ่ายทอดความ เป็นพิษในครอบครัวต่อไปเรื่อย ๆ ถือเป็นตัวแปรสำคัญที่ส่งผลโดยตรงต่อทัศนคติและพฤติกรรมที่ รุนแรงต่อตนเอง (self-directed violence) ต่อผู้อื่น (interpersonal violence) หรือต่อสังคม (collective violence) ต่อไป

02สัมมนาวิชาการทางสังคมสงเคราะห์ จะเห็นได้ว่า ปัญหาความรุนแรงในครอบครัวเป็นปัญหาใหญ่ของสังคมไทยมานาน ซึ่งวิธีการแก้ไข นั้น มีความละเอียดอ่อนซับซ้อนเกี่ยวพันกับบุคคลใกล้ชิด และต้องคำนึงถึงการรักษาความสัมพันธ์อันดีใน ครอบครัว ศูนย์จัดการความรู้ความรุนแรงในครอบครัว คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี ได้ สำรวจ “ความรุนแรงในครอบครัวไทย ปี พ.ศ. 2560” พบว่า ความรุนแรงอันดับหนึ่ง คือ ความรุนแรง ทางจิตใจ 32.3% ความรุนแรงทางร่างกาย 9.9% และความรุนแรงทางเพศ 4.5% ตามลำดับ ทั้งนี้ ความ รุนแรงทางจิตใจที่เป็นปัญหาอันดับหนึ่งนั้น มีสาเหตุมาจาก “คำพูด” หรือที่เรียกว่า “การทำร้ายทาง จิตใจด้วยวาจา” ซึ่งเป็นการแสดงออกในลักษณะการใช้คำพูดเชิงลบ หรือคำพูดที่เป็นพิษต่อสมาชิกใน ครอบครัว อันส่งผลให้อีกฝ่ายรู้สึกแย่หรืออับอาย นอกจากนี้ ในปี 2560 กรมกิจการสตรีและสถาบันครอบครัว ได้มีการสำรวจ \"10 คำดีที่อยากได้ยินจาก คนในครอบครัว\" โดยผลสำรวจพบว่า คำพูดที่อยากได้ยินจากคนในครอบครัวดังกล่าว เป็นคำพูดที่สร้างความ รู้สึกเชิงบวก เช่น เหนื่อยไหม รักนะ ขอบคุณ ฯลฯ เมื่อผู้ฟังได้ยินคำพูดดังกล่าวแล้ว จะเกิดความรู้สึกดีหรือ พึงพอใจ อีกทั้งยังสามารถเป็นแรงผลักดันหรือกำลังใจให้ผู้ฟัง ทำให้เขาไม่รู้สึกโดดเดี่ยว รวมทั้งมีการสำรวจ “10 คำร้ายที่ไม่อยากได้ยินจากคนในครอบครัว” ซึ่งส่งผลให้ผู้ฟังเกิดความรู้สึกเชิงลบ เช่น น่ารำคาญ ดูลูก บ้านอื่นสิ น่าเบื่อ ฯลฯ คำเหล่านี้สามารถสร้างแรงกดดันแก่ผู้ฟัง หากผู้ฟังโดนกระทำซ้ำหรือรับฟังคำพูดเชิง ลบสะสมเป็นเวลานานอาจก่อให้เกิดปมในใจและส่งผลต่อพฤติกรรมที่ไม่ดี เช่น ทำร้ายร่างกายตนเองหรือ เผชิญกับปัญหาโรคซึมเศร้าได้ในที่สุด ดังนั้น ประเด็นข้างต้นจึงเป็นประเด็นศึกษาที่มีความน่าสนใจและเกิดขึ้นจริงในสังคมไทย โดยเฉพาะ สถาบันครอบครัว ซึ่งเป็นสถาบันพื้นฐานของสังคม เป็นรากฐานที่สำคัญของการพัฒนาคนและสังคม สำหรับ คนที่เติบโตมากับ Toxic Family หรือครอบครัวที่ผู้ใหญ่ในบ้านมีพฤติกรรมเป็นพิษ ในขณะที่ต่างคนต่างใช้ ชีวิต ความวุ่นวายและหน้าที่ความรับผิดชอบต่างๆ อาจทำให้ผู้ใหญ่หลายคนลืมไปว่า ทุกการกระทำและคำ พูดของเรานั้น ล้วนส่งผลกระทบต่อคนใกล้ตัวในแง่ใดแง่หนึ่งเสมอ หากเรามีความคิดและทัศนคติเชิงลบอยู่ ตลอดเวลา ก็เป็นไปได้ว่าเราจะแสดงพฤติกรรมเชิงลบที่ส่งผลกระทบต่อสมาชิกในครอบครัว โดยเฉพาะเด็ก และพฤติกรรมเชิงลบที่ต่อเนื่องยาวนาน อาจเป็นสาเหตุของครอบครัวเป็นพิษที่ส่งผลกระทบต่อเด็ก ๆ ใน ระยะยาว คณะผู้จัดได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของปัญหาดังกล่าว จึงจัดสัมมนาให้ความรู้ในประเด็น ช่องว่าง ระหว่างวัยที่ทำให้เกิดสถานการณ์ Toxic Family ในสังคมไทย ทั้งนี้เพื่อเป็นประโยชน์แก่ผู้เข้าร่วมและสร้าง ความตระหนักต่อผลกระทบจากสถานการณ์ Toxic Family ที่เกิดขึ้น รวมทั้งสามารถหาแนวทางในการ จัดการสถานการณ์ Toxic ที่เกิดขึ้นในครอบครัวได้

