1. พลเมืองดิจิทัลและความฉลาดทางดิจิทัล

นางสาวพัชราภา ปัญญารัตน์ เลขที่27 ชั้นมธั ยมศึกษาปที ่ี 6/7

พลเมืองดิจิทัล หรือ Digital Citizens เป็นกระแสที่แพร่หลายไป ทั่วโลกนับตั้งแต่อินเตอร์เน็ตและเทคโนโลยีสารสนเทศได้เข้ามามี บทบาทในการดาเนินกิจกรรมด้านต่างๆ ในชีวิตประจาวัน ประเทศไทย ให้ความสาคัญกับเรื่องดังกล่าวอย่างจริงจังหลังจากที่รัฐบาลผลักดัน นโยบายเศรษฐกิจดิจิทัล (Digital Economy) เพื่อเสริมสร้างความ เข้มแข็งให้กับระบบเศรษฐกิจและเตรียมความพร้อมเข้าสู่ประชาคม อาเซียนในอนาคตอันใกล้นี้ในยุคปัจจุบันเทคโนโลยีสารสนเทศมีความ เกี่ยวข้องกับการใช้ชีวิตประจาวันอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้จึงมีความจาเป็น อย่างยิ่งที่ทุกคนควร เสริมสร้างศักยภาพการใช้เทคโนโลยีดังกล่าวอย่าง ชาญฉลาดและก้าวเข้าส่คู วามเปน็ พลเมอื งในยุคดจิ ิตอลไดอ้ ยา่ ง ภาคภมู ิ

การใชเ้ ทคโนโลยีสารสนเทศอย่างสม่าเสมอและมีประสิทธิภาพเป็นคุณลักษณะเบื้องต้นของ การเป็นพลเมืองในยุคดิจิทัลนอกจากนี้บุคคลผู้นั้นจะต้องมีทักษะและความรู้ที่หลากหลายใน การใช้อินเทอร์เน็ตผ่านอุปกรณ์และช่องทางการสื่อสารประเภทต่างๆ เช่น โซเชียลเนตเวิร์ก (Facebook, Twitter, Instagram, Line) และอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์รูปแบบใหม่ (แท็บเล็ต และมอื ถือสมาร์ทโฟน) เป็นต้น อย่างไรก็ตามมีผู้ตั้งข้อสังเกตว่าทักษะการใช้อินเทอร์เนตและ เทคโนโลยีสารสนเทศเพ่อื ประโยชน์ในการดารงชวี ติ ประจาวันไม่เพียงพอต่อคุณลักษณะของการ เป็นพลเมืองดิจิตอลที่สมบูรณ์ หากแต่บุคคลผู้นั้นจะต้องใช้เทคโนโลยีดังกล่าว ในทางที่จะ ก่อให้เกิดประโยชน์ต่อบุคคลอื่นและสังคม เช่น การเคารพสิทธิและหน้าที่ของผู้อื่นตลอดจน การใชเ้ ทคโนโลยีเพื่อสอ่ื สารกับภาครฐั และภาคเอกชนเพื่อก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในทางที่ดี และถกู ตอ้ ง

พลเมืองดจิ ิตอลที่มีคุณลักษณะทดี่ ี (Good Digital Citizens) มีองค์ประกอบหลายประการ สรปุ ได้โดยยอ่ ดงั นี้ 1. การตระหนกั ถึงความสามารถในการเข้าถึงเทคโนโลยี สารสนเทศของผอู้ นื่ ผู้ใช้เทคโนโลยีสารสนเทศทุกคนควรตระหนักว่า บุคคลมีโอกาสในการเข้าถึงและมีศักยภาพใช้เทคโนโลยี สารสนเทศทีแ่ ตกตา่ งกัน พลเมอื งดิจิตอลที่ดีจึงไม่ควรเลือก ปฏิบัติและดูหมิ่นบุคคลผู้ขาดทักษะการใช้เทคโนโลยีฯ หากแต่จะต้องช่วยกันแสวงหามาตรการต่างๆเพื่อเสริมสร้าง ความเสมอภาคในการเข้าถึงเทคโนโลยีฯ อันจะทาให้สังคม และประเทศน้นั ๆ กา้ วเขา้ ส่ยู คุ ดิจติ อลไดอ้ ยา่ งภาคภมู ิ

