İÇİNDEKİLER EKİM 2021 www.ekonomidunya.com TEKNOLOJİ VE GELECEK 10 14 Genel Yayın Yönetmeni röportaj Fevzi Köfteoğlu DFDS Akdeniz İş Birimi Genel Yayın Yönetmen Yardımcısı Gelecegİ Anlamak 36 Pelin Sıngın Kuantum AMERİKAN RÜYASI Yazı İşleri Müdürü Bilgisayar Aslı Falay Çağı Başladı Haber Müdürü 18 Jale Yanılmaz röportaj 32 Kültür Sanat Özge Gürkan Yeni Çağda Ekonomi Muhasebe Müdürü İlker Sinan Görsel Yönetmen Ferhat GEDİK Editörler Batuhan Saçaklı Pelin Su Petek Kaan Kutsar Dagıtım Dünya EKO Yönetim Yeri Esentepe Mah. Büyükdere Cd. No. 175 Ferko Signature 84 34394 Şişli - İstanbul 0212 932 82 41 - 0531 955 27 96 0530 263 71 32 Baskı Erg Matbaacılık Kağıtçılık Reklam San. Litres yolu 2. Matbaacılar Sitesi 3. Kat F Blok No:3 1NF3 Topkapı - İstanbul Sertifika No : 44891 Ekonomi Dünya Dergisi imtiyaz Sahibi 3FFF Yayın Grubu’na aittir. Yazı, ve fotoğraflar tüm hakkı Ekonomi Dünya Dergisi’ne aittir. Yayımlanan ilanların sorumluluğu ilan sahibine aittir.
aktüel 14. EIF Dünya Enerji Kongresi ve Fuarı’na 52 ülkeden yatırımcı katılacak 14. EIF Dünya Enerji Kongresi ve Fuarı bu yıl 13-15 Ekim tarihlerinde Antalya ANFAŞ Uluslararası Kongre ve Fuar Merkezi’nde gerçekleşecek. Kongreye çok sayıda yerli ve yabancı katılımcının yoğun ilgi gösterdiği kaydedildi. 52 ülkeden yüzlerce yatırımcı pandemiye rağmen fuara katılım sağlayacak. Çeşitli ülkelerden gelen katılımcıların Türk şirketlerinin kendi ülkelerine enerji santrali kurmaları için anlaşma yapmak üzere fuara gelecekleri kaydedildi. EIF Enerji Kongresi ve Fuarı yönetimi Ticaret Bakanlığı ile yaptığı ortak çalışma ile gelen tüm heyetten aşı kartları ve PCR testleri istenecek.Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın destekleriyle düzenlenecek olan 14. EIF Dünya Enerji Kongresi ve Fuarı, bu yıl 13-15 Ekim tarihlerinde, Akkuyu Nükleer-Rosatom ana sponsorluğunda, Antalya ANFAŞ Uluslararası Kongre ve Fuar Merkezi’nde gerçekleşecek. Fuar kapsamında dünya çapında ilgiyle takip edilen kongreye enerji konusunda tüm dünyanın takip ettiği yerli ve yabancı 50’yi aşkın konuşmacı katılacak. Geniş tasarımlı stantlarda sektör temsilcileri tasarım ve teknoloji avantajları ile yeni nesil teknolojilerini sergileme imkanı bulacak. Yeşil enerji dönüşümünde “stratejik madencilik” öne çıkıyor Türkiye Madenciler Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Ali Emiroğlu, son yıllarda dünya genelinde temiz enerji dönüşümünün hızlandığını belirterek, “Tüm yenilenebilir enerji santralleri ile termik ve fosil yakıtlı santraller kıyaslandığında, yenilenebilir enerji santrallerinde 8 kat daha fazla maden kullanılması gerekiyor. Ayrıca elektrikli araçlarda da normal fosil yakıtlı araçlara göre 5 kat daha fazla maden kullanılıyor. Bu dönüşümde stratejik madencilik hayati öneme sahip.” dedi. Madenin kullanılmadığı tek bir sektör bulunmadığına işaret eden Emiroğlu, Paris Anlaşması çerçevesinde küresel sıcaklık artışını 1,5 ila 2 dereceyle sınırlandırma hedefini karşılayan senaryolara göre, yeşil dönüşümün önemli bileşenlerinden birinin de enerji sistemlerindeki temiz dönüşüm olacağını anımsattı. Emiroğlu, 1980’de dünya nüfusu 4,5 milyar iken bugün yaklaşık 8 milyar olduğunu, madenciliğe talebin de nüfus artışıyla doğru orantılı olarak artış gösterdiğini dile getirdi. Avrupa’nın kara kışı ve enerji enflasyonu Enerji fiyatlarındaki hızlı artışın, pandemiyle rekor seviyelere tırmanan enflasyonu daha da hızlandıracağı uyarıları yapılıyor. Enerji tüketiminin daha da artacağı kış sezonu arifesinde Avrupa ekonomilerinde etkili olmaya başlayan enerji krizi, üretim sektörlerine de yansımaya başladı. Fiyatlardaki yüksek oranlı artışlar, başta İngiltere olmak üzere enerji sektöründe iflasları gündeme getirdi. İlk aşamada gübre ve et üretimini doğrudan etkileyen krizin, gıda fiyatlarını daha da yukarı çekmesi bekleniyor. Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), hızlı artan enerji fiyatlarının ve tedarik zincirinde yaşanan darboğazların, 10 yılın zirvesindeki tüketici enflasyonunu daha da tırmandıracağı uyarısında bulundu. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) da Avrupa’ya doğalgaz arzını artırması için Rusya’ya çağrı yaptı. OECD dün yayımladığı OECD Ekonomik Görünüm raporunda hem 2021 hem de 2022’de daha önceki tahminlerinden çok daha güçlü fiyat artışları olacağını öngördü. 04 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
aktüel Türkiye’de yenilenebilir enerji yatırımları 66 milyar dolara ulaştı Yenilenebilir enerji santrallerinin toplam elektrik kapasitesi içindeki payı ağustos sonu itibarıyla yüzde 53,15’e yükseldi. Böylece sektördeki yatırımların ekonomik büyüklüğü 66 milyar doları buldu. Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) verilerinden derlenen bilgilere göre, Türkiye’nin elektrik kurulu gücü ağustos sonu itibarıyla 98 bin 493 megavata, toplam elektrik üretim santrali sayısı ise 10 bin 101’e ulaştı. Bu kapasitenin 31 bin 441 megavatını hidroelektrik, 10 bin 14 megavatını rüzgar enerjisi, 7 bin 435 megavatını güneş enerjisi ve 1650 megavatını jeotermal enerji santralleri oluşturdu. Biyokütle (atık ısı dahil) santrallerinin kapasitesi ise ağustos sonu itibarıyla 1813 megavat oldu. Sektörün ekonomik büyüklüğü artıyor Yenilenebilir enerjide yatırım değerleri santralin kaynağı, yatırım yapılacak alanda karşılaşılan zorluklar, kullanılacak teknoloji, küresel maliyetlerin etkisi, emtia fiyatlarındaki değişkenlikler ve teşvik uygulamalarına göre değişkenlik gösteriyor. Yenilenebilir Enerji Yatırımcıları Derneğinin (GÜYAD) söz konusu parametreleri dikkate alarak yaptığı hesaplamaya göre, Türkiye’nin ağustos sonu itibarıyla ulaştığı toplam 52 bin 353 megavat toplam yenilenebilir enerji kapasitesiyle 66 milyar doları bulan yatırım hacmi ortaya çıktı. Bu yatırımın 35 milyar doları hidroelektrik, yaklaşık 13 milyar doları rüzgar, 10 milyar doları güneş enerjisi, 6 milyar doları jeotermal ve 2 milyar doları biyokütle sektöründe gerçekleşti. 2032’ye kadar binek Uluslararası Solarex İstanbul Fuarı’na araçların yarısı geri sayım başladı elektrikli olacak 7-9 Nisan 2022 tarihleri arasında İstanbul Fuar Merkezi’nde ziyaretçileri ile buluşacak olan Küresel binek araç satışlarının yüzde 50’sinin 2032’ye kadar Solarex İstanbul Fuarı; sektörün öncü firmaları ile başta MENA bölgesi olmak üzere çok elektrikli araçlardan oluşması beklenirken, bu sektörde köklü sayıda ülkeden profesyonel ziyaretçiyi bir araya getirmeye hazırlanıyor.İSTANBUL (İHA) altyapı çalışmaları hız kazanacak. Norveç merkezli DNV şirketi - 7-9 Nisan 2022 tarihleri arasında İstanbul Fuar Merkezi’nde ziyaretçileri ile buluşacak tarafından hazırlanan ve çevreci araçlara ilişkin öngörüleri içeren olan Solarex İstanbul Fuarı; sektörün öncü firmaları ile başta MENA bölgesi olmak üzere “Enerji Dönüşümü Görünümü 2021” başlıklı rapordan derlenen çok sayıda ülkeden profesyonel ziyaretçiyi bir araya getirmeye hazırlanıyor.Solar enerji bilgilere göre, geçen yıl koronavirüs salgını sebebiyle düşen sektörünün yatırımcı, üretici, komponent ve son kullanıcıya kadar ilgili tüm profesyonellerin emisyonlar, bu yılın başından itibaren hızla yükseldi. beklediği, Türkiye’nin önemli uluslararası güneş enerjisi ve teknolojileri fuarlarından Rapora göre, küresel enerji talebinin 30 yıl içinde yüzde biri SOLAREX İstanbul 7-9 Nisan 2022 tarihleri arasında İstanbul Fuar Merkezi’nde 19’dan yüzde 38’e çıkacağı öngörülüyor. Elektriğin temiz ve düzenlenecek. Fuara, yurt içi ve yurt dışından birçok büyük firma katılarak önemli destek sürdürülebilir kaynaklardan üretilmesi emisyonların radikal veriyor. Sektörün büyüklüğü göz önüne alındığında çok sayıda yerli yabancı katılımcı ve artışını önlemede önemli hale geliyor. Ulaşımda talep tarafında ziyaretçileri bir araya getiren fuar, Türkiye pazarına girmek isteyen yabancı katılımcıların Çin, Avrupa ve ABD’de binek ve ticari taşıtların elektrikli araçlarla sektöre daha yakından bakmasına, potansiyel müşterileriyle yüz yüze görüşebilmesine ikamesi yönünde çalışmalar devam ediyor. Bu üç bölgede imkan tanıyor. Verilen bilgiye göre, güneşin sınırsız enerjisinin güçlü bir ticari kaynak olduğu elektrikli taşıtların sayısı hızla artıyor, özellikle Avrupa’da Türkiye’de 14 yıldır solar camiasını aynı çatı altında toplayan SOLAREX İstanbul 2022 elektrikli araçların satın alınmasına yönelik teşvik ve vergi destek yılında da Doğu Avrupa’dan Yakın Doğu’ya, Orta Doğu’dan Kuzey Afrika’ya güneş enerjisi paketleri tüketicilerin hizmetine sunuluyor. yatırımcılarını ve sektör profesyonellerini bir araya getireceği organizasyon ile solar sektörü için güçlü bir ticari arena sunuyor. www.ekonomidunya.com 05
aktüel 500 milyar dolar hidrojen yatırımı Enerji, sanayi ve ulaşım sektörlerinde fosil yakıtlara alternatif olarak değerlendirilen hidrojene yönelik çalışmalara, küresel ölçekte 2030’a kadar 500 milyar dolar yatırım yapılması hedefleniyor. Belçika merkezli Hidrojen Konseyi ve küresel danışmanlık şirketi McKinsey & Company işbirliğiyle hazırlanan ‘Hidrojen Öngörüleri Güncellemesi’ başlıklı raporundan derlenen bilgilere göre, bugüne kadar küresel ölçekte toplam 359 büyük kapasiteli hidrojen projesinin duyurusu yapıldı. Küresel iklim değişikliği ile mücadelede sıfır karbon ekonomisine ulaşma hedefleri kapsamında hükümetlerin fosil kaynaklardan bağımsız enerji sistemleri oluşturma çabası devam ederken, hidrojenin başta enerji sektörü olmak üzere Fosil Yakıt ağırlıklı tüm sektörlerde kullanımına yönelik çalışmalar hız kazandı. Hidrojen alt yapı sistemlerinin oluşturulması, geliştirilmesi ve yeni boru hatlarının yapımını içeren çalışmalara yönelik yatırımların 2030’a kadar 500 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Kuraklığa hibrit çözüm Goodyear’dan yenilenebilir enerji hamlesi Geçen yaz kuraklığın HES’lerde büyük problem yaşattığını ve bu problemin sürdürülebilir olmadığını söyleyen Aydem Enerji Goodyear; Avrupa, Ortadoğu ve Afrika’daki tesislerinde 2022’nin sonuna kadar CEO’su İdris Küpeli, “HES’lerin yanına kurulacak güneş ve yüzde 100 yenilenebilir enerji tedarikine yönelik planın ilk adımı olarak Avrupa rüzgâr santralları hem yenilenebilir enerjide sürekliliği hem de ve Türkiye’deki tesislerinde yenilenebilir enerjiye geçme kararı aldı. kuraklığa karşı önlem almamızı sağlayacak” dedi. Küpeli, halka oodyear, Avrupa ve Türkiye’deki tesislerinde yenilenebilir enerjiye geçiyor. arzlarda sosyal medyanın etkisinin olumsuz olduğunu söyledi. Şirket, bu geçişi gerçekleştirmek için hidroelektrik, rüzgar enerjisi, güneş Kuraklık çok sayıda sektör gibi Enerji sektörünü de yakından enerjisi ve jeotermal biyokütle enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynakları ilgilendiriyor. Yağışların düşük kalması enerji üreten barajlardaki kullanımını artıracak. Geçiş sonucunda şirketin karbon ayak izinin 260 bin tona türbinlerinin daha az çalışması demek. Türkiye’nin de bu kadar düşmesi bekleniyor. konuda hassasiyeti yüksek. Zira Türkiye’nin 2020’de ürettiği The Goodyear Tire & Rubber Company; Avrupa, Ortadoğu ve Afrika’daki elektriğin yüzde 25.6’sı hidroelektrik santralları tarafından tesislerinde 2022 yılı sonuna kadar yüzde 100 yenilenebilir enerji tedarikine sağlandı. Geçtiğimiz yaz kuraklık nedeniyle HES’lerde büyük yönelik çok aşamalı bir planın ilk adımı kapsamında Avrupa ve Türkiye’de bir problem yaşadığını söyleyen Aydem Enerji CEO’su ve bulunan Goodyear tesislerinde yüzde 100 yenilenebilir enerjiye geçeceğini Aydem Yenilenebilir Enerji Yönetim Kurulu Başkanı İdris Küpeli, duyurdu. Şirketin uzun vadeli iklim stratejisini geliştirmesi doğrultusunda “Bunu o dönem biraz rüzgar enerjisi dengeledi ama şimdi verilen bu karar, Goodyear’ın operasyonel etkilerini azaltmasını sağlayacak önümüzde Hibrit santrallar var. HES’lerin yanına kurulacak olup, aynı zamanda şirketin 2023 yılına kadar karbon emisyonu yoğunluğunu güneş ve rüzgâr santralları hem yenilenebilir enerjide sürekliliği 2010 yılı seviyesine göre yüzde 25 azaltma hedefiyle de uyumlu durumda hem de kuraklığa karşı önlem almamızı sağlayacak” dedi. bulunuyor. Yayınladığı son Kurumsal Sorumluluk Raporu’na göre Goodyear, 2020 yılında karbon emisyonları yoğunluğunu yüzde 19 azaltmayı başardı. 06 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
aktüel Honda Motor ve CATL Türkiye’nin İlk Lityum Üretim elektrikli araç bataryalarını Tesisinin Açılışı Yapıldı birlikte geliştirecek Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, “Yüzde yüz yerli Ar- Contemporary Amperex Technology Co Ltd (CATL) ve Honda Motor, Ge ile rafine bor üretimi esnasında ortaya çıkan sıvı atıklardan lityum stratejik ortaklıklarını güçlendirmek ve e-mobilitenin popülerleşmesini üreteceğiz. Bu yöntemle lityum üretimi Eti Maden’e özgü ve dünyada teşvik etmek amacı ile stratejik ittifak kurduklarını belirttiler. bir ilk.” dedi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın canlı bağlantı CATL ve Honda, bataryaların geliştirilmesi, temini, geri dönüşümü yöntemiyle katıldığı ETİ Maden Lityum Üretim Tesisi Açılış Töreni’nde ve yeniden kullanımı üzerinde çalışacak. CATL, özellikle elektrikli konuşan Bakan Dönmez, Türkiye’yi ve dünyayı etkisi altına alan yeni araçlar için Honda’ya NEVs (new energy vehicle) bataryaları üretecek. tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının gölgesinde bir yılın geride kaldığını CATL bataryalarlı ile donatılmış ilk araçın, 2022 yılında Çin pazarında hatırlattı. Zorlu bir süreçten geçildiğini ifade eden Dönmez, şöyle piyasaya sürülmesi planlanıyor. CATL, NEVs ve enerji depolama konuştu: “Bugün geldiğimiz noktada, Türkiye sizin liderliğinizle bu sistemleri için batarya sistemlerinin üretimi ve satışı konularında süreçte başarılı bir sınav vererek diğer ülkelerden pozitif yönde ayrıştı. faaliyet gösteren bir teknoloji şirketidir. Pek çok zorluğa rağmen, 2020 yılı enerji sektörümüz için milletimize müjdeler verdiğimiz, rekorlarımızı tazelediğimiz, Mavi Vatan’daki egemenlik haklarımızı pekiştirdiğimiz ve enerji teknolojilerinin yerlileştirilmesi adına büyük adımlar attığımız bir yıl oldu. Bugün yerlileştirme adımlarımıza bir yenisini daha eklemenin mutluluğunu yaşıyoruz. Yüzde yüz yerli Ar-Ge ile rafine bor üretimi esnasında ortaya çıkan sıvı atıklardan lityum üreteceğiz. Bu yöntemle lityum üretimi Eti Maden’e özgü ve dünyada bir ilk. Üretim yönteminin patentini almak için başvuruda bulunduk. İnşallah onaylanmasıyla birlikte Türkiye, bu alanda örnek alınan bir ülke olacak.”dedi. Zorlu Enerji’den çevreci santral uygulamaları Zorlu Enerji, jeotermal santrallerinde hayata geçirdiği çevre dostu uygulamaları aracılığıyla zaman ve enerji tasarrufunun yanında, faaliyetlerinden kaynaklanan karbondioksit (CO2) salımının da önüne geçmeyi hedefliyor. Tüm faaliyetlerini çevreye duyarlı paydaşların beklenti ve ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde gerçekleştiren Zorlu Enerji, Kızıldere Jeotermal Santrali’nde ‘Otomatik Kimyasal Dolum Uygulaması’nı hayata geçirdi.Zorlu Enerji mühendislerinin tasarlayarak hayata geçirdiği uygulama aracılığıyla santrale uzak mesafelerde yer alan 13 adet üretim kuyusunda yapılması gereken işlemleri santral merkezinde yaparak yılda 600 litre mazot kullanımı ve bin 350 kilogram CO2 salımının önüne geçilmesini sağlıyor. Aynı zamanda işlemlerin tek bir noktadan yönetilmesi de iş sağlığı ve güvenliği konusunda önemli bir avantaj sağlıyor. Online Deşarj Sistemi’ni devreye aldı Çevresel ve sosyal alanlardaki tüm riskleri daha iyi yönetmek amacıyla yeniden ele aldığı sürdürülebilirlik stratejisiyle 2040 yılına kadar tüm değer zincirini karbon nötr hale getirmeyi hedefleyen Zorlu Enerji, Manisa Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı (YİKOB) işbirliğiyle Alaşehir Jeotermal Enerji Santrali’nde ‘Online Deşarj İzleme Sistemi’ uygulamasını da devreye aldı. www.ekonomidunya.com 07