03สัมมนาวิชาการทางสังคมสงเคราะห์ วัตถุประสงค์ 1. เพื่อให้ผู้เข้าร่วมสัมมนาเห็นถึงความสำคัญและตระหนักถึง Toxic Family ที่เกิดขึ้นในสังคม 2. เพื่อสามารถทราบถึงวิธีการรับมือกับสถานการณ์ Toxic Family 3. เพื่อเปิดพื้นที่แลกเปลี่ยนความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับการ Toxic Family ผลที่คาดว่าจะได้รับ 1. ผู้เข้าร่วมสัมมนาได้รับความรู้ความเข้าใจและตระหนักถึงประเด็น Toxic family 2. ผู้เข้าร่วมสัมมนาได้เรียนรู้วิธีการรับมือสถานการณ์ Toxic family ในรูปเเบบต่างๆได้ อย่างเหมาะสม 3. ผู้เข้าร่วมสัมมนาได้มีส่วนร่วมพูดคุยแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับวิทยากร 4. ผู้เข้าร่วมสัมมนา สามารถนำสิ่งที่ได้เรียนรู้ไปประยุกต์ใช้ในการทำงานร่วมกับเด็กที่ เผชิญกับสถานการณ์ Toxic family ได้

สัมมนาวิชาการทางสังคมสงเคราะห์ 04 Generation Gap เป็นเหตุ? ความแตกต่างของคนแต่ละรุ่นน่าจะเป็นหนึ่งในสาเหตุที่ทำให้เกิดความขัดแย้งกัน ระหว่างสมาชิกในครอบครัว Baby Boomer มักให้ความสำคัญกับการสร้างครอบครัว และการคงไว้ซึ่งขนบธรรมเนียม คน Gen X มักมองไปยังการสร้างความมั่นคงทางการเงิน แต่สำหรับ Gen Y แล้วโดยมากมักแสวงหาหนทางในการสร้างความเปลี่ยนแปลงทาง สังคม และ Gen Z คือรุ่นที่มักถูกมองว่าเป็นรุ่นที่เกิดและเติบโตขึ้นมาพร้อมกับเทคโนโลยี ที่พัฒนาอย่างก้าวกระโดด ทำให้มีพื้นที่ในการค้นหาความต้องการของตัวเองมากกว่าและ ตื่นรู้เรื่องความเป็นปัจเจกของตัวเองรวดเร็วกว่ารุ่นไหน ๆ และถ้าเราลองจับคู่ว่าโดยมาก แล้ว Baby Boomer มักมีลูกเป็นคน Gen Y และคน Gen X มักมีลูกเป็นคน Gen Z ก็ไม่ยากอะไรที่จะคาดเดาว่าการนำคนต่างรุ่นเหล่านี้อยู่ร่วมกันอาจก่อให้เกิดความไม่ลง รอยต่อกันในระดับแนวคิดพื้นฐานไปจนการใช้ชีวิต ตัวอย่างที่อาจเป็นจุดเริ่มต้นของความ ขัดแย้งที่กลายเป็นความ Toxic นี้ได้คือมุมมองต่อวัยและความเคารพ ในขณะที่ Baby Boomer อาจเชื่อในความเคารพต่อคนอายุมากกว่าไม่ว่าจะในกรณีใด อาจจะเพราะ ประสบการณ์ที่พวกเขาผ่านมา แต่ Gen