2. การเป็นผปู้ ระกอบการและผู้บริโภคที่มีจริยธรรม เป็นที่ทราบกันโดยทั่วไปว่าเทคโนโลยีสารสนเทศได้ เปลี่ยนแปลงระบบตลาดแบบดั้งเดิม (Traditional Marketplace) ไปสู่ตลาดในระบบอิเลคทรอนิกส์ (Electronic-Marketplace) และ ไดร้ บั ความนิยมอย่างแพร่หลายดงั จะเหน็ ไดจ้ ากความหลายหลายของ ประเภทสินค้าที่สามารถซื้อหาได้ในระบบออนไลน์ ตลอดจนบริการ ประเภทต่างๆ ที่ผู้บริโภคสามารถทาธุรกรรมได้อย่างสะดวก พลเมืองยุคดิจิตอลจะต้องมีความซื่อสัตย์และมีศีลธรรมในการทา นิติกรรมและธุรกรรมทุกประเภทบนโลกออนไลน์ เช่น ไม่ซื้อขาย และทาธุรกรรมที่ผิดกฎหมาย เช่น การดาวน์โหลดสิ่งที่ขัดต่อ กฎหมาย ตลอดจนการใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีเพื่อหลอกลวง ผอู้ ่ืนให้ซื้อสนิ คา้ และบรกิ ารท่ีไมม่ คี ุณภาพ เปน็ ต้น

3. การเปน็ ผู้ส่งสารและรบั สารทมี่ ีมรรยาท รูปแบบการส่ือสารได้มกี ารพัฒนาและเปลี่ยนแปลงไปอย่างมากในช่วงศตวรรษที่ 21 ดัง จะเห็นได้จากรูปแบบการสื่อสารผ่านอินเตอร์เน็ตที่สะดวก รวดเร็วและมีความเชื่อมโยงทั่วโลก เช่น อีเมลล์และโซเชียลมีเดียหลากหลายประเภท ปัจจุบันมีผู้ใช้ข้อได้เปรียบของช่องทางการ ส่อื สารดังกล่าวอย่างไม่เหมาะสม เช่น การส่งสารที่ มีเจตนาหมิ่นประมาทผู้อื่นและการส่งสารที่มี เจตนาให้สังคมเกิดความแตกแยก ทั้งที่กระทาไปโดยเจตนาหรือรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ดังนั้น พลเมืองดิจิตอลที่ดีจะต้องมีมรรยาทและความรับผิดชอบต่อการกระทาของตนในโลกออนไลน์ หรือ ที่เรารู้จักกันดีในนามของ (Digital Etiquette) ที่จะเป็นเครื่องมือในการย้าเตือนสติ ตลอดจนการกระทาที่เหมาะสมในการส่อื สารทุกประเภทในยคุ ดจิ ติ อล

4. การเคารพต่อกฎหมายและกฎระเบยี บ ปัจจุบันการทาธุรกรรมและนิติกรรมทางอิเลคทรอนิกส์ อยู่ภายใต้บังคับของกฎหมายและกฎระเบียบว่าด้วยการทาธุรกรรม ทางอิเลคทรอนิกส์ซึ่งมีวัตถุประสงค์หลักในการป้องกันและ ปราบปรามการละเมิด ในรปู แบบต่างๆ ทมี่ ีลักษณะเป็นอาชญกรรม ทางอีเลคทรอนิกส์ เช่น การลักขโมยและการจารกรรมข้อมูล ประเภทตา่ งๆ เช่น ขอ้ มูลทางธรุ กิจและขอ้ มลู สว่ นบุคคล ตลอดจน มาตรการคุ้มครองเกี่ยวกับทรัพย์สินทางปัญญาในรูปแบบต่างๆ ดังนั้น พลเมืองยุคติจิตอลที่ดีจะต้องตระหนักและรับทราบถึง กฎหมายและกฎระเบียบดังกล่าว ตลอดจนมีความยับยั้งช่างใจต่อ การกระทาของตนทอี่ าจเปน็ การละเมิดสทิ ธิของบุคคลอ่นื