aktüel AKKUYU NGS’deki Reaktör Tabanının Ham Parçası ATOMMASH’da Yapıldı Türkiye’nin ilk nükleer güç santrali Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS) için ekipman üretimi çalışmaları devam ediyor. Son olarak Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu Rosatom’un mühendislik bölümünün bir parçası olan AEM -Technology’nin Volgodonsk şubesinde, santralin 3. Ünitesinin reaktör tabanının yapımına yönelik ham boruyu açma operasyonu gerçekleştirildi. Teknolojik bakımdan karmaşık bir işlem olan ısıtma için 2 saatliğine fırına gönderdi. Açma Proje artırılmış güvenlik ve geliştirilmiş teknik operasyon, ısı pres atölyesinde çeşitli aşa- işleminin ikinci aşamasında, baskı kuvveti mak- ve ekonomik özellikler taşıyan “3+” nesil Rus malarda yürütüldü. Ağırlığı 80 tonun üzerin- simum 15 bin tona erişti. Nihayetinde parça VVER reaktörlerine sahip dört güç ünitesini içe- de olan, 2 metre çapa sahip boru şeklindeki tamamen kare olan bir levhaya dönüştürüldü. riyor. Santralin tasarımı ve inşaatı Rusya Dev- dövme çelik, fırında yaklaşık 7 saat boyunca Nükleer reaktörün tabanı, levhadan daire kesi- let Kurumu Rosatom’un Mühendislik Bölümü maksimum 1100 derecede ön ısıtmaya tabi lerek oluşturulacak. tarafından yürütülüyor. NGS’deki her güç üni- tutulduktan sonra, vinç yardımıyla pres maki- tesinin kapasitesi 1200 megavat olacak. nesine gönderildi. Ardından ham parça iki kalıp Birinci sınıf bir güvenlik ekipmanı olma özelliği Rusya Devlet Atom Enerjisi Kurumu kullanılarak açıldı. Gücü 10 bin ton olan pres taşıyan reaktör, içine çekirdek ve iç kısımların Rosatom’un makine yapım bölümü olan Ato- makinesinde yapılan işlemde ana koşul, ham yerleştirildiği eliptik bir tabana sahip dikey si- menergomash A.Ş.’nin bünyesinde 2007 yılın- parçanın sıcaklığını 800 derecenin altına dü- lindirik bir gövdeden oluşuyor. Reaktörün te- da kurulan AEM-Technology Anonim Şirketi şürmemekti. pesi, kurulu mekanizmalar, kontroller, reaktör ise, enerji mühendisliği alanında önde gelen koruması ve reaktör içi kontrol için sensör kab- Rus şirketlerinden biri olarak öne çıkıyor. Şir- Açma işlemi, nükleer reaktör tabanının oluş- lolarının çıkışını sağlayan branşman borularını ketin yapısı, deneyimli tasarımcılar ve teknoloji turulması için 6x6 metre boyutlarında döküm barındıran bir kapakla hava geçirmez şekilde uzmanlarından oluşan bir mühendislik mer- parçanın elde edilmesini sağlıyor. Bu boyutlar- kapatılıyor. kezinin yanı sıra, Petrozavodsk’ta ‘AEM Tech- daki levha dövmelerin taşıması yapılamadığı nology’ A.Ş. “Petrozavodskmash” şubesi ve gibi, üretim teknolojisi parça üzerinde kaynaklı Türkiye’de inşa edilen Akkuyu NGS, nükleer Volgodonsk’ta ‘AEM Technology’ A.Ş. “Atom- bağlantılara da izin vermiyor. Uzmanlar bu iş- endüstride “YAP-İŞLET-SAHİP OL” modeli ile mash” şubesi olmak üzere iki üretim sahasını lemlerin ardından, prosedür gereği parçayı ek hayata geçirilen ilk proje olma özelliğini taşıyor. içeriyor. 08 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
aktüel “EIF 2050 Dünya Enerji Kongresi” Antalya’da gerçekleşecek On dördüncü EIF Dünya Enerji Kongresi ve Fuarı bu yıl 13-15 Ekim tarihlerinde Antalya ANFAŞ Uluslararası Kongre ve Fuar Merkezi’nde gerçekleşecek. On dördüncü EIF HYPERLINK “https://www. leşecek olan kongreye 400’ün üzerinde yerli ve Düzenleme Kurulu (EPDK)’nın destekleriyle haberler.com/dunya-enerji-kongresi/” \\o “Dün- gerçekleşen EIF Uluslararası Enerji Kongresi ya Enerji Kongresi Haberleri, Dünya Enerji yabancı sektörün önde gelen firmaları da ka- ve Fuarı’nda 3 gün boyunca enerji sektörü- Kongresi Haberi, Dünya Enerji Kongresi Haber” nün tüm paydaşlarının katılacağı ikili iş gö- Dünya Enerji Kongresi ve Fuarı bu yıl 13-15 tılacak. Geniş tasarımlı stantlarda sektör tem- rüşmeleri gerçekleşecek. Ticari anlaşmaların Ekim tarihlerinde HYPERLINK “https://www. yanı sıra dünya ve Türkiye’deki enerji sek- haberler.com/antalya/” \\o “Antalya Haberleri, silcileri tasarım ve teknoloji avantajları ile yeni törünün önemli konu başlıkları ele alınacak. Antalya Haberi, Antalya Haber” Antalya AN- Oturumlarda hükümet düzeyindeki heyetler FAŞ Uluslararası Kongre ve Fuar Merkezi’nde nesil teknolojilerini sergileme imkanı bulacak. ve uluslararası şirketlerin üst düzey yöneti- gerçekleşecek. Kongreye çok sayıda yerli ve 14’üncü EIF Dünya Enerji Kongresi ve cileri yer alacak. Kongre eş zamanlı olarak yabancı katılımcının yoğun ilgi gösterdiği kay- Fuarı’nın sektörün tüm paydaşlarını bir ara- 5 salonda gerçekleşecek ve bu oturumlarda dedildi. ya getirmesi bekleniyor. Dünya ve Türkiye’de enerji sektörünün önemli konu başlıklarında enerji üretimine ilişkin çok çeşitli konuların güncel bilgi edinme ve sunumlara ulaşma Yenilenebilir enerji yatırımlarının artması, gü- tartışılacağı kongre Enerji ve Tabii Kaynaklar imkanı bulmak mümkün olacak. neş enerjisinden verimli faydalanma solar Bakanlığı’nın destekleriyle gerçekleşecek. 14. EIF Uluslararası Enerji Kongresi ve Fua- tarlaların kurulması, enerjide yerli üretim, re- Kongrenin amacı, çeşitli enerji kaynakları- rı odak konuları arasında; YETA Modeli ve gülasyonların sağladığı imkanlar, karbon nötr nın ve enerji piyasalarının tüm boyutları ile Yenilenebilir Enerji Yatırımları, YEKA Ya- önlemler ile doğaya saygılı ilerleyiş, finans- değerlendirilmesi ve son gelişmeler ile uygu- rışmaları ve Yenilenebilir Enerji Yatırımları, man süreçleri ve global alanda HYPERLINK lamaların pek çok açıdan tartışılıp ele alın- Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik “https://www.haberler.com/turkiye/” \\o “Tür- ması olacak. Enerjide start-up’lar’ın sektörle Üretimi, Güneş Enerjisi, Rüzgar Enerjisi, Je- kiye Haberleri, Türkiye Haberi, Türkiye Haber” görüşme ve bir araya gelme olanağı, temiz otermal Enerji, Biyokütleden Enerji Üretimi, Türkiye’nin enerjide önemli bir jeopolitik konu- enerjide üretici ve yatırımcının buluşması ve Hidroelektrik Enerji, Elektrik Dağıtımında munda olması gibi birçok başlığın fuarda ele inovatif ürün ve çözümlerin tanıtımı fuarın Güncel Gelişmeler, Enerji Yatırımlarının Fi- alınacağı bildirildi. diğer gündem başlıkları arasında gösterili- nansmanı, Türkiye Enerji Mevzuatı Değer- yor. lendirilmesi, Enerji Santrallarında İşletme, Bu yıl EIF Kongre Başkanı Organize Sanayi Böl- Bakım ve Modernizasyon, Akıllı Şehirler, geleri Üst Kuruluşu Başkanı Memiş Kütükçü ‘Enerji Geleceğimizdir-Energy is Future’ yak- Elektrik Depolama, Depolama, Enerji Tek- oldu. Kongre’ye enerji konusunda tüm dün- laşımı ile enerji sektörünün tüm paydaşları- nolojilerinde Yerlileşme, Enerji Sektöründe yanın takip ettiği yerli ve yabancı 220’yi aşkın nın buluşacağı EIF Dünya Enerji Kongresi ve Dijitalleşme, Türkiye Petrol ve Doğalgaz Pi- konuşmacı katılacak. Bu yıl ANFAŞ’ta gerçek- Fuara, 60’ı aşkın ülkeden 300’ü aşkın yerli yasaları yer alıyor. ve yabancı firmanın, üst düzey hükümet yetkililerinin ve dünyanın en önemli şirketle- rinin katılması bekleniyor. T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın ve Enerji Piyasası www.ekonomidunya.com 09
TEKNOLOJİ VE GELECEK Zehra Öney Yaşanabilir Gelecek, Sürdürülebilir Dünya, Yenilenebilir Enerji Yenilenebilir enerji kaynakları nelerdir? Fosil yakıt kullanımının kritik olumsuz sonuçları ile nasıl başa çıkabiliriz? Enerji ile hepimizin son zamanda etkilerini hissettiği kritik bir gündem olan iklim krizi arasında nasıl bir ilişki var? Sürdürülebilirlik bu denklemin neresinde kalıyor? EnerjiSA Enerji A.Ş. CEO’su Murat Pınar ile bu konulardaki söyleşimiz. Yenilenebilir Enerji, Yeşil Enerji ve Sürdürülebilirlik konularında EnerjiSA Enerji A.Ş. CEO’su Murat Pınar ile yaptığım değerli söyleşi... Enerji hayatımızın her noktasında bizimle. Ya- mür, petrol ve doğalgazın yakılması ile 21.3 mil- teknoloji devlerinin, STK’ların, bireylerin ortak şamımızın her noktasında bize eşlik eden enerji, yar ton CO2 açığa çıkıyor ancak bunların doğal konusu Sürdürülebilirlik (Sustainability). yenilenemeyen enerji kaynakları ve yenilenebi- kaynaklarca yaklaşık yarısı emilebilir. Bu demek len enerji kaynakları olarak ikiye ayrılıyor. Bu oluyor ki, net olarak havaya 10.65 milyar ton Sürdürülebilirliğe dair önemli bir rapor yayın- yazımda özellikle odağıma alacağım konu ise CO2 salınıyor. Pek çok kaynağa göre, küresel layan Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi yenilenebilir enerji. Peki nedir bu yenilenebilir ısınmanın ve dolayısı ile iklim krizinin başlıca ak- (World Energy Council Turkey) 2021 Yenile- enerji? Güneş ışığı, rüzgar, yağmur, gelgitler, törleri fosil yakıt. Fosil yakıt ayrıca insan sağlığı- nebilir Enerji Küresel Durum Raporu Özetinde dalgalar ve jeotermal ısı gibi doğal olarak ye- nın da en büyük tehdidi olarak biliniyor. Yenilenebilir enerjinin, COVID-19 pandemisinin nilenen kaynaklardan elde edilebilen enerjiye etkilerine rağmen 2020’de yeni elektrik kapa- yenilenebilir enerji diyoruz. Yenilenebilen enerji Fosil yakıtların kullanımı iklim krizinin en büyük sitesinde rekor kırdığını ve toplam kapasitede kaynaklarının bu yenilenme süresi için belli bir nedenlerinden biri. Bildiğimiz üzere dünyamız, net artış kaydeden tek elektrik üretim kaynağı zamana ihtiyaçları oluyor, yani hızlı bir biçimde şu ana kadar hiç görülmemiş deneyimler ile olduğunu belirtti. Yenilenebilir enerji kapasitesi- üretilemiyor. Burada da devreye, fosil yakıt de- karşı karşıya: seller, orman yangınları, deprem- ne yapılan yatırımın son yıl nispeten az da olsa nilen, yüksek oranda karbon içeren yakıtlar dev- ler… art arda üç yıl artış gösterdiğini kaydeden rapor, reye giriyor çünkü fosil yakıtların herhangi bir şirketlerin yenilenebilir elektrik tedariğinde re- zaman sınırlaması yok. Sanayi ve günümüzün Küresel İklim Krizi hiç bu kadar gündemimiz- korlar kırmaya devam ettiğini de ekliyor. hızlı yaşam tarzına uygun gibi gözüküyor olsa de olmamıştı. Maalesef ki, ülkemizin de başına da fosil yakıtlar düşündüğümüz kadar masum gelen birtakım felaketler de her birimizin bu Raporun bir diğer dikkat çekici verisi ise yenile- değil. konuya daha çok eğilmesine neden oldu. Konu nebilir enerji kullanımın sektörlere dağılımını in- iklim krizi olunca, çözüm kaynaklarını bulmak, celiyor. Bu dağılıma göre; geçmiş yıllarda olduğu Veriler de fosil yakıtın hem çevreye hem de araştırmak ve sistemli bir biçimde uygulamaya gibi, yenilenebilir enerji kullanımının en yüksek insanlığa zararlı olduğunu kanıtlıyor. Yapılan koymak kritik bir önem kazandı. Bu kapsamda payı elektrik sektöründe (%26 yenilenebilir); bu- araştırmalara göre, fosil yakıtlardan olan kö- tüm ülkelerin, çok uluslu ve lokal şirketlerin, nunla birlikte, elektrik son kullanımları toplam 10 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
TEKNOLOJİ VE GELECEK nihai enerji tüketiminin sadece %17’sini oluştu- jiyle ilgili. Diğer tüm ısı kaynaklarına oranla çok sohbeti ve sorularımın cevaplarını sizlerle pay- ruyor. Bu arada ulaştırma sektörü, TFEC’in tah- daha fazla enerji tasarrufu sağlayan ısı pompası laşmak istiyorum mini olarak %32’sini oluşturuyor ve yenilenebilir kullanımının önümüzdeki dönemde üç katına kaynakların en düşük payına (%3,3) sahip. çıkacağı ve 2050 yılında ısıtma ihtiyaçlarının Sevgili Murat bey Enerjisa’nın faaliyet %32’sini karşılayacağı da raporda belirtiliyor. alanlarından kısaca bahseder misiniz? On yıl önce TFEC’nin %8,7’sini oluşturan mo- Raporda dikkat çeken bir diğer nokta da güneş Enerjisa Enerji olarak, ana hissedarlarımız olan, dern yenilenebilir enerjinin (geleneksel biyo- enerjisi kullanımıyla ilgili. 2050 yılına kadar Avrupa’nın lider enerji şirketi E.ON ve Türkiye’nin kütle kullanımı hariç), 2019 itibariyle tahmini tüm şebekeye bağlı elektriğin %12’sinin güneş en büyük holdinglerinden biri olan Sabancı Hol- %11,2’e yükseldiğini de belirten rapor, bazı + depolama ile sağlanacağı ve yeni bir enerji ding gibi iki güçlü hissedarın gücünü arkasına yenilenebilir enerji sektörlerindeki muazzam santrali kategorisinin ortaya çıkacak olması ra- alarak üç faaliyet bölgesinde 14 ilde yaklaşık büyümeye rağmen, yenilenebilir enerjilerin pa- por sonuçları arasında hayli ilgi çekici bir nokta. 21,5 milyon kullanıcıya hayatın devamlılığı için yının her yıl sadece orta derecede arttığını da Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını en kritik hizmetlerden biri olan elektrik dağıtım vurguluyor. Rapora bakıldığında, bunun nedeni, artırma noktasında, enerji sektöründeki şirket- ve satışını sağlıyoruz. Türkiye enerji dağıtım ve artan küresel enerji talebi, yeni fosil yakıtların lerin eco-friendly yaklaşımı büyük destekçimiz satış pazarının öncü oyuncusu olarak, bu geniş tüketiminin ve yatırımlarının devam etmesi ve olmaya aday. faaliyet alanındaki etkimiz ile tüm paydaşları- biyokütlenin geleneksel kullanımının azalması mız için yarattığımız faydayı en üst düzeye çı- olarak belirlenmiş. Konuyu uzmanıyla da değerlendirmek üzere karmayı hedefliyoruz. EnerjiSA Enerji A.Ş. Ceo’su ve Kurucu Yönetim Enerji kullanımı ve gelecek tahminlerini gördü- Kurulu Başkanı olduğum Teknolojide Kadın Der- Ülkemize bakarsak 185 milyar dolar seviyesin- ğümüz bir başka rapor ise “2021 Enerji Dönü- neği Yönetim Kurulu üyesi, sevgili Murat Pınar de bir cari açıktan bahsediyoruz. Enerji ise bu- şüm Görünümü” raporu. Bu rapora göre elekt- ile bu konuyu, neler yapılabileceğini, sürdürüle- nun en önemli kalemi. Bugün enerji kaynaklarını rifikasyon hızla ilerliyor ve yenilenebilir enerji bilirliğe her birimizin ve iş dünyasının nasıl katkı yerli ve yenilenebilir kaynaklara çevirirsek cari kaynaklarının diğer tüm enerji kaynaklarını ge- sağlayabileceğini konuştuk. Murat Pınar, aynı fazla veren bir konuma gelmemiz mümkün. ride bırakacağı söyleniyor. Nihai enerji talebinin zamanda düşük karbon salınımı teknolojilerini Bugün en ucuz enerji kaynağı verimlilik. Yenile- elektrifikasyonunun, 2050 yılına kadar %19’dan destekleyen Avrupa Birliği ülkeleri başta olmak nebilir ve temiz enerji ile enerji verimliliği konu- %38’e yükseleceğini belirten raporda bu artışın üzere 40 ülkenin kamusal olarak fonladığı ve larında atılacak her adım ülkemizin ve dünyanın büyük çoğunluğunun güneş ve rüzgarla karşıla- hükümetler arası düzeyde kabul edilmiş ulusla- hayrına. Tüm bu resme bakınca Enerjisa olarak nacağı belirtilmiş. Özellikle son yıllarda kulla- rarası bir organizasyon olan EUROGIA 2020’nin üzerimizde çok büyük sorumluluk görüyoruz. nımı artış gösteren elektrikli araçlar (EV) 2032 başkanlığını da üstlenen bir isim. Böylesi de- yılında tüm binek araç satışlarının %50’sini oluş- ğerli çalışmalara imza atan ve liderlik eden bir Bu amaçla önümüzdeki 5 yıl boyunca toplam 15 turuyor olacak. Yine aynı raporda dikkat çeken isimden sürdürülebilirlik ve enerji konusundaki milyar TL şebekeye ve sürdürülebilir teknoloji- bir başka konu ise ısınma için harcanan ener- değerli birikimlerini aktarmak için yaptığımız lere yatırım yapmayı planlıyoruz. Bugündünyada halen 80 ülkede 2.1 milyar kişi temiz su sıkıntısı çekiyor ve 840 milyon kişinin ise elektriğe erişimi yok. İşin kötü tarafı ise kaynaklara erişim sıkıntısının nüfusunda artışı ile beraber 2030-2050 arasında katlanarak devam edeceğini biliyoruz. Bizim için sürdürülebilirlik bu soruna katkı sağlamak demek. Yani tam bu noktada sorumluluk alıyoruz. EnerjiSA Enerji A.Ş. CEO’su Murat Pınar www.ekonomidunya.com 11