Y และ Z อาจมองว่าคนทุกวัยควรอยู่ในระดับ เดียวกัน และต้องการให้ผู้ใหญ่อยู่ในตำแหน่งที่จับต้องได้มากกว่าคนที่อยู่เหนือกว่า หรือ คน Gen X อาจมองว่าลูกต้องสืบทอดและสานต่อกิจการที่พวกเขาทำมาตลอดชีวิต แต่ คนรุ่นหลังจากนั้นอาจต้องการทำงานตามความฝันและความถนัดของตัวเองมากกว่า

\"Toxic Family\" 05สัมมนาวิชาการทางสังคมสงเคราะห์ ส่งผลต่อจิตใจเด็ก ๆ อย่างไร ครอบครัวที่เป็นพิษ ส่งผลกระทบต่อเด็ก ๆ หลายด้านแตกต่างกันไป สำหรับผล กระทบ ระยะสั้นที่เห็นได้ทันที คือ เด็ก ๆ มักไม่สดใส ไม่มีความสุข บางคนอาจวิตกกังวลตลอดเวลา เด็ก บางคนที่ไม่เห็นคุณค่าในตัวเอง มักเปลี่ยนตัวเองตามกลุ่มเพื่อนเพื่อให้ได้รับการยอมรับ โดยที่ไม่รู้ว่า จริงๆ แล้วตัวเองชอบอะไร หรืออยากทำอะไร นอกจากนี้ ผลกระทบของการเติบโตขึ้นมาใน Toxic Family ที่อาจติดตัวไปจนถึงวัยผู้ใหญ่ เป็นปัญหาพฤติกรรมระยะยาวที่ยากจะแก้ไข ได้แก่ การไม่เห็นคุณค่าในตัวเอง และขาดความเห็น อกเห็นใจผู้อื่น มีปัญหาในการรับมือกับผู้ที่มีอำนาจมากกว่า เช่น หวาดกลัว หรือต่อต้านมากเกินไป อ่อนไหวต่อคำวิพากษ์วิจารณ์ และมักตอบโต้ด้วยความโกรธ ต้องให้คนอื่นแสดงการยอมรับตลอด เวลามักตกอยู่ในความสัมพันธ์ที่เป็นพิษโดยไม่รู้ตัว เช่น มีคนรักเป็นจอมบงการ หรือถูกเพื่อนสนิท เอาเปรียบ ขาดความรับผิดชอบที่จะแก้ปัญหาต่าง ๆ ด้วยตนเอง รู้สึกผิดที่จะแสดงความเห็นอก เห็นใจต่อตัวเอง รู้สึกว่าตัวเองไม่มีความหวังและไม่มีประโยชน์ กลัวถูกทิ้งหรือกลัวถูกปฏิเสธโดย ไม่มีเหตุผล มีปัญหาเรื่องการเชื่อใจคนอื่น ๆ ปัญหาระยะยาวอีกประการที่น่ากังวล สำหรับเด็กที่ เติบโตมาใน Toxic Family ก็คือ ความเจ็บป่วยทั้งทางร่างกายและจิตใจ ซึ่งการเจ็บป่วยทางกาย เกิดขึ้นได้เนื่องจากความเครียดระยะยาวส่งผลให้การทำงานของสมองเปลี่ยนไป เพิ่มความเสี่ยงต่อ การเป็นโรค เช่น เบาหวาน มะเร็ง หรือโรคหัวใจ ขณะที่โรคทางใจนั้นก็พบได้ง่ายในเด็กที่เติบโตมา กับ Toxic Family เช่น โรคเครียด โรคซึมเศร้า รวมทั้งยังมีโอกาสสูงที่จะมีพฤติกรรมต่อต้านสังคม (Antisocial) อีกด้วย