5. การใช้เทคโนโลยใี หม้ คี วามเหมาะสมและ ไม่ส่งผลเสยี ต่อสุขภาพ การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศทข่ี าดความเหมาะสมอาจส่งผลเสียต่อสุขภาพ โดยรวม เช่น ความเครยี ดตอ่ สขุ ภาพกายและสุขภาพจิตตลอดจนการก่อให้เกิดการ สูญเสียสัมพันธ์ภาพในสังคมได้ พลเมืองยุคดิจิตอลจะต้องควบคุมการใช้อุปกรณ์ อิเลคทรอนิกส์ให้มีความเหมาะสมเพ่อื ปอ้ งกนั มิให้เกิดอาการเสพติดต่อ สิ่งดังกล่าว จนเกิดผลเสียต่อสุขภาพโดยรวมได้ นอกจากนี้ การลดปริมาณการสื่อสารแบบ ออนไลน์มาเป็นรูปแบบการสื่อสารแบบดั้งเดิมในบางโอกาสจะก่อให้เกิดผลดีต่อ สมั พันธภาพของบคุ คลใกลช้ ดิ อีกด้วย 6. เรยี นรวู้ ิธีการเสรมิ สรา้ งความปลอดภยั ในการใช้เทคโนโลยี พลเมืองดิจิตอลนอกจากจะต้องเป็นผู้ที่มีทักษะในการใช้เทคโนโลยีอย่างมีประสิทธิภาพแล้ว จะต้องใฝ่รู้และให้ความสาคัญกับมาตรการเพื่อความปลอดภัยและการคุ้มครองข้อมูลส่วนบุคคลด้วย (Digital Security) เนื่องจากในยุคดิจิตอลนั้นผู้มีเจตนากระทาผิดและหลอกลวงสามารถใช้เทคโนโลยีที่มี ความทนั สมยั เพอ่ื หลอกลวงผูอ้ ืน่ ได้ง่ายกวา่ กระบวนการสื่อสารแบบดั้งเดิม วิธีการเสริมสร้างความปลอดภัย ในการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ ท่สี ามารถกระทาได้โดยงา่ ยมหี ลากหลายวธิ ี เชน่ การตดิ ต้งั ระบบปอ้ งกนั การจารกรรมและการทาลายข้อมูลให้กับอุปกรณ์การสื่อสารทุกประเภท ตลอดจนรู้เท่าทันต่อรูปแบบและ กลอุบายของอาชญากรอิเลคทรอนกิ สท์ มี่ ักมีการพัฒนารปู แบบของการกระทาผิดอย่เู สมอ

ความฉลาดทางดิจิทัล เป็นผลจากศึกษาและพัฒนา ของ DQ institute หน่วยงานที่เกิดจากความร่วมมือกันของ ภาครัฐและเอกชนทั่วโลกประสานงานร่วมกับ เวิลด์อีโคโนมิก ฟอรั่ม (World Economic Forum) ที่มุ่งมั่นให้เด็ก ๆ ทุก ประเทศได้รับการศึกษาด้านทักษะพลเมืองดิจิทัลที่มีคุณภาพ และใช้ชีวิตบนโลกออนไลน์อย่างปลอดภัยด้วยความก้าวหน้า ของเทคโนโลยีสมัยใหม่ ความฉลาดทางดิจิทัล เป็นกรอบ แนวคิดที่ครอบคลุมของความสามารถทางเทคนิคความรู้ความ เข้าใจและความคิดทางสังคมที่มีพื้นฐานอยู่ในค่านิยมทาง ศีลธรรมที่ช่วยให้บุคคลที่จะเผชิญกับความท้าทายทางดิจิทัล ความฉลาดทางดิจิทัล มีสามระดับ 8 ด้าน และ 24 สมรรถนะ ที่ประกอบด้วย ความรู้ ทักษะ ทัศนคติและค่านิยม โดย บทความนี้จะกล่าวถึงทักษะ 8 ด้านของความฉลาดดิจิทัลใน ระดับพลเมืองดิจิทัล ซึ่งเป็นความสามารถในการใช้เทคโนโลยี ดิจิทัลและสื่อในรูปแบบที่ปลอดภัยรับผิดชอบ และมีจริยธรรม ดงั น้ี