TEKNOLOJİ VE GELECEK Hedefimiz, Enerjisa Enerji’yi giderek daha güçlü ve proaktif hale gelen yeni enerji dünyasında müşterileri için yeni pazarlar yaratan, onlara yeni ürünler, hizmetler ve teknolojiler sağlayan ve aynı zamanda politika yapıcılar ve düzenleyicilerin tercih ettiği iş ortağı olacağız. Bu harika bir haber. Ülkemizin bu olduğu gibi ülkemizde de etkili olan tetikleyici Bizim elbette 2030 ve 2050 yılı için net sıfır yatırımlara özellikle özel sektörde faktörler var, hepsini beraber okumak gerek- karbon salınımı hedeflerimiz var. Bu hedefle ihtiyacı var. Peki elektrik enerjisi tiğine inanıyorum. Ülkemiz açısından konuya ilgili elbette kendi operasyonlarımızda aksi- sektöründe Sürdürülebilirlik, Enerji bakarsak hala hızlı kentleşmenin olduğu ve bu yonlarımızı planladık ve alıyoruz. Bunun yanı Verimliliği ve Yenilenebilir Enerji son konuda batı ülkelerinin gerisinde olduğumuz sıra iki önemli konuyu paylaşmak istiyorum. dönemin üzerine en yoğunlaşılan iş için de bu ivmenin süreceğine inandığımız bir Bugün müşterilerimize tamamen yenilenebilir alanları olarak gözüküyor. Enerjisa ortam söz konusu. Bununla birlikte elektrifi- kaynaklardan üretilmiş, sertifikalı yeşil enerji olarak sizin bu konuda çalışmalarınızı kasyon da ülkemiz için önemli bir faktör. tedarik ediyoruz. anlatır mısınız? Bugün dünyada halen 80 ülkede 2.1 milyar kişi Hedefimiz, Enerjisa Enerji’yi giderek daha güç- Bu ürünle yalnızca Enerjisa’nın değil, tüm şir- temiz su sıkıntısı çekiyor ve 840 milyon kişinin lü ve proaktif hale gelen yeni enerji dünyasında ketlerin ve ekosistemin karbon salınımının ise elektriğe erişimi yok. İşin kötü tarafı ise kay- müşterileri için yeni pazarlar yaratan, onlara azaltılmasına destek oluyoruz. Bir diğer konu naklara erişim sıkıntısının nüfusunda artışı ile yeni ürünler, hizmetler ve teknolojiler sağlayan da Eşarj ile 400’den fazla kamuya açık istasyo- beraber 2030-2050 arasında katlanarak devam ve aynı zamanda politika yapıcılar ve düzenle- numuzda yine tamamen yeşil enerji ile tedarik edeceğini biliyoruz. Bizim için sürdürülebilirlik yicilerin tercih ettiği iş ortağı olacağız. edilen bir altyapı sunuyoruz. Çünkü elektrikli bu soruna katkı sağlamak demek. Yani tam bu araçların kullandığı enerjinin de yeşil olması noktada sorumluluk alıyoruz. Verimlilik konusu bizim uzun yıllardır birçok çok önemli. Sadece bu sayede 2030 yılına ka- Öncelikle sürdürülebilirlik konusuna bakış açı- alanda üzerine kafa yorduğumuz ve aksiyon dar 2,5 milyon ton karbon salınımının önüne mızı ortaya koymak lazım. Çünkü bu kavram- aldığımız bir konu. Az önce de bahsettiğim gibi geçmeyi hedefliyoruz. 2021 yılı sonuna kadar- dan birçok farklı tanım çıkarmak mümkün. Biz Bugün en ucuz enerji kaynağı verimlilik. Bun- da şarj noktası sayımızı 500 ‘ün üzerine çıkar- sürdürülebilirlik konusunu bu memleketin, bu ların ötesinde verimlilik ülkemizin özellikle de mayı planlıyoruz. toprakların ve insanlığın iyiliği için bir şeyler Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımızın da yapmak olarak görüyoruz. strateji belgelerine girmiş önemli bir dinamiği. Bu sohbette duyduklarım ve Enerjisa olarak Murat Bey’den dinlediklerim; özellikle enerji Faaliyetlerimiz kapsamında ekosistemimizde Bu konuda TV reklamlarından, ulusal iletişim ekonomisinde yepyeni fırsatların açılacağı ve yer alan tüm paydaşlarımız için sosyal ve çev- kampanyalarından tutun sosyal sorumluluk yeni büyük yatırımların da gelmekte olduğu ko- resel fayda yaratmayı gözetiyoruz. Dijitalleşme, çalışmalarına kadar birçok alanda aksiyon al- nuları oldu. Ülke olarak dünyada karbon salını- demokratikleşme, düşük karbon emisyonlu bü- dık. mının azalmasına destek olacak yeşil enerjinin yüme, deregülasyon ve desentralizasyon gibi desteklenmesi konusunda gerek özel sektör ve küresel trendler bizi, işimizi ve yarattığımız de- Bugün ise odağına sürdürülebilirlik ve tekno- gerekse kamu olarak üzerimize düşen çabayı ğeri şekillendiriyor. lojiyi alan çözümlerden oluşan ürünlerimizi göstermemiz sürdürülebilirlik açısından çok ‘’İşimin Enerjisi‘’ çatısı altında müşterilerimize önemli. Dönüştürücü teknolojilerin de katkısını Biz sektörümüzü bu küresel trendler ışığında sunuyoruz. Yenilenebilir kaynaklardan yerinde ve gücünü göz ardı etmeden enerji sektöründe okuyor ve bunları yol haritamız için önemli birer üretim yapan tesisler, GES, LED Aydınlatma, Ar-Ge ve inovasyona yapılacak yatırımların da rehber olarak görüyoruz. Ancak elbette dünya- Verimlilik Uygulamaları, E-Mobilite, yeşil enerji artırılmasının çok önemli olduğunu da vurgula- daki trendlerin her ülkede farklı yansımaları gibi birçok alanda çözümlerimiz mevcut. mak isterim. 12 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
Mum Işığında Yaşamak Prof.Dr. Ali Argun Karacabey Lüks Lambasından Led Ampullere 2000’li yılların başlarında elektrik makinası, yeni bir çamaşır makinası ve tele- sayısı artarken, bu araçların da enerji kulla- dağıtım ihalesine girmeyi plan- vizyon çalışmaya başlıyordu. Toplam tüketim nımları artıyor. layan bir grup için bölgesel elektrik tüketim içinde hane halkının payı, bu payın içinde de tahmini yapmak üzere çalışmıştık. Elimizde yeni evlenenlerin oranı ne kadar önem taşıyor Çok karamsar olmamak lazım, gaz yağlı fe- yabancı bir kuruluşun, o günden yaklaşık 5 yıl konusuna hiç girmeyelim ama asıl sonuç top- nerlerden “lüks” lambası kullanımına geçti- önce tüm ülke için yaptığı uzun vadeli bir tü- lumsal yapı ve alışkanlıkların enerji talebine ğimiz günlerden çok daha ilerideyiz ama be- ketim talep modeli ve raporu vardı. Geçen beş etkisini düşündürmesi nedeniyle önemliydi. lirtmeye çalıştığım gibi artık konu “lüks” değil yılın tahminleri ile gerçekleşmeleri karşılaştır- bir zorunluluk haline gelmiş olması enerji dığımızda gerek değişkenleri gerek algoritması Bu anıdan bu yana geçen 20 yıla yakın sürede, ihtiyacımızın. Ancak buna karşılık asıl sorun ile çok başarılı olan modelin, tahmin gücünün dijitalleşme katsayısı her gün giderek artan enerjiyi üretmekten daha çok sürdürülebilir beklendiği kadar yüksek olmadığını görünce, yaşantımızda enerjinin payı da artıyor. Yukarı- bir biçimde üretmeye dönüştü. Ülkemizde ve deyim yerindeyse aramızda bir beyin fırtınası da da belirttiğim gibi, bireylerin ve hane halkı- dünyada son iki ayda yaşadığımız yangın ve yürütmüştük. Sektörde kıdemli bir arkadaşın, nın elektrik başta olmak üzere enerji tüketim- sellerin yanı sıra gittikçe kuraklaşan toprak- söz konusu raporda evlilik sayılarını değişken lerindeki paylarının ne olduğundan bağımsız larımız, eriyen buzullarımız üretimin bugüne olarak almaması nedeniyle tahmin gücünün olarak, sıradan bir bireyin hayatında enerjinin kadar çok fazla görünmeyen maliyetlerini de düşük olduğunu iddia etmesi bu toplantıların en oynadığı rol gittikçe büyüyor. 2010’lu yılların iyice ortaya çıkardı. ilginç çıkarımlarından birisiydi. ortalarında NBC tarafından çekilen Revolution Geleceği şekillendirebilen ülkelerin arasında isimli diziyi seyredenler, hatırlayanlar mutlaka olabilmek için artık enerji üretebilir olmak Ülkenin değişen ekonomik ve sosyal koşulları, vardır. Tüm dünyada elektriğin bir anda yok veya bazı doğal kaynaklara sahip olmak yeter- çekirdek aileyi artık sadece büyük şehirlerde olması ile değişen hayatları anlatan dizi, bu- li değil. Geleceği, çevreye duyarlı bir biçimde, değil, neredeyse tüm ülkede öne çıkarıyordu. gün tekrar günümüz koşullarına uyarlanarak insan refahını düşürmeden enerji üretebilen Bu nedenle her evlilik, hane halkı elektrik tü- çekilse sanırım daha büyük bir felaketi res- ülkeler şekillendirecek. Bunu gerçekleştirebil- ketiminde yeni bir kapının açılması anlamına metmek zorunda kalacaktır. Her geçen gün menin tek yolu ise bilimin ışığından gitmekle geliyordu. Her açılan kapı ile yeni bir bulaşık günlük hayatımızda enerji bağımlı araçların olanaklı. www.ekonomidunya.com 13
röportaj DFDS Akdeniz İş Birimi DFDS Akdeniz İş Birimi, sürdürülebilirlik vizyonuyla çevreci bir ulaşım biçimi olan intermodal taşımacılığı yeni düzeylere taşıyarak fark yaratıyor Rakiplerinizden sizi hangi Sürdürülebilirlik hedeflerimiz doğrultusun- DFDS’nin Trieste liman terminalinden geçen yönleriniz ayırıyor? da çevresel ayak izimizi kademeli bir biçimde tüm yük hacimlerinin yaklaşık %50’si bugün DFDS Akdeniz İş Birimi, Türkiye ve Avrupa ara- azaltarak 2050 yılına kadar iklim nötr duruma Avrupa’daki noktalara demiryolu ile taşınıyor. sında sunduğu Ro-Ro ve İtalya ve Fransa çıkışlı gelmeyi taahhüt ediyoruz. DFDS olarak 2030 DFDS olarak primeRail ile uzun vadeli iş birliği tren bağlantıları ile kurduğu intermodal altya- yılında CO² emisyonlarını %45 oranında azalta- kapsamında, hali hazırda kurulan “Ticari Yet- pısının yanında bir liman operatörü. Türkiye’de cağız. 2019 yılından bu yana CO² emisyonlarını kinlik Merkezi”’nin yanı sıra Troisdorf/Köln’de Pendik, İtalya’da ise Trieste Limanı’nda sahip ol- %4 azaltmayı da başardık. bir “Operasyonel Yetkinlik Merkezi” kurduk. duğu Ro-Ro terminalleriyle müşterilerimize hiz- Ayrıca, primeRail ve DFDS, başlangıçta Orta met sunuyoruz. Tüm bu hizmetlerimizle güçlü Sıfır emisyonlu taşımacılığa geçmek Avrupa’yı merkeze alan müşteri odaklılık ve bağlantılarımız ve güçlü bir intermodal alt yapı- gibi bir hedefiniz var mı? zamanında güvenilir çözümler konusunda mız var. Sadece Triste ‘deki operasyonlarımızda Pandemi sürecinde intermodal çözümler aynı değerleri paylaşıyor. Köln’de kurulan Pri- yılda 400 ‘den fazla gemi ve 2600 tren hizmet büyük önem kazandı. Bu doğrultuda DFDS meRail, ofis, demiryolu ve intermodal hizmet veriyor. Bunların dışında Türkiye’de Yalova Ro- Akdeniz İş Birimi olarak feribot ve demiryolu çözümleri için bir merkez haline gelecek şe- Ro Terminali, Fransa’da ise Sete Limanı’ndaki taşımacılığını birleştiren ve çevreci bir ulaşım kilde genişletilmeye devam ediyor. Avrupa’nın kendi iş süreçlerimiz için “gemi acenteciliği” hiz- biçimi olan intermodal taşımacılık çözümleri- geri kalanına yönelik faaliyetler ise daha sonra metleri vermeye devam ediyoruz. ne daha fazla yatırım yapıyoruz. genişletilecek. Çevresel ayak izimizi aşamalı Günümüzde karbon emisyonun kayda değer bir miktarı büyük yük gemileri ve lojistik amaçlı taşımacılık yapan tren ve tırlardan kaynaklanıyor, yeşil lojistik hakkında düşünceleriniz ve yaptığınız yatırımlar neler? DFDS olarak yenilikçi ve maliyet etkin intermodal taşımacılık çözümleri ile mobiliteyi en üst düzeye çıkarmaya çalışan demiryolu operatörü primeRail ile güçlerimizi birleştirerek, sadece müşterilerimi- ze fayda sağlamayı değil, çevre üzerindeki etkiyi de azaltmayı amaçlıyoruz. Ticari ve operasyo- nel faaliyetlerimizi Troisdorf’ta yoğunlaştırırken, primeRail ile sinerji oluşturmayı ve bu iş birliğini müşterilere daha güçlü bir fayda sağlayacak şekil- de geliştirmeyi planlıyoruz. DFDS olarak sürdürü- lebilirlik vizyonuyla çevreci bir ulaşım biçimi olan intermodal taşımacılığı güçlendiriyoruz. 14 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
röportaj olarak azaltarak 2050 yılına kadar iklim nötr başından itibaren DFDS Akdeniz İş Birimi olarak sağlık çalışanlarına yakın mesafede bir otelle duruma gelmeyi hedefliyoruz. Türkiye’nin tüm sınır kapılarında ve gümrükle- anlaşma sağlayarak konaklama desteği verdik. rinde alınan önlemleri, yetkililerle iş birliği içe- Covid-19 pandemisi içerisinde ne gibi risinde uygulayarak ithalat ve ihracatta tedarik Sektörde insan kaynağı hangi noktada, önlemler aldınız? Uzaktan çalışma zincirinin sürekliliğini sağladık. İş sürekliliğimizi üniversitelerle iş birlikleriniz neler? konsepti için yeterli alt yapıya sahip sağlarken Sağlık Bakanlığı, Ulaştırma ve Altyapı Denizcilik sektöründe her yıl stajyer olarak işe miydiniz? Bakanlığı ile Dünya Sağlık Örgütü’nün yönerge- alınan toplam öğrenci sayısının minimum %10 Pandemi sürecine en başından itibaren hazır- leri doğrultusunda hareket ettik. Gemi perso- oranında kız öğrenci olmasını garanti altına ala- lıklıydık. Dijital alt yapımızla da süreçle kolay nelimiz yurtdışında minimum insan temasıyla cak iyi niyet protokolünü, DFDS olarak Ulaştır- başa çıkabildik. Pandeminin başında karantina görevlerini yerine getirdi. Dorseler de minimum ma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu ile 8 dönemi yaşanırken de mümkün olan alanlarda insan teması sağlanarak gemilere yüklendi. Öte Mart 2021 günü imzaladık. Ulaştırma ve Altyapı uzaktan çalışmaya rahatça geçebildik. Öte yan- yandan önleyici tedbir olarak tüm gemilerimiz, Bakanlığı ile yaptığımız protokolde %10 taahhüt dan geçtiğimiz sene 14 Eylül 2020’den itibaren limanlar ve limanlardaki ortak kullanım alanla- söz konusu olduğu halde bu oranı %20 olarak DFDS Pendik Limanı ve Mersin Uluslararası rı periyodik olarak dezenfekte edilmeye devam gerçekleştirdik. Denizcilik sektöründe kadın is- Limanı’ndan kalkacak olan gemilerimize gemi ediyor. Bununla birlikte 11 Haziran 2020 tarihi tihdamının artırılmasını hedefliyoruz. yolcusu olarak biniş yapacak olan tüm sürü- itibariyle tüm hatlardaki gemilere yeniden sürü- cülerimizden negatif bir COVID-19 PCR testi cü almaya başladık. Bu süreçte sağlık, gıda ve Bununla birlikte, DFDS İnsan Kaynakları çalış- deklare etmeleri zorunluluğu getirdik. Bu testin temel ihtiyaçların herkese ulaşabilmesi için lo- malarından biri olan DFDS Starfish staj progra- ilgili limandan geminin kalkışından önceki 72 jistiğin hayati önemini hep birlikte gördük. Pan- mımız bulunuyor. Starfish staj programı, staj sü- saat içinde yapılmış olması gerekiyor ve sonuca demi sürecinin başında öğrencilere “Uzaktan recinin sonunda tam üye olarak DFDS ailesinin ilişkin raporun İngilizce olması mecburi. Bu testi Eğitime Destek Kampanyası” başlattık. İhtiyaç bir parçası olabilecek yetenekleri araştırmaya yanında bulundurmayan sürücüleri gemi yolcu- sahipleri olan öğrencilere eğitimlerin devamlı- yönelik bir staj programı olarak hayata geçiril- su olarak kabul etmiyoruz. lığı adına destek verdik. Bununla birlikte koro- di. Program, karşılıklı öğrenme süreciyle hem Pandemi sürecinde, kurumsal sosyal sorum- navirüs (COVID-19) salgınıyla mücadele çer- bireyler hem de organizasyon için “Sürekli Ge- luluk projelerimiz kapsamında pandeminin en çevesinde 7/24 çalışan Tuzla Devlet Hastanesi lişim” hedeflerine katkıda bulunmayı amaçlıyor. www.ekonomidunya.com 15
röportaj MARANTECH EXPO Deniz Üstü Enerji Sektörünün Türkiye’deki Tek Buluşma Noktası Olmaya Hazırlanıyor MARENTECH EXPO - Deniz Üstü Enerji Teknolojileri Fuarı ve Konferansı, yerli ve yabancı yüzlerce prestijli firmanın katılımı ve binlerce profesyonel yatırımcı & alıcının ziyaretiyle 25-27 Mayıs 2022 tarihlerinde Fuar İzmir’de sektör profesyonellerine kapılarını açıyor. DÜRED Başkanı Dr. Murat Durak ve BİFAŞ Yönetim Kurulu Üyesi Feraye Gürel MarentechExpo ile ilgili sorularımızı yanıtladı. Dernekten kısa bahseder misiniz? Bu projelerin enerji arz güvenliğine dolayı kullanılması elzemdir. Ayrıca ülkemizin de- Türkiye’de denizüstü rüzgâr elektrik santralle- katkısı ne olur? nizüstü yapılar konusunda ilerlemesi için bu tip de- rinin yatırımlarının yapılması, geliştirilmesi, de- Enerji ihtiyacının üçte ikisinden fazlasını ithalat yo- nizüstü yapılar konusunda deneyime ihtiyaç vardır. nizcilik ve enerji sektörünün bir araya getirilme- luyla karşılayan Türkiye açısından arz güvenliğinin si, işbirliklerinin koordine edilmesi amacıyla 05 sağlanması için bütün yerli ve milli kaynakların Projelerin gerçekleştirilmesi noktasın- Nisan 2021 tarihinde Denizüstü Rüzgar Enerjisi kullanılması gereklidir. Denizüstü RES potansiye- da sektör beklentileri nelerdir? Derneği (DÜRED) kurulmuştur. limiz düşünüldüğünde gerek enerji kaynak çeşitli- DÜRED ve sektör, denizüstü RES projelerine enerji Derneğin merkezi Ankara’dır. İstanbul ve liği ve gerekse de yenilenebilir kaynak olduğundan arz güvenliğe katkısının yanında stratejik olarak da İzmir’de şubeleri açılması hedeflenmektedir. bakmaktadır. Karasal RES projeleri ile ülkemizin DÜRED olarak hedeflerimiz; denizüstü rüzgâr boşta duran dağları ve yerleşime uzak olan böl- enerjisi ile ilgili sivil toplum faaliyetlerinin et- gelerini ekonomiye kazandırmıştır. Aynı süreç de- kinleştirilmesi ve geliştirilmesini sağlamak ve nizlerimiz için de işleyecektir. Artık sadece deniz- bu konuda çalışmalar yapan kişi ve kuruluşlara lerimizin altından değil; üstünden de faydalanma destek vermek, Kamu Kurumları ve üniversite- olanağını mümkün kılacaktır. Sektörün bir diğer leri de aktif olarak dernek faaliyetlerinde kulla- beklentisi de, kullanılacak ekipman, montaj, nak- narak farkındalık yaratılmasıdır. Ayrıca ülkemi- liye, mühendislik gibi proje bileşenlerinin mümkün zin denizüstü rüzgar enerji kaynakları alanında mertebe ülkemiz kaynak ve insan gücü tarafından mevcut potansiyelini ortaya koymak, denizüstü sağlanmasıdır. Bu yolla ülkemiz, diğer ülkelere rüzgar enerji kullanımının oluşmasını sağlamak, know-how ve işgücünü ihraç edebilecektir. Hali- mevzuatın oluşturulmasında katkıda bulunmak hazırda bunu gerçekleştirebilecek deniz ve enerji da ana hedeflerdendir. sektörü bileşenleri ülkemizde mevcuttur. 16 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
röportaj Marentech Expo’yu ekip olarak rım hacmini genişletme fırsatı sunuyoruz. nasıl hayata geçirdiniz? Marentech Expo, 24 ülkeden 20.000’in üzerinde Marentech Fuar ve Konferansının fikir baba-sı yerli ve yabancı firmayı ağırlamasının yanı sıra, tamamen DÜRED’tir. Türkiye’de çok yeni bir özel yatırımcılarına ve önde gelen üretici firma- başlık olan Deniz üstü Enerji Teknolojileri konu- larına sağladığı B2B toplantıları ile uluslararası su ile ilgili DÜRED, dernek kuruluşundan hemen iş ağını oluşturarak eşsiz bir buluşma platformu sonra konferans ve fuar çalışmaları yapmak, bu sağlayacak. konuyu Türkiye’de daha bilinir hale getirmek ve Türkiye’yi bu konuda olması gereken noktaya profesyonelleri, kamu kurumları, enerji yatırım- Önümüzdeki 3 yıl ve 10 yıl içinde taşımak istedi. Ülkemizin 3 tarafının denizlerle cı firmaları, türbin firmaları, tersaneler, deniz Marentech Expo’yu nerede çevreli olduğunu düşününce ve 8400 km olan taşımacılığı firmaları, ölçüm ve mühendislik görüyorsunuz? Bölgesel mi yoksa kıyı uzunluğumuzu düşününce, Türkiye’nin bu şirketleri, üniversiteler, basın ve medya, dernek tamamen uluslararası bir fuar mı konuda inanılmaz bir potansiyeli olduğunu gö- ve federasyonların ziyaretiyle gerçekleşecek hedefleniyor? rüyoruz. Projenin ciddiyeti ve sorumluluğu ne- Marentech Expo’da katılımcılar, iş ağını ve ih- Türkiye’de 10 yıl içerisinde öngörülen enerji deni ile DÜRED bizlerle çalışmayı tercih etti. Biz racat ivmelerini arttırırken; ziyaretçiler de son sektörünün büyük potansiyeline istinaden; 2035 de enerji sektöründeki yurt içi ve yurt dışı olmak teknoloji ürünlerle buluşma fırsatı yakalayacak. yılına kadar 4 adet 1000 MW DRES kurulumu üzere 25 yıllık deneyimimiz ile bu projenin bir ile yaklaşık 12 milyar Euro hacminde pazar oluş- parçası olmak için seve seve projeye bu farklı Marentech Expo’nun sektöre ve masını bekliyoruz. Ayrıca yüzer GES’ler başta projeye dahil olduk. ihracat rakamlarına nasıl faydası olmak üzere diğer deniz üstü enerji kaynakla- ve katkısı olacak? rının da gelişeceği görülmektedir. Sektörün tek Uluslararası deneyimimiz ve sektör bilgimiz ile Avrupa, Orta Doğu ve Körfez ülkelerinden pro- buluşma noktası olacak Marentech Expo - De- paydaş ağımızı genişlettik. Şu an da İzmir Kal- fesyonel yatırımcı ve alıcılar, deniz üstü enerji niz Üstü Enerji Teknolojileri Fuarı, Türkiye deniz kınma Ajansı, ENSİA (Enerji Sanayicileri ve İş pazarındaki en yenilikçi ürün ve teknolojilerinin üstü enerji sektörünün ticaret hacmine büyük Adamları Derneği) ve Gensed gibi derneklerin sergilendiği Marentech Expo ile ticaret ve yatı- katkı ve ivme sağlayacak. yanı sıra, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımı- zın da destekleri ile projemizi harekete geçirdik. Enerji Sektöründeki İnovasyonlar ve Son Tekno- Türkiye’nin ve bölgenin deniz üstü enerji sek- loji Marentech Expo Konferansında törüne ev sahipliği yapan Marentech Expo’da Konferansın ana başlıkları: rüzgar türbin tedarikçileri, türbin temel teda- ➤ Deniz Üstü Rüzgâr Enerjisi rikçileri, güneş panelleri, dalga enerji ekipman ➤ Ülkelerin Deniz Üstü Enerji Mevzuatı tedarikçileri, akıntı, enerji ekipman tedarikçileri, ➤ Yüzer Temelli Deniz üstü mühendislik firmaları, deniz nakliyat firmaları, Rüzgâr Elektrik Santralleri tersaneler, marina ekipman firmaları,liman in- ➤ Yüzer Güneş Elektrik Santralları şaat firmaları başta olmak üzere geniş bir ürün ➤ Dalga Enerjisi yelpazesinden 300’ün üzerinde firma, doğru alı- ➤ Akıntı Enerjisi cı ve yatırımcıyı ile buluşturmayı hedefliyoruz. ➤ Hidrojen Enerjisi Enerji sektörü profesyonelleri, denizcilik sektörü ➤ Sanayi ve Üretim www.ekonomidunya.com 17