06สัมมนาวิชาการทางสังคมสงเคราะห์ แต่ Generation Gap เป็นอย่างเดียวที่ทำให้เกิดความ Toxic ในครอบครัวหรือเปล่า? ถ้าเป็น อย่างนั้นแล้วทำไมการดีลกับผู้ใหญ่หรือเด็กในและนอกครอบครัวถึงให้ความรู้สึกแตกต่างกัน? เพราะมิติและความต้องการในความสัมพันธ์จากครอบครัวนั้นแตกต่างออกไปจากความสัมพันธ์ แบบอื่น ๆ ในความต้องการของหลายคน บ้านควรเป็นเซฟโซนจากโลกภายนอกที่เหนื่อยหน่าย ในขณะ ที่หลาย ๆ คนมองว่าความสัมพันธ์ครอบครัวเกี่ยวข้องกับความใกล้ชิด หรือบางคนมองว่าคือที่ที่พวกเขา สามารถหาที่พึ่งพิงได้เมื่อแก่เฒ่า เมื่อมุมมองและความคาดหวังเหล่านั้นชนกันก็อาจนำไปสู่ความขัดแย้ง และความรู้สึกไม่พึงประสงค์ มิติเหล่านี้ยิ่งซับซ้อนขึ้นไปเมื่อเราพูดถึงบางวัฒนธรรมที่มีลำดับชั้นในสายเลือด คนที่เกิดจาก ลูกชายคนโตมีลำดับชั้นสูงที่สุดในบ้านสามารถสร้างความขัดแย้งภายในระหว่างคนในรุ่นเดียวกันได้อีก ต่างหาก ฉะนั้นไม่ใช่เพียงช่องว่างระหว่างวัยเป็นเหตุเท่านั้น นาตาลี แฟรงก์ (Natalie Frank) นักเขียนและนักวิชาการด้านจิตวิทยาจากมหาวิทยาลัย จอร์จวอชิงตัน เขียนเกี่ยวกับผลของการอยู่ในความสัมพันธ์ที่เป็นพิษว่ามันสามารถส่งผลลบต่อลูกไป จนการใช้ชีวิตผู้ใหญ่และความสัมพันธ์ในอนาคตอีกด้วย ทั้งความรู้สึกไม่เติมเต็มในตัวเอง สละความ เป็นตัวเองเพื่อเป็นในสิ่งที่คนอื่นต้องการ ไม่มั่นใจในตัวเอง ไม่ยืดหยุ่น และคิดว่าการถูกปฏิบัติไม่ดี จากคนอื่นเป็นเรื่องปกติ ซึ่งสามารถทำให้เราตกอยู่ในความสัมพันธ์เป็นพิษอื่น ๆ ในอนาคตโดยไม่รู้ตัว แหล่งอ้างอิง

07สัมมนาวิชาการทางสังคมสงเคราะห์ พฤติกรรมแบบไหน ที่ไม่ดีต่อใจคนในครอบครัว? ไม่ฟังใคร การเอาตัวเองเป็นที่ตั้ง มองความต้องการของตัวเองเป็นหลัก และ ฉันใหญ่ ไม่สนว่าการกระทำของตัวเองจะส่งผลต่อความรู้สึกคนอื่นอย่างไร ที่สุด ผู้ปกครองมักจะบอกว่าเราต้องทำอะไร เมื่อไหร่ อย่างไร ควบคุม อยู่ตลอดเวลา โดยใช้เหตุผลว่าเป็นคนเลี้ยงดู ให้ค่าใช้จ่าย ทุกอย่าง และใช้อำนาจของการเป็นผู้ปกครอง เพื่อให้ลูกเดินตามเส้น ทางที่เขาต้องการ ใช้เหตุผล บางครั้งการใช้อารมณ์อาจมาในรูปแบบของการอารมณ์เสียจาก มากกว่า เรื่องอื่นมา แล้วมาระบายอารมณ์ใส่คนในครอบครัว ใช้คำพูด อารมณ์ ทำร้ายจิตใจ ไปจนถึงการใช้กำลัง ผู้ปกครองหรือคนในครอบครัวมักจะหาข้อบกพร่องและสิ่งที่เราต้อง ทำดีแค่ไหน ปรับปรุงเพื่อให้ถูกใจเขาอยู่เสมอ บางครั้งก็เปรียบเทียบกับคนอื่นที่ ทำได้ดีกว่า แม้ว่าเราจะทำเต็มที่แล้วก็ตาม ก็ไม่พอใจ โตแค่ไหนก็ มันมีเส้นบางๆ ระหว่างเป็นห่วงกับก้าวก่าย แม้ว่าเราจะโตเป็นผู้ใหญ่ ยังก้าวก่าย ดูแลตัวเองได้แล้ว ผู้ปกครองก็ยังเข้ามาวุ่นวายกับชีวิตส่วนตัว เช่น เรื่องส่วนตัว เข้ามาในห้องโดยไม่ขออนุญาต เช็คโทรศัพท์ ให้คำแนะนำ (กึ่ง บังคับ) แบบไม่สมเหตุสมผล แหล่งอ้างอิง

สัมมนาวิชาการทางสังคมสงเคราะห์ 08 รับมืออย่างไร เมื่อครอบครัวไม่ใช่ Safe Zone คิดวคิธีนรัใบนมืบอ้าล่นวหงหานเ้รืา่องก่ทอะนเลจะาถะูก ใช้เเหกตรุี้ผยลวกอรธิาบดาไยม่องั้นย่เาสตียอเบปกรีลยับบแบบ รเัลบยฟัวง่าเคสีนยงใจนาบก้าคนนคิใดนยบั้งาไนงกจับะไเดร้ารู้ไป สถานกาไรมณ่์ต่ไอม่ปดีากก็ตป่อลีคกำตัวออกมา พูดใหใ้นช้้คอวยาลมงสไงมบ่แสสยดบงทุอกาอกยา่รางใดๆ อย่สารทค้ํานางดพอูืถ้ยนูู่กกทับีบั่่ปน้คอํทางดอก่ัานนทตอัวแเลองะ คนในบ้านไม่ใช่ที่พึ่ง ก็ออกมา แหล่งอ้างอิง บางครั้งคนอื่นก็อาจปลอบโยน เราได้ดีกว่า

09สัมมนาวิชาการทางสังคมสงเคราะห์ ผลสำรวจ 10 คำพูดที่ ‘อยากได้ยิน’ และ ‘ไม่อยากได้ยิน’ จากคนในครอบครัว แหล่งอ้างอิง

10สัมมนาวิชาการทางสังคมสงเคราะห์ #stoptoxicfam #สร้างครอบครัวให้เป็นเซฟโซน #swpsuseminar2023

10สัมมนาวิชาการทางสังคมสงเคราะห์ #stoptoxicfam #สร้างครอบครัวให้เป็นเซฟโซน #swpsuseminar2023

















“ การที่จะสร้างคุณภาพของครอบครัวที่ดี หรือสร้างภูมิคุ้มกันที่เข้มแข็ง ส่วนหนึ่งที่สำคัญ คือ การยอมรับความแตกต่างซึ่งกันและกัน #stoptoxicfam #สร้างครอบครัวให้เป็นเซฟโซน #swpsuseminar2023