เอกลักษณ์พลเมืองดิจิทัล เป็นความสามารถสร้างและบริหารจัดการอัตลักษณ์ที่ดี ของตนเองไว้ได้อย่างดีทั้งในโลกออนไลน์และโลกความจริงอัตลักษณ์ที่ดีคือ การที่ผู้ใช้สื่อ ดิจิทัลสร้างภาพลักษณ์ในโลกออนไลน์ของตนเองในแง่บวก ทั้งความคิดความรู้สึก และการ กระทา โดยมีวิจารณญาณในการรับส่งข่าวสารและแสดงความคิดเห็น มีความเห็นอกเห็นใจผู้ ร่วมใช้งานในสังคมออนไลน์ และร้จู ักรับผิดชอบตอ่ การกระทา ไมก่ ระทาการท่ผี ิดกฎหมายและ จริยธรรมในโลกออนไลน์ เช่น การละเมิดลิขสิทธิ์ การกลั่นแกล้งหรือการใช้วาจาที่สร้างความ เกลียดชังผูอ้ ่นื ทางสอ่ื ออนไลน์ การบริหารจัดการเวลาบนโลกดิจิทัล เป็นความสามารถควบคุมตนเอง ความสามารถในการจัดสรรเวลาในการ ใชง้ านอุปกรณ์ดิจิทัลและอุปกรณ์เทคโนโลยี ไดอ้ ยา่ งมปี ระสิทธิภาพ รวมถงึ การใช้งานสือ่ สงั คม (Social Media) และเกม ออนไลน์ (Online Games) ด้วยความรับผดิ ชอบตอ่ ตนเอง สามารถบรหิ ารเวลาทใี่ ช้อุปกรณ์ยุค ดิจิทัล รวมไปถึงการควบคุมเพื่อให้เกิดสมดุลระหว่างโลกออนไลน์ และโลกความ เป็นจริง อีกทั้งตระหนักถึงอันตราย และสุขภาพจากการใช้เวลาหน้าจอนานเกินไป และผลเสียของการเสพตดิ สอ่ื ดจิ ิทัล

การจัดการการกลั่นแกล้งบนไซเบอร์ เป็นความสามารถในการป้องกันตนเอง การมี ภมู คิ ้มุ กนั ในการรับมือและจัดการกับ สถานการณ์การกลั่นแกล้งบนอินเทอร์เน็ตได้อย่างชาญ ฉลาด การใช้อินเทอร์เน็ตเป็นเครื่องมือหรือช่องทางเพื่อก่อให้เกิดการคุกคามล่อลวงและการ กลั่นแกล้งบนโลกอินเทอร์เน็ตและสื่อสังคมออนไลน์ โดยกลุ่มเป้าหมายมักจะเป็นกลุ่มเด็ก จนถึง เด็กวัยรุ่น การกลั่นแกล้งบนโลกไซเบอร์คล้ายกันกับการกลั่นแกล้งในรูปแบบอื่น หากแต่การกลั่นแกล้งประเภทนี้จะกระทาผ่านสื่อออนไลน์หรือสื่อดิจิทัล เช่น การส่งข้อความ ทางโทรศัพท์ ผู้กลั่นแกล้งอาจจะเป็นเพื่อนร่วมชั้น คนรู้จักในสื่อสังคมออนไลน์ หรืออาจจะ เป็นคนแปลกหน้าก็ได้ แต่ส่วนใหญ่ผู้ที่กระทาจะรู้จักผู้ที่ถูกกลั่นแกล้งรูปแบบของการกลั่น แกลง้ มักจะเป็นการวา่ รา้ ย ใสค่ วาม ขทู่ าร้าย หรือใช้ถ้อยคาหยาบคาย การคุกคามทางเพศผ่าน สื่อออนไลน์ การแอบอ้างตัวตนของผู้อื่น การแบล็กเมล์ การหลอกลวง การสร้างกลุ่มใน โซเชียลเพื่อโจมตโี ดยเฉพาะ การจัดการความปลอดภยั บนระบบเครือข่าย เป็นความสามารถในการสารวจ ตรวจสอบ การป้องกัน และ การรักษาความปลอดภัยของ ข้อมูลในระบบเครอื ข่าย ป้องกนั ขอ้ มูลด้วยการสร้างระบบความปลอดภัยที่เข้มแข็ง และป้องกันการโจรกรรม ข้อมูลหรอื การถกู โจมตอี อนไลนไ์ ด้ มที ักษะในการรักษาความปลอดภัยของตนเองในโลกออนไลน์การรักษา ความปลอดภัยของตนเองในโลกไซเบอร์ คือการปกป้องอุปกรณ์ดิจิทัลข้อมูลที่จัดเก็บและข้อมูลส่วนตัว ไมใ่ หเ้ สยี หาย สูญหาย หรอื ถูกโจรกรรมจากผไู้ ม่หวังดใี นโลกไซเบอร์