Gelecegİ Anlamak Yazı: Batuhan Onur Sacaklı Kuantum Bilgisayar Çağı Başladı Yarı iletken ve bilgisayar teknolojilerindeki yeniliklerle her geçen gün daha güçlü bilgisayarlar geliştirilmeye devam etse de birçok problemin bu bilgisayarlarla çözülebilmesi için hala binlerce yıl gerekiyor. Kuantum fiziği özellikleri ile geliştirilen kuantum bilgisayarların bu problemlerin çözümünde yeni bir sayfa açması bekleniyor. Kuantum bilgisayarların çalışma prensibine daha ilgi çekici bir hal alıyor. Çünkü kuantum toriyelden bahsediyoruz. Yani bu 17 kişiyi tam giriş yapmadan önce şu anda gündelik hayatta bilgisayarları “ bit “ yerine “ qubit “ kullanırlar. olarak 355687428096000 gibi 15 basamaklı kullandığımız bilgisayarlarla başlayalım. Bu qubitler ise hem 1, hem 0, hem de her ikisi bir ihtimali hesaplama ihtiyacı duyarız. Bunu el- birden olabilirler. Ve bu durum aynı anda her iki bette kendi başımıza hesaplayamayız ve klasik Hepimizin evinde, işyerinde veya cebinde bu- durumda da gerçekleşir. Tıpkı süperpozisyonda bir bilgisayar yardımı ile belli bir süre geçtikten lunan bütün bilgisayarlar çok basit ve tek bir olduğu gibi. sonra sonucu elde edebiliriz. Ancak, bir kuan- sistem ile çalışırlar. Bizler bu sisteme “ binary tum bilgisayarı süperpozisyon durumuna geçe- sistem “ diyoruz ve bu sistem 1 ve 0 şeklinde Süperpozisyon ise kuantum fiziğinin temel özel- rek bütün bu olasılıkları qubitler sayesinde aynı iletiliyor ve işleniyor. Bir bilgisayar veya cep liklerinden birisidir. Bir parçacığın aynı anda bir- anda kontrol edebilir ve aynı anda test eder ve telefonları, tabletler, akıllı saatler vs üzerinde den fazla durumda bulunma özelliği. saliseler içerisinde bir cevap verebilir. gerçekleştirdiğimiz her şey, tüm renkler, duy- duğumuz sesler binary olarak yazılabilir. 1 ve 0 Birkaç örnek ile açıklığa kavuşturalım, Öncelikle Bir oyun oynadığımızı düşünelim, önümüzde iki şeklinde ifade edilebilir. Bu bilgiler de “ binary 17 kişilik bir yolcu otobüsümüz olduğunu hayal adet kapısı kapalı oda var. Odanın birinde düğme digit “ yani “ bit “ adını verdiğimiz iki durumda edelim ve bu yolcu otobüsünü 17 farklı insan ile diğerinde ise lamba var. İlk olarak düğmesi olan yani 1 veya 0 durumunda bulunabilir. Ancak dolduracağız ve bu insanların nasıl oturacağını odaya siz giriyorsunuz, düğmeyi aşağı yada yu- işler kuantum bilgisayarına geldiği zaman çok ayrı ayrı planlamak gerekiyor, burada 17 fak- karı şeklinde hareket ettirebilir yada hiç dokun- 18 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
Gelecegİ Anlamak mayabilirsiniz, daha sonra odadan çıkıyorsunuz Kuantum ve arkanızdan başka birisi odaya giriyor ve o da aynı şekilde düğmeyi aşağı yada yukarı hareket bilgisayar geliştirme çalışmaları ettirebilir yada hiç dokunmayabilir. Şimdi lam- 1990’larda başlamış olsa da banın olduğu odaya giriyorsunuz eğer lamba genel problemleri çözebilecek yanıyorsa odaya ilk giren oyunu kazanıyor, eğer Evrensel kuantum bilgisayarlar lamba yanmıyorsa ikinci giren oyunu kazanıyor. için önümüzde daha uzun zaman Bu oyunu 10, 100 yada 1000 defa da oynasanız var. Kuantum bilgisayarların sonuç aşağı yukarı %50 olacak. Hatta ne kadar ilk örneklerinde atom altı çok oynarsanız büyük sayılar kuramından dolayı parçacıklar – elektronlar, sonuç net bir şekilde %50 çıkacak. fotonlar, iyonlar – kullanılıyor. Bu parçacıkların herhangi bir Klasik bir bilgisayara karşı oynadığımızda böyle direnç olmadan elektrik akımını bir sonuç alıyorken kuantum bilgisayarına karşı iletebilmeleri ve süper iletken oyunumuzun sonucu ne olacak ? hale getirilmeleri için mutlak Sizin bu oyunu kazanma şansınız kocaman bir sıfır olarak tanımlanan -2730C “SIFIR” olacak. Kuantum bilgisayar hep oyunu dereceye kadar soğutulmaları da kazanacak, isterseniz milyarlarca kez oyna- gerekiyor. Bu soğutma ve kontrol yın asla kazanamayacaksınız. bloklarının büyüklükleri sebebi ile geliştirilmekte olan kuantum Neden ? bilgisayarlar devasa büyüklüklere Hepimizin de aşina olduğu bir atasözünden ulaşıyor. örnek vermek istiyorum, “ samanlıkta iğne aramak. “ Evet kocaman bir samanlığın içinde 1 adet iğneyi aramaya başladığınızı düşünün, www.ekonomidunya.com 19
Gelecegİ Anlamak Uygulama alanları daha inanılmaz zor ve inanılmaz uzun sürecek bir geniş olan ve Evrensel süreç belki de günlerce vaktinizi alacak. Fakat, 20 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021 bilgisayarlara daha sizin yüzlerce klonunuz olsaydı ve aynı anda o yakın sayısal (kuantum samanlığın içinde o tek bir iğneyi bulmaya çalış- kapısı tabanlı) kuantum saydınız. Yani “Süperpozisyonda” olabilirdiniz ve bilgisayarlar henüz 50- saniyeler içerisinde o iğneyi bulabilirdiniz. 60 kübit kapasitesine Tabii her şey burada da bitmiyor, Bu bahsetti- ulaşabildi. Bu teknolojide ğimiz qubitlerden birden fazla olsa ve birbirle- bir yandan kübit sayıları riyle iletişim halinde olsalar. Uzay zamanı anlık arttırılmaya çalışılırken olarak sıfır direnç ile bükecek şekilde. İşte bu diğer yandan da noktada ise Kuantum Dolanıklığından bahse- gürültü problemleri ile diyoruz. Bu işlermleri kullanarak işlem hızınızı uğraşılması gerekiyor. milyarlarca kat arttırabilir ve hatta kuantum in- Mevcut şifreleme ternetini hayal etmeye başlayabilirsiniz. algoritmalarını (AES, RSA gibi) çözmek için Ancak, kuantum bilgisayarlarının da bazı sorun- 100 bin kübit kapasitesi ları var, Kuantum bilgisayarları öyle kolaylıkla gerektiği düşünüldüğünde cebimize veya sırt çantamıza yerleştirebileceği- bu bilgisayarların yıkıcı miz bir boyuta sahip değiller yaklaşık büyük iki etkisinin gözlenebilmesi kapılı bir buzdolabı boyutundalar. için önümüzde en az 5 yıl var. Kuantum bilgisayarlarının çalışma prensibini qubitler üstleniyor, bu qubitler ise bildiğimiz atomların elektronlarından oluşuyor. Bir azot atomunun elektronudur bir qubit. Çok hassas bir parçacık, normal şartlarda kontrol edeme- diğimiz, ölçemediğimiz, belirsizliklerden oluşan bir yapı. Ama kuantum bilgisayarlarının çalışma prensibi de işte bu belirsizlik olgusu. Dalga- parçacık yani süperpozisyon durumu. Sistemin sağlıklı bir şekilde çalışabilmesi için bütün toz parçacıklarından, kızıl ötesi ışınlardan, elektro- manyetik dalgalardan uzak tutmamız gerekiyor aksi takdirde bu elektron parçacığına müdahale etmiş oluruz ve bu da bütün olasılıkların kay- bolmasına ve tek bir durumun elde edilmesine yol açacak bu da bizim işimize yaramayacak bir sonuç. Buna da çöküş diyoruz, sistemin çöküşü. Bu yüzden de vakum tüplerinin içerisinde mut- lak sıfıra ( -273,15 dereceye ) çok yakın bir sıcak- lıkta muhafaza ediliyorlar. Peki bu kadar karmaşık, zorlu ve hassas bir ma- kineye neden ihtiyaç duyuyoruz ? Kuantum bilgisayarlarını şu anki aşamada sa- dece yüksek veri girdi ve çıktısına sahip olan ve bu verileri anlamlı bir modele çevirmeye çalışan şirketler kullanıyor. Kargo şirketlerinin optimum rota, zaman ve yakın hesaplamaları, sosyal medya mecralarının stabil bir biçimde ana su- nucu üzerinde işlem görebilmesi gibi çok spesi- fik işler için kullanılıyor. Klasik bir bilgisayar ile günler, aylar hatta yıllar sürebilecek işlemleri milyarlarca kat daha hızlı bir şekilde anlık olarak yapabiliyor kuantum bilgisayarları. Sadece bu da değil devasa portfolyoda en ideal yatırımları yapmak, dünyadaki doğa kaynakla- rın en verimli kullanımı ve dağılımı için simü-
Gelecegİ Anlamak Kuantum çağının arifesinde olduğumuz bu dönemde yapılan çalışmalar ve elde edilen deneyimler ile kuantum hesaplama, klasik hesaplama yöntemlerinin yerini tamamen alamayacak. Bunun yerine, kuantum bilgisayarlar klasik bilgisayarlara tamamlayıcı bir teknoloji olacak. lasyon yapmak, enerji verimliliği için optimum bir simülasyonunu gerçekten yapabilir miyiz ? de simüle edebilir, yaşadığınız ve yaşayacağınız ihtimalleri hesaplayıp verimlilik düzeyini en üst 2016 yılında Google hidrojen molekülünün si- bütün sorunları bulup bu sorunların çözümü için noktaya çıkartmak gibi çok önemli potansiyeller mülasyonunu tamamladığını açıkladı, Ardından gerekli olan bütün ilaçları da simüle ederek nok- barındırıyor. IBM lityum hibriti ve berilyum hibriti simüle etti. ta atışı bir tedavi sunabilir. Yıllar süren ilaç ve aşı Ardından ise ionQ firması su molekülünü simüle testlerini saniyelere indirgeyebilir. Kuantum bilgisayarlarının öncülerinden etmeyi başardı. Hepsi de kuantum bilgisayarla- birisi Richard Feynman; rının gücü ve kabiliyetleri sayesinde gerçekleşti. Herhangi bir iş için ( inşaat, tekstil, yakıt, tıp ) “ Doğa klasik değildir, ve doğayı simüle etmek kullanılacak herhangi bir malzemeyi atom sevi- istiyorsanız kuantuma indirgemeli ve bu şekilde Neden molekülleri simüle ediyoruz ? yesinde planlayarak üretimine katkı sağlayabilir. modellemelisiniz. İnanın bana bu inanılmaz bü- Molekülleri simüle edebildiğinizde fizik, kimya Kısacası kuantum bilgisayarları insanlık için bir yük bir meydan okumadır. İnsanlığın karşılaştığı ve biyoloji alanında inanılmaz bir kapı açıyorsu- güncelleme olarak görebiliriz. çözümü en zor sorun. “ nuz. Tam olarak gelişmiş bir kuantum bilgisaya- En son seviyede ise evrenin simüle edilmesin- Feynman’ın bu sözünden yaklaşık 40 yıl sonra rı sizin vücudunuzu baştan sona atom seviyesin- den bahsedebiliriz, tıpkı Matrix filminde olduğu bu konuyu konuşmaya başlayabiliriz. Doğanın gibi... www.ekonomidunya.com.tr 21
KRİTİK Burcu KÖSEM Enerjideki dönüşüm, küreseli yeniden şekillendiriyor Günümüzde çoğumuzun bildiği üzere Dünya’yı Petrol üreticileri enerji geçişine ne kadar hazır. tehdit eden konuların başında ‘iklim krizi’ geli- yor. Yaz aylarında kendi coğrafyamızda, güney- de bir yandan orman yangınları ile mücadele ederken, Karadeniz’de ise sel felaketleri ile karşı karşıya kaldık. Benzer felaketler dünyanın çeşit- li bölgelerinde de görülmeye devam ediyor. Bu sebeple iklim krizi, yeşil mutabakat, yeşil üre- tim, sürdürülebilirlik gibi konular gündemden hiç düşmüyor. Bu konuların kesişim kümesi ise, “enerji”. Enerji dönüşümü kişilerin, şirketlerin ve de tüm ülkelerin en önemli gündem maddesi halini aldı. Neden mi? 20. yüzyılın politikaları nedeniyle bugün iklim krizi ile karşı karşıyayız Dünyamızın içinde bulunduğumuz bu noktaya gelmesine 20. yüzyılda yaşananlar (fosil yakıt kullanımı, tüketim ekonomisi) büyük ölçüde etki etmiştir. 21. Yüzyılda ise, yerküre hızla kir- lenerek iklim krizine girdi ve sadece üretimin 22 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
KRİTİK değil yaşamın devamı için enerji dönüşümünün büyük engelin cari açık olduğu, cari açığın ise alışkanlıklarımızı değiştirerek özel oto ile ulaşım zorunluluğu ortaya konuldu. Enerji jeopolitiği, büyük oranda enerji bağımlılığımızdan kaynak- yerine alternatif ulaşım yöntemlerine yönelme- enerjiyi arz edenler ile talep edenler ve de Tür- landığı bilinmekte. Enerji, üretimin birincil girdisi miz, benzinli araçları da çevreye ve doğaya dost kiye gibi aralarındaki transit geçişi sağlayan ül- olduğundan fiyatındaki artış hayatımızda var araçlar ile yenilememiz gerekiyor. keler arasında belli bir yere konumlanmıştır. 20. olan tüm ürün fiyatlarına da otomatik olarak Yüzyıl petrol savaşları ise, bu jeopolitiğin trajik yansıyor. Küresel olarak da yeni ekonomik tren- Kamu binaları ve okullardan başlamak üzere az bir biçimde şekillenmesine yol açmıştır. Bu din yeşil ekonomi olduğu ve yeşil ekonomide de tüketmek, kendi elektriğini üretme ve atık top- nedenledir ki; çok farklı ekonomik yapıların bir enerji dönüşümünün ön plana çıktığı, hatta sı- lama gibi yeşil alışkanlıkların kazandırılması el- arada olduğu dünya düzleminde enerji dönüşü- nırda karbon vergilerinin dayatıldığı bu süreçte zem. Ayrıca iklim koşulları bakımından elverişli mün nasıl başarıyla sonuçlanacağı hala gizemi- Türkiye neler yapıyor? olan ülkemizde; konutların, fabrikaların, kamu- ni korusa da, top yekün bir mücadele verilmesi Kamunun hali hazırda yenilebilir enerji üretimi- ya ait binaların güneş panelleri yolu ile elektrik gerektiği konusunda tüm dünya hem fikir. ne ilişkin teşvikleri ve hedefleri belli. Özellikle üretimine geçişini kolaylaştırmak için çeşitli Geçmişin petrol zengini ülkeleri zor durumda… son yıllarda GES, RES ve bio enerji yatırımları da kredi ve teşvik projeleri de hayata geçirilmeli. Irak ve Venezuella gibi dünyanın en büyük pet- hız kazanmış durumda. Fakat yenilenebilir enerji rol rezervine sahip ülkelerin ekonomileri bu- komponentlerinin büyük bölümü; güneş panel- Üretimde dönüşüm şart! gün çökmüş durumda. Aşağıda yer alan Dünya leri, rüzgar türbinleri ağırlıklı olarak Avrupa ve Tabii üretim anlamında da sanayimizi yeniden ya- Bankası’nın grafiğinden de anlaşılacağı üzere Kuzey Amerika firmaları tarafından kartelleş- pılandırmamız ve kurgulamamız gerekiyor. Yeşil gelişmiş ülkeler bugün, 20. yüzyılda enerji arzını miş durumda. Bu nedenle bu tür malzemelerin üretime uygun makine ve sistemlere geçiş için ya- sağlayan ülkelere göre dönüşüm kabiliyetleri ve yurt içinde üretilmesi hayati önem taşımakta. tırımları hızlandırmalı, başta AB ülkelerine ihracat dönüşümü gerçekleştirme yeterliliği açısından Öte yandan, Türkiye’de enerjinin yüzde 20’sinin olmak üzere, rekabetçi yapımızı koruyabilmenin uzak ara öndeler. Gelişmiş ülkeler, fosil yakıt konutlarda hane halkı tarafından elektrik ve do- yolunun yeşil dönüşümden geçtiğini aklımızdan çı- ekonomisinden çok daha az etkilenmiş durum- ğalgaz olarak kullanıldığı, ulaşım için sarf edilen karmama konusu önemli. Çünkü dönüşemeyenleri dalar ve bu yüzyıl için üretimi, ekonomiyi ve dün- enerjinin yüzde 27 oranında olduğunu görmek- önce sınırda “karbon vergisi”, sonrasında ise “finan- ya düzenini yeniden dizayn etmenin peşindeler. teyiz. Dolayısıyla tüketim konusunda ciddi bir sa erişimde problem”, ihracatta da “Pazar” hatta Oysaki geçtiğimiz yüzyılda sanayileşmeyi ve bilinçlenmeye ihtiyacımız var. Öncelikli olarak “müşteri” sıkıntısı bekliyor… üretimi şekillendirirken yerkürenin hızlıca kir- lenmesine yol açan ve bugün iklim krizi ile karşı karşıya kalmamıza neden olan politikaları da aynı gelişmiş ülkeler belirlemişlerdi. 20. yüzyıl- da enerji arzını sağlayan Suudi Arabistan, Katar ve BAE’nin dönüşümü nasıl gerçekleştireceği merak konusu olsa da sermaye yetersizliği olan Irak, Libya, Nijerya, Venezuella ve İran’ın daha zor durumda oldukları bir gerçek… Bu ülkelerin enerji dönüşümünü nasıl sağlayacakları ile ilgili çok fazla soru işareti mevcut. Enerjide dışa bağımlılıktan kurtulmak için adımlarımız hızlanmalı Türkiye’ye gelince; dışa bağımlılığın azaltılması ile ilgili çalışmalar devam etse de, yatırımlar ve projeler hızlansa da, enerji ihtiyacının büyük bölümü ithal ediliyor. UEA(Uluslararası Enerji Ajansı) 2021 yılı raporuna göre enerji tedariği- mizin yüzde 83’ü fosil yakıtlardan(Kömür, pet- rol, doğalgaz) oluşuyor ve büyük bölümü yurt- dışından temin ediliyor. Yıllık yaklaşık 50 milyar dolarlık dış alım gerçekleştirdiğimizi ve enerji tüketiminde sırasıyla sanayi, ulaşım, konut ve hizmetler sektörlerinin başı çektiğini görüyoruz. Fosil yakıtlardan en önemli enerji kaynağı olan elektrik üretiminde kullanılan enerji türlerine baktığımızda ise doğalgazdan sonra en önemli kaynağın hidroelektrik olduğunu görmekteyiz. Üretimde en önemli maliyet kalemlerin- den birini enerji oluşturuyor Türkiye ekonomisinde büyümenin önündeki en www.ekonomidunya.com 23