การจัดการความเป็นส่วนตัว เป็นความสามารถในการจัดการกับความเป็นส่วนตัวของ ตนเองและของผูอ้ น่ื การใชข้ อ้ มูลออนไลน์ร่วมกัน การแบ่งปันผ่านสื่อดิจิทัล ซึ่งรวมถึงการบริหาร จดั การ รู้จักป้องกันข้อมูลส่วนบุคคลของตนเอง เช่น การแชร์ข้อมูลต่าง ๆ ด้วยเครื่องมือดิจิทัล การขโมยข้อมูลอตั ลักษณ์ เป็นต้น โดยตอ้ งมีความสามารถในการฝึกฝนใช้เครื่องมือ หรือวิธีการ ในการป้องกันขอ้ มูลตนเองได้เป็นอย่างดี รวมไปถึงปกปิดการสืบค้นข้อมูลต่างๆ ในเว็บไซต์ เพื่อ รักษาความเป็นส่วนตัวความเป็นส่วนตัวในโลกออนไลน์ คือสิทธิการปกป้องข้อมูลความส่วนตัว ในโลกออนไลน์ของผู้ใช้งานที่บุคคลหรือการบริหารจัดการข้อมูลส่วนตัว รวมถึงการใช้ดุลยพินิจ ปกปอ้ ง ขอ้ มลู ส่วนบคุ คลและขอ้ มลู ท่เี ป็นความลบั ของผู้อ่ืน การคิดอย่างมีวิจารณญาณ หมายถึง ความสามารถในการตัดสินของบคุ คลวา่ ควรเชือ่ ไม่ควรเชื่อ ควรทา หรือไม่ควรทาบนความคิดเชิงเหตุและผล มีความสามารถในการวิเคราะห์แยกแยะระหว่าง ข้อมลู ทถี่ กู ตอ้ งและข้อมลู ท่ผี ิด ข้อมูลที่มีเนื้อหาเป็นประโยชน์และข้อมูลที่เข้าข่ายอันตราย ข้อมูล ติดต่อทางออนไลน์ที่น่าตั้งข้อสงสัยและน่าเชื่อถือได้ เมื่อใช้อินเทอร์เน็ต ทราบว่าเนื้อหาใดมี ประโยชน์ รู้เท่าทันสื่อและสารสนเทศ สามารถวิเคราะห์และประเมิน ข้อมูลจากแหล่งข้อมูลที่ หลากหลายได้ เข้าใจรูปแบบการหลอกลวงต่าง ๆ ในสื่อดิจิทัล เช่น ข่าวปลอม เว็บไซต์ปลอม ภาพตดั ตอ่ ข้อมูลอันที่เท็จ เปน็ ต้น

ร่องรอยทางดิจิทัล เป็นความสามารถในการเข้าใจธรรมชาติของการใช้ชีวิตในโลกดิจิทัลว่า จะหลงเหลือร่องรอยข้อมูลทิ้งไว้เสมอ ร่องรอยทางดิจิทัล อาจจะส่งผลกระทบในชีวิตจริง ที่เกิดจาก ร่องรอยทางดิจิทัลเข้าใจผลลัพธ์ที่อาจเกิดขึ้น เพื่อนามาใช้ในการจัดการกับชีวิตบทโลกดิจิทัลด้วย ความรบั ผิดชอบ ข้อมูลรอ่ งรอยทางดิจิทัล เชน่ การลงทะเบียน อเี มล การโพสต์ข้อความหรือรูปภาพ ไฟล์งานต่าง ๆ เมอ่ื ถูกส่งเขา้ โลกอินเทอรเ์ นต็ แล้ว จะทง้ิ ร่องรอยข้อมูลสว่ นตัวของผู้ใช้งานไว้ ให้ผู้อื่น สามารถตดิ ตามได้ และจะเป็นข้อมลู ที่ระบุตัวบคุ คลได้อยา่ งง่ายดาย ความเห็นอกเหน็ ใจและสรา้ งสัมพันธภาพทด่ี ีกบั ผู้อ่ืนทางดจิ ิทลั เปน็ ความสามารถในการเข้าใจ ผู้อื่น การตอบสนองความต้องการของผู้อื่น การแสดง ความเห็นใจและการแสดงน้าใจต่อผู้อื่นบนโลก ดจิ ิทัลได้อย่างเหมาะสม มีปฏิสัมพันธ์อันดีต่อคนรอบข้าง ไม่ว่าพ่อแม่ ครู เพื่อนทั้งในโลกออนไลน์และใน ชีวิตจริง ไม่ด่วนตัดสินผู้อื่นจากข้อมูลออนไลน์แต่เพียงอย่างเดียว และจะเป็นกระบอกเสียงให้ผู้ที่ต้องการ ความชว่ ยเหลอื ในโลกออนไลน์ จะเห็นว่าความฉลาดดิจิทัลในระดับพลเมืองดิจิทัลเป็นทักษะที่สาคัญสาหรับนักเรียน และบุคคลทั่วไป ในการสื่อสารในโลกออนไลน์เป็นอย่างยิ่ง ทั้งเอกลักษณ์พลเมืองดิจิทัล การบริหารจัดการเวลาบนโลก ดิจิทลั การจดั การการกล่นั แกลง้ บนไซเบอร์ การจัดการความปลอดภัยบนระบบเครือข่าย การจัดการความ เปน็ ส่วนตัว การคิดอยา่ งมีวิจารณญาณ รอ่ งรอยทางดิจทิ ัล ความเหน็ อกเหน็ ใจและสรา้ งสมั พันธภาพที่ดีกับ ผอู้ ่ืนทางดจิ ิทลั หากบคุ คลมที กั ษะและความสามารถทั้ง 8 ประการจะทาให้บุคคลนั้นมีความสามารถในการ ใช้อินเทอร์เน็ตในการบริหารจัดการ ควบคุม กากับตน รู้ผิดรู้ถูก และรู้เท่าทัน เป็นบรรทัดฐานในการใช้ เทคโนโลยีดิจทิ ลั อยา่ งเหมาะสม เรยี นรูท้ จี่ ะใชเ้ ทคโนโลยีอยา่ งชาญฉลาด และปลอดภยั

สถาบันส่ือเด็กและเยาวชน. (2561). การจดั ทา Fact Sheet‘ความฉลาดทางดจิ ทิ ัล’ (Digital Intelligence : DQ) และการศกึ ษาการรงั แกกันบนโลกไซเบอรข์ องวัยรุ่น. กรงุ เทพมหานคร : สถาบันสอ่ื เดก็ และ เยาวชน Yuhyun Park. (2016). 8 digital skills we must teach our children. Retrieved March 8, 2017, https://www.weforum.org/agenda/2016/06/8-digital-skills-we-must-teach our-children Yuhyun Park. (2016). 8 digital life skills all children need - and a plan for teaching them. Retrieved Janury 22, 2019 from https://www.weforum.org/agenda/2016/09/8-digitallife-skills-all-children- need-and-a-plan-for-teaching- them?utm_content=buffer4422b&utm_medium=social&utm_source=facebook.com&utm_campaign=buff er. Project DQ. (2017). Digital Intelligence (DQ). Retrieved Janury 22, 2019 from https://www.projectdq.org สถาบันส่ือเดก็ และเยาวชน. (2561). ความฉลาดทางดจิ ติ อล (Digital Intelligence: DQ) และการศึกษาการ รังแกกนั บนโลกไซเบอรข์ องวยั รนุ่ . สบื ค้นเมอื่ 21 เมษายน 2562, จาก http://cclickthailand.com/contents/research/A2.-final.pdf. สถาบนั ส่อื เด็กและเยาวชน. (2562). การพัฒนาพลเมอื ง MILD จุดเน้นตามชว่ งวัย. สบื คน้ เม่อื 21 เมษายน 2562, จาก http://cclickthailand.com/ชุดความร้สู าหรับครู/ความรู้/การพัฒนาพลเมอื ง-midl-จุดเนน้ ตามชว่ ง วยั . ปณิตา วรรณพริ ุณ. (2560). “ความฉลาดทางงดจิ ิทลั ,” พฒั นาเทคนิคศึกษา. 29 (102), 12-20.