ENERJİ PINARI Pınar ŞEN İnşaat Y. Mühendisi Enerjide Yeni Trendler Dünyanın hızlı dönüşümünün etkisi, enerji santrallerine bakış açısı, daha öncesine oranla Elektrik fiyatlarındaki bu yükselişle güneş ihtiyacı ,iklim değişikliği gündemimizde iken, daha fazla inovatif düşünceyi gerektirmekte- enerji santrallerinin gözle görünür ihtiyaç ha- güneş enerjisi sektöründeki dönüşümde buna dir. line gelmesi ve yapılmış olan mevcut santral- eşdeğer olarak tüm hızıyla devam ediyor. Mac- lerin yenilenmesi.. kenzie verilerine göre, güneş enerjisi fiyatları ; 2021 sonrası güneş enerji modül verimliliği, üretim, teknik uygulamanın sistemleri trendleri... Proje maliyetlerini düşürmek için güneş sis- gelişimi, endüstri 4.0 , yapay zeka alanında Hücre tipinin çeşitlenmesi ile maliyetin ; elekt- temi performans değerlerini arttırmak çok ilerlemeler sebebiyle önümüzdeki on yıl içinde rik fiyatlarının artması ile de yatırım geri dö- önemlidir. Hücre teknolojisinin ve sistem bi- düşme eğiliminde olacak. Enerji alım fiyatla- nüşlerinin düşmesi beklenmektedir. leşenlerinin teknoloji gelişimi ile enerji üretim rının süreğen yükselişi; yatırımcılar için güneş verimliliği ve sistem kalitesi artacaktır. enerjisi santrallerinin elektrik faturasını öder gibi ödeme kolaylıkları, güneş enerji santral- Reel veri izleme sistemi ile entegre veri anali- lerini cazibe alanı haline getiriyor. zi sistemi ile desteklenmiş yazılım kullanılan akıllı sistem tasarımı, güneş enerji sistemle- Önümüzdeki on yıl trendlerinin odağında olan rinin enerji üretim ve maliyet performansının iki önemli kavram öne çıkacak. üst seviyeye çıkarmak için tasarlanıp, o şekil- 2022’ler, artan enerji maliyetlerinden kaynaklı de çalışmasını sağlayacaktır. tedarik zinciri gelişiminde sistem maliyetinin düşürülmesi ve enerji verimliliğinin artış yılları Performans garantilerinin 30 yıllara çıkması olacak. ile verimini uzun yıllar koruyan güneş enerji santralleri, doğal gaz çevrim santralleri ömür- İklim değişikliğinin etkilerinin tüm dünyada leriyle eş zamanlı olduğunda güneş enerjisinin hissedildiği ve yenilenebilir enerjinin acil ih- piyasa rekabet gücü ciddi oranda artmış ola- tiyaca dönüştüğü günümüzde, güneş enerjisi 24 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
ENERJİ PINARI Güneş ışınımının yüksek olmadığı Avrupa gibi yerlerde, ihtiyaç olan enerjinin depolanmasının maliyetlerinin düşürülmesi ile birçok yerde kullanım artacak; oyunun kurallarını değiştirecek, yol haritasını belirleyecek olan depolama ve solar enerji santrallerinin birlikte entegre sistem kurulumu olacaktır. caktır. Panel üreticileri üretim maliyetlerini kite ve yüksek verimli hücreye evrilme süreci, Güneş enerjisi üretim endüstrisi on yıl içinde düşürmek amacıyla verimli ve robotik sistem- depolama maliyetlerinin düşmesi ile sistem teknolojik bir devrim yaşanabilir. Teknoloji, ler uygulayacaktır. Genel anlamda 500W+ daha kullanılabilir, yönetilebilir ve işlevsel yeni yazılımlar, yapay zeka ile güneş modüller, kullanımı artacak ve 400W modüllerle fiyat hale getirecek daha iyi entegrasyon beklen- inverterler, izleyiciler ve teknolojik ekipman- farkı olmayacaktır. mektedir. larla üretilecek. Robotik sistemin kullanıldığı tesislerin verimi artacak. Otomatik üretim ile Güneş ışınımının yüksek olmadığı Avrupa gibi Mevcut güneş enerji santrallerinin yeniden işgücü düşümü yaşanacaktır. yerlerde, ihtiyaç olan enerjinin depolanması- güçlendirilmesi, mevcut arazi, mevcut çatı nın maliyetlerinin düşürülmesi ile birçok yerde güneş enerji santralleri, ara bağlantı noktaları Teknolojiye artan güven ile siber güvelik ihlal- kullanım artacak; oyunun kurallarını değiştire- ve diğer altyapı parçalarını kullanarak, yüksek leri tehtidi geliyor.. cek, yol haritasını belirleyecek olan depolama güçteki panellerle değişim sağlanacak böy- ve solar enerji santrallerinin birlikte entegre lece daha fazla elektrik üretimi sağlanması Güvenlik uzmanları, elektrik şebekelerine ola- sistem kurulumu olacaktır. mümkün olacaktır. Buda geri dönüş sürelerin- bilecek bir saldırıyı güneş enerjisi endüstrisi Güneş ve depolama maliyetlerini eksi yönde de kısalma sağlayacaktır. için ciddi ve kapsamlı etkili olabilecek bir olay- seyrederken, şebekeden daha fazla kapasite dır. Bu konu ile ilgili kapsamlı bir standart, gü- sağlanması için sadece güneş enerjisi sistemi Ülkelerin tarifelerine göre geri dönüş süreleri venlik tedbiri yada yaptırım bulunmamaktadır. yerine, güneş+ depolamaya dönüşeceği aşikar- ciddi anlamda farklılık oluşturmaktadır. Kulla- Eğer önceden bu hızlı dönüşümün güvenlik dır. Hızlı azalan pil maliyetleri göz önüne alın- nılan panel ve diğer malzemelere uyguladık- açıklarının belirlenerek önlem alınmaması dığında 2021’ler itibariyle solar+depolamanın ları vergilerde farklılık göstermektedir. Örne- durumunda sistem kontrolünde problem ya- ilk önce rekabetçi bir temel yük kaynağı haline ğin Amerika, malzemelere getirdikleri yüksek şanabilir. gelecek bir on yıl beklenmektedir. vergi yükümlülüklerini düşürmüş olsaydı sis- Hız çağına girmiş olduğumuz günümüzde, Amerika’da son yıllarda kullanılan güneş tem %30 daha düşük maliyetlere gelecekti ve teknolojinin yaygın olarak kullanıldığı ve ener- enerjisi + depolama hibrit sistemleri, tasarım eğer mevcut haliyle devam ederse de 2026’ya jinin en yüksek gereksinim olduğu gerçeğiyle ve mühendisliksel çözümlerinde yeni on yılın kadar Avrupa ve Kanada’dan 2 kat daha pahalı yeni trendlerin hızlıca hayatımıza gireceği ka- ön görüsünü oluşturuyor. Daha fazla sistem olacaktır. Çinliler yine bu tarifelerle paylarını çınılmazdır. Bu nedenle büyük resmin iyi de- entegratörü, inverter ihtiyacını en aza indiren arttıracaktır. Geleceğin üretim tesisi verimi ğerlendirilip sistemin o şekilde kurgulanması DC bağlantı çözümleri, hücre tipinin, perovs- arttıracak. gerekecektir. www.ekonomidunya.com 25
Yenİ Dünya Düzenİ Pelin Sıngın Z Kuşağı Endüstri 4,0 ‘a hazır mı ? Sanayinin sessiz devrimi olarak tanımlayabile- Yeniteknolojiler sayesinde özellikle iyi biliyoruz. Bazı iş kollarını yok edip yerine ye- ceğimiz Endüstri 4.0 ‘ın iş yaşamını kökünden gençlerimiz arkadaşlıklarını, nilerini yaratan, hatta dünya savaşlarına kadar değiştirecek bir devinim olduğu gerçek . 4. Sa- sevinçlerini, üzüntülerini, problemlerini ve uzanan bir süreçten bahsediyoruz. nayi Devrimi dijital fabrikalar ve akıllı teknolo- geleceğe ilişkin umutlarını bu platformlarda Buharlı makinaların icadıyla başlayan coğrafi jiler ve en önemlisi ‘’ insansız üretim ‘’ motto- yaşamaya başladılar. Bu platformlar artık keşifler,elektroniğin gelişimi ve seri üretimle suyla geleceğimize yön veriyor. onların yeni yaşam ve kendilerini ifade etme artan bir tüketim toplumu ve kapitalizmin sun- Sanayi devrimlerini kategorize edecek olursak ; alanları oldu. Fakat yapılan araştırmalar dijital duğu acımasız iş dünyası… ➤ Sanayi Devrimi, buharlı makinaların icadı, okuryazarlıkta öğrencilerimizin durumunun ➤ Sanayi Devrimi, elektrik teknolojilerinin pek de iç açıcı olmadığını gösteriyor. Peki çocuklarımız 4. Sanayi devrimine mümkün kıldığı seri üretim, hazır mı? ➤ Sanayi Devrimi, bilgisayar, robot-otomasyon Bilgisayarlar internet üzerinden birbirine bağ- sistemleri, lanacak, akıllı fabrikalar ve evler oluşacak! ➤ Sanayi Devrimi, yazılımla gelişen akıllı tek- Fabrikalarda belki de tek işçi bile çalışmaya- nolojiler ile insanın “kol gücünü” üretimden cak! eleyen ve makinaların birbiri ile iletişim kurdu- ğu dönem… Bozulan aksamlar kendini insansız olarak ona- rabilecek! 1, 2 ve 3. Sanayi devrimlerinin toplumları na- sıl derinden etkilediğini, sosyal yaşamlarımıza Gelecekte şu an bilemediğimiz meslekler olu- olumlu ya da olumsuz nasıl yön verdiğini çok şacak! 26 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
Yenİ Dünya Düzenİ Dronelar ile uçan arabalar ve şoförsüz araçlar kullanılmaya başlandı bile.. Özellikle Z kuşağı diye adlandırdığımız yeni neslin teknoloji ile yakın arkadaşlığı düşünül- düğünde öğrencilerin öğrenme ve öğretim etkinliklerini bu platformlara taşıması da gide- rek önem kazanmaktadır. Yeni teknolojiler sayesinde özellikle gençleri- miz arkadaşlıklarını, sevinçlerini, üzüntülerini, problemlerini ve geleceğe ilişkin umutlarını bu platformlarda yaşamaya başladılar. Bu plat- formlar artık onların yeni yaşam ve kendilerini ifade etme alanları oldu. Fakat yapılan araştır- malar dijital okuryazarlıkta öğrencilerimizin du- rumunun pek de iç açıcı olmadığını gösteriyor. Yapılan araştırmalara göre bu dijital çağa ço- cuklarımız pek de hazır değil! Endüstri 4.0’ın bizden beklediği teknolojiyi her alanda tasarlayacak, geliştirecek, üretecek ve üretilen teknolojiyi kullanabilecek insan gücü- nün eğitimi kaçınılmaz bir gerçektir. Endüstri 4.0’ın gerçekleri; üst düzey düşünme beceri- lerine sahip bireylerdir, bilmenin yetmeyeceği, düşünmenin zorunlu hale geleceği yöntemler- dir. Dünya problemlerini doğru hissedecek nın daha da değişeceği oldukça açıktır.. Bu bağ- ve tanımlayacak (çözümü için yenilikçi fikirler lamda özellikle mavi yaka olarak tabir ettiğimiz üretecek (yaratıcı çözüm için doğru yöntem ve işgücüne olan talep düşecektir. teknikleri kullanacak bireylerin her alanda ye- tiştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu du- Tabi ki Endüstri 4.0 ilk bakışta işgücünü olum- rum okulöncesi, ilköğretim, ortaöğretim, yük- suz yönde etkileyecek gibi görünse de yeni seköğretim ve yaşam boyu öğretimde olmak mesleklerin ortaya çıkması ile birlikte insana üzere çok geniş bir perspektifte birbirleriyle olan ihtiyaç artarak devam edecektir. Bu nok- entegre ve etkileşimli olarak düşünülmesi, tada yeni yetkinliklere ihtiyaç duyulacaktır. planlanması, tasarlanması ve uygulanması Örnek vermemiz gerekirse; bilgi işlem, bilişim gereken bir konudur. ve yazılım gibi konular artık şirketlerin tüm ça- Akademik camia da, hedeflenen kazanımlara lışanlardan beklediği ortak ve olmazsa olmaz ulaşmak amacıyla üniversitelerde eğitim kali- yetkinlikler olacaktır. tesini arttırmak, öğretmen adaylarını teknoloji ile bütünleştirmek, onlarla inovatif ürünler ge- Üretim tarafında robot teknolojilerinin yoğun liştirmek, dijital okuryazarlığı geliştirmek gibi olarak kullanılması sebebiyle özellikle hizmet konularda eğitim araştırmalarına odaklanmak sektöründe danışmanlık desteği artacaktır. zorundadır. Yeni unvanlara ihtiyaç duyulacaktır. Bu bağ- lamda mavi yaka işgücünün azalması ve beyaz Bütün bunların ışığında, tarihi bir dönüm nok- yaka istihdamının daha önem kazandığı nokta- tasında eğitimcilere, aileler ve okul yöneticile- da motivasyon çalışmaları önem kazanacaktır. rinin üstüne büyük bir görev düşmektedir. Endüstri 4.0 ile birlikte üretkenlik, hayata ge- Soru şu: “ Peki gelecekte insan gücünün yerini çen fikirler ve yeni buluşlar ile olacağı için bu nesnelerin interneti, robotlar, yapay zeka ve noktada eğitimin önemi oldukça artacaktır. akıllı makinalar alacaksa işsizlik artmayacak Eğitim planları ülkelerin ve şirketlerin Endüstri mı?” 4.0 stratejilerine göre hazırlanmalıdır.; Endüst- 2011 yılında hayatımıza yeni bir kavram olarak ri 4.0 ı bir fırsat olarak görerek vasıflı işgücünü giren endüstri 4.0 ile artık işgücünün kimyası- arttırmak en büyük hedef olmalıdır. www.ekonomidunya.com 27
Gelecegİ Anlamak Zuhal Mansfield Petrol lobisi hala hayatta mı? Gündem önemli ve bizim şimdi tartıştığımızı bazı Bugün de bütün ülkelerin birinci gündem maddesi Bu kadar duyarlılığa rağmen; petrol, 2040 yılında yine öncüler çok önceden hayata geçirmeye çalışmış. enerji ve sürdürülebilir enerji tedarikidir. Muhtemel ki en büyük enerji kaynağı olacak ve küresel enerji ka- 1978’de Jerry Brown, California tarihindeki en genç yarınlarda da durum değişmeyecek. Niye mi? rışımının yaklaşık yüzde 28’ini oluşturacak ve doğal vali olarak seçildi. Ve bir termal bina yönetmeliğini gaz arzı da yüzde 25 ile hemen ardında olacak. Bu se- uygulamaya başladı. Yani bir bina inşa ettiğinizde, Bakmayın sürekli yenilenebilir enerjileri, elektrikli beple, enerji konusunda yeni bir kararlılık göstermek içinde yalıtım olması gerekiyor. Bu yönetmelik uygu- arabaları konuşup, yazdığımıza!.. için bakış açımızı tamamen değiştirmemiz gerekiyor. landığı takdirde, yalıtım ile binaların enerji kullanımı Bakış açınız için her sabah güneş doğuyor. Öyle ki bir yüzde 80 azalacaktı. Üzerinden kaç yıl geçmiş, yalı- Şu an dünyanın enerji harcamasında bağlı olduğu saatlik güneş, dünyanın bir yıllık enerji ihtiyacını karşı- tım yönetmeliği hem California’da hem dünyada bu kaynak petrol bazlı yani fosil yakıtlardır: Yüzde 31.44 layabilir. Kabul edelim ki güneş paneli üretiminde çok unutulup gitti… petrol, yüzde 26.69 kömür, yüzde 22.86 doğal gaz büyük ilerleme var. Yine de yeterince üzerine eğildiği- olmak üzere yüzde 81 civarında fosil kaynaklıdır. mizi düşünmüyorum. Evet, bugün dünyanın en önemli gündemi enerjidir… Herkes çevreci, hepimiz çevre duyarlılığı içindeyiz İnsanoğlu ile enerjinin yaratılıştan gelen bir bağı var. ama tükettiğimiz enerjinin içinde bioenerji payı sa- Beş altı yıl evvel, bir profesör ile tanışmıştım. Pro- Evrenin doğuşu için en geçerli Bigbang Teorisi bir dece yüzde 5.14 ve güneş ile rüzgar enerjisinin payı fesörün ilgi alanı güneş enerjisi idi. Ağaçların, yazın enerji patlamasını ifade eder. Enerji yaratılışımızın da sadece yüzde 2.05’dir. en sıcak günlerinde yeşil yapraklarıyla nasıl enerji temeli ve hala enerji ile vazgeçilmez bir bağımız var. ürettiğini ve canlılığını koruduğunu anlatmıştı. Projesi Bu öyle bir ikilem ki medeniyetimiz için en büyük ih- Daha garibi de şudur: 20 yüzyılın en büyük buluş- uluslararası camiada kabul görmüş ve Hollanda’ya tiyacımız enerji ve enerji iklim değişikliğinin en büyük larından biri kabul edilen nükleer enerjinin payı bu davet edilmişti. Proje gerçekleştiğinde, hem dörtte sebebi olarak kıyametimizi hazırlıyor! listede yüzde 5 (4.95) bile değildir. bir fiyatına mal olacak bir panel sistemi yapılabilecek, hem de aynı alanda iki üç katı daha fazla enerji elde Yirminci yüzyılda doğan bizim neslimizin duyduğu Bir zamanlar Türkiye’nin “Barajlar Kralı” vardı. Dün- etmek mümkün olacaktı. Dahası, panellerin pencere büyük resim komplosu “Petrol Lobisi”ydi. Her kara- yada da baraj projelerinin ekopolitik etkisi büyüktür. camı gibi düz olması, tek renk olması şart değildi. rın ardında, her karmaşanın altında ve hatta iki cihan Ama barajlardan ve HES’lerden elde edilen enerji savaşının sebebi olarak petrol lobisi görünmeyen ak- miktarı yüzde 2.52’dir. Çok komik rakamlar… Bir de Acaba, hocamız şimdi nerededir, tördü. Enerji adıyla hala da baş aktör gibi izleri fark bunların yanına biyokütleyi (yüzde 4.33) ekleyebilir- projesi hangi aşamadadır? ediyoruz… 70’lerin petrol krizi, Berlin Duvarı’nın yıkı- siniz. Düzen değişmek istemez… Değişim zor ve san- lışı, Sovyetler Birliği’nin dağılışının da aktörü petrol cılıdır. Bir de şöyle gerçekler varsa: Hala dünyanın Hepimiz çocukluğumuzda uçurtma yapıp, rüzgarda lobisiydi. Hala öyle olduğunu düşündüren şeyler de 50 yıl yetecek petrol ve doğal gaz rezervi ile 150 yıl süzülüşünü izlemiştir. Bin yıldır da çocuklar uçurtma yok değil. yetecek kömür rezervi mevcuttur. yapıyor. Artık büyüklerin de hobisi oldu. Dünyanın et- 28 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
rafındaki bu sınırsız enerji kaynağı niye sadece rüzgar türbinlerine bağlı olsun ki? Rüzgarın peşinde daha fazla bilim adamı koşturmalı ve daha fazla fonla des- teklenmelidir. Elektrik enerjisi söz konusu olunca en çok konuşu- lan bilim adamlarının başında Nikola Tesla geliyor. Tesla’nın doğumu esnasında yer göz birbirine ka- rışmış, gök gürültüsü ve şimşekler arasında doğum gerçekleşmiş. Etraftan bunun kötüye yoran pek çok kimse çıkmış. Annesi direnmiş: Benim oğlum şimşek gibi dünyayı aydınlatacaktır. Gerçekten de, elektrik ile ilgili pek çok konuda buluşları olan bir bilim adamı oldu. Öyle ki Niagara Şelalesinden elektrik elde etme fikri de ona aittir. Ve bugün hala Kanada ve ABD sı- nırındaki bu şelaleden iki ülkeye elektrik verilebiliyor. Sadece şelaleler değil, denizlerin dalgaları, meteoro- lojik olaylar, biyolojik ürünler gözümüzün önünde akıp gidiyor. Ama hiç bir zaman yeterince ilgi görmediler! Bir buçuk yıl önce micromobilite üzerine bir yazı sanın etkisini değil izini bile göremiyoruz, orası 18. yaptı? AB’ye ithal edilen ürünlere konacak vergiyi (Scooter Devrimi, şehir ulaşımına çözüm olur yüzyılın yasalarıyla yönetiliyor sanırım. kendisi toplamak için bir adım attı. mu?) yazmıştım. Dünyada yeni bir şehirleşme ve ulaşım anlayışı vardı. Bu sebeple şehrin sokakla- Amerikan otomotiv şirketi Tesla, elektrikli araçlarda Gelişmelerin tamamına bakıldığında olumlu gelişme- rında giderken yanımızdan pek çok marka scooter öncü oldu. Ama bu yeterli değil. Bugün karbon emis- ler oldukça fazla. Ama yeterli değil. Topyekün bir mü- ile geçen gençler görürsünüz. Güzel bir gelişme. yonu açısından eleştirilen Çin’de yarım milyona yakın cadele başlatılamazsa, dünyanın ısısının önümüzdeki Bir yıl içinde üç beş yeni marka sokaklara çıktı. Bir elektrikli otobüs var. Ama ABD’de 1000 adedi yeni 30 yılda 1.5 derece artmasına mani olamayacağız. de elektrikli araçlar var… geçti. Topyekün mücadele içinde, ihmal edilmemesi gere- Elektrikli araç yeni bir oluşum değil. Yüz yıl önce belki Dolaylı olarak karbon emisyonu ile alakalı bir şey ken bir diğer araştırma alanı da füzyon enerjisidir. Ye- petrol yakıtlı otomobil ve motosikletten çok elektrikli daha söyleyeyim. Geçen hafta Türkiye’de Burger terince ARGE yapılmayan füzyon enerjisi üzerine son olanları vardı. Ama kayboldular. Şimdi dünyanın yeni King, tamamen bitki bazlı hamburger köftesini çıkar- günlerde bilimsel makalelerin ve deneylerin arttığı- trendi elektrikli araçlar. İskandinav ülkelerinde son bir dı. Amerika’da bir kaç yıl olmuştu. Beyond Meat, bu nı görüyoruz. Devridaim makinesi gibi soğuk füzyon yıl içinde kamunun araç temininde elektrikliler yüzde alanda dünyada öncü bir girişim. Etsiz etin iki amacı enerjisi projelerini de bu bağlamda ele alıyorum. 50’nin üzerine çıktı. Özel sektörde de benzeri bir ivme var. Daha sürdürülebilir protein kaynakları ile bes- var. Bizde daha emekleme faslında…. lenmeyi sağlamak. Çevreye karbon salan en önemli Hidrojen enerjisi de temiz enerji olarak önemli bir se- Elektrikli araçların çevreyi dönüştürücü bir etki sebeplerden olan büyükbaş hayvan çiftliklerini sı- çenektir. Japon otomobilleri elektrikli yerine hidrojen yapmasını istiyorsak; iki zorunlu tercihte bulun- nırlandırmak. Haliyle vegan, vejeteryan trendleri de enerjisi ile hibrit olarak hayata geçmesinin daha efek- mamız gerekiyor. Pil (batarya) teknolojisinde unutmamak gerekiyor. Böyle biyolojik yapılanma ve tif olduklarını iddia ediyorlar. devrim niteliğinde yeni buluş gerekiyor. İkincisi girişimleri de desteklemek gerekiyor. de elektrikli araç şirketleri elektrik kaynağı olarak Herhangi bir ülkede toplumunun enerji üzerine yaptı- yenilenebilir enerjiyi tercih etmelidirler. Aslında, Burada yanlış algılar oluşturabilecek bir durum daha ğı konuşmalar eninde sonunda şu soruya çıkıyor: kıt kobalta dayanmayan yeni kimyalara ihtiyacı- var: Enerjide fosil yakıtların durumu malum. Fosil mız var. Ve bu pillerden çokça ihtiyacımız olacak. yakıtlardan elde edilen elektrik ile elektrikli otomobil Hangisi yüzünden ölmek istersiniz? Temiz enerji teknolojisinde umutsuzca çok daha kullanılsa, ne değişecek? A) Petrol savaşlarından, fazla araştırmaya ihtiyacımız var. ABD yılda yak- B) İklim değişikliğinden, laşık 2,5 milyar dolar yatırım yapıyor. Amerikalı- Malum, Paris Antlaşması ile ortaya kondu ve şimdi C) Nükleer soykırımdan yoksa, ların patates cipsine ne kadar harcadığını biliyor onun etkisinde Yeşil Mutabakat diye bir kavram var. D) Yukarıdakilerin hepsi. musun? 4 milyar dolar… Avrupa Birliği, ithalat rejimini buna göre yeniden ya- pılandırdı. Sadece Türkiye’den yapılacak ithalatta, 5 Bu soruya bir cevap seçeneği daha eklemeliyiz: E) Bu arada Toyota’nın batarya teknolojisi için 2030 yılı- milyar dolara kadar Yeşil Vergi almaları söz konusu. Yukarıdakilerden hiçbiri? Maalesef, bu seçenek bize na kadar 13.5 milyar dolar yatırım yapacağı açıklan- Türkiye, bu alanda pozisyon aldığını açıkladı ama teklif edilmiyor. dı. Bir başka haber de Harvard’a yapılan yeni bir pil sonuçları konusunda emin olacağımız bir gelişme teknolojisinden bahsedildi. Bu iyi niyetli girişimlerin görmedik. Çin, bu konuda da hızlı bir atakta bulundu. Ateş bizi insan, fosil yakıtlar ise bizi modern yaptı. arkasının gelmesini bekliyoruz. Çin, bu adıma temmuz ayında kendi Emisyon Ticaret Ama şimdi yeni bir ateşe ihtiyacımız var: Bizi güvenli, Sistemini kurup işletmeye başlayarak tepki verdi. Ne emniyetli, sağlıklı ve kalıcı kılacak bir ateşe… Teknolojinin övündüğü bir yasa vardı: Moore Yasası. Buna göre, teknoloji 18 ayda ikiye katlanarak sürüp gidiyordu ve yönetiliyordu. Enerji dünyasında bu ya- www.ekonomidunya.com 29
FIRÇAMDAN KALEMİME Türkiye’den Çıkan Uluslararası Dijital NFT Platformu Blokista ve Sonsuz Arayış İçerisindeki Özgür Ruhlu Kurucusu Mithat Can Özer Dijitalleşme artık hayatlarımızın içinde vazgeçilemez ve yadsınamaz bir unsur. Elbette buna bağlı olarak sanat tarafında da baskın bir şekilde ön plana çıkıyor. Pek çok tartışmalarla gelen NFT Sanatının önlenemez bir yükselişi var. En geleneksel sanatçılar bile bugün bunu göz ardı edemiyor. Bugünlerde Türkiye’den çıkan önemli bir NFT yaklaşık 6 ay önce başladı. Öncesinde 4-5 yıllık, nft dediğimiz şey blockchain teknolojisi saye- platformunun heyecanı içindeyiz. daha çok yazılım üzerine bir blockchain geçmi- sinde bir kimlik numarasına sahip olan eser di- şimiz var. Sonra nft’ler ortaya çıktı ve beni esa- yebiliriz. Her eser bir token gibi düşünebilirsiniz. Blokista’nın kurucusu Mithat Can Özer ile tanış- reti altına aldı. Neden derseniz, şans eseri nft Bu kimlik numarası veya kişisel kod sayesinde, mamız sanat vesilesiyle oldu. Bestecilik, aran- dünyasının en kaliteli ve heyecan verici olanları dijital eserler tek ve ilk unvanına sahip oluyor. jörlük, şarkıcılık, şarkı yazarlığı ve oyunculuk gibi ile karşılaştım. Belki de algıda seçiciliktir bu, bi- Bir kere orjinalleştirilen eser, hep öyle kalıyor ve pek çok alanda başarılı işlere imza atan, sanatın lemiyorum. Sonra bu konuyu araştırmaya baş- bir daha değiştirilemiyor. her dalına tutkun, hayallerinin peşinden koşan, ladım ve beni iyice içine aldı. Zaten blockchain özgür ve özgün bir kişilik Sevgili Can. Benim de teknolojileri üreten bir firmamız olduğu için he- Blokista’nın hesabını ilk incelediğim- bir sanatçı olarak NFT’yi merak ettiğim ve sor- men yazılımcılarımızla beyin fırtınası yaptık ve de şu sözlerle karşılaştım: “Erken guladığım süreçlerde kendisinden edindiğim bir nft platformu açmaya karar verdik. benimseyenler(kanaat önderleri), kıymetli bilgiler ve hepsinden önemlisi bu konu- Sanatçılar ve İsyankarlar için yeni bir da öncü olarak kurduğu platform ile gelin biraz Herkes NFT konuşuyor fakat kimse ko- platform” Bunu biraz açalım mı? Hedef NFT dünyasına girelim. nuya çok hakim değil. En kısa ve anla- kitleniz kimlerden oluşuyor ve bu plat- şılır haliyle NFT nedir? Okuyucularımız form bizlere neler vaadediyor? Sevgili Can, öncelikle çok güzel ve he- için kısa bir bilgi rica edebilir miyim? Bizim için iki ana kriter var: biri sayfanın kul- yecan verici bir platform yarattın ve şu NFT’nin açılımı: non-fungible token.Yani tam lanımının olabildiğince kolay olması, diğeri de anda sanat çevresi heyecanla bu olu- Türkçesi: Geri ödenemez jeton. Böyle söylenin- eserlerin altında yatan düşünce veya fikir. Bizim şumu bekliyor. Biraz Blokista’yı kurma ce pek anlaşılmıyor değil mi? Şöyle anlatayım; için burada yaratıcılık ön planda. Hedef kitlemiz fikrinin ne zaman ve nasıl oluştuğun- herkes olabilir. Ressamlar, müzisyenler, 3d ar- dan bahsedebilir misin? tistler, koleksiyoncular, fotoğrafçılar ve tabi ki Öncelikle bu heyecanımızı paylaştığın için te- crypto yatırımcılar. Amacımız ise, bu teknoloji şekkür ederim. Blokista ile ilgili çalışmamız sayesinde sanat dünyasında olacak değişiklikle- Mithat Can Özer Özge Gürkan Blokista 30 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
FIRÇAMDAN KALEMİME rin, sanatçı tarafından hissedilmesine katkıda NFT, dijital bir ise süprizlerle dolu, çünkü oldukça yeni. Bir sürü bulunmak. Demek istediğim şu; çok yetenekli varlığın yeni tecrübe kattı bize. Sonsuz arayış halime sanatçılar var ve hak ettiklerini bulamadıkla- benzersiz olduğunu katkısı büyük. İçinde her şeyin olabileceği bir rını düşünüyorum, ümid ediyorum ki nft tek- ve bu nedenle şey olması da çok heyecan verici. Mesela ben nolojisi bu gerçeği değiştirme gücüne sahip birbirinin yerine bir gün ünlü bir ressam ile görüşüp ertesi gün olacak ve müzik ve sanat dünyasını derinden geçemeyeceğini büyük bir futbol klubünün başkanı ile görüşebi- etkileyecek. Platform’un bence en çekici yönü onaylayan, blok zinciri liyorum. Bu birbirinden farklı insanları aynı çatı minting ücretinin 1 doların altında olması. adı verilen bir dijital altında görmek ve tanımak gerçekten çok çekici. Minting nedir derseniz, nft’ye dönüştürülme defterde depolanan evresine verilen ad. Genel olarak Nft plat- veri birimidir. NFT’ler Biraz da müzik… Müzik de hayatının formları etherium tabanlı ama biz Binance fotoğraflar, videolar, içinde önemli bir yer tutuyor, NFT plat- coin kullanıyoruz. Bu seçenek bir anda 40-70 ses ve diğer dijital formda müziğe dair süprizler bizi bek- dolarlık minting ücretini 1 doların altına indi- dosya türleri gibi liyor olacak mı? riyor. Ülkemizde yaşayan artistler için bu çok öğeleri temsil etmek büyük bir avantaj olacak. için kullanılabilir. Şu an birçok müzisyen ile de görüşüyoruz nft ile ilgili, müzik dünyası buna hazırlanıyor diyebi- Peki benim de sanatçısı olduğum Hub Blokista zaten uluslararası açılan bir platform lirim. Ama tabi hala çok yeni her şey. Zamanla Design New York ile de ortak bir ça- ama önceliğimiz Türkiye ve Türk sanatçılar. Biz fikirler pekişecek ve üretim artacak diyebilirim. lışma planınız oluştu. Bu konuda ben Blokista ailesi olarak sanatçıyı her zaman en ön Seni tanımaktan ve bu heyecan verici oluşumun de çok heyecanlıyım. Hub Design New planda tutmak istiyor ve hedefliyoruz. içinde var olacak olmaktan büyük mutluluk du- York uluslararası güçlü bir sanatçı ağı- yuyorum. Umarım hayatın hep sanatla iç içe ve na sahip prestijli ve profesyonel bir Sen farklı sanat dallarıyla iç içe yaşa- ruhunun peşinde geçer. kurum. Çalışacağınız sanatçılar için yan, çok yönlü birisin. Biraz özelinde Blokista’nın renkli dünyasında görüşmek dileği belli kriterleriniz var mı? Kimler sizinle seni de tanıyalım mı? ve teşekkürlerimle. çalışabilir ve Blokista uluslararası işbir- Bu çok yönlülük bende de var ve kişi- likleri içinde yer alacak mı? nin genleriyle ilgili olduğuna, değiştiri- Evet, Hub Design New York ile de çok güzel bir lemeyecek yada sonradan kazanılama- enerji alışverişi oldu ve daha da fazlası olacak yacak bir özellik olduğuna inanıyorum. gibi duruyor. Bu şekilde galeri ve küratörler ile Sen ruhuna gerçekten en iyi gelen şeyi anlaşma yoluna giden tek nft platformu biziz bulabildin mi yoksa hala bu arayışta sanırım. Bu yöntem ile daha butik ve kaliteli mısın? işlere ve sanatçılara ulaşma peşindeyiz. Bir Ben hep tecrübeye inandım. Karşıma çıkan çeşit yetenek avcılığı diyebiliriz. Yukarıda bah- fırsatları değerlendirmeye çalıştım. Ama asla settiğim gibi burada benim için en önemli kriter bir şeyi beceremeyeceğimi düşünmedim, bu yaratıcılık ve ortaya çıkan fikir. Burada henüz yüzden çok şey denedim. Bazılarında başarılı nft teknolojisine yeni adapte olan sanatçılara oldum, bazılarında başarısız. Ama en önemlisi da çok iş düşüyor. Zamanla daha yeni fikirler bunlar olurken kimseyi dinlemedim ve kimse de ortaya çıkacak. İşte o anı iple çekiyorum. ne der diye düşünmedim. Demek istediğim ben hep yeni tecrübelerin arayışı içindeyim. İnsan bu sayede değişebiliyor ve gelişebiliyor. Nft dünyası www.ekonomidunya.com 31
röportaj Yeni Çağda Ekonomi ASO Başkanı Nurettin Özdebir, “İşgücü verimliliğini, sermaye verimliliğini ve toplam faktör verimliliğini artıramayan bir Türkiye’nin sürdürülebilir bir büyümeyi yakalaması oldukça zor görünmektedir” dedi ve ekledi. Ekonomimizin dinamizmi ve aynı zamanda bel kemiği olan KOBİ’lerin yenilikçilik faaliyetleri ile birlikte verimlilikleri yükselebilecektir. Sayın başkanım, ülkemizin en yeni eko- şamım da kendi işletmemiz içinde geçti. Bura- zaman zaman da tekrar hızlanmıştır. Ama şunu nomi dergisi ekonomi dünya ile söyleşi da Türkiye’de ilk defa kaynak makinesi üretimi söyleyebilirim ki, üretmiş olduğumuz her kay- yapmayı kabul ettiğiniz için teşekkür yapılmıştır. Daha sonra Türkiye’de ilk elektrik nak makinesi bir istihdam demektir. Üretmiş ol- ederiz. Başlarken, kamuoyu sizi ankara motoru üretimi de bizim şirketimizde yapılmış- duğumuz her kaynak makinesi, çalıştığı sürece sanayi odası başkanı kimliğiyle çok iyi tır. Şirketin daha sonra farklı alanlarda da giri- katma değer üretmeye devam ediyor, ülkemizin tanıyor. Ama izin verirseniz okuyucula- şimleri olmuş, hatta belki Türkiye’de ilk defa, gelişmesine katkıda bulunuyor. Çünkü ürettiği- rımız öncelikle başkan kimliği dışında TRT’ye bir televizyon stüdyosu yapmıştır. Kuru- miz şey bir tüketim malı değil, bir yatırım malı. Nurettin Özdebir’i kısaca tanısınlar is- luşunda şahıs şirketi olan Nuriş, 1970’li yıllarda Bu anlamda, bana manevi olarak büyük bir tat- teriz. işçi hareketlerinin yoğunlaştığı dönemde, maa- min sağlamaktadır. 1953 yılında babamın görevi nedeniyle bu- lesef grev ve lokavt ilan edildikten sonra tekrar Yakın zamanda, çok uzun zamandır birlik- lunduğu Yozgat’da doğdum. Bir Yaşındayken işe devam edebilmek için anonim şirket hâline te çalıştığımız, çok sevdiğim kardeşim Tolga Ankara’ya döndük. Ankara iktisadi Ticari İlimler dönüşmüş, 68 yıldır faaliyetlerine devam eden Çamlıkaya’nın sahibi olduğu Linkas firmasıyla Akademisi İşletme Bölümü mezunuyum. Bu bir işletmedir. bir evlilik yaptık. Bu evlilikle beraber Nuriş Tek- okul daha sonra kurulan Gazi Üniversitesine noloji olarak yolumuza devam ediyoruz. Nuriş bağlanarak İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Nuriş her zaman ilkleri yapmaya gayret etmiş ve AŞ de devam ediyor. Ama AR-GE firması olan oldu. Yürümeye başladığım günden bu yana bulunduğu sektördeki teknolojileri takip etmeye Linkas, Nuriş’in gelişmesine ivme katmıştır. Yeni rahmetli babam tarafından 1953 yılında Yoz- çalışmış bir şirket olmuştur. Ama ülkemizin si- nesil akıllı makineleri, robotlarla birlikte çalı- gat dönüşü kurulan Nuriş Kaynak makinaları yasi ve ekonomik konjonktürlerinden etkilene- şabilecek, sinerjik, klasik makinelerden yüzde şirketimizin içinde bulundum. Tüm çalışma ya- rek zaman zaman bu faaliyetleri yavaşlamış, 35 civarında elektrik sarfiyatı daha düşük yeni Prof.Dr.Ali Argun Karacabey ASO Başkanı Nurettin Özdebir 32 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
Küresel salgın ile birlikte bazı sektör röportaj faaliyetlerini durdururken, bazı sektörlerde üretim kapasitelerini düşürmüşlerdir. Bu sürecin daha az hasarla giderilmesinde hükümetin bir mali genişleme zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. makineleri bu birleşmeyle beraber üretmeye mik krize ve milyonlarca insanı aşırı yoksulluğa HERŞEYE RAĞMEN, SÜRECİN YIPRATICI başladık. Bu ivmeyle AR-GE çalışmalarımız de- iten bir insani krize yol açmıştır. İmalat sanayi, ETKİLERİ OLDU. BUNLARLA BAŞAÇIKABİL- vam etmekte. Yeni hazırladığımız modellerimiz salgın sonrasında kısa dönemde krizlerden en MEK İÇİN SİZİN ÖZEL BİR ÖNERİNİZ VAR MI? de var, yakın zamanlarda onları da piyasaya sü- çok etkilenen sektörler arasında olmuş ve sal- Küresel salgın ile birlikte bazı sektör faaliyet- receğiz. gın başlangıcında KOBİ’ler başta olmak üzere lerini durdururken, bazı sektörlerde üretim ka- Ağırlıklı olarak çevre ülkelerimize; Güney Afrika, önemli üretim ve istihdam kayıpları ortaya çık- pasitelerini düşürmüşlerdir. Bu sürecin daha az Orta Doğu gibi ülkelere direkt satışlarımız var. mıştır. Özellikle tedarik zincirindeki bozulma- hasarla giderilmesinde hükümetin bir mali ge- Ama bunun dışında, zaman zaman karşılaşıyo- lar sanayicinin üretim gücünü önemli ölçüde nişleme zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. ruz, Belçika’dan da yedek parça isteyen oluyor, azalttı. Tüm olumsuzluklara rağmen 2020 yılı Reel sektör borçlarının oldukça yüksek olduğu Mozambik’ten de parça isteyen oluyor. Bu vesi- mart ayındaki ilk tam kapanma sonrası en hızlı ve borç çevriminin Covid-19 pandemisinin yol leyle, diğer satıcılar, yani bayilerimiz aracılığıyla toparlanmayı da yine sanayi üretiminde gördük. açtığı kriz nedeniyle sürdürülmemesinin zorlaş- yurt dışına ihraç edilmiş olan veya Türk firmaları Ekonominin arz tarafını oluşturan sanayi sektö- tığı ve ekonomik çevrimin önemli ölçüde aksa- tarafından yurt dışına götürülmüş olan makine- ründe faaliyetlerin artarak devam etmesi eko- dığı bir dönemden geçiyoruz. Mevcut durumda, lerimizin olduğunu da biliyoruz. nominin ayakta kalmasını ve büyümenin devam kamunun mal ve hizmet alımları, KDV iadeleri ve etmesinin belirleyicisi olmuştur. indirilecek KDV’den kaynaklanan borçlarına kar- GEREK DÜNYA GEREK ÜLKE OLARAK ÇOK şılık Hazine’nin alacaklı firmalara tamamlayıcı bir ZORLU BİR DÖNEMİN İÇİNDEN GEÇİYORUZ. para aktararak, reel sektör üretimindeki yavaşla- ÖĞRENCİSİNDEN MÜZİSYENİNE, mayı frenleyeceği, likiditeye ulaşacağı ve çarpan MEMURUNDAN İŞADAMINA ÇOK etkileri kanalıyla ekonomik canlanmaya önemli YORULDUK, ÇOK YIPRANDIK. BU SÜRECİ bir katkısının olacağını düşünmekteyiz. Maliye Ba- BAŞTA ÜYELERİNİZ OLMAK ÜZERE, TÜRK kanlığımız ikame para çıkartsa, bu para elektronik SANAYİSİ NASIL GEÇİRDİ? olarak şirketlerin banka hesaplarına gönderilse, Evet, insanlık tarihi açısından oldukça kritik, zor şirketler de bu sanal ikame parayı borç ödeme- ve alışılmışın dışında bir süreçten geçiyoruz. de, mal ve hizmet alımlarında 3 ay vadeli çeklerle Dünya Sağlık Örgütü’nün COVID-19 olarak ad- kullansa, bu süreç içinde firmaların düzenlediği landırdığı salgın hastalığın küresel ölçekte hızla bu üç ay vadeli çekler 5 kez el değiştirirse, çarpan yayılması ve ülkeleri hazırlıksız yakalaması, eş- etkisiyle devletimiz piyasaya sürdüğü ikame para zamanlı olarak bir küresel sağlık krizine, ekono- kadar vergi geliri elde edebilecektir. www.ekonomidunya.com 33
röportaj rından bir tanesi olan sanayi sektörü, küresel ısınma, yeşil mutabakat gibi emisyon oranları- HEPİMİZİN BİLDİĞİ GİBİ PANDEMİ BİZE, TEK- nın düşürülmesine de odaklanmaktadır. NOLOJİYİ DAHA FAZLA KULLANMA HATTA BAZI UYGULAMA VE YAZILIMLARA BAĞIMLI HER GEÇEN GÜN BİRAZ DAHA DİJİTALLE- OLMA ZORUNLULUĞU GETİRDİ. BÜTÜN İŞ- ŞEN EKONOMİDE VAROLABİLMEK İÇİN BAŞ- LETMELERİN İŞ YAPMA ŞEKİLLERİ, HATTA TA HÜKÜMET, SONRA MESLEK ODALARI, İŞE BAKIŞLARINDA DEĞİŞİKLİKLER OLDU. ÜNİVERSİTELER OLMAK ÜZERE ALINMASI SANAYİ İŞLETMELERİNDE BU DEĞİŞİMLER GEREKEN ÖNLEMLER, YAPILMASI GEREKEN SİLİNİP GİDECEK Mİ YOKSA, PANDEMİNİN DEĞİŞİKLİKLER VAR MIDIR? ZORLAMALARINDAN BAZI GÜZEL SONUÇ- İşgücü verimliliğini, sermaye verimliliğini ve LAR ÇIKARABİLECEK MİYİZ? toplam faktör verimliliğini artıramayan bir Tarihin her safhasında dönüşümün başlangıcı Türkiye’nin “sürdürülebilir bir büyümeyi” yaka- olarak nitelendirilecek gelişmeler ortaya çık- laması oldukça zor görünmektedir. Bugün ar- mıştır. Yakın dönemdeki dijitalleşme ile birlikte tık teknoloji ile birlikte kullanılan yenilikçilik ve dönüşümün yönü ve çehresi daha da değişmiş- dijitalleşme kavramları ekonomik yaşamın en tir. Sanayi 4.0, nesnelerin interneti, robotik tek- önemli öğeleri haline gelmiştir. Ekonomimizin nolojiler, büyük veri, yapay zeka gibi kavramlar dinamizmi ve aynı zamanda bel kemiği olan KO- tüm sektörleri derinden etkilemeye başlamıştır. Bİ’lerin yenilikçilik faaliyetleri ile birlikte verimli- Ancak henüz yolun çok başında olduğumuz bu likleri yükselebilecektir. sürecin nereye kadar uzanabileceğini kimse tam olarak kestirememektedir. Öyle ki önümüzdeki 2021 yılında yazmamız gereken “Yeni Büyüme 10 yılda bilgisayar çiplerindeki tekil tasarım ele- Hikâyemizin” en önemli unsurları; teknolojik dö- manlarının boyutunun metrenin milyarda birine nüşümü sağlayarak dışa bağımlılığı azaltmak ve inmesi bekleniyor. verimliliğimizi artırmak olmalıdır. Dışa bağımlı- lığın azaltılması yaratıcı düşünmeyi teşvik eden, Yaşamımızda ve iş yapma şekillerindeki işte bu teknoloji çağına uyum sağlayabilecek yeni nesil- dönüşümün merkezinde yer alan sektörlerin lerin yetiştirilmesi, sanayide dijital dönüşüm ve başında mobilite gelmektedir. Her geçen dö- verimliliğin artması ile mümkün olacaktır. nemde gelişen teknolojilerle birlikte endüstrinin en önemli kazanımlarından ve yenilikçi alanla- 34 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
röportaj Tarihin her safhasında dönüşümün başlangıcı olarak nitelendirilecek gelişmeler ortaya çıkmıştır. Yakın dönemdeki dijitalleşme ile birlikte dönüşümün yönü ve çehresi daha da değişmiştir. Sanayi 4.0, nesnelerin interneti, robotik teknolojiler, büyük veri, yapay zeka gibi kavramlar tüm sektörleri derinden etkilemeye başlamıştır. Bu arada, tabii, Endüstri 4.0’la yani dijital sana- raflara katlanmak mecburiyetinde kalıyorsu- GÜNÜNÜ KURTARMAK İÇİN ÇABALAYAN, yiyle birlikte çok yıkıcı bir rekabet gelmekte ve nuz. İnşallah orada da başarılı olabilirsek, başka DEYİM YERİNDEYSE BATMAMAK İÇİN ÇA- onun en bariz örneğini model fabrikamızı ziyaret ülkelere bağımlı olmadan yurt içinden bu kay- LIŞAN İŞLETMELERİMİZİN ORTA/UZUN edenler görüyorlar. Etmeyenlere tavsiye edi- nakları, kendi kodlarımızı kendi imkânlarımızla VADELİ BU SÜRECİ YÖNETMEK İÇİN ZAMANI yorum, görmeleri gerekir. Verimlilikte ne kadar üretmiş olacağız. VE KAYNAĞI OLAMAYACAĞI, BU NEDENLE büyük bir fark yaratıldığını, 1 liralık dahi yatırım ÜLKE OLARAK BU DEĞİŞİMDE GERİDE KA- yapmadan, çalışan sayısını artırmadan sadece Bu dijital dönüşüm bir kültür meselesi. İnşallah LACAĞIMIZ YORUMLARI VAR. BU KONUDA üretim süreçlerini yeniden kurgulayarak, or- bu kültürü de yakalar ve burada da verimliliği- NELER SÖYLEMEK İSTERSİNİZ? ganizasyon yapısını değiştirerek yüzde yüzleri mizi ciddi anlamda artırırız. Aksi takdirde, biz- Üç temel teknoloji trendi, uluslararası üretimi aşan verim artışlarını gerçekleştirebilmenin den daha ucuz emekle çalışan birçok ülke var, ve değer zincirleri kanalıyla küresel ticareti ile- mümkün olduğunu yaşayarak bizzat orada gö- bu ülkelerle bile, hatta emeğin bizden çok daha riye dönük olarak şekillendirmektedir: ‘robotik receksiniz. Onun dışında, dijitalleşmeyle bera- pahalı olduğu ülkelerle bile bu verimlilik artışıy- destekli otomasyon’, ‘gelişmiş tedarik zinciri di- ber yönetimsel ve imalattan kaynaklanın hata- la bizim bu işleyiş şekliyle rekabet edebilmemiz jitalleşmesi’ ve ‘katmanlı üretim teknolojisi’. Do- ların da ortadan kalkmasıyla birlikte verimlilikte birçok sektörümüz için mümkün olmayacaktır. layısıyla, teknolojik altyapının ve özellikle dijital çok büyük bir artışın sağlanacağını göreceksiniz. Diğer taraftan, konu rekabetten açılmışken, re- teknoloji altyapısının sağlanması/güçlendiril- Tüm işletmelerimize tavsiye ediyorum, gerçek- kabette üstün olduğumuz alanlarda da yani gö- mesi, gelişmekte olan ekonomilerin gelecekteki ten bu farkındalığı sağlamamız lazım ki, bu işte receli rekabet üstünlüğümüz olan alanlarda da konumunu belirleyecek olan süreçtir. görevli çalışanlarımızı bu eğitimlere gönderelim yatırımlarımızı teşvik etmemiz, desteklememiz ve fabrikalarımızdaki bu dönüşümü sağlayalım. ve bunların üzerine gitmemiz lazım. Son dönemde yaşanan gelişmeler ile birlikte Diğer yandan dijital dönüşümün de uçtan uca firmaların dijitalleşme eğilimleri önemli ölçüde yerli olanını yapmaya çalışıyoruz. Tabii, bir işlet- AR-GE’yi, inovasyonu ticarileşebilen ürünler hızlanacaktır. Bunun gerisinde kalan firmaların menin Endüstri 4.0’a dönüşebilmesi için dona- üzerine, bir an evvel kaynaklarımızı hızlı bir şe- rekabet ve üretim gücünde önemli zafiyetler or- nımla beraber birtakım programlara, yazılımlara kilde paraya çevirebilecek işlere yöneltmemiz taya çıkabilecektir. Özellikle firmaların yeterin- ihtiyacı var. Bu yazılımlar için de çok ciddi para- lazım. ce ehemmiyet göstermediği 4.0 dönüşüm süre- lar istiyorlar ve bu yazılıma bir kere mahkûm ci bu dönemde hızlanacaktır. Sürecin zorlukları olduğunuz zaman bunun bakım masrafı, senelik BAŞKANIM, MALUM DİJİTALLEŞME, DİJİTAL nedeniyle, düşük maliyetli dijital inovasyonlar “update” edilmesi, “upgrade” edilmesi gibi mas- HAYATA UYUM BİR SÜREÇ YÖNETİMİDİR. firmalar tarafından tercih edilecektir. www.ekonomidunya.com 35
AMERİKAN RÜYASI Doç.Dr Adam Çelik Washington /AMERİKA Tesla, Petrol ve ABD’nin Vizyonu Amerika’da sermaye piyasalarında üst düzey büyük yatırımlar göreceğiz. Bununla birlikte araç. O nedenle kimsenin kısa vadede petrolde pozisyonlarda çalışan bir arkadaşımla Tesla’nın petrolde yatırım dalgası duracak. tamamen vazgeçeceğini düşünmüyorum. An- piyasa değerini 400 milyar dolar değerindeyken, Peki, petrol ekonomisinin sonuna gelindi mi, cak petrole yatırım dalgasının yavaşlayacağı ve bu değerinin yüksekliği hakkında sohbet etmiş- fiyatlarının nasıl seyretmesini beklemeyiz? fiyatların stabil seyredeceğini düşünüyorum. Şu tik. O dönemde, “Bu fiyatlandırmaya yüksek de- Dünyanın finansal ve ekonomik mimarisi için an 70 dolarlara yaklaşan brent petrolün varil mememiz için önümüzdeki 10 yıl içinde Amerika petrolün çok temel görevi var. Petrol Dünya’nın fiyatı kısa dönemli olarak daha da yükselebilir. ve Avrupa’da bütün otomobillerin yüzde 90’ının rezerv para birimi olan doların dünyada sirküle Ancak uzun dönemli kalıcı bir fiyat seviyesinin elektrikli olacağını ve bu pazarda Tesla’nın yüz- olması, sisteme enjekte edilmesi için en temel beklenmemesi gerektiği inancındayım. de 50 paya sahip olacağını öngörmeliyiz.” de- mişti. Şimdi gelinen durumda Tesla’nın piyasa değerinin 700 milyar doların üzerinde olduğu görülüyor. Bu yıl başkanlık koltuğuna oturan Biden’in en önemli gündem konularının başın- da yeşil enerji geliyor. Yeşil enerjinin hemen her alanında trilyon dolarların üzerinden yatırım ve teşvikler geliyor. Amerika’nın diğer birçok ülkeden önemli bir yönetimsel farkı var. Amerika hükümeti şirket ve karar vericiler olarak bazı konularda karar almakta gecikebilir ancak bir karar alınca onu takip eder ve bunu genellikle devasa finansal gücüyle yapar. Bu nedenle önümüzdeki yıllarda Amerika merkezli yeşil enerjinin her alanında 36 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
Ekonomİ ve Fİnans Doç.Dr. Hakan Yıldırım Ekonomik Başarının Anahtarı: Enerji Verimliliği Gelecek nesil için daha iyi bir dünya bırakabil- konusu olması cari açığın oluşmasında ve her takdirde üretim ve ihracatın artması ekonomiye mek adına enerji verimliliğine ağırlık vermek çok geçen gün artmasında önemli bir nedendir. Bu bir fayda sağlamada yetersiz kalacaktır. 2019 önemli bir husustur. Enerji verimliliğini sağlaya- durumda ekonomik büyüme kaydetmek isteyen yılında Türkiye’nin toplam ithalatı 210,3 milyar bilmenin yolu ise yenilenebilir enerjinin kullanıl- Türkiye’de üretim yoğun bir faaliyet içine girdi- dolar olmuştur. Toplam ithalatın 41,6 milyar masından geçmektedir. Yenilenebilir enerji ile ği vakit büyüme hedeflerini gerçekleştirse dahi dolarını yani % 19,8’ ini birincil enerji kaynakları daha az hava kirliliği ve sera gazı salınımı, daha ihtiyaca konu enerjiyi yenilenebilir sistemler ithalatı oluştururken, Türkiye’nin toplam ithalatı küçük karbon ayak izi ve daha az fosil yakıt kul- dâhilinde tedarik etmek yerine ithal ettiğinden içinde ham petrol ve doğal gaz ithalatı % 12,6’lık lanımı söz konusu olabilmektedir. dolayı cari açık vermeme şansı yoktur. oran ile önemli bir paya sahiptir. Enerji verimliliğinin artırılması için atılan adım- Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2021 Bu durum dış ödemeler dengesi ve enerji arz lar aynı zamanda ekonomiler üzerinde ağır bir yılı Mayıs ayı Türkiye enerji ithalatı toplamı 3 güvenliği tarafını olumsuz yönde etkilemekte, yük olan enerji kaynaklarında dışa bağımlılığı- milyar 94 milyon 526 bin dolar olarak göze mevcut açık her geçen dönem büyümektedir. nın azaltılmasında önemli bir rol oynamaktadır. çarpmaktadır. Oysa geçen yılın aynı ayına göz Bu nedenle Türkiye’nin enerji ithalatı için mali- Enerji verimliliği artan enerji tüketiminin düşü- atıldığı vakit toplam enerji ithalatı yaklaşık 1 yeti her geçen yıl artmaktadır. rülmesinde etkin bir rol oynayarak aleyhte ger- milyar 269 milyon civarındadır. Bu durum üre- Toplam ithalat içinde önemli bir paya sahip olan çekleşebilecek fiyat hareketleri ve uzun vadede timde ve ekonomik faaliyetlerde önemli bir artı- enerji ithalatının azaltılması için enerji verim- karşılaşılabilecek enerji erişimi sorunları gibi şın söz konusu olduğunu göstermektedir. Ancak liliğine önem verilmesi gerekmektedir. Enerji riskleri minimize edebilmektedir. bu artan enerji ithalatı enerji verimliliği açısın- verimliliğinin sağlanabilmesi için ise yenilene- Özellikle gelişmekte olan ülkelerde artan üre- dan değerlendirildiğinde enerji verimliliğinde bilir enerji kaynaklarını sağlayabilecek alt yapı, tim, enerji tüketimini önemli seviyelere çıkar- uzmanlaşamayan bir Türkiye olduğunu gözler teknoloji ve uzmanlaşmaya sahip olmak gerek- maktadır. Enerji açısından dışa bağımlı olan önüne sermektedir. mektedir. Diğer yandan daha az enerji tüketimi benzer ekonomilere sahip bu ülkelerin enerji Türkiye’de gerçekleşen enerji üretiminin enerji ile aynı çıktıyı elde etmek ithal edilecek enerjiye ithalatlarında da önemli artışlar söz konusu ol- arzını karşılama oranı her geçen yıl azalmakta olan talebi ve bağımlılığı azaltacaktır. Bu durum maktadır. olup 1990 yılında %47,6, 2002 yılında 31,6 ve da enerji fiyatlarının kontrol altına alınmasına Türkiye’de enerji ithalinde meydana gelen ar- 2018 yılında ise 27,6 seviyesindedir. Söz konusu zemin hazırlayacaktır. Tabi bu durumun gerçek- tışlar üretilen malların maliyetlerinde artışlara oran son yıllarda yaklaşık %22 seviyesindedir. leştirilmesi için Türkiye’de faaliyet gösteren tüm sebep olurken Türkiye’nin uluslararası piya- Artan üretim ile birlikte ihracatın artırılmaya sektörler enerji verimliliğinin ekonomi, rekabet sada rekabet gücünü de yıpratmaktadır. Diğer çalışılmasının yanı sıra enerji verimliliğinde de ve çevreyi korumak için olmazsa olmaz olan bir taraftan enerji ithalatında artan bir seyrin söz artışların yaşanması son derece önemlidir. Aksi değer olduğu bilincine varmalıdırlar. www.ekonomidunya.com 37
AÇI Öğr.Gör.Özgenur Reyhan Güler Şirketler Reklam Yapmazsa Ne Olur? Reklam, müşterileri ürün ve hizmetler hakkında gerçekleşeceği gün etkili olmasını istiyorsanız, tilmesine yardımcı olmak için harika bir yoldur. bilgilendirerek ve dolayısıyla büyük satışlarla tamamen kontrol edebileceğiniz tek araç budur. ➤ Reklam, mesajınıza inanılırlık katar – Rekla- sonuçlanan kar elde etmek için önemli bir pa- ➤ Reklam, yalnızca ideal müşterileri hedefle- mı karşılayabileceğiniz algısı, potansiyel müşte- zarlama stratejisidir. Reklam, yeni müşteriler menize olanak tanır - çok kişisel bir mesajı çok rileri etkilemek için genellikle yeterlidir ve tüm getirir ve aynı zamanda grubunuz hakkında far- seçkin bir hedef kitleyle eşleştirdiğinizde çok mesajınız için dikkat çekmeyi kolaylaştırır. He- kındalık yaratır. daha fazla bağlantı elde edersiniz. def kitle sizi güçlü görerek itibar edecektir. ➤ Reklam, içeriğiniz için farkındalık yaratır – Bu ➤ Reklam, yaptığınız diğer her şeyi güçlen- Reklam vermezseniz, insanlar aktif bir iş- günlerde büyük oranda dönüşüm ve güven inşa- dirir – İçeriğiniz için farkındalık yaratmak için letmeniz olduğunu nasıl bilebilirler? sını sağlayan güç, eğitim içeriğidir – e-kitaplar, reklamı kullandığınızda , yaptığınız her şey için Tecrübelerime göre, insanlar maliyetten dolayı seminerler ve blog gönderileri – reklamcılık, siz otomatik olarak daha fazla farkındalık yaratır- değil, nasıl sonuç alacaklarını bilmediklerinden gittikten sonra bu içeriğin bulunmasına ve tüke- sınız. Gazeteciler reklam veren şirketleri bulur, ve uzun vadeli kalıcı etkileri anlamadıklarından tavsiye kaynakları reklam veren şirketleri hatır- reklamcılıktan çekiniyorlar. Bir düşünün, harca- lar, insanlar hayran olur, takip eder ve çalışanlar dığınız her 100 TL için 200 TL üretebileceğinizi çalıştıkları yerde iyi yerleştirilmiş reklamları bir bilseydiniz, cebinizden çıkarır ve harcardınız, de- gurur kaynağı olarak gösterebilirler. ğil mi,? Kendinize sormanız gereken ilk soru budur. Gö- Reklam ve pazarlama olmadan, şirketler daha rünür olmak ve kazanmak istiyor muyum? savunmasızdır ve ürün ve hizmetlerinizin müş- İkinci soru ise; Bu kaleme yatıracağım ücret terilerin gerçekten istedikleriyle uyumlu oldu- bana kaç katıyla geri dönecektir. ğundan emin olmak için iyi bir başlangıç n oktası Elbette unutulmamalıdır ki reklamda, mesaj, olabilecek temellere geri dönmek zorunda kalır. hedef kitle ve mecra oldukça önemli. En etkili sonuçların, iyi içeriği PAYLAŞMAK ve bilginizi paylaştığınız tartışmalara katılmaktan Etkili bir şekilde yapıldığında reklam, karmanın elde edildiğini unutmayın, böylece insanlar si- önemli bir parçasıdır çünkü: zinle iletişim kurma potansiyelini görebilirler. ➤ Reklam, kontrol edebileceğiniz tek araçtır - mesajınızın bir ürünün piyasaya sürüldüğü veya Yoksa GÖRÜNMEZ OLURSUNUZ. 38 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
FELSEFİ BAKIŞ Şükrü Alkan Yaşam Gücü ve Enerjisi Enerjinin Beceri -Yeti ve Tecrübeye Dönüşmesi Tesla derdi ki “…ben bir ışığın parçasıyım nuç mutlaka ortaya yeni bir şey çıkaracaktır. Bu metabolizmanın dönüp dolaştığı tükenmez ve bu müziktir ve ışık altı duyumu doldu- bağlamda sabır ama nitelikli sabır kazandırıcıdır. enerjinin derinliklerinde var olan geleceği gör- rur: onu görürüm, duyarım, hissederim, İşin daha stresli ve enerjinin sakınımı ve kulla- mek şimdilik mümkün değilse de, insan, enerji koklarım, ona dokunur ve onu düşünürüm. nımı daha akılcı ve rasyonel olacaktır. Hepimiz ile düşünür ve düşündüğü şeyin dışa vurumu ise Düşünmek altıncı duyudur….” hata yapsak da hata, işe koyulmadan yapılırsa yaratımın içinde ki devinim ile yaşam bulan bir sonuçları kaldırılabilir ve öngörülebilir olacaktır. eserin sanat olgusunun bir parçası olarak enerji, İnsan bütün düşüncesini arzuladığı bir işe, yarat- Dolaysıyla stres ve sabırsızlık çok daha fazla madde ve madde de enerjidir diyelim ve zira in- mak istediği bir hayata odaklamalı. Tüm varlığı hata yapmamızı beraberinden getireceği için, san ve kaynaklarının doğada ki enerjinin sadece ile tek bir gerçeği görebilmeli ve algılayabilmeli- enerjimiz de kontrol dışına çıkabilir. Kontrol dışı bir bütününden bir parçadır. İnsan aklı düşünür dir. Ancak o vakit düşünce alev alır yani enerjiye enerji hepimizi kontrol dışı eylem ve davranış- ama düşünceyi- onu karmaşık hale sokan kar- ve enerji de yaratmak istediğiniz şeye dönüşür. lara ve hatta yanlış düşüncelere götürerek bir maşık enerjinin içinde kalıp kendine sürekli han- Enerji bu halde düşünceden somut bir yaratıma kısırdöngüye neden olacaktır. dikaplar oluşturmasıdır. dönüşmektedir. Yaşam gücümüzü de buradan Bu açıdan net ve berrak enerjinin kendiside ber- alarak aktarımlarımızı somut olgu üzerinden yo- İnsanı ve yani, bizi sonsuz hayretlere sokan doğa rak ve nitelikli düşünce oluşumunun aktarımın- ğunluk kazanılarak odaklandığımız şey de bizim ve yaşamın en gizli ve gizemli yanı olan esraren- da enerjinin de berrak ve güzel olmasını sağlar. hakiki gerçeğimizi oluşturmaktadır. Nicelik değil giz yaşam kaynağı ve onun çetrefilli yapısına akıl Üretim ve sürecinin berrak olabilmesi de berrak niteliksel odaklanma belirleyicidir. Gelişimin ya- erdirmek ve geleceğin ulaşılabilirlik özelliklerini ve nitelikli enerjimizi iyi bir şeye adaklayabil- sası da bunu önermektedir. Başarı veya nihai so- bulabilmek için insan ve doğa –yaşam –canlı ve mektir. www.ekonomidunya.com 39
Uzay Ekonomİsİ Prof.Dr.Uğur Güven Dünya Enerji Ekonomisinde Uzay Ekonomisinin Yeri ve Global Enerji Açığı Dünya tarihini etkileyen en önemli kavramlardan yapılması gerektiğini kendimize sormamız gerekir. İşte burada uzay teknolojisinin sunduğu imkanlar biri nedir diye sorulacak olursa, kuşkusuz bunun Son zamanlarda dünyada çok önemli hale gelen devreye girmektedir. Mesela radyasyon yayımın- cevabı enerji olacaktır. Göbeklitepe’de insan uy- uzay ekonomisi, dünya enerji sorununa da cevap daki özellikle nötron salınımını Helyum3 füzyo- garlığının ilk kuruluşundan beri süregelen insanlık verebilecek niteliktedir. Uzay teknolojilerindeki nu denilen bir teknikle çok az seviyeye indirmek tarihinde, özellikle Milattan Önceki çağlarda yi- son gelişmeler aynı zamanda enerji sektörünün mümkündür. Helyum3 füzyonunda dünyada nadir yecek en önemli doğal kaynak olmuşsa, özellikle sorunlarına da eğilmektedir. Birçok enerji uzma- bulunan (sadece nükleer füzelerin başlıklarında Endüstriyel Devrimden sonra en çok dünya tarihini nının önerisi, dünyanın enerji sorununun en iyi çok az miktarda var) Helyum 3 molekülü, daha etkileyen kavram ise enerji ve enerji kaynaklarına füzyon enerjisiyle çözülebileceğidir. Füzyon ener- düşük ısı ve basınçta kaynaşmakta ve meydana erişim olmuştur. Özellikle 20. Ve 21. Yüzyıllar- jisinin en büyük avantajı çok yüksek limitlerde özellikle nötron ışımasının ve birçok diğer zararlı da meydana gelen tüm büyük savaşlar temelde enerji sağlayabilmesidir ve birkaç füzyon reaktö- ışımanın olmadığı veya çok az olduğu daha yüksek enerji kaynaklarına erişim amacıyla olmuştur. rünün tüm dünyanın elektrik ihtiyacından fazla- verimli bir füzyon reaksiyonu meydana gelmekte- Birinci ve Dünya Savaşının genel stratejileri ve so- sını karşılayabileceği düşünülmektedir. En temel dir. Aşağıdaki denklemde görüldüğü gibi müthiş bir nuçları enerji kaynaklarına bağlı gelişmiştir. Ayrıca haliyle füzyon, şu an da güneşte meydana gelen enerji açığa çıkmaktadır. günümüzde enerji daha da önemli bir kavram hali- reaksiyon türüdür ve hidrojen atomlarının yüksek ne gelmiştir. Genel düzene bakarak mevcut insan ısı ve basınçta bir araya gelmeye ve kaynaşmaya D + 3He → 4He (3,7 MeV) + p (14,7 MeV) uygarlığının şu anki dinamosu tamamıyla enerji (füzyon) zorlanmasıdır. Bugün güneşten gelen ısı üzerine kuruludur diyebiliriz. Sabah uyandığımız ve ışığı füzyon reaksiyonuna borçluyuz. Bu nük- Peki o zaman bu kaynağa nasıl erişebiliriz. Şu andan gece yattığımız ana kadar yaptığımız tüm leer reaksiyon sonunda yüksek ısı ve enerji açığa an evrende bize en yakın Helyum3 kaynağı ay- evsel, endüstriyel ve ekonomik faaliyetler (kahve çıkmaktadır. Bu enerjiyi gerek elektrik üretimine dır ve ayda bol miktarda bulunmaktadır. Çin ısıtmaktan, yemek yapmaya, işe gitmek için oto- gerekse başka tarz üretim faaliyetlerine kanalize Uzay Ajansının aydaki tüm Helyum3 kaynakla- mobil kullanmaktan, işte bilgisayar kullanmaya, etmek mümkündür. Burada en büyük sorun füzyon rının haritasını çıkarmış olması tesadüf değildir evde/işte kaloriferle ısınmak veya klima ile soğut- enerjisi üretmek için gereken yüksek ısı ve basınç ve Helyum3 kaynağının uzay madenciliğinde mak, üretim bantlarının çalışması, çiftçinin traktör kontrolüdür ve daha önemlisi meydana gelen rad- çok önemli bir yer tutacağını söylemek müm- sürmesi, kuyudan sulama yapılması, uzaya roket yasyon yayımının kontrol edilmesidir. kündür. Bu çerçevede aydaki Helyum3 maden- ve uydu göndermek vb.) enerji gerektirmektedir. ciliğini elinde tutan bir nevi dünya enerji kay- Bir gün tıpkı bilimkurgu filmlerinde olduğu gibi naklarını da kontrol etmiş olacaktır. enerjisiz bir dünyaya uyanırsak dünyada her şey farklı olacaktır. Bu yüzden zaman kaybetmeden hızla Türkiye’de bu enerji yarışında yer almalı ve O zaman dünyanın enerji açığının büyüdüğü bu uzay çalışmalarında uzay madenciliğine yönel- devirde, mevcut enerji kaynaklarının da azaldığını melidir. Unutmayın enerji kaynaklarını kontrol öngörürsek ve yenilebilir enerji kaynaklarından eden hem kendi ülkesinin kaderini kontrol ede- elde edilen enerjinin dünyanın enerji açığını kapat- bilecek hem de dünyada stratejik anlamda söz maya yetmediğini göz önünde bulundurursak, ne sahibi olacaktır. 40 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
Ekonomİk Görünüm Prof. Dr. Emre Alkin İHTİYAÇLAR HİYERARŞİSİ 2.0 Sürekli ekonomi yazmak yerine biraz da teknolojik gelişmelerden bahsetmek bana iyi geliyor. Geçen- lerde Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi ile tarif edi- len dünyayı, teknolojik ve dijital ihtiyaçlar hiyerar- şisine çeviren bir çalışmayı okudum. Buna göre Maslow’un ihtiyaç piramidinin tabanı leri burada paylaştıkları için saygınlık adına hatırı e-postalarımı kontrol ediyorum ama dropbox’a hiç olarak belirlediği “olmazsa olmaz” fiziksel ihtiyaç- sayılır büyüklükte bir kitleye ulaşma imkanı bula- bakmıyorum, çünkü kendim bizzat oraya bir dosya lar, wifi-akıllı cihaz, pil, bilgisayar ve internet olarak biliyorlar. Son basamak ise kişisel gelişim ve ken- atmıyorum, başkası atarsa belki. Arama motoru- tarif edilmiş. Yani bunlar olmadan dijitalleşmede dini konumlandırma adımı olduğu için burada doğ- na bakmak ise ancak ve ancak çok elzem durum- diğer adımları atma imkanı pek yok. rudan doğruya Linkedin iliştirilmiş. Çünkü burada larda gerekli oluyor. Dolayısıyla ikinci basamakta sosyal medyadaki maskaralıklar pek bulunmuyor tam olarak mutabakat sağlayamadık. Bu arada Klasik Piramitte “güvenlik ihtiyaçları” diye tarif desem yanlış olmaz. Burada iş başvuruları, iş de- Twitter, Instagram ve Linkedin ilk kontrol ettiğim edilen bir üst basamakta ise konum servisleri, ğişiklikleri, makaleler, iş dünyası ile ilgili videolar, uygulamalar. Hatta yazılarımı ve videolarımı sabah e-posta, dosya saklama ve arama motorları bu- konferans ve seminer duyuruları bulunduğu için, ilk iş buralardan paylaşıyorum. WhatsApp ise en lunuyor. Yani karşılıklı mesajlaşmaya göre daha “ciddi giyimli” bir iş insanını andırıyor. sık kullandığım uygulama ve olmazsa olmaz nite- önemli bir basamak şeklinde nitelendirilmiş. liğinde. Tüm bunlara “Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi 2.0” Üçüncü basamaktaki Facebook ile ilgim pek yok, Üçüncü basamak olan sevgi-aidiyet ile alakalı ise ismi koymuşlar. Peki benim için bu piramidin sırası Facetime sık kullandığım bir uygulama değil. Dör- Facebook, Whatsapp ve Facetime gibi uygulama- geçerli mi ? Açıkçası pek değil. düncü ve beşinci basamaklar benim için ikinci ve lar tarif edilmiş. Aslında bu aidiyet hissi kadar çev- üçüncü basamaklarda yer alıyor desem yanlış ol- remizle haberleşme, çevremizden haberdar olma Ben sabah kalkar kalkmaz ilk önce internete ba- maz. detayını içeren bir yaklaşım. kıyor ve piyasalardaki durumu kontrol ediyorum. Evde wifi, bilgisayar ve akıllı cihazlar zaten ku- Özetle, bu çalışmayı yapanlar sanıyorum “Batı Dördüncü basamak ise kişisel saygınlık ile alakalı rulmuş durumda. Şarj ya da pil ile ilgili herşey tarzında ortalama vatandaş” için yapmışlar. Sanı- ihtiyaç olarak tariflendiği için Twitter, Instagram güvenlikli şekilde mevcut. Yani Piramidin ilk ba- yorum bu yarımkürenin koşuşturmaları da önce- gibi uygulamalar öne çıkarılmış. Açıkçası ya re- samağında mutabıkız. Sabah çok erken saatte likleri de diğer taraftan farklı. simleri rötuşlanması ya da başkalarından apar- tılan metinlerin burada kullanılması sebebiyle saygınlığın büyük bir kısmı sahtekarlık ile sağlansa da, doğru bir tarif olabilir. Kişiler kabiliyetlerini ve kendilerine ait en güzel hatta parlatılmış özellik- www.ekonomidunya.com 41
DİJİTAL DÖNÜŞÜM Prof. Dr. A. Ercan Gegez Enerji Geleceğimizdir Ne zaman bir bilgisayar oyunu görsem aklı- ve askeri alanda da bizi daha güçlü kılacaktır. üzere Afrika’da agresif bir yatırım hamlesi var. ma rahmetli Turgut Özal geliyor. Özal farklı Özellikle son dönemlerde terör örgütlerinin Sahra Altı Afrikasında nüfusun çok büyük bir bir cumhurbaşkanıydı. Bilgisayar oyunları oy- enerji nakil hatlarını hedeflediklerini görüyo- bölümü elektriğe ulaşamıyor. Afrika ener- nayan ve bunu ifade etmekten kaçınmayan ruz. Enerjiye sahip olmak bir sorun, sahip olu- ji problemini hallettikten sonra dünyanın en bir cumhurbaşkanı oldu. Özellikle strateji ve nan enerjiyi ve enerji nakil hatlarını korumak önemli pazarlarından ve hatta üretim merkez- simülasyon oyunlarına meraklıydı. Bir yerler- ayrı bir sorun. lerinden biri haline gelecek. Potansiyel çok bü- de okumuştum, sanırım Simcity oynuyordu. yük. Türkiye’nin de Afrika ülkeleriyle ilişkileri Çağına göre grafik tasarımları çok güzel bir Afrika kıtasında enerji en kritik konulardan biri. geliştirmek ve bu büyük kıtada iş yapabilmek şehir kurma oyunu Simcity. Ben de çok oynar- Özellikle Sahra’nın güneyinde enerji büyük bir adına stratejik planları var. Pek çok iş insanını dım eskiden. Oyun içinde ABD şehirlerinde yer sorun. Bu bölgede enerji üretiminde biraz Gü- Afrika’da daha sık görmeye başladık. alan bazı önemli binaların grafik tasarımları ney Afrika etkin. Diğer ülkeler sıkıntıda. Çin bu Enerji konusu bizi kaynakların gelecek nesil- da vardı. Örneğin şehirlerinize Empire State konuda oldukça proaktif. Zaten Kuşak ve Yol lere de aktarımı noktasına taşıyor. Pazarlama Binasını kurabiliyordunuz. O kadar çok bu tür projesi ile Çin potansiyeli yüksek pek çok ülke- da bundan payını alıyor. Pazarlamada son za- büyük binaları bu oyun sayesinde tanımıştım yi nüfuzu altına alıyor. Birkaç yıl önce bir üni- manlarda gündeme gelen sürdürülebilir pa- ki ABD’ye ilk defa gittiğimde, benden çok daha versitenin daveti üzerine Pakistan’a gittiğimde zarlama kavramı toplumların sahip oldukları fazla Chicago’yu gören akademisyen arkada- Pakistanda tek konuşulan konunun Kuşak ve kaynakları kendi kendilerini yok etmeyecek şıma binaları gösterip bu bina şu, bu bina bu Yol projesi olduğunu görmüştüm. Afrika’ya şekilde ve gelecek kuşaklara da kalacak şekil- diye söylediğimde şaşırıp “nereden biliyor- gitmedim ama özellikle Sahraaltı ülkelerde de de kullanmayı merkezine alıyor. Sadece enerji sun?” demişti. Simcity sayesinde biliyordum. durumun farklı olduğunu düşünmüyorum. değil, her alanda sürdürülebilir pazarlama kavramı kendisini hissettiriyor. Bu bağlam- Neden bu oyunu hatırladım? Oyunun en kritik Çin Afrika kıtasına göz dikmiş durumda. Pet- da yenilenebilir enerji kaynakları son derece noktalarından biri şehri kurmaya başlarken, rol ve gaz çıkarma faaliyetleri başta olmak önem kazanmaya başlıyor. enerji tesisleri için para ayırmanız gerektiğiydi. üzere Çin Afrika kıtasında yoğun bir yatırım Pazarlamada özellikle çok yakın bir süre önce Enerji olmadığı zaman inşa ettiğiniz diğer bi- ve kredilendirme telaşı içinde. Elektrik üre- görülmeye başlanan tüketim davranışına eğil- nalar işe yaramıyordu. Bana enerjinin önemini tim tesisleri ve üretilen elektriğin iletimi ve me konsepti aşırı tüketim, sorumsuz tüketim bizzat yaşatarak Simcity öğretmişti. dağıtımı projelerinde de Afrikada çok aktif gibi davranış tarzlarını değiştirmeye çalışıyor. durumda. Anahtar teslim projelerden inşaat Elbette ki bu yeni anlayış firmalara etik ve Bir ülke için enerji çok önemli. Enerji kaynakla- sözleşmelerine kadar çok farklı yöntemlerle sosyal sorumluluk alanında önemli görevler rımızın çeşitliliğinin ve sürekliliğinin arttırılma- Afrika kıtasına yatırım anlamında nüfuz etmiş yüklüyor. Sonuç olarak enerji önemli konu. sı sadece ekonomik alanda değil diplomatik durumdalar. Çin’in başta enerji sektörü olmak Enerjiniz bol olsun. 42 EKONOMİ DÜNYA EKİM 2021
dönüşüm Fosil Yakıtlar Artık Yenilenebilir Kaynaklardan Daha Maliyetli Fosil yakıtlardaki azalmayla ve yer altından çıkartma maliyetlerinin artmasına paralel olarak yenilenebilir enerji teknolojilerine yapılan yatırımların da çok büyük bir etkisi sonucunda, artık dünyanın rüzgar ve güneş enerjisi bakımından verimli bölgelerinde kömür, doğalgaz veya petrol bazlı yakıtlarla çalışan elektrik santrallerini işletmek yeni ve büyük ölçekli rüzgar veya güneş enerjisi santralleri inşa etmekten daha maliyetli bir seviyeye ulaştı. BNEF’in yapmış olduğu son analizin sonucunda daha pahalı hale geleceği anlamına gelebilir. “ güneş enerjisi projeleri, megavat saat başına 22 yükselen emtia fiyatları riskine rağmen, yeni bir diye açıklamada bulundu. $ gibi düşük bir fiyata güç üretebilir. güneş veya rüzgar çiftliklerinin dünya nüfusu- Corona virüs pandemisinin etkisi sonucunda nun %46’lık kesimini kapsayan ülkelerde kömür üretim, lojistik ve tedarik zincirlerindeki aksak- Çelik bağımlı rüzgar endüstrisi şimdiye kadar ve gaz santralleriyle hala rekabet edebileceği- lıklar ve yavaşlamalar sonucunda, güneş panel- fiyatların bu yıl 2020’nin ikinci yarısına kıyasla ni göstermektedir. Daha büyük ve daha verimli lerinin ana hammaddelerinden biri olan polisili- sabit kaldığını gördü ve karadaki rüzgar çiftlik- güneş panelleri ve rüzgar türbinleri, ana malze- kon fiyatı geçen yıl üç katına çıktı. Bu, 2020’den leri için küresel kıyaslama maliyeti megavat melerin daha yüksek fiyatlarının ürünlerin ge- itibaren bu yıl dünya genelinde en az %5 artan saat başına 41 dolarda sabit kaldı. Artan girdi nel maliyetine eklenmesini önlemeye yardımcı ortalama güneş modülü fiyatlarına katkıda bu- maliyetleri, geçen yıla göre ortalama %10 bü- oldu. lunacak. Artan çeliğin maliyeti, bu yıl rüzgar tür- yüyen, giderek daha büyük ve güçlü türbinler bini fiyatlarını %17’ye kadar artıracak. tarafından kısmen dengelendi. Çin, Hindistan Seb Henbest’in açıklamalarına göre, “ Emtia fi- ve Almanya gibi ülkelerde, yeni bir büyük öl- yatlarındaki artış, henüz güneş ve rüzgar için kü- Yine de, yenilenebilir enerji fiyatlarının genel çekli güneş enerjisi çiftliği inşa etmek, mevcut resel seviyelendirilmiş enerji kriterlerimizde bir eğilimi, onları fosil yakıtlarla giderek daha reka- bir kömür veya gaz yakıtlı santrali işletmekten artışla sonuçlanmadı. “ Seb Henbest ek olarak, “ betçi hale getiriyor. 2020’nin ikinci yarısından iti- daha ucuz olacak. Benzer şekilde, Brezilya, Bir- Ancak 2021’in ikinci yarısına kadar devam eder- baren megawatt saat başına 38 dolara elektrik leşik Krallık, Polonya ve Fas gibi ülkelerde yeni se, bu artış, on yıllardır neredeyse ilk kez yeni maliyeti ile üretim yapılabiliyorken, Şili, Hindis- bir rüzgar çiftliği, mevcut bir fosil yakıt santralini inşa edilen yenilenebilir enerjinin geçici olarak tan, BAE, Çin, Brezilya ve İspanya’daki en ucuz işletmekten daha az maliyetli olacaktır. www.ekonomidunya.com 43
röportaj
Search
Read the Text Version
- 1 - 48
Pages:
