genel yayın yönetmenİ EKONOMİDE YENİ GÖRÜNÜM 2022 Genel Yayın Yönetmeni Pandeminin sürekli yeni varyantlarla birlikte geliştirmek ve iklim değişikliğinin artan dünya ekonomisine art arda yapmış olduğu maliyetlerinin üstesinden gelmek için küresel etkilerin en sonuncusuna sebep olan omicron işbirliğini güçlendirmenin önemini vurgulamaktadır. varyantı tüm dünyayı kasıp kavururken 2022 yılında dünyayı bekleyen ekonomik görünümün Küresel büyümenin 2021’de %6, 2022’de ise %4,4’e nasıl olacağına dair raporlara göz atalım. düşmesi bekleniyor. 2021 ve 2022 tahminleri, Ekim 2020 WEO’dan daha güçlü. Yukarı yönlü revizyon, 2021’de tahmini yüzde 5,5’e geri döndükten sonra, birkaç büyük ekonomide ek mali desteği, 2021’in küresel büyümenin 2022’de belirgin bir şekilde ikinci yarısında beklenen aşı destekli toparlanmayı yavaşlayarak yüzde 4,1’e düşmesi bekleniyor, bu ve ekonomik aktivitenin kısıtlı hareketliliğe sürekli da devam eden KOVID-19 alevlenmelerini, azalan adaptasyonunu yansıtıyor. Pandeminin izlediği yol, mali desteği ve devam eden arz darboğazlarını aşıya dayalı normalleşmeye köprü sağlamak için yansıtıyor. politika desteğinin etkinliği ve finansal koşulların gelişimi ile ilgili olarak bu görünümü yüksek Gelişmiş ekonomilerdeki üretim ve yatırımın belirsizlik çevreliyor. gelecek yıl pandemi öncesi eğilimlere dönmesi öngörülse de, düşük aşılama oranları, daha sıkı IMF’in geçtiğimiz günlerde yayımlamış olduğu maliye ve para politikaları ve pandeminin daha “ Dünya Ekonomik Görünümü “ raporuna göre kalıcı yara izi nedeniyle yükselen piyasalarda ve Türkiye’nin 2021 ve 2022 yıllarında “ en büyük gelişmekte olan ekonomilerde (EMDE’ler) aşağıda 20 ekonomi “ sıralamasında yerini kaybedeceği kalacak. tahmin ediliyor. Eşzamanlı Omicron kaynaklı ekonomik aksaklıklar, 2021 yılında 21. sıraya gerileyen Türkiye, 2022 daha fazla arz darboğazı, enflasyon beklentilerinin yılında ise 22. sırada yer alması beklenirken 2023 sabitlenmesi, finansal stres, iklimle ilgili felaketler yılında pandeminin tamamen etkisini yitirmesi ve ve uzun vadeli büyüme faktörlerinin zayıflaması turizm gibi Türkiye’nin önemli gelir kaynaklarının dahil olmak üzere çeşitli aşağı yönlü riskler pandemi öncesi seviyelerine gelmesi bekleniyor. görünümü bulandırıyor. EMDE’lerin gerektiğinde Bu beklentinin sonucunda ise raporda 2023 yılında ek destek sağlamak için sınırlı bir politika alanı Türkiye yeniden G20’de yerini 946 milyar $ Gayri olduğundan, bu aşağı yönlü riskler sert bir iniş Safi Yurtiçi Hasılası ile 19. sıradan alması bekleniyor. olasılığını artırıyor. IMF’in yayımlamış olduğu rapora göre en büyük 10 ekonominin ise 2021, 2022 ve 2023 yılında Bu da, hızlı ve adil aşı dağıtımını teşvik etmek, değişmeyeceğini belirtirken, Çin ve ABD’nin sağlık ve ekonomi politikalarını kalibre etmek, rekabetinin de giderek daha da ısınacağını en yoksul ülkelerde borç sürdürülebilirliğini belirtiyor.
İÇİNDEKİLERŞUBAT 2022 www.ekonomidunya.com TEKNOLOJİ VE GELECEK 08 3FFF YAYIN GRUBU söyleşİ 10 DERGİ GAZETE REKLAM DİJİTAL 34 MEDYA SANAYİ TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ lojİstİk 0012246010 ZİNCİRLİKUYU VD Limanlar’da Döngüsel Ekonomi Genel Yayın Yönetmeni Uygulamaları Fevzi Köfteoğlu 14 Gelecegİ Anlamak Genel Yayın Yönetmen Yardımcısı NESNELERİN Pelin Sıngın İNTERNETİ (IoTs) Yazı İşleri Müdürü Aslı Falay Küresel enerjİ 12 Haber Müdürü Dünyada Ekonomik Jale Yanılmaz Gidişat ve Teknolojinin Rolü Kültür Sanat Özge Gürkan Muhasebe Müdürü İlker Sinan Görsel Yönetmen Ferhat GEDİK Editörler Batuhan Saçaklı Pelin Su Petek Kaan Kutsar Dagıtım Dünya EKO Yönetim Yeri Esentepe Mah. Büyükdere Cd. No. 175 Ferko Signature B4 34394 Şişli - İstanbul 0212 932 82 41 - 0531 955 27 96 0530 263 71 32 Baskı Erg Matbaacılık Kağıtçılık Reklam San. Litres yolu 2. Matbaacılar Sitesi 3. Kat F Blok No:3 1NF3 Topkapı - İstanbul Sertifika No : 44891 Ekonomi Dünya Dergisi imtiyaz Sahibi 3FFF Yayın Grubu’na aittir. Yazı, ve fotoğraflar tüm hakkı Ekonomi Dünya Dergisi’ne aittir. Yayımlanan ilanların sorumluluğu ilan sahibine aittir.
KRİTİK Burcu KÖSEM 2022’nin Ekonomik Görünümü Baştan söylemek isterim ki, küresel ekonomide gümüş) gerekse de borsa ve önemli düzeydeki Sürdürülebilir olmadığı yönündeki tüm eleş- bu yılın mottosu parasal sıkılaşma ve bu sloganı sermaye yatırımları üzerinde pozitif bir ivme tirilerin neredeyse tek bir parasal teoriye yani ortaya atan ise ABD Merkez Bankası FED’dir. beklentisini makul kılıyor. Ortodoks ekonomi politikasına dayandığını söy- Öyle bir küresel sistem düşünün ki tüm dina- leyebiliriz. mikleri neredeyse bir rezerv para ve onun aşırı Ülkemizde parasal politikada bollaşmasının getirdiği sorunlara yönelik Orto- genişlemeye gidildi Türkiye ve Arjantin gibi ülkelere 2001 yılında doks çözümlere dayalı olsun. Ülkemize gelindiğinde yeni bir ekonomik modele IMF tarafından dikte edilen politika da bu yönde Bu sistemin yarattığı sorunlar ve çözümler düz- geçişle beraber Eylül 2021’den itibaren parasal idi. Enflasyon, bu politika ve özelleştirmelerden lemine bakacak olursak; enflasyon pandeminin politikada genişlemeye gidilerek, 2022’e yüzde gelen kaynaklarla düşürüldü. Ancak bu defa da başından yani 2020 yılından bu yana dillendir- 14 gösterge faizi ile giriş yapıldı. Artan enflas- cari açık sorunu yıllar içerisinde kronikleşmeye diğimiz ve sonrasında da içselleştirdiğimiz bir yonla beraber oluşan negatif reel faiz, öncelikli başlamış oldu. Buradaki kaygı, negatif reel faiz sorun olarak karşımıza çıktı. Hep ifade ettiğimiz olarak kur üzerinde baskı yarattı. Ancak kurdaki ile enflasyonla mücadele edilemeyecek olması- üzere gecikmiş talebin baskıladığı tedarik zinciri bu aşırı yönlü hararet, çıkarılan kur koruma- dır. Zira teoriye göre bir paranın çekici kılınması, ve emtia piyasası kendisinden beklenen reaksi- lı finansal enstrümanlar ile bir nebze giderildi. onun fiyatının reel olarak pozitif getiriye sahip yonu göstererek, öncesinde geçici olarak nitele- Sonrasında kur kazançlarına getirilen kurumlar olması ile yani enflasyonun üstünde bir getiri nen, Aralık 2021’den itibaren ise FED tarafından vergisi muafiyeti ile de ürüne talep noktasında sağlamasına dayandırılıyor. Ancak yukarıdaki bile kalıcı olduğu resmi olarak kabul edilen bir katkı sağlanmış oldu. NYT grafiğinden de görüleceği üzere ABD’nin tanıma kavuştu. enflasyonu dikkate alındığında, hedeflenen faiz Bu durum, özellikle de kur korumalı mevduat artışları bile yine de negatif bir reel faiz olgu- Çözüm olarak parasal enstrümanının hazine üzerine yaratacağı yük sundan uzaklaştırmıyor. Özetlemek gerekirse; sıkılaşma politikasına geçildi nedeni ile gerek yurt içinde gerekse de yurt Türkiye artık bu politikanın dışında bir modele Bu sorunun çözümüne yönelik olarak ise tek dışında oldukça ciddi kritikler aldı. Özellikle de uygun hareket etmek istiyor ve bu politikası- bir çözüm ağırlıklı olarak ortaya konuldu, o da sürdürülebilir olmamakla suçlandı. nı bir takım mali tedbirler ve enstrümanlar ile parasal sıkılaşmaydı. Parasal sıkılaşmanın FED de destekliyor. Kur korumalı mevduatın hazine özelinde iki adımı tartışıldı; ilki tahvil alımı azalt- üzerindeki yükü üzerinden yapılan değerlendir- manın hızlanması ile devasa boyutlara ulaşan melerde kurun 19 TL’a yükselmesi halinde üst- bilançonun küçültülmesi, ikinci ve bu senenin en lenilecek faiz maliyetinin 1,37 Trilyon TL olduğu çok fiyatladığı durum ise kademeli olarak üçten ve bu kur artış senaryoları ile bütçe üzerindeki fazla faiz artışının yapılması… etkilerini kıyaslayan bir yazı okudum. Elbette ki Tüm bu durum enflasyonun büyüme kaygıları- matematiksel olarak bu hesaplar doğrudur an- nın önüne geçmiş olduğu savını ortaya çıkardı cak kur korumalı mevduata artan talebin döviz ancak unutmamak gerekir ki tüm bu faiz artışla- kurunu yukarı değil de aşağı çekeceği gerçeğinin rı yapılsa bile halen çok ciddi bir negatif reel faiz de ekonominin arz-talep yasasının temel bir ku- mevcut ve durum gerek emtia piyasaları (altın, ralı olduğu unutulmamalıdır. 06 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
Ekonomİ ve Fİnans Doç.Dr Hakan Yıldırım Kripto Para Yatırımcısı Nasıl Korunabilir? Kripto para piyasalarına ait düzenlemeler kapıda. Şimdi Akıllara Bir Soru Daha işlem yapan yatırımcılar kaldıraç etkisinden dolayı Ancak akıllara bazı sorular gelmekte. Bu düzenle- Geliyor: Neden Yatırımcılara Da anaparalarının tamamını kaybederken, kâr eden yatı- meler yatırımcıları korumada ne kadar etkili olabi- Yaptırım Uygulanmalı? rımcılar elde ettikleri getirilerini bu firmalardan tahsil lir? Ya da sadece düzenleme yeterli mi? Bu soruyu geçmiş yıllarda yaşanmış olaylar ile ce- edemediler. Hatta anaparalarını bile alamadılar. Yani vaplamak daha doğru olacaktır. FOREX piyasasın- Sermaye Piyasası Kurumu tarafından denetlenme- Düzenleme tabii ki de etkili olacaktır. Uyulması da önceleri yatırımcılar 1:100 kaldıraç ile bir sınır- yen bu firmalarda işlem yapan yatırımcılar resmen gereken çeşitli müeyyidelerin hayata geçirilme- lamaya tabi tutulmaksızın istediği meblağ ile alım dolandırıldı. si yapılması gerekenlerin en başında gelmekte- satım yapabilmekteydi. Yüksek kaldıraç sebebiyle dir. Kripto para alım-satımı işlemlerinin yapıldığı mağdur olan küçük tasarruf sahiplerinin korun- Bu Deneyim Neticesinde platformlarda kaldıraçlı alım satımın yapılması, ması amacıyla Sermaye Piyasası Kurumu FOREX Ne Yapılmalı? Yani Kripto Para aracılık eden kurumun belirli bir sermayeye sahip işlemleri için bazı düzenlemeleri hayata geçirdi. Yatırımcısı Nasıl Korunabilir? olması ve teminat yatırma zorunluluğu ve benzer Yapılan değişiklik ile kaldıraçlı işlem yapmaya iliş- Öncelikle başlangıç teminatı ve kaldıraçlı işlem şart- birçok düzenleme olmazsa olmazlar arasında ye- kin azami kaldıraç 1:100’den 1:10’a düşürüldü ve ları FOREX işlemlerinde nasıl uygulanıyor ise aynen rini almaktadır. başlangıç teminatı 50.000 TL veya karşılığı döviz öyle uygulanmalı. Bu uygulamaya bağlı kalmaksızın tutarına yükseltildi. Bu düzenleme ile birlikte ya- Sermaye Piyasası Kurumu’na tabi olmayan merdi- Ancak bunların yanı sıra önce alıma ve satıma tırımcı korunsa da, bir takım yatırımcı merdiven ven altı aracı kurumlar üzerinden alım satım yapan konu olan bu araçların bir varlık mı yoksa para mı altı FOREX firmaları aracılığı ile alım ve satım yap- yatırımcılara para cezası uygulanmalı. Diğer taraftan olduğuna karar verilmeli. Söz konusu aracın para maya başladılar. Bu firmalar yurt dışında faaliyet finansal okuryazarlık seviyesi yükseltilmeli. Yani, res- mı, varlık mı olduğu belirlendikten sonra hangi ku- gösteren, Türkçe bilen müşteri temsilcileri olan ve mi kurum ve kuruluşlar halka açık, ücretsiz finansal rum ve kuruluş tarafından denetleneceği belirlen- 1:400’e kadar kaldıraç imkânı tanıyan, 50.000 TL okuryazarlık eğitimleri ile yatırımcı ve yatırım yapma- meli. Tüm söz konusu faaliyetler tamamlandıktan karşılığı teminat koşulu olmayan firmalardı. yı düşünen bireyleri bilinçlendirmeli. Bu sayede yük- sonra çeşitli usul ve esaslar belirlenmeli ve bu sek kaldıraç ve dolandırıcılıktan mağdur olan bireysel usul ve esaslara uymayan aracı kurum ve yatırım- Sonuç Ne Oldu? yatırımcılar hem çeşitli kanun ve yaptırımlarla hem cılara ciddi yaptırımlar uygulanmalı. Sonuçta 1:100 hatta 1:400’e varan kaldıraçlar ile de eğitimler ile korunmuş olacaktır. www.ekonomidunya.com 07
TEKNOLOJİ VE GELECEK Zehra Öney Lojistik 4.0: Son Kilometre Devrimi Pandemi lojistik sektöründe yeni bir çağ başlattı. “Yeni normal” standartlar artık karşılanması zorunlu hale gelirken diğer yandan da bu, yeni koşullara uyum sağlayamayan şirketlerin bulundukları konumlarını kaybetmeleri anlamına geliyor. Artık Endüstri 4.0 ile birlikte yapay zekâ, blok zinciri, büyük veri gibi teknolojiler sektörde yeni fırsatların ortaya çıkmasını sağladı. Bununla birlikte dünya ticaretinin yeni gözdesi ise e-ticaret oldu. Lojistik sektörü de bu gelişmelere ve ardından oluşan bek- lentilere cevap olarak, değişimin rotasını çizmek için gelecek planlarını yeniden düzenlediler. Dünyanın içinde bulunduğu dijital dönüşüm sürecin- de ekonomiyi etkileyen en önemli alanlardan birisi şüphesiz lojistik oldu. Lojistik paydasının en önemli noktaya konulması ve stratejilerin bu noktadan ha- reketle oluşturulması gerekir. Pandeminin ortaya çıkmasıyla hem müşteri beklentilerindeki hem de tedarik zincirindeki değişimler, lojistik organizasyon- larındaki dijitalleşmenin zorunlu ve önemli olduğunu gösterdi. Teknolojinin etkisiyle dijital dönüşüm, olası riskleri önceden fark ederek onlara karşı önlemler almayı sağladı. İnsanların pandemi sürecinde vakitlerinin büyük kısmını evde geçirmesi ve işlerini dahi evlerinden ya- pıyor olması e-ticareti inanılmaz boyutlara ulaştırdı. Bu da lojistik sektörüne dayalı ihtiyacın artmasına sebep oldu. Dünya Ekonomik Forumu yeni raporun- da, son kilometre lojistiğinin önemini vurgulanırken, teslimat sistemlerinin geleceğini şekillendirecek altı yapısal değişiğin altını çizdi. Teknolojinin gelişimi, 08 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
TEKNOLOJİ VE GELECEK Drone’lar ve teslimat robotları gibi yıkıcı çapta yeni teknolojiler ortaya çıkmaya devam ederken, kanıtlanmış teknolojilerin büyümesi ile son mil devrimi yaşanıyor. Uygulama maliyetleri azaldıkça, veri paylaşımı sağlayan uygulamalar dünya çapında benimsenmeye devam ediyor. “last mile” devrimini körüklüyor. Drone’lar ve tesli- gulanmalıdır. KMPG Türkiye’nin yaptığı incelemeye çalışanlarına verilen eğitim olanakları daha kolay mat robotları gibi yıkıcı çapta yeni teknolojiler ortaya göre, Türkiye taşımacılık sektörü sunduğu fırsatlar uygulanabilir hale geldi. Sanal gerçeklik gözlükleri, çıkmaya devam ederken, kanıtlanmış teknolojilerin ile yabancı yatırımcıların ilgisini çekmeye devam etti. teslimat işlemi yapan kuryelerin hizmet edecekleri büyümesi ile son mil devrimi yaşanıyor. Uygulama 2020 yılını 525 milyon dolar yatırımla tamamlayan şehrin sokaklarında sürüş deneyimi yaşamalarına maliyetleri azaldıkça, veri paylaşımı sağlayan uygu- sektörde, 2021 itibarıyla toplam 93 milyon dolar ya- olanak sağladı. En gözde gelişmelerden birisi olarak lamalar dünya çapında benimsenmeye devam edi- tırım yapıldı. bahsedilebilecek Barkod ve Radyo Frekanslı Tanım- yor. Sürdürülebilir teslimat araçlarına yönelik artan lama Sistemleri (RFID) ise lojistikçiler için büyük bir talebi karşılamak için yeni iş modelleri ortaya çıkıyor. Teknolojinin etkisi lojistik sektöründe de gittikçe kolaylık sağlıyor. Barkod ve Radyo Frekanslı Tanım- hissedilmeye başladı. Şirketler yatırımlarını yapay lama Sistemleri, ürünlerin araç takiplerini yapmak, Bir diğer yandan lojistik sektörü ekonominin büyü- zekâ odaklı yapmaya başladılar. Bu sayede şirket- paketlerin ayrıştırılmasını otomatikleştirmek gibi mesiyle bağlantılı olarak hizmet alanlarını geliştir- ler yapay zekâ ile artan talepleri karşılayabilecek birçok özellik sunuyor. Dolayısıyla bu da tedarik mek durumundadır. Dünya Ticaret Örgütü yayım- ve karar verme süreçlerini hızlandırabilecekler. Bu süreçlerindeki hata oranının sıfıra inmesine büyük ladığı rakamlarla önümüzdeki 30 yıllık dönemde alanda örnek olarak gösterebileceğimiz DigiTech katkıda bulunuyor. dünya ticaretinin iki kat daha fazla büyüyeceğine şirketi Blue Yonder, üreticiler ve perakendecilerin dikkat çekti. Bu büyümedeki en büyük etken ise di- için “Luminate Planning Portfolio” projesini başlat- Lojistik sektörü oldukça büyük çapta rekabet süreci jital dönüşüm olacaktır. Günümüzde her sektörde tı. Luminate Planning Portfolio, iki tarafa da lojis- yaşamaktadır. Bu rekabet alanında da değişimi red- olduğu gibi lojistik sektöründe de dijital değişime tik bölümleri için yapay zekâ destekli planlama ve deden, yani yeni çağa uyum sağlamayan şirketler, uyum sağlamak önem arz ediyor. Türkiye gibi ihra- ulaşılabilirlik imkânı sunuyor. Tedarik zincirlerinde rakiplerinin birden fazla çeşit içeren ürünler ve daha catla kalkınma stratejisini benimsemiş bir ülkenin önemli role sahip bir diğer teknolojik gelişmeler verimli kullanıcı deneyimi sağlama imkânları elde önceliği lojistik olmalıdır. Bunun için lojistik altyapı- ise robotik sistemlerde yaşandı. Singapur merkezli etmelerinden dolayı sektörden çekilmek durumun- nın yenilenerek ihracata daha çok katkı sağlayacak depo robotları tasarımcısı ve üreticisi GreyOrange, da kalıyorlar. Şirketler için ise süreç değişimi takip şekilde düzenlenmesi gerekir. Ürünlerin tedarik şirketlerin perakende, FMCG ve e-ticaret alanların- etmeleri ile sınırlı kalmıyor. Teknoloji ile değişen tü- hızının yetersiz ve pahalı olması uluslararası pa- daki dağıtım ağlarının yönetimini sağlayabilmeleri ketici beklentilerine cevap verebilme ihtiyacı, yalnız- zarda rekabet şansını azaltmaktadır. Bu sorunun için robot sıralama sistemini geliştirdi. Lojistik sek- ca ürün veya hizmet satışı sağlayıcılarına değil, on- üstesinden gelebilmek için süreci hızlandırmak ve töründeki dijitalleşmenin etkisiyle tedarik süreçleri ların arkasındaki lojistik ortaklar için de bir değişim lojistik maliyetlerini azaltmak üzere stratejiler uy- de kısalmış durumda. Sanal gerçeklik ile lojistik zorunluluğu oluşturuyor. www.ekonomidunya.com 09
Gelecegİ Anlamak Batuhan Onur Saçaklı NESNELERİN İNTERNETİ (IoTs) Nesnelerin İnterneti “benzersiz bir şekilde adreslenebilir nesnelerin kendi aralarında oluşturduğu, dünya çapında yaygın bir ağ ve bu ağdaki nesnelerin belirli bir protokol ile birbirleriyle iletişim içinde olmaları” olarak tanımlanır. Ayrıca bu kavramı kabaca; çeşitli haberleşme protokolleri sayesinde birbirleri ile haberleşen ve birbirine bağlanarak, bilgi paylaşarak akıllı bir ağ oluşturmuş cihazlar sistemi olarak da tanımlamak mümkündür. Nesnelerin İnterneti, bilgi üretebilen ve internet IoT, “Internet of Things” tabirinin kısaltmasıdır. rel olarak analiz edildiği buluttan başka bir uç üzerinden bunu paylaşabilen tüm bilgi işlem Türkçeye doğrudan “şeylerin interneti” olarak cihaza bağlayarak paylaşır. Bazen, bu cihazlar cihazlarını, mekanik ve dijital makineleri, nes- çevrilebilecek bu tabir, daha önce veri toplama diğer ilgili cihazlarla iletişim kurar ve birbirlerin- neleri, hayvanları ve hatta insanları birbirine ve bilgi paylaşma kabiliyeti olmayan nesnelerin den aldıkları bilgilere göre hareket eder. Cihaz- bağlayan teknolojiye verilen isimdir. IoT kısalt- akıllandırılmasına, yeni kabiliyetler kazandırıla- lar işlerin çoğunu insan müdahalesi olmadan masıyla bilinen bu teknoloji, her bir “nesneye” rak internete bağlanabilmelerine atıfta bulun- yapar, ancak insanlar cihazlarla etkileşimde benzersiz bir kimlik (UID) atayarak herhangi bir maktadır. bulunabilir. Örneğin, onları ayarlamak, talimat insan müdahalesine gerek olmaksızın birbirle- vermek veya verilere erişmek gibi. Bu web özel- riyle ve merkezi kontrol mekanizmalarıyla veri IOT cihazları, topladıkları sensör verilerini bir likli cihazlarla kullanılan bağlantı, ağ ve iletişim paylaşımı yapmalarını mümkün kılar. Nesne- IOT ağ geçidine veya verilerin yerel olarak ana- protokolleri büyük ölçüde konuşlandırılan belirli lerin interneti, kısaca IoT olarak bilinmektedir. liz edilmek üzere buluta gönderildiği veya ye- IOT uygulamalarına bağlıdır. 10 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
Nesnelerin İnterneti Avantajları Nelerdir? ➤ Artan verimlilik ve azalan iş yükü Nesnelerin interneti tekno- lojisi sayesinde sıradan işler otomatik olarak yapılabiliyor. Böylece, insan kaynakları kişisel beceriler gerektiren daha karmaşık görev ve sü- reçlere aktarılarak çalışanla- rın iş yükü ve iş süreçlerinin maliyetleri azaltılabiliyor. ➤ Etkin operasyon yönetimi Nesnelerin birbirine bağlana- rak iletişim içerisinde olmasının sağladığı bir diğer önemli avantaj ise envanter yönetimi, nakliye takibi, parça yönetimi de dahil olmak üzere birden fazla operasyonel alan üzerinde otomatik kontrolün sağlanabilmesidir. ➤ Kaynakların ve varlıkların landırma, atık yönetimi gibi konularda yerel yö- Akıllı daha iyi kullanımı netimlerin ve şehir sakinlerinin zamanı ve diğer Çevre İnsan kaynağının yanı sıra diğer güç kaynakla- kaynakları daha verimli kullanmalarını, işbirliği Uygulamaları rının veya mevcut kurum varlıklarının otomatik içerisinde çalışmalarını sağlayan sistemlerdir. Akıllı çevre uygulama- programlama ve izleme ile hem tasarruf sağ- Trafik sistemlerinde; anlık veya geleceğe dönük ları hava kirliliği, yağış duru- lanması hem de daha etkin bir şekilde kullanıl- tahmini trafik yoğunluğu bilgilerinin oluştu- mu, baraj doluluğu, orman yangını gibi ması mümkün oluyor. rulması ve dağıtılmasına yönelik uygulamalar çevresel faktörlerin gözlenmesini ve gereken bulunmaktadır. Araç park uygulamaları, gide- durumlarda acil eylemlerde bulunulmasını sağ- ➤ Kapsamlı pazarlama ve iş geliştirme ceğiniz bölgedeki mevcut park yerlerini, park lamak amacıyla kurulmaktadırlar. Nesnelerin interneti sayesinde kullanıcılara yerlerine ait doluluk oranlarını ve park yeri üc- özel büyük hacimli veriler ile iş stratejileri ge- retini size sağlayabilmektedirler. ➤ Akıllı Ev Uygulamaları liştirme, hedefli reklamcılık, fiyat politikasındaki Işık, ısı, havalandırma, eğlence, güvenlik gibi ko- düzenlemeler, diğer pazarlama ve yönetim faa- Atık yönetimi uygulamaları, çöp konteynerle- nularda evlerin sağladığı hizmetlerin uzaktan liyetleri için işletmelere pek çok avantaj sağlar. rinin doluluk oranlarının takip edilmesi ile çöp yönetilmesi ve durumunun takibi amacıyla akıllı araçları ile yapılan toplama faaliyetlerinin opti- ev uygulamaları geliştirilmektedir. ➤ İyileştirilmiş müşteri hizmetleri mizasyonu, konteyner noktalarının değiştirilme- Nesnelerin interneti teknolojisi ile derlenen kul- si ve konteyner büyüklüklerinin değiştirilmesi ➤ Tedarik Uygulamaları lanıcılara özel veriler, işletmelerin müşterilerinin konularında bilgi verebilmektedirler. Stokta azalmakta olan, son kullanma tarihi beklentilerini ve davranışlarını daha iyi anlama- yaklaşmakta olan ürünlerin takibini, gerek gö- larına yardımcı olur. Nesnelerin interneti ayrıca rülmesi durumunda tekrar sipariş verilmesi gibi işletmelere satış sonrasında ürün veya hizmetin tedarik uygulamalarına katkıda bulunmaları takibi veya bunlara yönelik müşteri hatırlatmaları amacıyla geliştirilmektedir. gibi faaliyetleri kolaylaştırarak müşteri memnuni- yetinin artırılmasını sağlayabiliyor. ➤ Akıllı Hayvancılık Uygulamaları ➤ Daha iyi ticari fırsatlar Hayvanların bulunduğu ortam- Nesnelerin interneti teknolojisini kullanan şir- ların ısı, zararlı gaz durumu gibi ketlerin iş süreçlerinin artan etkinliği ve verimli- parametrelerinin takip edilme- liği sayesinde daha kaliteli ve daha geniş hizmet si amacıyla geliştirilmektedir. veya ürün yelpazesi sunabiliyorlar. Böylece, ra- Görünen o ki önümüzdeki yıl- kiplerine göre daha fazla ve iyi ticari fırsat yaka- larda nesnelerin interneti ara- lama imkanı bulabiliyorlar. cılığı ile şehirlerimizde, okul ve iş hayatımızda hatta evlerimiz- ➤ Akıllı şehir uygulamaları de bile akıllı nesnelerle kurulu bir Akıllı şehir uygulamaları; trafik, park yeri, ışık- ekosisteme sahip olacağız. www.ekonomidunya.com 11
Küresel enerjİ Prof.Dr. Uğur GÜVEN Dünyada Ekonomik Gidişat ve Teknolojinin Rolü Gerek 2020 gerek 2021 tüm dünyada Korona pandemisi ile anılan ve tüm yaşam biçimle- ri ile sosyal normların değiştiği yıllar olarak nitelendirilebilir. Özellikle ekonomik hayat tüm dünyada hem çalışanlar hem de işveren- ler için ciddi şekilde değişti. Birçok işyerinin pandemi tedbirleri kapsamında kapatılması ve işverenlerin dünya çapında çoğu çalışanı işten çıkarması ya da ücretsiz izne ayırması tüm dünyanın ekonomik dengelerini olumsuz anlamda değiştirdi. Buna ek olarak kalan ça- lışanların çoğunun mümkün olan durumlarda evden çalışmaya geçmesi de gerek teleko- münikasyon gerekse tedarik sektöründe ciddi ilerlemeler olmasını sağlamasıyla bazı pozitif etkileri de oldu. Birçok araştırma, dünyada online ticaretin hiç daha önce olmadığı kadar çok yaygınlaştığını ve normalde eve sipariş vermeyen insanların bile pandemi dönemin- de sipariş vermeye başladığını söylemekte- dirler. Bunların dışında hemen hemen 1.5 yıl tüm uçuşların aşırı kısıtlı olmasından dolayı dünya turizminin ve turizm ekonomisinin çok ciddi sekteye uğradığını ve küresel bir çok ha- vayolunun ciddi hasar aldığını da vurgulamak önemlidir. 12 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
Küresel enerjİ Birçok araştırma, dünyada online ticaretin hiç daha önce olmadığı kadar çok yaygınlaştığını ve normalde eve sipariş vermeyen insanların bile pandemi döneminde sipariş vermeye başladığını söylemektedirler. Bu yüzden korona pandemisinden sonra Tüm bunlara ek olarak uzay teknolojileri ve uzay teknolojileriyle de uzay madenciliğinin dünya ekonomisi daha önce olmadığı kadar enerji teknolojileri gibi alanlarda olan deği- ön plana çıktığı ve dünyada kaynakların art- farklı olacaktır ve korona bittikten sonra şimler üst düzey teknolojik değişimlerin kü- tığı, birçok sektörün yapay zekâ, otomasyon bile bu etkiler uzun yıllar küresel ekono- resel ekonominin yeni belirleyicisi olacağını ve robotik üzerine kurulduğu ve dolaysıyla miyi şekillendirmeye devam edecektir. Ör- ortaya koymaktadırlar. insan konforunun daha öne çıktığı bir dünya neğin, pandemi etkisiyle ABD’de yükselen ihtimali olması artmaktadır. Tabi her şey de enflasyon ve Avrupa Birliğindeki ekonomik Daha önceki yazılarımda da vurguladığım olduğu gibi dünyada da her ülke belki aynı küçülme etkilerinin düzelmesi birkaç yılı bu- üzere uzay teknolojileri ve üst düzey tek- hızla bu imkanlara ulaşamayacak ve bazıları labilecektir. Bu anlamda dünyanın ekonomik nolojik yatırımla alakalı sektörler dünya daha geç bu imkanlara kavuşacaklardır. gidişatına yeni gözlüklerle bakmak ve anla- ekonomisinde şu an bir lokomotif görevi Bu anlamda ülkemizin gerek kamu gerek mak önem kazanmıştır. Mesela ham madde görmektedirler ve bu dönüşümde ciddi bir özel sektörüne önemli işler düşmekte ve bu tedarikindeki sorunlar birçok ülkeyi yeni kay- rol oynamaktadırlar. Mesela Çin’de yapılan değişen dünyada ve ekonomi koşullarında nak arayışlarına iterken, aynı zamanda üre- füzyon enerjisi deneyleri ileriki yıllarda enerji yer alabilmek için gerek bilim gerek teknolo- tim bantlarındaki verimliği zorunlu kılmış, ve sektörünün çok farklı yapılanacağını ve belki ji en ön sıralara çıkarılmalı ve hızla gereken buda robotik teknolojilerinde ve yapay zeka de ileride sınırsız enerji imkanlarına insanlı- yatırımlar yapılarak bu teknolojik değişimle- teknolojilerinde mecburi ilerlemelere yol aç- ğın ulaşabileceğini göstermektedirler. Bu şe- rin en ön sıralarında ülkece olmak için gay- mıştır. kilde dönüşüm devam ederse, 2030 yılı gibi ret edilmelidir. Bu sayede ülkemizde hem dünyamız daha çok yenilebilir enerji ve füz- endüstriyel olarak hem de ekonomik olarak Şu anki mevcut teknolojik durumda, yapay yon teknolojisi ile enerji kıtlığının olmadığı, güçlü dünya ülkeleri arasında hak ettiği yeri zeka’nın ve robotik teknolojilerin önemi ol- alabilir. dukça artmış ve bu konuda özel sektörün ve üniversitelerin yaptığı Ar-Ge çalışmaları en üst düzeye çıkmıştır. Yakın zamanda sü- rücüsüz kamyonların yola çıkacağı ve dünya karasal tedarik zincirinin robotik teknoloji ve yapay zekâ teknolojisiyle yürüyeceği konu- şulmaktadır. Buna ek olarak birçok fabrika teknolojik ya- pılanmaya gitmekte ve üretimde otomasyon ve robotik teknolojisi daha fazla ön plana çık- maktadır. Ayrıca, gittikçe artan sayıda şirket ise risk analizi, insan kaynakları gibi konular- da çok daha fazla yapay zekâ algoritmaları- na başvurmaktadır. www.ekonomidunya.com 13
LOJİSTİK Çiğdem Yüzbaşıoğlu Limanlar’da Döngüsel Ekonomi Uygulamaları Üretim ve tüketimin küreselleşmesi, küresel maliyetleri, depolama mevcudiyeti ve kalite- sosyal ve yönetimsel değer yaratan limanların ulaşım ağlarının ortaya çıkması, limanlar ara- si, Liman güvenliği ve Limanın çevresel pro- ve firmaların yeni bir değer yönettiklerini gö- sı ilişkiler, liman-hinterland ilişkileri ve lojistik- fili, Liman itibarı ve Kamyon, demiryolu, kara rüyoruz. teki değişiklikler limanlar arasında daha fazla mavnası ve boru hatları ile iç taşıma hizmet- rekabet yaratmıştır. Nakliyeciler, lojistik hiz- lerinin güvenilirliği, kapasitesi, sıklığı ve mali- Peki bu değer nasıl ve met sağlayıcıları ve nakliye hatları mutlaka bir yetleri olarak sıralayabilirdik. Paris Anlaşması neden yaratıldı? liman seçmezler, ancak limanın yalnızca bir sonrasında ise, limanlar arası rekabette sür- 1-Liman faaliyetlerinin bulunduğu çevrede parcasi olduğu bir zincir seçerler. Ticaret ve dürülebir ekonomi uygulamaları ile çevresel, sulak arazilerinin azalması, su kirliliği, toprak uluslararası tedarik zincirlerinin gereksinim- lerine cevap verebilmek için limanların daha fazla ve daha büyük gemileri ve hinterland taşıma modlarını daha hızlı barındırması ve işlemesi gerekir. Bu eğilimler ve özel sektörün liman faaliyetlerindeki rolünün genişleme- si, limanları daha pazar odaklı, daha yenilikçi ve limandan geçen ticaretlerde yer alan tüm aktörlerin ihtiyaçlarına daha duyarlı limanlar olmaya zorlamaktadır. Limanlar arasındaki rekabetin ana konuları küresel ısınma ve Paris Anlaşması öncesin- de; fiziksel teknik altyapı, cografi konumu, liman verimliliği, intermodal taşımacılık için kara bağlantı olanakları, kılavuzluk, römorkaj, gümrük gibi yardımcı hizmetlerin kalitesi ve 14 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
LOJİSTİK kirliliği, hava kirliliği sorunlarının başta olduğu bir dizi çevre sorunlarının ekonomik faaliyet- lerin bir sonucu olarak ortaya çıkmasıyla, çev- resel ve sosyal konuların limanlar üzerinde artan etkisi ile çevresel boyutların müşterileri ve potansiyel yatırımcıları cezbetmede artan bir rol oynamakta, birçok liman çevre, enerji ve iklim değişikliği sorunlarıyla başa çıkmada daha girişimci bir rol üstlenmektedir. 2- Dünya nüfusunun 2050’de 10 milyara ulaşması bekleniyor. Dünyanın hammaddesi olan kaynaklarımız sınırsız değil. (BM, Dünya Nüfus Beklentileri 2019) 3- Güçlü bir çevresel sicile ve yüksek düzeyde topluluk desteğine sahip bir liman, muhte- melen piyasa oyuncuları tarafından daha çok tercih edilerek, Yeşil Limanların yanı sıra Yeşil – Sürdürülebilir Tedarik Zinciri yönetimini ya- ratmaktadır. 4-Döngüsel Ekonomi uygulamaları dünya (9) Yetenek ve kaynak yönetimi, edesign – (10) firmalar ile yapacakları ortaklıkların çevre çapındaki limanlarda giderek yaygınlaşmaya Yeni Dizayn, Revision (11) – Revizyon, Reco- ve ülke ekonomisine katkısı, ülkenin dünyaya devam ediyor. Bağımlı ve yarı bağımlı Liman ver- (12) Enerjinin geri kazanılması açılan kapısı olan limanların ve ülkenin repu- Otoritelerinin yönetiminde bulunan limanla- tasyonu ve rekabetteki gücünü de arttırdığı rın iş modellerinin giderek artan bir şekilde, Döngüsel Ekonomi uygulamak için, süre ge- yadsınamaz. Bu nedenle; temel işleri altyapı bakımının ötesinde artık len faaliyetlerde ve planlanan yatırımlarda Aynı coğrafi alandaki paydaşlar arasındaki yerel ekonominin gelişimini, iş entegrasyonu- her adımda süreç girdi ve çıktılarının 12R’den etkileşimler yoluyla atık yönetimini optimize nu, kentsel kalkınmayı da içeriyor. Döngüsel faydalanarak dizayn etmek gerekmektedir. etmeli, Ekonomi uygulamalarını, ekonomik büyüme- Danimarka Aalborg Limanında yapılan deniz Akışların sağlandığı, yeni ürünlere dönüştü- nin çevresel etkilerden ayrıldığı bir iş modeli dibi taraması sonucu materyallerin, çimento rüldüğü ve dünya çapında yeniden ihraç edildi- olarak düşünebiliriz. Genel anlamıyla “Temiz tesisinin faaliyetleri için ürün girdisi olarak ği geri dönüşüm akışları için merkezler olarak Üretim” modellerini mümkün olduğunca ye- kullanıldığı bir ortaklıkla atıkların anlamlı bir limanlar geliştirmeli, nilenebilir kaynakların kullanıldığı, faaliyetler şekilde bertarafı ve kullanımı sağlandı. Başka Yenilenebilir enerji kaynakları kullanılmalı, sonucunda oluşan atıkların yeniden bir üreti- bir örnekle, Fransa Marsilya limanında ortaya Enerji Bilgi ve Yönetim sistemleri geliştirerek, me dahil edildiği bir modeli ifade ettiğini dü- çıkan CO2 , NOx gibi sera gazların atmosfere Enerji tüketimi ve emisyonları hakkında yeni şündüğümüzde var olan iş modelleri üzerinde salımı yerine, microalgler tarafından kullanıl- bilgilerle iş süreçlerini zenginleştirmeli, aynı bir çok yenilik gerektirmektedir. Pratikte, yeni dığı ve biofuel’e dönüşerek, çevre dostu yeni endüstri içinde karşılaştırma ölçütleri yapmalı döngüsel iş modellerinin yeniden üretime bir enerji kaynağının oluşturulması çalışmaları ve hedefler belirlemeli, odaklanıyor gibi görünse de, aynı zamanda ta- devam etmektedir. San Fransico Limanında Stratejileri ve en iyi uygulamaları tartışmak sarım, lojistik süreçlerinin yeniden düzenlen- yapısal olmayan beton yapının değişimi sıra- için endüstri içinde ortak çalışmalara dahil mesi, enerji tüketiminde konsatrasyon, Atık sında atıkların yeniden kullanımı için Sürdü- olun. Çevre Limanlar ile birlikte bilgi alışverişi Üretim ve Yönetim planlarını da kapsayarak rülebilir Beton Kırma Projesinde Belediye Ba- ve ortaklıklardan kaçınmamalı, bir çok yeni potasiyel fayda sağlamaktadır. yındırlık işleri departmanı ile ortak olarak için Sosyal gelişimi iyileştirmek için sürdürülebi- şehrin sokak onarım projelerinde kullanıldı. lirlik ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk prog- 5-Birleşmiş Milletler 2015 yılında 2030 yılı- 2021 – 2022 yılı içinde Sürdürülebilir Ekonomi ramları geliştirmeli, nı hedef göstererek Sürdürülebilir Kalkınma uygulamalarıın yansımaları aşağıda örnekle- Şeffaf Sürdürülebilirlik Raporları geliştirmeli, Hedefleri doğrultusunda alınan yönetsel ve nen projeler ile devam etmektedir. Hızlı gelişen teknolojik uygulamalar için fi- bireysel akisyonlar sonrası limanlar tarafın- zibilte – kaynak değerlendirmesi yaparak, dan alınan aksiyonları 12 R ile özetleyebiliriz. Teknoloji, Kaynak, Lojistik, Atık yönetim alan- döngüsel ekonomi liman yönetim modelleri Refuse - (1) Reddetme, kullanımı engelleme, larında limanların ekosistemlerindeki diğer yaratabiliriz. Rethink - (2) Azaltma, daha az kaynak kulla- nımı, Reuse - (3) Yeniden kullanma (ikinci el), Repair – (4) Onarım, Refurbish - (5) Yenileme, Remanufacturing - (6) Yeniden üretim (yeni ürünler eski montaj parçalar), Repurpose - (7) Yeniden amaç, Research - (8) Geri dönüşüm (malzemelerin yeniden kullanımı), Re- Skill – www.ekonomidunya.com 15
plastİK HAYATLAR Nebahat karyağdı Ruhlarını Kaybetmiş Bedenler Gibi… Merhaba Rönesanstan bu yana sanatçılar çoğu kez yeni teknolojileri önce yadırgarsa da zamanla her yeni teknoloji önce yadırgandı sonradan sıradan bir tek- niğe ve kullanıma dönüştü. Geçtiğimiz aylarda bahsettiğim gibi NFT yani bir yanında zor veya imkansız gibi görünen ayrıntı- olması aslında kendi içinde bir kısıtlılığı getirmek- şekilde “dijital sanat sertifikalı eser” sanal gerçek- lar, fotogerçekçi ve hiper gerçekçi sonuçlar elde te değil mi? Monitör, ekranın çözünürlüğü, dijital liğin içinde kalsada yeni rekorlarla kendi metaver- etmek için tercih edilmekte sanatçılar tarafından cihazlar aracılığıyla beğenilme ve görülme süreci sini yarattı. Ülkemizde de bu konuda üretim art- ancak birçok stilize sonuçta elde edilmekte. Yapay izleyicide aslında net görünemeyen bir temsili- makta fakat koleksiyon ve satış beklenen düzeyde zekanın yarattığı insansı robotlarda heykelimsi yetlikle buluşma olabilir, bu da bir temsiliyet, bir değil. Pandeminin sanata attığı bu kibrit bir yangın sayılabilir. Ruhlarını kaybetmiş bedenler gibi gö- gerçeklik sonuçta. Görüntüde ki mucize şu an ki yarattı mı? Evet başladı. Klasik diyebileceğimiz rünen aramıza katıldığında bakalım sonuçlarının teknolojilerin sınırlılığında! Aslında bilgisayar es- sanatı henüz çok etkilemese de bir dil yarattı. Bu ne olacağı bilinmez heykeller! Konudan uzaklaş- tetiğine post internete - post dijitale hapis olma- ay başka bir sanat disiplini üzerine yazdım. Dijital madan Bu anlamda Konvansiyonel sanat üretimi dan bir sanatçının kendi estetiği ile hareket etmeli heykel konumuz. bir iş dijital sanat ürününe çevrilmiş olsada buna arayışlarını üretime geçirmeli. Sanatçı yeni bir kapı dijital heykel diyemeyebiliriz. Her ne kadar bu- açan ve bir söz söyleyen zamanın ötesinde olan Sanat eserini fiziksel ve dijital olan diye ikiye ayır- nun esnek bir nokta olduğunu düşünsemde dijital yaratıcı düşünceye sahip kişidir. dığımızı düşünürsek yeni sanat oldukça radikal bir heykel sanatçıları kendi taslak, çizim kısımlarının kapı aralıyor bizler için. Fiziksel olan eser galeri, bile geleneksel esaslardan uzakta olduğunu ifade Sanatçının üretimi önemli olandır. İnternet ve müze ya da atölyede, evde karşımızda duran elle etmekte. Sadece sesli düşünüyorum, veri tabanlı teknoloji ile hızla yayılan dijital içerikli sanat 21. tutup, gözle görüp (vandalizm yaratabildiğimiz- bu üretim için geleneksel kalıbın reddi teknik ve yara- y.y’ın kadersel döngüsü. Çocuklardan gençlere, kısmı işin esprisi) duyularla temas ettiğimiz sanat tımsal sonuçlar için gerekli sanki. Ortaya melez bir meraklısına kaçınılmaz bir merak ve tecrübe isteği diyelim. Dijital sanat ise sanal ortam, ışık, ekran, üretim çıkar mı çıkmaz mı? Bu da başka bir yazım uyandırmakta. Bunu gerçekleştirdiği fikir aktarımı simülasyon gibi araçlarla varlığını seyrettiğimiz konusu! Dijital sanatta üretim kaynaklarına değin- önemli olandır. Medyumlar, plastik diller sadece sanatsal deneyim türü diyebiliriz. Bu arada aklıma dik. Peki ya sunum, özne ile buluşma nelere bağlı? arayışlar ve deneyimler bütünüdür. Geleceğe kal- takıldı dijital sanata nasıl vandallık yapabiliriz. Ser- Üretimin yanı sıra sunumunda ekran ve monitörle ma ve anın nimetlerine tutunup yaratım yapma is- tifikaları, şifreleri ve ekranları kırarak mı? teği, form, tartıştığımız kavram, şekillendirdiğimiz ürün önemli. Dijital heykel 3D,artırılmış gerçeklik, yapay ger- çeklik, animasyon, yapay zeka geniş bir alanı kap- Modaya uymak geçici bir hevestir. sıyor. Dijital sanat bu disiplinlerle iletişime geçti yeni medya olarak. Çamur, kil ve metal ile yapılıp taranan birşey dijital ortama aktarılınca sanat ol- muyor bakışı yeni medya dilini kullananların gö- rüşü. Yine veri ile üzerine gidilmesi gerekiyor. Veri ile yürünmesi gerekiyor. Şekillendirme, genellikle, geleneksel modelleme teknikleri kullanılmasının 16 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
Yenİ NESİL LOJİSTİK Gül Alışar Günümüzde Üretici ve Tüketici Arasındaki En Önemli Bağlantı; Depo Lojistik; bir ürün veya hizmetin ilk üreticiden faaliyetler kısaca şunlardır; başlangıç nok- ➤ Birimler arasındaki entegrasyonu arttırır. son tüketiciye olan sevkiyat sürecinin tama- tasından tüketim noktasına tüm ürünlerin ➤ Depo içinde yapılan tüm aktivitelerin kont- mıdır. Lojistik birçok süreç içerir. Bunlar; de- doğru şekilde saklanması ve ürünlerin son rolünü gerçekleştirerek zaman polama, gümrükleme, ambalajlama ve dağı- durumu ve koşulları hakkında doğru bilgi akı- tasarrufu sağlar. tım gibi pek çok farklı ve önemli süreçlerdir. şının gerekli yerlere iletilmesidir. Depo gibi ➤ Güncel stok durumunu verimli kullana- Depolama, lojistik süreçlerden en önemlisi- önemli bir alan veya sürecin yönetimi teknik bilme özelliği sağlayarak depo içindeki alan dir. Sadece lojistik sektöründe değil hayatın ve operasyonel açıdan sistemli çalışmayı ge- verimliliğini arttırır. pek çok yerinde ve birçok sektörde depolama rektirir. Sistemli bir depo yönetimi düzenli bir ➤ Maliyetleri azaltarak gelir artışı sağlar. en önemli süreçlerden biri olma özelliği taşı- transferin temelini ve iş verimliliğini de bera- ➤ Teknik ve insan gücünün verimli kullan- maktadır. berinde getirir. Depo Yönetimi, işletmelerde masını sağlar. gerçekleştirilen faaliyetlerin sonuçlarını ve Günümüzde Depo ve Depo Yönetimi müşteri memnuniyetini önemli oranda etki- Bu avantajlar ile beraber işletmelerin de- Son zamanlarda Depo ve Depo Yönetimi kav- lemektedir. İşletmelerin stok yönetimi içinde vamlılığını ve büyümelerini sağlaması kaçı- ramlarını çok sık duymaya başladık. Sektör- en iyi entegrasyonu sağlayan Depo Yöneti- nılmazdır. Ürünlerin tedarik edilmesi ve sev- ler için ürünlerin istiflenmesi ve güvenli bir mi, işletmelere günümüzde birçok rekabetçi kiyatının doğru ve hızlı şekilde sağlanması iyi biçimde saklanması için depo ve depolama avantaj sağlamaktadır. Bu avantajlar; bir Depo Yönetimine bağlıdır. alanları oldukça önemlidir. Depo ve Depo Yönetimi, zaman geçtikçe önemini arttır- ➤ Müşteri taleplerinin büyük ölçüde doğru Gün geçtikçe önemi artmaya devam eden mış ve lojistik sistemleri başta olmak üzere karşılanmasını sağlar. Depo ve Depo Yönetimi, teknolojik gelişme- birçok sistemin en önemli parçalarından ➤ İşgücündeki verimliliği arttırır. lerle entegre bir şekilde ilerleyerek işletme- biri olmuştur. Depolardaki yürütülen temel ➤ Envanter kaybını önler. lere avantaj sağlamaya devam edecektir. www.ekonomidunya.com 17
Eko Spor Prof. Dr. Sebahattin DEVECİOĞLU Yeni Spor Yasası Geçmişten günümüze kadar siyasal sistemlerdeki varlığının devrinin yasal zemine kavuşturulacak, ile birlikte, Sporun paydaşları olan Kamu Kurum değişimler, Türk spor yönetiminde yasal düzenle- Yapılacak işlemlerin banka ve PTT gibi kuruluşlar Kuruluşları, Sivil Toplum Kuruluşları, Üniversite- meleri de beraberinde getirmiştir. Spor sisteminde üzerinden yapılmasını sağlayarak kayıt dışılığın ler, Özel Sektör, Spor Kulüpleri, Spor İşletmeleri ve kurumlarında yapılan reformlarla birlikte birçok önüne geçilecek, Spor kulüplerinde kurul üyesi ve Spor Federasyonlarının beklentilerinin yeniden yasal düzenlemeler de; Anayasa, Kanunlar, Yönet- olabilmek için belirli suçlardan mahkum olmama gözden geçirilmelidir. melikler, Tüzükler değişime uğramış, yeniden ya- şartı getirilecek, spor kulüpleri ve spor anonim şir- Yeni Spor Yasası, sporun evrenselliği ilkesi gere- zılma ihtiyacı duyulmuştur. ketleri için denk bütçe sistemini getirilecek, bütçe ği, uluslararası spor kurum ve kuruluşlar olarak harcama ilkeleri, borçlanma, temlik gibi konularda da bilinen, Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliğinin Türkiye’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet sistemi- belirlenecek, Yöneticilerin, kulüp veya spor ano- spor ile ilgili kurum ve kuruluşlarının çalışmaları ne geçildikten sonra, Türk spor teşkilatında yeni nim şirketlerini zarara uğratmaları halinde şahsi ile Uluslararası Olimpiyat Komitesi, Uluslararası düzenlemeler yapılmış, yeni çıkarılan yasalar ve mal varlıklarıyla sorumluluk esasını hayata geçi- Spor Federasyonları görüş ve önerilerinin alınarak yönetmelikler uygulamaya konulmuştur. rilecek, Spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin değerlendirilmelidir. Uzun yıllar TBMM gündeminde olan, Yeni Spor borçlanması ve alacaklarını temlik etmesi belirli Yasası da, Spor Bakanlığının yeni yapılanması ile sınırlar içinde mümkün hale getirilecek”. Şekli ile Türk sporunda yapısal reformlar getireceği düşü- birlikte tekrar tartışmaya açılmıştır. Türk sporunda uzun süredir tartışılan problemlere nülen Yeni Spor Yasasının, Bilim ve Teknolojilerde- çözüm oluşturacağı düşünülmektedir. ki gelişmeler dikkate alınarak, Dünyadaki, Siyasal, Yaklaşık 66 Madde den oluşacağı ifade edilen, Sosyal, Ekonomik, değişim ve dönüşümlere uyum Yeni Spor Yasasının spor kulüpleri ve spor federas- Ayrıca ; “Spor Bakanlığı’nın tek yetkili düzenine ge- sağlayacak nitelikte olması gerekmektedir. yonlarının yönetim, denetim, gelir-gider dengesi çeceğini ve tüm federasyonlar ile spor kulüplerini Aceleye getirilmeden, çağımızın şartlarına uygun ile yöneticilerinin sorumlulukları konusunda kap- Bakanlığa bağlanacağı, yeni federasyon oluşturan nitelikte hayata geçirilecek olan Yeni Spor Yasası, samlı bir düzenleme olarak hayata geçirilmesi ile kulüplerin kendi aralarında müsabaka yapacakla- Genç bir nüfusa sahip olan ülkemize önemli kaza- birlikte ; “Spor kulüplerin, Gençlik ve Spor Bakanlı- rını ancak üye olmayan kulüplerin dezavantajlı ko- nımlar sağlayacak, ayrıca Türk Cumhuriyetlerine ğının tesciliyle kurulacak, Spor kulüplerinin dernek numa düşecekleri, 15 kulübün birleştirilerek yeni ’de model oluşturacaktır. tüzel kişiliğinden ari ayrı bir tüzel kişilik oluştur- federasyon oluşturulmasına imkân tanınacağı, malarına imkan sağlanacak, Spor Anonim Şirket- Sportif değerlendirme kurulunun 7 kişiden oluş- Kaynaklar lerinin oluşturulmasının yasal bir zemine bağla- ması ve hiçbirinin sporcu olmayabileceği, Tesis ya- https://www.trthaber.com/haber/spor/yeni- nacak, spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin pılırken pazarlık usulü ile yapılacak olması, Tahkim spor-yasasinin-detaylari-belli-oldu-638917 profesyonel şube açabilmeleri de hayata geçirile- Kurulu’nu bakanlık atayacak olması, denetleme ve https://www.trthaber.com/haber/spor/yeni- cek, Menajerlik sistemine düzenleme getirilecek, ceza usul esaslarında yeni getirilecek düzenleme- spor-yasasinin-detaylari-belli-oldu-638917 Spor kulüplerinin birleşerek federasyon ve konfe- lerin” ihtilaflı olduğu görüşleri de bulunmaktadır. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ derasyon şeklinde üst kuruluş kurmalarına imkan Spor Kamuoyunun büyük beklentilerini içeren, chpden-yeni-spor-yasasina-tepki-sikenin- sağlanacak, spor kulüplerinin zorunlu ve ihtiyari Yeni Spor Yasasının, Sporcuların, Beden Eğitimi yasal-hali-1791135 organlarının şekli, tescil aşamalarında aranacak Öğretmenlerinin, Antrenörlerin, Yöneticilerin, Ta- https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ şartlar ile yöneticilerinde olması gereken nitelikler raftarların, Spor Çalışanlarının ve Akademisyenle- chpden-yeni-spor-yasasina-tepki-sikenin- belirlenecek, Spor kulüplerinin birleşmesi ve mal- rin, Medyanın, Spor adamlarının görüş ve önerileri yasal-hali-1791135 18 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
Münferİd Prof. Dr. Kadir DABBAĞOĞLU TUHAF! Geçtiğimiz günlerde köpekler gündemdeydi. Tuhaf! leyici kurumlar Mali otoritenin koordinasyonunda Pitbull saldırıları falan. Yasaklı ırklardan köpekleri Haksız mıyım ama! bir takdirde bulunabilir. besleyenler ıslah edileceğine, oklar köpeklere çev- Ülkedeki tuhaflıklar akla ziyan. Ama bence buna gerek yok; şimdilik! rildi. Kabak sokak köpeklerinin başına patladı. Asıl soru şu! Ertelenmesi bu sebeple doğru. Tuhaf! Bir şirket niçin vadeli mevduat yapar? Muhtemelen de tekrar gündeme gelmeyecek. Tıpkı İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile T.C. İçişleri Ticari mal (emtia) alsın, hammadde alsın, yatırım Zira bilançolar, enflasyon düzeltmesi gerektirecek, Bakanlığı arasındaki diyalog gibi. yapsın. büyük bir tahribata maruz kalmadı. Kur korumalı mevduat uygulaması üzerine konu- Hele hele vadeli döviz mevduatı ne ola ki? Yine de uygulanacaksa, ne olur bu sefer önceki gibi şulanlar da öyle. Şirketin mevduatı korunup kollanamaz. uygulanmasın. Merkez Bankası’nın önceki başkanlarından biri çık- O parasını faiz/kur kazancı beklentisiyle bankada Önceki, ilk uygulamaya her şey diyebilirsiniz. Bir tı “fırsattır” dedi, dolara yönlendirdi. tutma lüksüne sahip değil. tek enflasyon muhasebesi diyemezsiniz. Meramını anlatmaktan aciz adamın Merkeze baş- Tutuyorsa, varlık amacına uygun hareket etmiyor Şirketlerin özsermayelerindeki tahribat ise enflas- kan olabildiği bir ülkedeyiz! demektir. yon değil, devalüasyon kaynaklı. Tuhaf! Ötesi spekülasyona girer ki mevzu başka yöne ev- Gelin görün ki sermaye kaybını karşılamak ama- Milletvekili çıktı “18’den dolar alan ne yapsın” diye rilir. cıyla, hissedarların yapacağı para transferini tes- tasalandı. Esas olan tasarruf sahibi gerçek kişiyi kollamak. lim sayan ve dolayısıyla KDV tahakkuku öngören 25’i bekleyecek, mecbur! TL’yi ona cazip kılmak. özelge var bu memlekette. Zaten o beklenti ile almamış mıydı? Yastık altında duran tasarrufu yabancı paraya ta- E tabi işin ucu kurumlar vergisi matrahına dahil Merkez’in her beklentiyi karşılama gibi bir mis- lep yaratmasın diye. edilmeye kadar varıyor. yonu yok. Beri tarafta bir de enflasyon muhasebesi meselesi Tuhaf diyorum, inanmıyorsunuz. Tuhaf! var. Enflasyon muhasebesine kafa yoracağımıza deva- İktisatçımız çıktı “şirketlere de kur korumalı mev- Son üç yılın enflasyonu %100’e yaklaştı veya geçti lüasyon kaynaklı özsermaye tahribatını gidermek duat hakkı verilmeli” dedi. dendi. isteyen hissedarın önünü mü açsak! Normal faaliyet döngüsü diye bir kavram vardır, Oysa enflasyon muhasebesini düzenleyen 29 no’lu Kesinlikle evet! muhasebede. muhasebe standardımızda, yüksek enflasyonun Üstelik uygulaması da daha basit. Sınai işletmelerde (hizmet dahil) üret, sat bilahare varlığına ilişkin kesin bir oran tanımı yok. Enflasyon muhasebesine kafa yoracağımıza de- tahsil et ve tekrar et. Ticari işletmelerde ise al, sat, Tasarruflar yabancı paraya kaydı dendi. valüasyondan dolayı kambiyo kazancı patlayan ve tahsil et ve tekrar et. Gibi işleyen bu döngüde va- Sözleşmeler yabancı para tabanlı yapılıyor, fiyatlar yüksek vergi matrahıyla baş başa kalan şirketlerin deli mevduat öncelikli bir uygulama değildir. yabancı paraya bağlı belirleniyor dendi. yılsonu kur değerlemesinden kaynaklı kambiyo Olmamalı da! İşletme sermayesinin gerektirdiği Mevzu; vakittir, enflasyon muhasebesi uygulansı- kazançlarını vergiden istisna mı tutsak! döviz varlığından fazlası döviz mevduatına kaya- na kadar geldiydi ki ertelendi. Şartlı evet! bilirmiş. Kaysın, nihayetinde finansal bir tercihtir. Zaten söz konusu standart, finansal tabloların Nakit ve nakit benzeri varlıklardan kaynaklanan Yönetim kararıdır. Kazanır veya kaybeder. enflasyon düzeltilmesine ne zaman tabi tutulması kambiyo kazançları hariç! Sonucu müspet/menfi kabullenir. gerektiğinin bir takdir meselesi olduğunu söyler. Böylesine yersiz bir işlem neden korumaya alınsın! Elbette KGK, SPK, BDDK ve TURMOB gibi düzen- Neden diye sorarsanız eğer; cevabı yazıda gizli. www.ekonomidunya.com 19
Merkezİyetsİz Dünya İpek EYÜBOĞLU Parada Dijital Dönem Sosyal bir kavram olan para aynı zamanda toplumda insanların alışveriş yapmak için ihtiyaç duyduğu bir araçtır. Para doğada bulunmaz, insan icadıdır. Binlerce yıl süren değişiminin ardından paranın bir sonraki durağı internet üzerinde programlanabilen para oldu. Paranın amacı aynı olsa da kullanım şekilleri dönemin ihtiyaçları ve gelişmelerine bağlı olarak değişebilir. Günümüzde hiç olmadığı kadar çok dijital dünya- para birimlerinin başarısız olmalarının sebepleri sinde aylık buluşmalar düzenleyen Eric Hughes, da vakit geçirdiğimizi göz önünde bulundurursak, var. Aslında, Satoshi Nakamoto Bitcoin’nin whi- Timothy C. May ve John Gilmore, 1992 yılında dijital parayı kullanacağımız zamanlar uzak değil. tepaper’ını/ürün bilgisini ’ yazarken başarısız olan konuştukları fikirleri bir arayan getiren bir mani- Bunun bir örneği çoğumuzun maaşının banka he- bu projelerin problemlerine çözüm bulmuştur. Bu festo bile hazırlamış: The Crypto Anarchist Ma- saplarına yatırılmasıdır. Yatırılan bu paranın bir bağlamda Bitcoin’nin başarısını anlamamız için nifesto. Amerika Birleşik Devletleri’ne defalarca kısmı kira, taksit veya fatura gibi aylık harcamala- dijital paranın geçmişine bakmamız gerekiyor. dava açan anarşist ruhlu bu ekibin farkındalık ya- ra giderken, bir kısmı da kredi kartı borçlarına gi- Daha önce farkında bile olmadığımız ihtiyaçları- ratmaya çalıştığı konu, dönemin en önemli geliş- diyor. Bu işlemlerin neredeyse hiçbirinde elimize mızı karşılamaya başlayan bilgisayarlar, 80’li yıl- mesi olan internetin ileride devlet mekanizmaları nakit geçmiyor. Dahası bundan 10 sene önce 15 larda hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olmaya ve büyük şirketler tarafından ele geçirilip bireyleri ya da 20 lira gibi küçük miktarların kredi kartıyla başladı. Belki her evde bilgisayar yoktu veya çoğu takip etmelerini engellemekle ilgilidir. Kanunlar ödenmesi hoş karşılanmazken şimdi taksi ücret- kişi bilgisayar bile kullanmıyordu ama bu yeni değil, matematik ve fizik sayesinde haklarının lerinin bile kredi kartıyla ödemesi normalleşti. teknoloji ile çok yakından ilgilenen bir grup insan korunması için çalışan bu grup bir eposta zinciri bilgisayar kullanımının olabilecek sonuçları hak- oluşturarak iletişim kuruyormuş. Genel olarak Dijital para birimlerinin süperstarı olan Bitcoin, kında çoktan tartışmaya başlamış. Kendilerine iletişim mahremiyeti ve verilerin saklanması internet üzerindeki ödeme yöntemleri ve dijital Cypherpunk diyen internete meraklı bir grup yazı- konuları üzerinde çalışıyorlarmış. Örnek olarak para girişimleri içerisinde başarıya ulaşmış tek di- lımcının önceliği dijital dünyada internet kullanı- Cypherpunk’lar kredi kartı gibi alıcı ve satıcının jital malvarlığıdır. Digicash, Mondex, CyberCash, cılarının güvenliğini sağlamak olmuş. Günümüz- kimliğinin belirli olduğu sistemler yerine alışverişi E-gold, Hashcash, Bitgold, B-money, Luere… Gü- de Silikon Vadisi’nin konumlandığı ve teknolojik yapan kişilerin kimliğinin takip edilemeyeceği sis- nümüzde neredeyse hiç konuşulmayan bu dijital gelişmelerin merkezi olan San Francisco bölge- temler hayal etmişler. 1 Merkeziyetsiz Dünya yazı köşesi her ay birbiriyle bağlantılı konuların işlediği bir yazı dizisidir. 2 Satoshi Nakamoto: Bitcoin’in yaratıcısı olarak bilinen kişi veya grupların kullandığı isimdir. 20 3 Whitepaper: Bir şirket veya kâr amacı gütmeyen kuruluş tarafından bir çözümün, ürünün veya hizmetin teknik özelliklerini tanıtmak veya vurgulamak için yayımlanan bilgilendirici bir belgedir.
Merkezİyetsİz Dünya Dijital paranın kullanımı ile ilgili ilk somut fikir 2010 yılında “Laszlo” 1983 yılında Amerikalı bir kriptografi uzmanı lakaplı bir kullanıcı olan David Chaum’dan gelmiş. Yazdığı bilimsel iki büyük sebzeli pizza bir makalede öngördüğü, alışveriş sırasında için 10,000 BTC ödeme takip edilemeyen imzalardan oluşan bir ödeme yapmıştır. Bu sebeple 18 yöntemi olan DigiCash 1989’da hayata geç- Mayıs günü her sene Dünya miş. Bir para birimi olmayan DigiCash internet Bitcoin Günü olarak kutlanır. üzerinde mahremiyet sağlayan, devlet veya bankaların takip edemediği, dijital bir ödeme sistemiymiş. Kullanıcılar DigiCash’e adapte olamamış. E-ticaretin yaygın olmadığı bir dö- nemde büyümeye çalışan şirket 1998 yılında iflasını açıklamış. Ancak David Chaum’ın belir- lediği konsept ve formüller günümüzde hala kullanılmaktadır. 1996 yılında bilgisayar teknolojilerine uzak gi- rişimci ruhlu iki kişi, onkolog Douglas Jackson ve avukat Barry Downey, E-gold’u kurmuş. PayPal’den iki sene önce kurulan E-gold’un 2004 senesi itibarıyla milyonlarca kullanıcısı olmuş. Kasada korunan bir miktar altından yüzde alınan bu sistem 1999 yılında Financial Times tarafın- dan “tarihte internet üzerinden kitlelere ulaşan ilk dijital para birimi” ve “e-ticarette kredi kartı dışında kullanılan ilk ödeme yönetemi” başlıkları ile tarihe geçmiş. Yükselişleri kadar hızlı ve olaylı düşüşleriyle bu ikili, siber suçlara yataklık etme ve kara para aklama gerekçesiyle 20 yıl hapis ce- zasına çarptırılmış. Bitcoin’e benzer bir sistem olan B-money ise bilgisayar mühendisi Wei Dai tarafından 1997 yılında piyasa sürülmüş. Dönemin teknolojik alt yapısı yetersiz olduğu için sistem merkeziyetsiz değilmiş ama aynı Bitcoin’de olduğu gibi bunda da her kullanıcı bir işlem defteri tutuyormuş. İsimsiz alışveriş yapmayı mümkün kılan B-money de hala bir para birimi değil, elektronik bir nakit ödeme sistemiymiş. Yine 1997 yılında kriptografi uzmanı Adam Black savunan Szabo’nun projesi BitGold, çifte harcama ulaşmış. Kimin tarafında yazıldığı bilinmeyen bu tarafından sunulan Hashcash en çok talep gören problemini çözemediği için kullanıma geçememiş manifestoya bir çok kişi geliştirmek için katkıda sistemlerden biri olmuş. Proof of Work ile çalı- ve güvenlik sebepleriyle varlığına son verilmiş. bulunuyor. Günümüze kadar hala başarıyla işle- şan protokolün asıl amacı spam epostaları en- Bitcoin’nin alameti farikası olan “çifte harcama yen bir sistem olan Bitcoin’in çözdüğü detaylara gellemekmiş. Basitçe anlatmak gerekirse eposta problemini” çözemeyen Szabo’nun daha sonraki bir sonraki yazımda değineceyim. atan kişinin gerçek bir kişi olduğunu kanıtlaması yıllarda Satoshi Nakamoto ismiyle Bitcoin’i geliş- için bir puzzle çözmesi gerekiyormuş. Hashcash’e tirdiğine dair spekülasyonlar mevcut. Yine de ça- Dijital para hayallerinin inşa edilmeye başladığı olan talep o kadar yüksek olmuş ki bu talebi kar- lışmaları çok değerli olan Szabo akıllı kontratların yıllarda görüyoruz ki hiç bir devrim durup durur- şılayamamamışlar ve platform yavaş çalıştığı ismini ve konseptini tasarlanmıştır. ken ortaya çıkmıyor. Her çığır açan gelişmenin ar- için kapanmış. Daha sonra Satoshi bu protokole Uzun bir sürenin ardından 2008 yılının son ayla- kasında bunu hayal eden ve ellerindeki imkanlar- Bitcoin’in whitepaper’ında atıfta bulunmuş. rında Satoshi Nakamoto’nun attığı mütevazi bir la hedefe ulaşmaya çalışan çok sayıda insan var. eposta ile Bitcoin whitepaper internete düşmüş. Bu olgu aynı zamanda geleceğin teknolojilerinin 1998 yılında bilgisayar uzmanı, akademisyen ve PDF dosyası halinde Bitcoin’nin whitepaper’ı el- de bugünkü hataların sonucu olarak ortaya çıka- kriptografi uzmanı olan Nick Szabo, hayali olan den elde bir çok yazılım ve bilgisayar mühendisine cağının bir göstergesi. merkeziyetsiz bir para birimi için çalışmalar ya- pıyormuş. Eğer bir dijital bir para birimi olacaksa bunun mutlaka merkeziyetsiz olması gerektiğini 4 Blind Signatures for Untraceable Payment, David Chaum. 1982 21 5 Proof of Work/İşin Kanıtı, bir tarafın (ispatlayan) diğerlerine (gerçekleyiciler) belli miktarda spesifik bir hesaplama çabasının harcandığını kanıtladığı kriptografik bir kanıt biçimidir.
Acemİ Fİnansçının Günlüğü Dr. İlknur ÜNER Ben Sadettin Teksoy!!! (Dikkat bu bir dış ticaret yazısıdır.) Türk basın tarihinde yayınladığı haberlerle, fi- (Rakamlar milyon USD) Türk halkının bir kısmı Sadettin Teksoy’u haber kirleriyle, yazılarıyla, saygı duyulan kişilikleriy- muhabiri olarak değerlendirirken bir kısmı da le Uğur Dündar, Mehmet Ali Birand gibi gazete- ◗ 2019 yılı Show adamı olarak değerlendiriyordu. Yapılan ciler, halkın kalbinde taht kurmayı başarmıştır. değerlendirmelerden bağımsız olarak Sadettin İhracat Tutarı 180.833 Teksoy program yaptığı dönemde isminden söz 1990lı yıllarda özel televizyon kanallarının ço- ettirmeyi, parodilere konu olmayı başarmıştır. ğalmasıyla Reha Muhtar, Sadettin Teksoy gibi İthalat Tutarı 210.345 yeni yeni isimler haber muhabiri olarak haya- Her ülkenin gücü, o ülkeye ait paranın satın tımıza girmeye başlamıştı. Bu gazeteciler için- Dış Ticaret Dengesi -29.512 alma gücüyle değerlendirilirken dünya ticare- den farklı tarzıyla en çok konuşulan isim ‘Sa- tinden aldığı pay da ekonomik gücü için önemli dettin Teksoy’ oldu. İhr/İthalatı Karşılama Oranı %86 bir göstergedir. ABD ve Çin dünya ticaretinde- ‘Teksoy Görevde’ programında bir hafta Arap ki büyük payı nedeniyle dünyanın en büyük iki turist kılığına girip Arapların yaşadığı zorlukları ◗ 2020 yılı ekonomisi haline gelmişlerdir. anlatırken bir hafta Van Gölünde ‘Göl Canavarı’ Türkiye’nin Dış Ticarete Hacmi aramaya çıkıyordu. Sarı montu, farklı konuşma İhracat Tutarı 169.638 tarzı ve parmağını sallayarak konuşmasıyla Türkiye, ara mal ithalatı yoğun üretim yapı- rahmetli Levent Kırca’nın parodilerine de konu İthalat Tutarı 219.517 sı nedeniyle yıllar itibariyle ithalat rakamları, olmuştu. ihracat rakamları, ihracatın ithalatı karşılama Dış Ticaret Dengesi -49.879 İhr/İthalatı Karşılama Oranı %77 ◗ 2021 yılı Ocak-Kasım ayları İhracat Tutarı 203.141 İthalat Tutarı 242.327 Dış Ticaret Dengesi -39.186 İhr/İthalatı Karşılama Oranı %83 22 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
Acemİ Fİnansçının Günlüğü oranı, dış ticaret dengesi önemli niteliktedir. Ticaret Bakanlığı raporlarından aldığımız Tür- kiye dış ticaret tutarlarına ilişkin son üç yıla ait veriler aşağıdaki gibidir. Türkiye’nin yoğun ihraç ettiği ürünlerin en ba- şında otomotiv endüstrisi, kimyevi maddeler ve mamulleri, hazır giyim ve konfeksiyon gel- mektedir. Türkiye’nin yoğun olarak ithal ettiği ürünlerin başında ise mineral yakıtlar- mineral yağlar, makinalar, mekanik cihazlar, demir ve çelik yer almaktadır. Türkiye’de Döviz Kuru ile Dış Ticaret Hacmi Arasındaki İlişki Son dönemde Türkiye ekonomisinde yaşanan kur rallisi herkesin başını döndürecek kadar hızlıydı. Yakından takip edenlerin bildiği üzere Ocak 2021 yılına 7,41 ile başlayan USD/TL dö- viz kuru Ekim ayına kadar 8 TL seviyelerinde izlenmiş, Ekim ayında itibaren 9 TL üzerine çı- kıp hızla yükselmiştir. 20 Aralıkta 18 seviyeleri- ne gelmiş , yapılan müdahele ile kur gerilemiş 2021 yılını 12,22 seviyelerinde kapatmıştır. TL’nin yaşamış olduğu değer kaybı sırasında ekonomi bürokratlarından yükselen söylem ‘ihracat’ı arttırıp , dış ticarette rekabet avantajı sağlamak üzere olduğu savunuldu. Gerçekler böyle miydi? Kur artışı ihracatı destekler mi? Döviz kurlarındaki hareketler Türkiye dış tica- retini nasıl etkilemiştir? İşte bütün bu sorular akademik çalışmalarda nasıl cevaplanmıştır buna birlikte bakalım Döviz kurları ile dış ticaret hacmi arasındaki 10 milyar dolardan yaklaşık olarak 77 milyar ci önemli unsurun işgücü maliyetleri seviyesi ilişki üzerine literatürde çok fazla akademik ça- dolara çıkmıştır. Türkiye’nin ihracat ve ithalat olduğu üçüncü belirleyicinin iç talep seviye- lışma yayınlanmıştır. Döviz kurları ile dış ticaret trendlerindeki benzerlik de dikkat çekmekte- sindeki değişiklikler olduğu döviz kurlarının ise arasındaki ilişki üzerine en güncel çalışmalar- dir. Bunun sebeplerinden biri ise, Türkiye’nin dördüncü sırada geldiği görülmektedir. dan birisi 2018 yılında düzenlenen IV. Interne- ihraç ettiği ürünlerin birçoğunu ara malları Dış ticaret raporlarındaki değerlendirmelerde tional Caucasus -Central Asıa Foreıgn Trade ithalatına dayalı olarak üretmesidir. TL’nin dış ticaret hacmi için gereken en önemli şey- and Logıstıcs Congress sırasında Arş. Gör. Ha- değer kaybetmesi girdi maliyetlerini arttırsa lerin istikrarlı kur seviyeleri ve güvenli iş ortamı tice ARMUTCUOĞLU TEKİN ile Dr. Öğr. Üy. Öz- bile, üretim yapısı sebebiyle ithalat tutarını olduğu vurgulanmaktadır. Sadettin Teksoy her gür BALMUMCU tarafından sunulan Türkiye’de daha çok arttırmaktadır. Ancak kurlarda ciddi bir haber dosyası bitiminde parmağını sallaya- Son Dönem Döviz Kuru Gelişmelerinin Dış Ti- bir yükseliş trendi olduğunda, kırılma yılların- rak ‘Ben Sadettin Teksoy ’ şeklinde haberi bi- caret Hacmine Etkileri adlı çalışmadır. da kur artışlarının ihracat ve ithalat tutarında tiriyordu. Çalışmada Türkiye’nin 2001 yılından itibaren azalmaya sebep olduğu görülmektedir. Yine 2017 yılına kadar geçen dönemde gerçekleşen de ihracat neden ithalat kadar artmıyor soru- Her ülke dış ticaret hacminde Çin ve ABD gibi döviz kuru ve dış ticaret rakamlarının incelen- sunun cevabını sadece Türkiye ile değerlen- güçlü olmak, her gazeteci basında Uğur Dün- miş ve şu değerlendirmeler yapılmıştır: dirmek mümkün değildir. Tabii ki bu noktada dar gibi sevilmek, saygı duyulmak, yer edinmek 2001’den 2017 yılına kadar geçen süre zarfın- dünya ticaret hacmi, küresel talep yapısı gibi ister ancak bazı ülkeler dış ticarette Sadettin da TL, euro ve dolar karşısında ortalama ola- diğer değişkenleri de ele almak gereklidir. Yani Teksoy gibi Karadenizli Tarzan Rıfkı’nın haberini rak %235 değer kaybederken, ihracat %401 kriz yıllarında TL’nin değer kaybetmesinin ihra- yapmaktan bazen yumurtalayan horozun peşi- ithalat ise %464 artmıştır. Teorik olarak TL catı arttırmaması, diğer ülkelerin talep eksikliği ne düşmekten istediği yeri edinemez. değer kaybederken ihracatın artması ve ithala- ile de değerlendirilebilir, Bu konuda hazırlanan Velhasılıkelam dış ticarette doğru politikaları tın azalması sebebiyle dış ticaret açığının azal- dış ticaret raporlarında, değerlendirmelerde ve uygulayanlar, istikrar sağlayanlar, katma de- ması beklentisine karşılık, Türkiye’de ithalat, akademik çalışmalarda ihracattaki artışın ana ğerli ürün satmayı başaranlar, bu alanda yol ihracattan daha fazla artmış ve dış ticaret açığı belirleyicisinin dış talepteki artış olduğu, ikin- alır, söz sahibi olur. www.ekonomidunya.com 23
ENERJİ PINARI Pınar ŞEN İnşaat Y. Mühendisi Ekonomide Yeni Rota Lojistik Lojistik sektörü, global anlamda ürün- lerin bir noktadan farklı noktalara ulaş- tırılmasında; tedarikten, depolamaya, ambalajlanmasından,taşınmasına kadar tüm aşamalarının dahil olduğu zincirin halkalarının bütünüdür. Bu geniş perspektif ile, ülkelerde ekonomik büyüme, istihdam, ticaret hacminin artması ve bu aşamalardan her hangi birisin- de yaşanabilecek problemler domino etkisi ile tüm süreci etkileyebilmektedir. Pandemide tüm sektörlerde olduğu gibi lojistik sektöründe de etkilemiştir. Lojistik sektörü uzmanları, pandeminin ilk çıktı- ğı aylarda % 83’ü covid 19’un lojistik sektörünü çok fazla etkileyeceği ve % 5’i sektörün hiç et- kilenmeyeceği görüşündeyken, % 12’si sektörün etkileneceğini (kısmen-az) tahmin etmiştir. Öyle ki yapılan bilimsel araştırmalarda dahi lojistik sektörünün olumsuz etkileneceği ve sadece selmesini sağlamıştır. Benzer biçimde e-ticaret ğa çıkma kısıtlılıkları, sınır kapılarında oluşan tır ile 2019 yılında 1,36 milyar/adet sipariş veri- kuyrukları, salgının ilerleyişi ve konteyner krizi Türkiye’de 675 milyar TL’yi bulan kayıpların ola- lirken aynı oran 2020 yılında 2,23 milyar/adet lojistik sektörünün süreçte yaşadığı sorunların olarak gerçekleşmiştir. E-ticaret sektöründeki artışını destekledi. Özellikle covid 19’un etkile- cağı tahmin edilmiştir. talepte meydana gelen artış lojistik sektörüne rini göstermeye başladığı Ocak 2020’de kontey- olan talebi de arttırmıştır. Konteynerların kay- ner krizi ile görülmüş ve konteyner taşımacılığı Salgın ile birlikte dışarı çıkma kısıtlamaları ile nak ülkelerinden çıkışı sonrasında ulaştıkları hızla azalış göstermiştir. ülkelerden covid 19 nedeni ile geri dönemeyişi, Türkiye’de meydana gelen kur dalgalanmaları, tüketiciler e-ticarete yönelmek zorunda kalmış- tedarik zincirlerinde kırılmalara, arzın azalması yurt dışı kaynaklı ürünlerin kur farklılığından ve akabinde talebin karşılanamamasına neden dolayı daha fazla ücret ile temin edilmesi, eko- tır. Temel yaşam ürünleri, günlük tüketim araç- olmuştur. Gümrük işlemlerinde gecikme, soka- nomik sorunlara neden olmuştur. Ayrıca akar- ları ve diğer ürünler online platformlar aracılığı ile satın alınmıştır. Bu değişime Türkiye verileri üzerinden somut biçimde baktığımızda; 2019 yılında 136 Milyar TL hacme sahip e-ticaret sek- törünün , 2020 yılında 226,2 milyar TL’ye yük- 24 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
ENERJİ PINARI Türkiye’de meydana gelen kur dalgalanmaları, yurt dışı kaynaklı ürünlerin kur farklılığından dolayı daha fazla ücret ile temin edilmesi, ekonomik sorunlara neden olmuştur. Ayrıca akar-yakıtlardaki fiyat farklılıkları lojistik sektöründe maliyetlere etkisi artış yönünde olmuştur. yakıtlardaki fiyat farklılıkları lojistik sektöründe beraber, lojistik sektörüne yönelik sadece dijital maliyetlere etkisi artış yönünde olmuştur. teknoloji yatırımlarının 2025 yılına kadar 1,72 Yoğunluğu deniz yolu tasımacılığınının olustur- milyon doları bulacağı tahmin edilmektedir. Öyle duğu, ayrıca kara, hava yolu ve demiryolu ulaşım ki, lojistik sektöründe faaliyetlerin geliştirilmesi yollarının kullanıldığı lojistik sektöründe, pande- adına yapay zeka teknolojileri, makine öğrenimi, mi döneminde tüm taşıma yolunda da olum- dronların daha fazla kullanımı, otonom araçlar suz etkiler oluşturmuştur. Buda birçok birçok ile nakliye ve blockchain gibi uygulamaları araş- işletmeyi farklı arayışlara itmiştir. Kısaca yeni tıran firmalarında olduğunu görmekteyiz. Lojis- bir global düzen ortaya çıkmaya başlamıştır. tik sektörünün artık bir parçası olan, yeşil lojistik Dijital dönüşümün sektördeki etkisi ile Lojistik ile çevresel etkilerin sınırlandırılması ve özel- faaliyetlerde güzergahların değişimi, veril ma- likle karbon ayak izinin kontrol altına alınması, denciliğinden verilerin analiz edilmesine, bulut Yeşil Anlaşma’nın (Green Deal) AB tarafından teknolojilerden sanal uygulamalara, teslimatla- 2019 yılında kabul edilmesi ile hız kazanmıştır. rın farklı ulaştırma seçenekleri ile sunulması ve Buna göre anlaşma 2050 yılında kadar lojistik en önemlisi de bilişim teknolojilerinin daha fazla sektöründe dijital teknolojilerin yaygınlaştırıl- tercih edilmesi sektörde yaşanan krizlerin azal- masını ve emisyonları 2050 yılına kadar % 90 tılması adına tercih edilen yöntemler olmuştur. oranında azaltmayı hedeflemiştir. Covid 19 sürecinde lojistik sektöründe birçok Grafik: Konteyner Taşımacılığında 2017-2021 Arası Değişim Sonuç olarak, birçok sektörde olduğu gibi lojis- geliştirici yöntem görülmektedir. Bu gelişimler tik sektörü de covid 19 dan olumsuz etkilenen e-lojistik faaliyetleri zirve yapmıştır. Bununla sektörler arasında yerini almıştır. Ancak bu olumsuz etkileri ortadan kaldırma veya azalt- ma adına farklı yöntemlerin de uygulanabildiği görülmektedir. Özellikle bilişim teknolojilerinin ürün planlamasından üretime, güzergah tes- pitlerinden ulaşım zamanlamalarına, stok kont- rollerinden personel yönetimine kadar birçok konuda işletmelere olumlu dönüşüm yaşadığı anlaşılmaktadır. Grafik : COVID-19’un lojistik sektörü üzerindeki olumlu etkileri Özetle, ilerleyen süreçlerde covid 19’un henüz devam ettiği ancak önümüzdeki yıl norma- le dönüleceği ve krizlerden gelişim için fayda sağlanacağı düşünülerek, teknoloji ve bilişimin hayatımızda daha çok yer alacağı, lojistik faali- yetlerin yönetim ve planlamalarında farklı yön- temlerin geliştirileceği anlaşılmaktadır. www.ekonomidunya.com 25
yeşİl enerjİ Dr. Kadir MERSİN Biyodizelin Deniz Taşımacılığında Kullanılması ve ECA-SECA Biyodizel, organik yağların baz ve alkolle karış- yüksek olduğundan depolamada dizel yakıta göre ekonomiye hem de çevreye yarar sağlamaktadır. tırılarak dizel yakıta çevrilmesi neticesinde elde daha emniyetlidir. Kolza ve soya tarımına önem verilmesiyle tarım edilen bir yakıt türüdür. Biyodizel üretiminde ham- ➤ Biyodizel yanma verimini ve emisyon oluşumu- üreticisi bir yandan kendi ihtiyacı olan ucuz dizel madde olarak yağlık tohumlardan elde edilen nu olumsuz etkileyen kükürt, aromatik hidrokar- yakıtı üretirken öte yandan artan üretim gücü ve yağlar ile bitkisel atık yağlar kullanılmaktadır. Kul- bonları, metalleri ve ham petrol atıklarını bünye- kapasitesiyle ekonomiye katkı sağlamaktadır. lanılan bu yağlar katı ya da sıvı halde olabilir. Ka- sinde içermemektedir. talizör eşliğinde gerekli olan alkol ile karıştırılarak ➤ Biyodizel elde edilmesinde saf bitkisel yağların Dezavantajları, gerekli kimyasal reaksiyonlarla nihai ürün ortaya yanı sıra atık, kullanılmış bitkisel yağların biyodi- ➤ Biyodizel, düşük sıcaklıklarda kullanıma çıkmasıyla oluşur. Çevreci bir yakıt türü olarak zel yakıta dönüştürülerek değerlendirilmesi hem uygun değildir. kabul edilen biyodizel aslında karışım olarak kar- şımıza çıkar. Petrol kaynaklı dizelin kalitesini art- tırmak için biyodizel ile belirli oranlarda karıştırma işlemi yapılır. Örneğin: B20-(%20 Biyodizel-%80 Dizel) B40-(%40 Biyodizel-%60 Dizel) B60-(%60 Biyodizel-%40 Dizel) B80-(%80 Biyodizel-%20 Dizel) B100-(%100 Biyodizel) şeklinde karışımlar mevcut olduğu gibi en verimli olan karışımın B20 olduğu bilinmektedir. Biyodizelin avantajları ve de- zavantajları şu şekilde sıralanabilir: Avantajları, ➤ Biyodizelin yağlama özelliği dizel yakıta göre daha iyidir. Biyodizelin parlama sıcaklığı daha 26 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
yeşİl enerjİ ➤ Biyodizel, azaltılmış enerji yoğunluğuna sahip- yakıtlara göre biyodizel kullanımlarındaki karbon sürdürülebilir enerji üretimini ve çevre yönetimini tir ve uzun süreli depolanması durumunda yakıtta monoksit salınımı %48; partikül miktarı %47 daha sağlaması ve kalkınmayı hedefleyen özellikleri ile bozunma meydana gelebilmektedir. azdır. Bununla birlikte biyodizel, dizel yakıt kullanı- deniz yolu taşımacılığında yaygın olarak kullanıl- ➤ Pahalıdır. mından kaynaklanan ve insan sağlığını tehdit eden malıdır. ➤ Uzun süreli saf hidrokarbon kullanımı geçmişi bir çok çevresel faktörü ortadan kaldırmaktadır. olan ekipmanlarda, hidrokarbon yakıtları deponun Biyodizel emisyonlarında, potansiyel kanser nede- ECA-SECA iç tarafında bir tortu katmanı oluşturmaktadır ve ni olan polisiklik aromatik hidrokarbon ve türevle- MARPOL’de gemilerden kaynaklanan deniz ve biyodizel karışımları bu tortunun çözülmesini sağ- rinden (PAH) kaynaklanan emisyonlarda %80-90 hava kirliliğinin ortadan kaldırılmasında özel bir layarak, yakıt filtrelerinde tıkanmalara sebep ola- oranlarda azalmalar belirlenmiştir. öneme sahip olan “Özel Alanlar ve Emisyon Kont- bilmektedirler. Biyodizelin Bir Gemi rolü Alanları” (Special Areas and Emission Cont- Dizel Motorunda Kullanılması rol Areas -SECA) yürürlüğünde kısıtlayıcı önlem- Çevreci Yakıt: Biyodizel Gemilerde genellikle limana giriş, demir atma vb.. ler tanımlanmıştır. Burada sadece MARPOL EK Dizel yakıt, dünya üzerindeki kaynakları sınırlı durumlarında dizel yakıt kullanılır. Açık deniz se- VI’nın konusu olan gemilerden kaynaklanan hava olan ve yenilenebilir olmayan bir yakıt türüdür. yir esnasında ise fuel oil kullanılır. Bu yakıt türleri kirliliğinin önlenmesi için sülfür emisyonlarının Bu nedenlerden dolayı biyodizel, elektrik, etanol, daha ucuzdur ve temini kolaydır. Temmuz 2011 daha sıkı kontrol edilip belirlendiği kükürt oksitle- hidrojen, doğal gaz ve propan alternatif yakıtlar tarihli IMO MEPC62’de kabul edilen enerji verim- rin (SOX) Emisyon Kontrolü Alanları belirtilmiştir. arasında gösterilmektedir. Biyodizel yakıt; kim- liliği gereklilikleri ile Sera Gazı (GHG) emisyonla- Marpol’deki tüm özel alanların güncel listesi de yasal bileşiminin dizel yakıta benzer olması, dizel rının kontrolü benimsendiğinden, çift yakıtlı ve tek IMO’nun resmi internet sitesinde bulunabilinir. motorlarda modifikasyon gerekmeden doğrudan gaz yakıtlı makinelerin CO2 emisyonlarını azaltma Aşağıdaki tablo 1’de de görüldüğü üzere CO2 için kullanılabilmesi ve yenilenebilir enerji kaynakla- potansiyelinin olduğu göz önünde bulundurularak mevcutta bir Emisyon Kontrol Alanı uygulanma- rından elde edilebilmesi gibi sebeplerden alterna- LNG’nin yakıt olarak tercih edilmesi hususunda mıştır. Bunun başlıca nedeni CO2’nin yakın çevre- tif yakıtlar içerisinde ön plana çıkmaktadır. Biyodi- teşvikler söz konusudur. Yenilenebilir enerji kay- ye değil de global çevreye etki etmesidir. Şekil 1’de zel, dizel yakıttan daha düşük egzoz gazı emisyonu naklarının en önemli türlerinden biri olarak görü- Emisyon Kontrol Alanları ve gelecekte ECA ilan vermektedir. Egzoz gazı emisyonu yönünden len biyodizel yakıt; kaynağa yönelik üretim ve çev- edilmesi planlanan bölgeler gösterilmiştir. incelendiğinde CO, HC, SOx , PM emisyonlarının rim teknolojilerinin iyi bilinmesi, her ölçekte enerji dizel yakıttan daha az olduğu görülmektedir. Dizel verimi için uygun olması, çevre ile dost olması, Sonuç olarak yukarıdaki haritada da görülebileceği gibi emisyon kontrol alanlarında baca gazı emis- yonlarının olabildiğince düşürülmesi planlanmak- ta hatta sıfır emisyona yaklaşılmak istenmektedir. Biyodizelin gemi makinelerinde kullanılması bu amaca uygundur. Özellikle gemi motorlarının vu- runtusuz çalışması için eklenen kükürt yerine biyo- dizel eklenmesi durumunda asit yağmurlarına se- bep olan SOX ortadan kalkacaktır. Daha çevreci bir deniz taşımacılığı için biyodizel önemli bir adımdır. www.ekonomidunya.com 27
VİZYON Fatih TEMEROĞLU Gelecek Nesilin Enerjisini Kullanmayalım Sürdürülebilir Tasarım ve Malzeme Kullanalım Yaşamımız için gerekli olan enerji her sektörde olduğu gibi , inşaat sektörümüz içinde önemi büyüktür. İnşaat sektörümüzde enerji ihtiyacı yapım , imalat ve işletme evrelerinde kullanılan miktar, kısa ve uzun vade olarak hesaplandı- ğında yaklaşık kullanılan tüm enerji miktarının %48 ini kapsamaktadır. Bu unsur günümüzde hem geleneksel enerji kaynaklarının rezervleri açısından , hem enerji üretim maliyetleri açısın- dan üzerine eğilmemiz gereken elzem konudur. Teknolojinin sağladığı her türlü imkanları değer- lendirerek enerji tüketimini en aza indirgememiz 28 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
VİZYON gerekir. Gereksiz olarak kullanacağımız enerji , ➤ TASARIM AŞAMASI: ➤ İŞLETME AŞAMASINDA : gelecek neslimizin payından harcamaktır. ➤ Projelendirilecek alana uygun tasarım. ➤ Tasarımı YEŞİL BİNA olarak yapılan projeye ➤ Kullanılacak malzemelerin kısa ve uzun va- uygun yapı kullanım, uzun vadede maksimum İnşaat alanında , kullanacağımız enerji miktar- dede, ulaşılabilirliği , çevreye etkileri ,tasarruf fayda sağlayacaktır. larını optimum düzeyde olması, proje aşamala- sağlama miktarı, geri dönüşebilirliği gibi konu- rının başlangıcı olan tasarım ve tespit aşaması ların değerlendirerek seçimi. Bir örnek verecek olursak , Ülkemizde bölgesel ile başlar. Yapının tasarım yerinden, kullanılacak ➤ Projenin kullanımı esnasında, kullanıma fay- iklim durumlarına göre hesaplanmış verilere malzemelere kadar her türlü aşamalar titizlik- da sağlayacak doğal havalandırma, gün ışığı , göre, sadece ısı kaybı verimlilik 2.Bölge hesa- le incelenerek uygun tasarım ve projelendirme yalıtım ,atık su kullanımlarının tasarlanması. bında bulunan İstanbul için yalıtımı sağlanmış yapmak , kısa ve uzun vadede ciddi anlamda ➤ Yenilenebilir enerji kullanımına uygun tasa- ve sağlanmamış bina kıyas hesabında : Isı kaybı enerji tasarrufu sağlanacağı göz ardı edilmeme- rım oluşturulması. olarak 120 m2 h= 2.85 mt olan bir dairenin ısı lidir. Yapı imalat aşamalarında doğru seçilecek ➤ PROJE İMALAT AŞAMASI : ihtiyaç katsayısı 45 kcal/h dır. Buna göre ihtiyaç olan malzemeler enerji kullanımın doğru yöne- ➤ Yapı imalat sırasında malzeme tedarik evre- 120 2m x 2.85 m = 342 m3 tür ve 342 m3 x 45 tilmesini sağlamaktadır. sinde , proje alanına ulaştırılması en kısa , pratik = 15.390 kcal/h ihtiyaç duyulur. Tasarımında ya- minumum enerji ve fosil yakıt tüketimi sağlaya- lıtımı iyi sağlanmış bir yapıda bu katsayı yakla- Gelişmiş ülkelerin bu hususta gösterdikleri ça- cak iş programının uygulanması. şık 26 kcal/h olacağından 342 m3 x 26 = 8.892 lışmalar, ülkelerin ekonomileri ve gelecek ku- ➤ Teknolojik imkanlar kullanılarak, çevreci yapı kcal/h ihtiyaç duyulacaktır. şakların hayat sürdürülebilirlikleri için yaşamsal için tasarlanmış olan malzemelerin uygulama yerini belirtmektedir. Bu çalışmalar doğrultu- esnasında ,proje uygun olacak şekilde kontrollü Bu çalışmanın tasarruf miktarı yaklaşık % 55 sunda inşaat sektörüne teşvikler uygulayarak, olarak yapımı gerçekleştirilmelidir. İnsan gücü olacaktır. Hücresel olarak verdiğimiz en küçük sürdürebilirlilik sağlayan tasarım ve projelere ve enerji doğru yöntemle kullanılmalıdır. örneği , dünya boyutuna genişlettiğimizde, sür- sertifika ve yapı kimlikleri vererek örnek olmak- dürebilirliğin önemini tahmin edebilirsiniz. Yeşil tadır. En iyi örneklerden olan ülkeler arasında binaların çevresel,ekonomik,iklimsel katkıları global statüye sahip LEED (Yeşil bina) sertifa- için, gelecek nesillerimizin bizlere emanetidir. kası ,bu çalışmalara büyük katkı sağlamıştır. Türkiye olarak ,ülkemizin bu çalışmalara enteg- DÜNYAYA SAHİP DEĞİLİZ , re olması, yakın kısa geçmişimizde sevindirici SADECE YAŞAM ORTAĞIYIZ.. şekilde hızlanmıştır. Bu çalışmaların hangi şe- kilde uygulandığını kısaca belirtmek gerekirse, Saygılarımla… www.ekonomidunya.com 29
güncel KÜRESEL ÇİP KRİZİ Çip krizi, yarı iletken (çip) imalat sektöründe 2021 yılının ilk çeyreğinde başlayan arz ve talep arasındaki dengesizliği ifade ediyor. Bu sorun, çip imalatında üretim ve malzeme tedariği kesintilerinden kaynaklanmaktadır. Akıllı telefonlardan ev aletlerine, temel otomobil parçalarından sürücü yardım sistemlerine kadar birçok alanda üretim kısıtlamalarına da yol açtı. Yine bir yarı metal olan silikon elementi, “yarı ederken, öte yandan, çip üretiminde Amerika vam edecek olan etkiyi tamamen önlemek için iletken” yongalar olarak da bilinen mikroçiplerin Birleşik Devletleri çok önemli bir konuma sa- yeterli değil” dedi. Richard Barnett, bir çip sıkın- üretiminde kullanılır. Silikon, oksijenden sonra hiptir. tısıyla karşı karşıya kalan şirketlerin bununla doğada en bol bulunan elementtir. Günümüz başa çıkmak için gerekli araçlardan yoksun ol- cihazlarının anahtar bileşenleri olan transistör- Korona dalgası gibi Çip duğunu söylüyor. Kısa vadeli stratejiler yalnız- ler, diyotlar ve bellekler için ideal bir malzeme dalgası yaşanacak! ca sınırlı çip üretim kapasitesi sunarken, uzun olması silikonu sanayi sektörünün en temel ih- Business Insider tarafından bildirildiği üzere, vadeli yatırımların yürürlüğe girmesi aylar veya tiyaçlarından biri haline getiriyor. bazı şirketler çip kıtlığı ve artan üretim mali- yıllar alabilir. Barnett’e göre chip kıtlığı 2023’e yetleri nedeniyle üretim süreçlerini değiştir- kadar devam edecek. Ancak geleneksel kıtlık- Dünyada silikonun en çok üretildiği ülkeler meye başladı. Şirketler çip ürünlerini yeniden ların aksine dalgalar halinde karşımıza çıkacak. sırasıyla Çin, Rusya, ABD, Norveç, Fransa ve tasarlayarak arz talebini azaltmaya çalışıyor. Brezilya’dır. Ancak dünyanın en büyük yonga Elektronik endüstrisinin bir analitik firması olan Çip Krizinin Nedeni Nedir? üreticilerine gelince, bu sıralama biraz deği- Supplyframe’in pazarlama müdürü Richard Pandemi koşullarının dünyada bir çip krizinin şiyor. Japonya, Tayvan, Çin ve Güney Kore, Barnett, “Ancak genel olarak, bu önlemlerin ortaya çıkmasına da sebep oldu. Otomobil üre- Asya’da küresel çip üssü olma ayrıcalığını iddia hiçbiri de herkesi etkileyen ve etkilemeye de- ticileri pandeminin başlangıcında önlem olarak 30 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
güncel üretimi durdurduğundan, 2020 ride bıraktı, çünkü bu şirketler Otomobil şirketleri, son yıllarda yarı iletkenlerin yılı boyunca çiplerden tüketici çip üretiyor ve kendi ürünlerine büyük alıcıları haline geldiler ve yarı iletkenleri, elektroniğine geçişi hızlandırdı öncelik veriyor. Yukarıdaki fak- motor kontrol üniteleri ve şanzımanlardan, ve şimdi 5G teknolojisi de yolda. törler çip kıtlığı sorununu daha gösterge panosuna gömülü büyük tablet Öte yandan aynı yıl pandemiye da kötüleştirdi. benzeri ekranlara kadar her yerde kullandılar. ek olarak dünyanın en büyük Richard Barnett, diğer şirket- Uzmanlar, elektrikli araçlara geçişin de daha fazla silikon üreticisi Çin’de başka so- lerin çip kaynaklarını kesen yazılım tabanlı sisteme ihtiyacı doğurduğunu runlar da baş gösterdi. Ülkede fabrikaların gelecekte ticari dile getiriyor. Covid-19 krizi, birçok otomobil yaşanan kuraklık nedeniyle hid- büyümelerine zarar verebile- üreticisinin 2020’nin başlarında üretimde geri roelektrik santrallerinde (HES) ceğine dikkat çekti. Ancak çip çekilmesine ve ardından yılın geri kalanı için enerji üretimi önemli ölçüde üreticilerinin yatırımları sonuç tahminlerini düşürmesine neden olmuştu. Ancak azaldı. Çin’deki silikon madenle- verdiğinde söz konusu yonga o günlerden beri otomobillere ve kamyonlara rinin ana enerji kaynağı HES’ler üretimi artacak, çip sıkıntısı olan talep, beklenenden daha hızlı bir şekilde olmuştur, bu alanda da önemli giderilebilecek ve endüstride artış gösterdi ve bilgisayar yongaları da dahil kayıplar kaydedilmiştir. Oto- patlama olacak. Fakat Barnett, olmak üzere belirli kritik parçalarda tedarik ve mobil endüstrisi tam kapasite elektronik için uzun vadeli talep üretim sorunu ortaya çıktı. çalışmaya başladığında, tüm tahmininin güçlü olduğuna ve bu ve buna bağlı nedenlerle çip salgının bu talebi yalnızca daha www.ekonomidunya.com 31 bulmakta büyük zorluk yaşadı- güçlü hale getirdiğine dikkat lar. Çip sorunu şu anda sadece çekiyor. Birkaç ay önce çip sı- otomotiv ve tüketici elektro- kıntısının gelecekte daha da kö- niği imalat sektörlerinde değil. tüleşeceğini söyleyen Richard Ulaştırma ve taşımacılığın ağır- Barnett. Ayrıca çip üretiminin lıklı olduğu reel sektörler de da- bekleme süresinin 18 haftaya hil olmak üzere tüm imalat sa- kadar çıktığını söyledi. Basitçe nayileriyle de yakından ilgilidir. söylemek gerekirse, yonga üre- Apple ve Samsung gibi birçok ticileri için pazar talebini yaka- büyük marka diğer firmaları ge- lamak daha zor hale geldi.
gelecek Küresel Lojistikte Elektrikli Dönem Ticaretin Anahtarı mı ? Taşımacılık sektörünün geleceğinde artık açık olarak sadece elektrikli araçlar yer alıyor. Hem toplu, hem de kişisel ulaşım gün geçtikçe çok daha çevreci hale geliyor. Buna ek olarak elektrikli araçlar artık iş dünyasında da boy gösteriyor. Küresel ticaretin pandeminin bitimi ve elekt- NEDEN ELEKTRİK? değerlendiriyor. KPMG Türkiye’nin Lojistik rikli araçlar ile birlikte 2022’de artması bek- İçten yanmalı motora sahip olmayan Güven Endeksi’nde ise belirsizlik beklenti- leniyor. Hem toplu hem de kişisel kullanım elektrikli araçlar, bu sayede çevreyi ya leri devam ediyor. Dünya ticaretinin yüzde içi geliştirilen elektriklik araçların lojistik da havayı neredeyse hiç kirletmiyor. Bu 80’den fazlası denizyolu ile taşındığından en firmalar tarafından da artan maliyetlerini araçların çalışması için gereken elektriğin çok artış navlun fiyatlarında meydana ge- düşürebilmek ve çevreci çözümler üretebil- üretimi için halen çevreye zarar veriyoruz liyor. Çin’den Avrupa’ya nakliyelerde 12-15 meleri için de daha cazip bir hale geldi. ancak bu konuda da büyük adımlar bin dolar seviyeleri ortaya çıkarken, bu oran Tesla firmasının öncülüğü yaptığı elektrik- atılıyor. Türkiye dahil birçok ülke artık Türkiye – Avrupa arasında 2-3 bin dolar civarı li kamyon ve kamyonet gibi modelleri takip güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir enerji olacak şekilde hesaplanıyor. Bütün bunların eden pek çok firma da yatırımlarını bu yön- kaynaklarından ciddi şekilde yararlanıyor, sonucunda ise elektrikli lojistik araçlarına de gerçekleştirmeye başladı. Lojistik sek- daha fazla oranlarda temiz ve yenilenebilir yatırım yapmanın ve bu araçların kullanılma- törü, günümüzde kendisini en hızlı şekilde enerji üretiyor. Elektrikli araçlar çevreci sının hem bu maliyetlerin düşmesine hem de yenileyen alanların başında geliyor. Bunun olmaları yanında kompleks olmayan çevre kirliliğinin azalmasında önemli bir rol sonucunda ise, elektrikli otomobil, elektrik- altyapıları nedeniyle de firmaların da oynayabileceği belirtiliyor. Ayrıca, Türkiye’nin li bisiklet, elektrikli motosiklet ve elektrikli odağında yer alıyor. Lojistik Güven Endeksi’ndeki belirsizliğinin scooter gibi kişisel kullanım araçları gelirken elektrik bazlı lojistik alanına yapacağı yatı- elektrikli otobüs, elektrikli gemi/tekne mo- rımın Güven Endeksi’ni yükseltebileceği ve delleri, elektrikli uçak modelleri ve elektrikli konumu bakımından elde ettiği avantaj ile helikopter modelleri üzerinde de çalışmalar birleştirerek lojistiği gözde merkezlerinden sürüyor. birisi haline gelebileceği bekleniyor. Öte yandan, Euler Hermes, dünya ticaret En büyük sorun pil mi ? hacminin yüzde 5’ten fazla büyümesi bekle- Bildiği gibi elektrikli araçların en önemli par- nen yeni yılda, tedarik zincirinin lojistik halka- çaları taşıdıkları pilleri, adete araçların kalbi sında yaşanacak gelişmelerin öne çıkacağını gibi onlara hayat veriyor. Fakat, günümüzde 32 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
gelecek Elektriğin verdiği yüksek güç ile şaşırtıcı derecede yüksek performans getiren elektrikli ulaşım araçları, hepsine ek olarak birçok ülke için “zorunlu geleceği” oluşturuyor. Birçok Avrupa ülkesi 2030 yılı itibarıyla içten yanmalı araçları trafikten çıkarmak için gereken adımları atmış durumdalar. Elektrikli araçların en önemli altyapı parçaları kullanmış olduğumuz lityum-iyon pilleri çok çevreci değiller ve menzilleri taşıdıkları pil sistemleri. Şu an ticari hale gelmiş hemen günümüz lojistik taşımacılığı için yeterli bir seviyeye ulaşmış değil. İsteni- her aracın bünyesinde lityum-iyon pil paketleri yer len seviyelere ulaşılabilmesi için pek çok büyük firma BMW, Ford ve Sam- alıyor. Lityum temelinden dolayı bu sistemler çok sung gibi devler büyük Ar-Ge çalışmaları yaparak bütçelerinin önemli bir çevreci değiller ve menzilleri halen birçok sürücü için kısmını buraya harcıyorlar. Lityum-iyon pillerinden daha güvenli ve ve- istenilen seviyede yer almıyor. Ancak bu alanda farklı rimli enerji depolayan ve depolarının her dolumda yıpranıp verimliliğini çözümler geliştirilmiyor değil. kaybetmeyecek aynı zamanda da zorlu koşullara dayanabilecek yeni katı hal pilleri üzerindeki gelişmeler umut vaad ediyor. Katı hal pillerinin şu anki durumları bile lityum-iyon pillerine oranla daha stabil ve verimli bir imkan sunuyor, daha fazla enerji depolayabilmeleriyle birlikte 800 kmlik menzilleri standart bir seviyeye getiriyor. Katı hal pillerinin üzerinde ya- pılan Ar-Ge çalışmaları tam dolu bir deponun 1000-1500 km menzillere kadar çıkabileceği hatta araçlar üzerine entegre edilen güneş panelleri ve frene basılarak elde edilen enerjinin de elektriğe dönüştürülmesiyle bu menzillerin katlanması planlanıyor. Kısacası, elektrikli lojistiğin yapılan Ar-Ge çalışmaları sonucunda pande- miden sonraki dönemlerde hem maliyetleri düşürmesi hem de araçların menzillerini arttırması küresel ticareti daha da hızlandıracak gibi gözükü- yor. Aynı zamanda, çevreci bir yaklaşıma sahip olduğu için de küresel eko- sisteme de bir yük bindirmeyeceği net bir şekilde gözler önüne seriliyor. www.ekonomidunya.com 33
söyleşİ Horoz Lojistik Yönetim Kurulu Başkanı TANER HOROZ 2021 in özellikle ikinci yarısında dünyada lacağı öngörüsüyle ilk üç ayda yüksek enf- seldiği Avrupa coğrafyasına çevirdiler. Önü- ertelenen taleplerin karşılanması, tedarik lasyon bekliyorum. Bu enflasyonist baskının müzdeki yılın ikinci yarısında enflasyonun bir zincirinde yaşanan belirsizliklerin yarattığı zamanla azalması hazinenin açıkladığı dövi- miktar düşmeye başlayacağını ve dünyadaki enflasyonist baskı, ülkemizin siyasi belir- ze endike tl mevduatına ilk 1 ve 2. Çeyrekte tedarik zincirindeki problemlerin bir nebze sizlikleri ve ekonomi yönetimindeki önemli ne kadar hazineden tamamlama ihtiyacına düzelmesini bekliyorum. Bununla birlikte değişikliklerle birlikte çok yüksek enflasyon bağlı olacağını düşünüyorum. Burada yüksek canlanacak iç talebi karşılayacak yurtiçi araç oranlarıyla geçirdik. Üfe enflasyonumuz yüz- oranda bir hazine desteğine ihtiyaç duyulur- darboğazı bizi bekliyor. Dolayısıyla yurtiçi de ellinin üzerinde gerçekleşti. Halkımızın sa yani ilk üç ayda yaklaşık %5 olan mevduat nakliyede sabit sözleşmelerden dolayı 2022 alım gücü önemli yara aldı. Bunun yanında faizine hazine kuru taahhüdünü yakalamak yılında navlunlar çok yükselecektir. Bunun ihracat temelli, ve yüksek kur destekli üre- için %5-7 ilave etmek durumunda kalınırsa dışında inşaat maliyetlerinin ana kalemleri tim yükselişi, pandemideki uzak bölgelerden piyasaların bu programa inancında erozyon olan demir, çimento, alüminyumda maliyet- bizim ana pazarlarımızın mal alımında ya- olabilir. Dolayısıyla ekonomi politikamızın ler iki misline çıktığından önümüzdeki bir iki şadıkları handikaplarla birlikte ihracatımız yaratabildiği kadar döviz kaynağı ile kurdaki yıl içerisinde çok az yeni depo üretimi olaca- önemli ivme yakaladı. yükselişi özellikle programın ilk döneminde ğını düşünüyorum. mevduat faizinden fazla koparmaması çok Dış ticaret açığımızı son aylarda pozitife çe- önemli. Bu süreçlerde müşteri, mal sahibi ve lojis- virmiş olmamıza rağmen TCMB faiz indirim tik servis sağlayıcılarının birbirine destekle kararlarına halkımız kurun ve enflasyonun Lojistik sektöründe önümüzdeki yılı bu yıldan mevcut fiyat yapılarını tedrici olarak yük- nereye gideceğine ilişkin belirsizlik dolayısıy- daha dengeli bekliyoruz. Dünya genelinde seltmeleri gerekecektir. Kullanıcı açısından la birikimini güvenli liman olarak gördüğü dö- navlunların yüksek seyretmeye devam ede- astronomik şekilde artan kira, depo çalışanı vize yönelendirerek reaksiyon verdi. Bununla ceğini düşünüyoruz. Türkiye açısından yurt- ve raf- forklift gibi depo ekipman maliyetleri birlikte ihracat daha da hız kazanmakla bir- dışı taşımacılarımızı etkileyen ihracatın çok karşısında geçmiştekinden çok daha yüksek likte iç tüketim yavaşlama seyrine girdi. Hız- fazla, ithalatın düşük olması sebebiyle yaşa- depolama maliyetleri öngörmelidirler. Maa- la yükselen fiaytlar karşısında sermayesini nan ekipman tedariki konusunda biraz daha lesef bu tedarik zincirinin bozulduğu süreçte koruma eğilimine giren tüccar, sanayici aynı dengeli bir yıl bekliyoruz. Ama bu da özellikle daha az stok, daha iyi akış beklentisinin kar- maliyetle yerine koyamayacağını düşündüğü Bulgar ve Yunan kapılarımızdaki yığılmalara şılanması hiç de kolay olmayacaktır. ürünleri satmaktan sakınınca fiyatların artış ilgili ülkelerle birlikte çare üretmekle olabi- ivmesi panik havasına dönüştü. lecek. AB de zaten kendi ekonomik çıkarları Özetle ne dünyada ne de Türkiye’de 2022 yı- doğrultusunda bu konuyu önceliklendirmiş lına post-pandemik süreç diyemeyeceğiz. İki Son hafta içerisinde hükümetimizin bu krize durumda. Yurtiçi taşımacılıkta ise iki mislini yıllık pandemi sürecinin etkilerini hala ciddi çare olarak oluşturduğu önlemler kuru sa- geçen araç fiyatları, yedek parça, lastik gibi olarak yaşadığımız bir yıl bekliyoruz. Ümidi- kinleştirmiş gibi görünüyor. Benim buradaki ana girdilerle birlikte yurtiçi nakliyeciler için miz 2023’ün sonuna doğru normalleşme ya- endişem özellikle yükselen enerji ve döviz çok sıkıntılı bir yılı geride bıraktık. Bu süreçte kalamak. Umarız ülkemizin içinde bulunduğu fiyatlarına yılbaşından itibaren eşlik edecek piyasaya neredeyse hiç yeni araç girişi ol- zor coğrafyadaki iç-dış siyasi unsurlar, zor asgari ücretteki yüzde ellilik artış ve pek çok madığı gibi, yurtiçine çalışan nakliyecilerin geçecek bir yıl sinyali veren 2022’de lehimize sözleşmenin fiyat artışının yılbaşında yapı- önemli bir kısmı yönlerini navlunların yük- gelişir. 34 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
AKTÜEL ‘Kripto para’ için yasal düzenleme Meclis’e sunulması beklenen yasa teklifiyle, yabancı kripto borsalarına Türkiye’de yerleşik altyapı kurma ve temsilci bulundurma şartı getirilmesi; yabancı kripto para borsalarının vergilendirilmesi ve MASAK denetimine alınması planlanıyor... Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, AK En çok kripto para AK Parti MYK toplantısında Metaverse’den Parti’nin son MYK toplantısında kurmayları- arsa alım satımı konusunun da günde- na, bir süredir hazırlıkları süren kripto varlıklar yatırımcısı hangi ülkede? me geldiği ve bazı MYK üyelerinin, “Şu yasa teklifinin ana hatlarıyla düzenlendiği temel anda insanlar yurt dışından Meryem Ana kanunun hızlıca Meclis’e getirilmesi talimatını 1-Ukrayna Tapınağı’nı, müzeleri satın alıyorlar. Bu, aci- verdi. Bu kapsamda çalışmaların ivedilikle ta- Yatırımcı sayısı: 5.5 milyon len regüle edilmesi gereken bir konu. mamlanması için AK Parti Grup Başkanvekili Yatırımcı sayısının nüfusa oranı: %12.7 Mustafa Elitaş’ın önümüzdeki günlerde kripto 2-Rusya Bu alanın bir hukuku, ahlâkı, kültürü, finans para temsilcileriyle bir toplantı daha gerçekleş- Yatırımcı sayısı:17.4 milyon biçimi olması gerekiyor. Biz dezenformas- tireceği öğrenildi. Yatırımcı sayısının nüfusa oranı: %11.9 yon, sosyal medya, kripto varlıklar yasalarını 3-Venezuela çalışırken aslında bu alanı da çalışıyoruz. Şu Nasıl saklanacak? Yatırımcı sayısı: 2.9 milyon anda evrensel olarak siber dünyanın hu- 10-12 maddelik bir “temel kanun” olarak Yatırımcı sayısının nüfusa oranı: %10.3 kuku oluşturuluyor. Macron da geçtiğimiz Meclis’e sunulması beklenen teklifte, yaban- 4-Kenya günlerde, ‘Bu alanların hızla regüle edilmesi cı kripto borsalarına minimum sermaye ile Yatırımcı sayısı: 4.6 milyon gerekiyor, çalışmaya başlayacağız’ diye twe- Türkiye’de yerleşik altyapı kurma ve temsilci Yatırımcı sayısının nüfusa oranı: %8.5 et attı. Bu, sadece Türkiye’nin değil bütün bulundurma şartı getirilmesi; yabancı kripto 5-ABD dünyanın gündemi” dediği öğrenildi. para borsalarının da vergilendirilmesi, MA- Yatırımcı sayısı: 27.5 milyon SAK denetimine alınması gibi düzenlemeler Yatırımcı sayısının nüfusa oranı: %8.3 Blockchain esaslı Metaverse’te arsa alım planlanıyor. Ancak kripto varlıkların ne şekil- satımıyla ilgili bir düzenlemenin de AK de ve nerede saklanacağına ilişkin düzenle- Parti’nin yasa çalışmasına eklenebileceği de- menin nasıl yapılabileceği ise hâlâ tartışma ğerlendiriliyor. konusu. www.ekonomidunya.com 35
aktüel Türk Telekom ve ASPİLSAN Enerji’den yerli lityum batarya iş birliği Türk Telekom, ASPİLSAN Enerji ile yerli lityum bataryaların geliştirilmesi ve ticari kullanımı konusunda iş birliği gerçekleştirdi. ASPİLSAN Enerji’nin Türk Telekom mühendislerinin de desteğiyle geliştirdiği lityum batarya, ilk kez Türk Telekom’un canlı şebekesinde denenerek, ticari olarak kullanılmaya başlandı. Türk Telekom, batarya tasarımı ve üretimi ko- olarak kullanılan ilk yerli lityum batarya olan katkı sağlayacak olan bu iş birliği farklı saha- nusunda Türkiye’nin ilk ve tek, Avrupa’nın ise ASPİLSAN ürünlerinin benzerlerini daha önce larda farklı tiplerde kullanılmak üzere gelişti- ilk üretime geçecek silindirik lityum iyon pil ithal ediyorduk. Doğrudan telekomünikasyon rilecek yeni bataryalarla daha da büyüyecek.” üretim tesisini hayata geçirmeye hazırlanan sektörüne yönelik olarak geliştirilen ve üretilen ASPİLSAN Enerji ile iş birliği yaptı. bu ürünlerin, ülke ekonomisine önemli bir katkı TELEKOMÜNİKASYON SEKTÖRÜNE ASPİLSAN Enerji’nin Türk Telekom mühendis- sağlayacağına inanıyoruz.” dedi. ÖZEL İLK YERLİ LİTYUM BATARYA lerinin de desteğiyle geliştirdiği lityum batarya, Türkiye’nin ilk ve Avrupa’nın en büyük lityum Türk Telekom’un canlı şebekesinde ilk kez de- ASPİLSAN Enerji Genel Müdürü iyon batarya üretim üssünü Kayseri’de kurma- nendi ve ticari olarak kullanıma sunuldu. Ferhat Özsoy, iş birliğine ilişkin ya hazırlanan ASPİLSAN Enerji’nin, doğrudan şunları söyledi: telekomünikasyon sektörüne yönelik geliş- “YERLİ ÜRETİMİ DESTEKLİYORUZ” “Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı’nın tirdiği yeni nesil lityum bataryalar, daha uzun Türk Telekom Teknoloji Genel Müdür Yardım- bir kuruluşu olan ASPİLSAN Enerji olarak ül- ömürlü, yüksek performanslı ve daha hafif cısı Yusuf Kıraç, “Lityum bataryaların Teleko- kemizin ve savunma sanayinin enerji ihtiyaç- olarak üretildi. Türk Telekom, batarya tasarı- münikasyon sektörüne yönelik ürünleştirilmesi larının karşılanmasında tüm faaliyetlerimizi mı ve üretimi konusunda Türkiye’nin ilk ve tek, konusunda ASPİLSAN Enerji ile iş birliği yaptık. geleceğin teknolojilerine öncü olacak şekilde Avrupa’nın ise ilk üretime geçecek silindirik lit- ASPİLSAN Enerji tarafından Türk Telekom’un yürütüyoruz. Batarya sektörü haberleşme tek- yum iyon pil üretim tesisini hayata geçirmeye desteğiyle geliştirilen lityum bataryaları saha- nolojilerinden başlayan robotik sistemlerden, hazırlanan ASPİLSAN Enerji ile iş birliği yaptı. larımıza kurup test etmeye başladık. Projenin; elektrikli araçlara kadar uzanan geniş bir sek- tasarım, geliştirme ve saha testlerini ASPİL- törü kapsıyor. Türk Telekom ile yaptığımız iş ASPİLSAN Enerji’nin Türk Telekom mühendis- SAN Enerji ile birlikte tamamlayıp ticari kulla- birliği neticesinde doğrudan telekomünikasyon lerinin de desteğiyle geliştirdiği lityum batarya, nım aşamasına geçmenin haklı gururunu yaşı- sektörüne yönelik geliştirdiğimiz ilk yerli batar- Türk Telekom’un canlı şebekesinde ilk kez de- yoruz. Türk Telekom canlı şebekesinde ticari yayı üretmiş olduk. Ülke ekonomisine önemli nendi ve ticari olarak kullanıma sunuldu. 36 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
Azerbaycan, aktüel Türkiye’ye verdiği Brent petrolün varil doğalgazı fiyatı 8 yıldır ilk kez artıracak 90 doları gördü Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi Küresel petrol talebindeki toparlanma devam ederken (SOCAR) Sözcüsü İbrahim jeopolitik gerilimlerin muhtemel arz kesintilerine yönelik endişeleri artırması petrol fiyatlarındaki yükselişte etkili Ahmedov, Türkiye’ye doğalgaz oldu. Brent petrolün varil fiyatı yüzde 2’ye yakın değer ihracatını artıracaklarını bildirdi. kazanarak ekim 2014’ten bu yana ilk kez 90 doları gördü. Batı Teksas türü ham petrolün varili de yüzde Azerbaycan Devlet Petrol 2’nin üzerinde artarak 87,45 dolara yükseldi. Şirketi (SOCAR) Sözcüsü Rusya ile Ukrayna arasında artan gerilim petrol fiyatlarındaki yükselişi destekliyor. ABD Başkanı Joe İbrahim Ahmedov, yaptığı yazılı Biden Ukrayna’yı işgal etmesi durumunda Rusya Devlet açıklamada, İran’dan Türkiye’ye Başkanı Vladimir Putin’e yaptırım uygulanabileceğini belirtmişti. doğalgaz ithalatıyla ilgili teknik sorunların neden olduğu www.ekonomidunya.com 37 geçici ihtiyacın giderilmesi için Türkiye’nin Azerbaycan’a müracaatta bulunduğunu belirtti. Türkiye’nin müracaatına olumlu yanıt verildiğini kaydeden Ahmedov, “Mevcut olanaklar seferber edilerek Azerbaycan’dan Türkiye’ye doğalgaz ihracatı talebe uygun olarak artırılacaktır” ifadesini kullandı.
aktüel Elon Musk: Tesla’nın satışları bu yıl yüzde 50’den fazla artacak Tesla, Avrupa ve Çin’de satışların daha da artmasıyla karının geçen yıl altı kattan fazla artarak 5,5 milyar dolara yükseldiğini ve 19 yıllık tarihindeki en yüksek satışı gerçekleştirdiğini duyudu. Bununla birlikte, şirketin CEO’su Elon Musk, Tesla’nın satışlarının bu yıl yüzde 50’den fazla artacağını söyledi. Ancak pandemiden kaynaklanan tedarik zinciri sorunlarının yıl boyunca üretimi tekrar kısıtlayacağı konusunda uyardı. Elon Musk, Tesla satışlarının 2022’de tedarik olduğu görülse de, dünyanın dört bir yanındaki zinciri sorunlarına rağmen geçen yıla göre yüz- otomobil üreticileri, diğer üretim ve tedarik zin- de 50’den fazla artacağını açıkladı. Elektrikli ciri sıkıntılarının yanı sıra, mikroçip sıkıntısıyla otomobil üreticisi geçen yıl 5,5 milyar dolar de- boğuşuyor. ğerinde rekor bir kar açıklamıştı. TESLA FABRİKALARININ Firmadaki satışlar, 2021’de müşterilere 936 bin- SAYISINI ARTIRIYOR den fazla araç teslim ettiği için yüzde 71 artış- Faaliyetlerine, ABD’nin California eyaletinde la 53,8 milyar dolara yükselmişti. Ancak Musk başlayan Tesla’nın şu anda Teksas ve Çin’de otomobil üreticilerini etkileyen tedarik zinciri so- fabrikaları bulunuyor. Ayrıca Almanya’nın baş- runları üretim kapasitesini sınırlamaya devam kenti Berlin’de bir fabrika daha inşa ediyor. ettiği için büyümenin yavaşlayacağı konusunda Bu tesislerin, dikkatlerini elektrikli araçlara çe- uyardı. viren geleneksel otomobil üreticilerinin yeni re- kabetiyle karşı karşıya kalsa bile, Tesla’nın üre- Bununla birlikte Musk, 2021’in Tesla ve genel timini önemli ölçüde genişletmesine yardımcı olarak elektrikli araçlar için bir dönüm noktası olması bekleniyor. olduğunu belirterek, “Yıl boyunca tedarik zinciri zorluklarıyla mücadele ederken herkes savaştı. Musk, ayrıca otonom otomobillerin de “Tesla Buna rağmen, geçen yıl hacimlerimizi yaklaşık için en önemli karlılık kaynağı olacağını” bekle- yüzde 90 oranında artırmayı başardık. Tedarik diğini söyledi zincirindeki sorunlar, büyümenin ana sınırlayıcı faktörü. Ancak 2022’de rahat bir şekilde yüzde “TARİHTEKİ EN BÜYÜK 50’nin üzerinde bir büyüme bekliyorum” dedi. ARTIŞI GÖRECEĞİZ” “Filodaki otomobillerin bir yazılım güncellemesi OTOMOBİL SEKTÖRÜ MİKROÇİP yoluyla kendi kendini sürebilen bir hale gelme- SIKINTISIYLA BOĞUŞUYOR siyle, tarihteki herhangi bir malın varlık değerin- Diğer taraftan, Tesla’nın daha iyi bir durumda deki en büyük artışı göreceğiz” dedi. 38 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
Avrupa otomotiv pazarı aktüel Aralık ayında yüzde 19,5 daraldı Putin’den kripto para açıklaması: Avrupa otomotiv pazarı 2021 yılı Aralık ayında, Avantajlarımız var geçen yılın aynı ayına göre yüzde 19,5 azalırken Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya Merkez yılın genelinde yüzde 0,3 arttı. Bankasının kripto paralar konusunda ilerlemeyi Otomotiv Distribütörleri Derneği (ODD), Aralık ayı engellemediğini belirterek, “Kripto para madenciliği Avrupa otomotiv pazarı değerlendirmesini paylaştı. konusunda rekabet avantajlarımız var” dedi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, hükümet Buna göre, AB (26), Birleşik Krallık (UK) ve EFTA yetkilileriyle video konferans yöntemiyle gerçekleştirdiği ülkeleri toplamında otomotiv pazarı 2021 Aralık toplantıda, ülkede son dönemde gündemde olan kripto paralar ve kripto madenciliğine dair değerlendirmelerde ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 19,5 bulundu. düşüş gösterdi. Aynı dönemde otomobil pazarı Kripto paralar konusunda gündemde olan gelişmeleri yüzde 21,7, hafif ticari araç pazarı yüzde 9,6 azaldı. yakından takip ettiğini belirten Putin, “Rusya Merkez Otomotiv pazarı 2021 Aralık ayında 1 milyon 145 Bankası kripto paraların regüle edilmesiyle ilgileniyor, bin 810 adet seviyesinde gerçekleşti. 2020 yılının bu konudaki teknik ilerlemeyi engellemez ve bu faaliyet aynı ayında 1 milyon 423 bin 641 adet toplam satış alanında en son teknolojileri uygulamak için gerekli önlemleri alır” diye konuştu. Rusya Merkez Bankası’nın, gerçekleşmişti. kripto paralar konusunda çeşitli tehlikeler gördüğünü belirten Putin, “Ancak elbette elektrik fazlamız ve iyi EN FAZLA İZLANDA BÜYÜDÜ eğitimli personel bakımından kripto para madenciliği 2021 Ocak-Aralık döneminde, geçen yılın aynı konusunda da rekabet avantajlarımız var” dedi. dönemine göre en fazla düşüş gösteren pazarlar Putin, Rus hükümeti ile Rusya Merkez Bankasına kripto sırasıyla yüzde 10 ile Litvanya, yüzde 9,3 ile Belçika para teknolojileri konusunda ortak bir görüşe varıp ve yüzde 9 ile Almanya oldu. Geçen yılın aynı raporlanması talimatı verdi. dönemine göre en fazla büyüme gösteren pazarlar sırasıyla yüzde 34,1 ile İzlanda, yüzde 26,7 ile www.ekonomidunya.com 39 Yunanistan ve yüzde 23,9 ile Hırvatistan oldu.
aktüel Apple tahtını korudu: Dünya’nın en değerli markası Dünyanın en değerli markası, bu yıl da 2021’de olduğu gibi 355 milyar dolarla Apple olurken bu şirketi 350 milyar dolar değerle Amazon izledi. Uluslararası marka değerlendirme kuruluşu Brand Finance tarafından hazırlanan “Dünyanın En Değerli 500 Markası-Global 500-2022 Araştırma- sı” sonuçlandı. AA muhabirinin, araştırma verilerin- den yaptığı derlemeye göre, değerini geçen yıla göre yüzde 35 artırarak 355 milyar dolara çıkaran App- le “Dünyanın en değerli markası” unvanını korumayı başardı. Apple, 2021 araştırmasında da 263,4 milyar dolarla ilk sırada yer almıştı. Apple’ı sırasıyla yaklaşık 350 milyar dolar marka değeriyle Amazon, 263 milyar dolarla Google takip etti. Söz konusu listede ABD’li Microsoft 184,2 milyar dolarla 4’üncü, peraken- de şirketi Walmart 112 milyar dolarla 5’inci, Güney Koreli Samsung 107,3 milyar dolarla 6’ncı, ABD’li Facebo- ok 101,2 milyar dolarla 7’nci, Çinli ICBC 75,1 milyar dolarla 8’inci, Çinli Huawei 71,2 milyar dolarla 9’uncu, ABD’li Verizon da 69,6 milyar dolarla 10’uncu sırada yer buldu. Tablonun en altında yer alan marka- nın değeri 4,6 milyar doları bulurken, bu rakama ulaşamadığı için Türk markaları sıralamada bu yıl da yer almadı. Araştırma sonuçlarına göre, ülkeler sıralamasında ABD açık ara önde yer aldı. Global 500 listesindeki şirketlerin 199’unu ABD’li firmalar oluştururken 77’sinin Çin, 31’inin Japon, 28’inin Fransız, 25’inin Alman, 23’ünün İngiliz olduğu görüldü. Öte yandan Kovid-19 döneminde geliştirdikleri aşıları kullanılan Pfizer firması dünyanın en değerli markaları arasında 6,3 milyar dolarla 352’nci, 5,6 milyar dolarla AstraZeneca 407’nci sırada yer buldu. 40 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
ABD Ticaret Bakanlığı: aktüel Çip krizi kısa sürede çözülmeyecek Tesla’dan geçen yıl rekor kâr ABD Ticaret Bakanlığı, çip sıkıntısına ilişkin 150’den fazla şirketin katılımıyla gerçekleştirilen anketin Tesla’nın 2021 yılı genelinde elde ettiği kâr 2020’ye göre sonuçlarını paylaştı. Arz ve talep arasındaki yüzde 665 artarak 5,5 milyar dolara çıktı. ABD’li elektrikli uyumsuzluğun sürdüğünü vurgulayan katılımcılar, otomobil üreticisi Tesla’nın kârı 2021’de 5,5 milyar sorunun gelecek 6 ay içinde ortadan kalkmayacağı dolarla rekor seviyeye ulaştı. Tesla, 2021’in dördüncü yönünde görüş bildirdi. çeyreğine ait bilançosunu açıkladı. Buna göre, şirketin net karı geçen yılın dördüncü ABD Ticaret Bakanlığı, çip arzı ve talebinde devam çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde eden önemli bir uyumsuzluk olduğunu ve sorunun 760 artarak 2,3 milyar dolara çıktı. Tesla’nın net kârı, gelecek 6 ay içinde çözüleceğinin öngörülmediğini 2020’nin dördüncü çeyreğinde 270 milyon dolar olarak bildirdi. Açıklamada, yarı iletken tedarik zincirinin açıklanmıştı. Şirketin 2021 yılı genelinde elde ettiği kâr “kırılgan” olmaya devam ettiği belirtilerek, talebin ise bir önceki yıla kıyasla yüzde 665 artarak 5,5 milyar arzı geride bırakmayı sürdürdüğü aktarıldı. Yarı dolar ile rekor seviyeye ulaştı. Tesla’nın geçen yılın iletkenlere talebin 2021’de 2019’a kıyasla yüzde 17 dördüncü çeyreğinde elde ettiği gelir de bir önceki yılın arttığı bildirilen açıklamada, mevcut arzda ise talebe aynı dönemine göre yüzde 65 artışla 17,7 milyar dolara oranla artış görülmediği ifade edildi. Açıklamada, çip yükseldi. Şirket, 2020’nin aynı döneminde 10,7 milyar arzı ve talebinde devam eden önemli bir uyumsuzluk dolar gelir elde etmişti. Elektrikli otomobil üreticisinin olduğu vurgulanarak, ankete katılanların sorunun geçen yıl genelinde elde ettiği gelir ise yüzde 71 artışla gelecek 6 ay içinde ortadan kalkacağını öngörmediği 53,8 milyar dolara çıktı. Tesla’nın 2020’nin dördüncü kaydedildi. Otomobil üreticileri ile tıbbi cihaz çeyreğinde 0,24 dolar olan hisse başına kârı da geçen üreticileri tarafından kullanılan bazı çiplerde yılın dördüncü çeyreğinde 2,05 dolar oldu. ABD’li “alışılmadık” derecede yüksek fiyatlar görüldüğüne otomobil üreticisi 2021’de dünya genelinde 936 binin dikkat çekilen açıklamada, yüksek fiyatlara ilişkin üzerinde aracın teslimatını gerçekleştirdi. iddiaların inceleneceği belirtildi. www.ekonomidunya.com 41
aktüel Yavuz sondaj gemisi Karadeniz’de göreve başlayacak Türkiye’nin toplamda 540 milyar metreküp doğalgaz keşfettiği Karadeniz’de, Yavuz sondaj gemisinin mart sonunda ilk görevine başlaması öngörülüyor. Böylece, Türkiye’nin üç dev sondaj gemisi Karadeniz gazının 2023’te kullanıma sunulması için eş zamanlı çalışma yürütecek. Türkiye’nin toplamda 540 milyar metreküp Ortaklığı (TPAO) tarafından yoğun şekilde kul- resel üreticisi ve tedarikçisi konumunda bulu- doğalgaz keşfettiği Karadeniz’de, Yavuz sondaj lanılacak. nuyor. gemisinin mart sonunda ilk görevine başlaması Karadeniz’in yaklaşık 170 kilometre açığında öngörülüyor. Böylece, Türkiye’nin üç dev son- bulunan üretim tesisinden karaya doğalgaz ÜRETİMDE KADEMELİ ARTIŞ daj gemisi Karadeniz gazının 2023’te kullanıma taşıyacak boru hattının yapımı öncelikle kıyı Sakarya Gaz Sahası’nda deniz altına kurula- sunulması için eş zamanlı çalışma yürütecek. kesimden başlayacak. Sığ deniz kısmındaki alt- cak üretim sistemine ilk olarak 6 ila 10 kuyu yapı ve üstyapı çalışmalarının tamamlanmasını bağlanacak ve bu kuyulardan günlük 10 milyon Türkiye’nin sondaj gemileri Sakarya Gaz takiben, sığ deniz kısmında 50 metre derinli- metreküp gaz üretilerek 2023’te Türkiye’nin Sahası’nda farklı görevlerde bulunacak. ğinden başlamak üzere borular deniz tabanına doğalgaz şebekesine verilecek. Bu miktar yıllık Türkiye’nin en büyük gaz keşfini gerçekleştiren serilmeye başlanacak. Sığ deniz bölümündeki bazda 3,5-4 milyar metreküpe denk gelirken, Fatih, kuyu kazma görevini tamamlarken, kuyu boru serme işlemini İtalyan şirket Saipem’e ait üretim dünyadaki bu tür sahalarda da olduğu tamamlama işlerinde Kanuni ve Yavuz gemileri Castoro 10 isimli gemi yapacak. Bu kısımda gibi kademeli olarak artacak. yer alacak. Alt ve üst seviye kuyu tamamlama boru hattı belli bir mesafeye kadar deniz ta- olarak ikiye ayrılan bu süreçte, alt seviye kuyu banına gömülecek. Derin deniz kısmında ise 2 Karadeniz’de en yüksek üretim seviyesine tamamlama görevi Kanuni’de olacak. bin metre derinliğinde boru serme işlemini aynı 2027-2028’de ulaşılması beklenirken, bu dö- şirkete ait Castorone isimli gemi yapacak. Yak- nemde günlük 40 milyon metreküp, yıllık baz- Deniz tabanına kuyu başı malzemelerinin ve laşık 170 kilometre uzunluğunda olacak boru da ise yaklaşık 15 milyar metreküp gaz üretil- vana sistemlerinin yerleştirilmesi gibi adımları hattı, haziran ortasında sığ denizden derine miş olacak. kapsayan üst seviye kuyu tamamlama görevini uzanacak şekilde serilmeye başlanacak. Boru ise Yavuz yapacak. Yavuz sondaj gemisi Sakar- hattı döşeme işleminin yaklaşık 5 ay sürmesi 540 MİLYAR METREKÜPLÜK REZERV ya Gaz Sahası’nda çalışmaya mart ayı sonunda öngörülüyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan 21 Ağustos 2020’de başlayacak. Sakarya Gaz Sahası’ndaki 10 ayrı Fatih sondaj gemisinin Karadeniz’de Sakarya Türkali kuyusundaki işlemlerin bitmesiyle Faz BORULAR İTALYAN ŞİRKET Gaz Sahası’ndaki Tuna-1 kuyusunda 320 mil- 1 süreci tamamlanacak. TENARİS’TEN yar metreküp doğalgaz keşfettiğini açıklamıştı. Hat için ihtiyaç duyulan boruların yüzde 20’si Söz konusu keşif, Türkiye’nin tarihindeki en bü- FATİH, TÜRKALİ-7’DEN SONRA geçen haftanın sonunda Filyos Limanı’na ulaş- yük gaz keşfi olarak kayıtlara geçmişti. YENİ ARAMA KUYUSU KAZACAK tı. Boruların tamamının yaklaşık 10 ayrı sefer- Fatih sondaj gemisi şu anda Türkali-7 kuyusu- de limana getirilmesi planlanıyor. Boruların Erdoğan, 17 Ekim 2020’de Tuna-1 kuyusunda nu kazarken, Kanuni sondaj gemisi Türkali-1 taşıma işleminin Haziran 2022’ye kadar devam saptanan 85 milyar metreküp artışla toplam kuyusunda derin deniz kuyu testini gerçekleşti- etmesi öngörülüyor. Boruların tamamı, İtalyan rezerv miktarının 405 milyar metreküpe ulaş- riyor. Fatih, Türkali-7 kuyusunu tamamladıktan şirket Tenaris’ten tedarik edilecek. tığını açıklamıştı. Karadeniz’deki gaz rezervi sonra sahanın batısında yeni bir arama kuyu- Amasra-1 kuyusundaki 135 milyar metreküp- sunda sondaj yapacak. Karadeniz’deki çalışma- Söz konusu şirket dünyada enerji endüstrisi lük keşfin ardından ise toplamda 540 milyar larda Filyos Limanı, Türkiye Petrolleri Anonim olmak üzere çelik boru ve ilgili hizmetlerin kü- metreküpe ulaştı. 42 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
aktüel Hizmet üretici enflasyonu Samsung, tedarik yüzde 12,8 arttı zincirindeki sıkıntılara rağmen rekor kar açıkladı Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yapılan açıklamaya göre, H-ÜFE 2021 yılı Aralık ayında bir önceki Güney Koreli teknoloji devi Samsung Electronics yaptığı açıklamada, pandemide yaşanan çip ve diğer tedarik aya göre yüzde 12,81, bir önceki yılın Aralık ayına göre sorunlarına rağmen akıllı telefon satışlarındaki yaşanan yüzde 54,89, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde rekor artış sonrasında 2021’in dördüncü çeyreğinde şirket karının yüzde 53,3 arttığını duyurdu. Dünyanın en büyük 54,89 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 32,54 artış akıllı telefon üreticisi Samsung, 2021’de Ekim-Aralık gösterdi. döneminde faaliyet karının bir önceki yılın aynı çeyreğine kıyasla 9 trilyon won’dan 13.87 trilyon won’a (11.55 milyar Ulaştırma ve depolama hizmetleri dolar) yükseldiğini söyledi. yıllık yüzde 70,79 arttı Teknoloji devi, birinci sınıf akıllı telefon hatlarına olan yoğun talebin altını çizdiği açıklamasında, Samsung’un “devam Bir önceki yılın aynı ayına göre, ulaştırma ve depolama eden belirsizliğe rağmen rekabetçi ürünler sayesinde rekor hizmetlerinde yüzde 70,79, konaklama ve yiyecek satışlar elde ettiğini” söyledi. GEÇEN YILA GÖRE YÜZDE 18 ARTIŞ hizmetlerinde yüzde 43,41, bilgi ve iletişim hizmetlerinde Güney Koreli şirket, yüksek bellek yongası fiyatları ve güçlü yüzde 22,14, gayrimenkul hizmetlerinde yüzde 151,67, tüketici talebi sayesinde, Samsung’un 2021’de 279.6 trilyon mesleki, bilimsel ve teknik hizmetlerde yüzde 23,77, won ile en yüksek yıllık satışına sahip olduğunu ve bir önceki yıla göre yüzde 18’lik bir artış olduğunu söyledi. idari ve destek hizmetlerde yüzde 35,34 artış gerçekleşti. H-ÜFE’de aylık azalış gösteren tek alt sektör yüzde www.ekonomidunya.com 43 10,09 ile programcılık ve yayıncılık hizmetleri oldu. En düşük artış gösteren alt sektörler ise yüzde 0,71 ile bilimsel araştırma ve geliştirme hizmetleri, yüzde 1,04 ile bina ve çevre düzenleme (peyzaj) hizmetleri oldu. Buna karşılık depolama ve destek hizmetleri (taşımacılık için) yüzde 27,03, su yolu taşımacılığı hizmetleri yüzde 24,11, hava yolu taşımacılığı hizmetleri yüzde 20,81 ile endekslerin en fazla arttığı alt sektörler oldu.
aktüel Sanayi sektöründe istihdam rakamları açıklandı 2021 yılında sanayi kapasite raporu sayısı 85 bin 790’a, sanayideki istihdam ise 3,6 milyona yükseldi. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), dam edilirken, yüzde 22,2’si 10-49, yüz- hendis, yüzde 4,5’ini teknisyen, yüzde 2021 yılı sanayi kapasite raporunu açıkladı. de 13,6’sı 50-99, yüzde 22,4’ü 100-249, 6,2’sini usta, yüzde 72,1’ini işçi, yüzde Buna göre 2021 yılı sonu itibarıyla 85 bin 790 yüzde 36,6’sı ise 250 ve daha fazla çalışa- 11,1’ini idari personel oluşturdu. 2021 adet geçerli sanayi kapasite raporu bulunu- nı bulunan tesislerde istihdam edildi. İstih- sonu itibarıyla sanayi tesislerinde ortalama yor. 2020 yılında 79.221 olan kapasite rapor damın en fazla olduğu ilk beş il sırası ile 41,7 kişi çalışmakta. Sanayi tesisi başına sayısı, 2021 yılında yüzde 9,5 artışla 85.790 İstanbul, Bursa, İzmir, Kocaeli ve Ankara en çok çalışanı olan il Çankırı oldu. Son- oldu. Bu raporların ait olduğu üretim tesis- oldu. En az çalışan bulunan son beş il ise rasında Zonguldak, Kırklareli, Tekirdağ, lerinin yüzde 43,4’ünde 1-9 arasında, yüzde sırası ile Bayburt, Ardahan, Tunceli, Hak- Bilecik illeri geldi. 39,8’inde 10-49 arasında, yüzde 8,1’inde 50- kari, Iğdır oldu. 2020-2021 döneminde yüksek teknolo- 99 arasında, yüzde 6,1’inde 100-249 arasın- ji kapsamındaki sanayi tesislerinin oranı da, yüzde 2,7’sinde ise 250’den fazla çalışan 2021 sonu itibarıyla sanayi tesislerinde en yüzde 2,4 olarak sabit kaldı. Orta-yüksek oldu. çok mühendis Doğu Marmara’da çalış- teknoloji kapsamındaki sanayi tesislerinin makta. Doğu Marmara’da çalışan 38 bin oranı yüzde 24’ten yüzde 24,3’e, orta-dü- 2021 yılında sanayi kapasite raporuna sa- 940 mühendise karşılık İstanbul’da 38 bin şük teknoloji kapsamındaki sanayi tesisle- hip tesislerde toplam çalışan sayısı önceki 342, Batı Anadolu’da 34 bin 869, Ege’de rinin oranı yüzde 31’den yüzde 30,6’ya, yıla göre yüzde 8,1 artışla 3 milyon 575 25 bin 224, Akdeniz’de 10 bin 677 mü- düşük teknoloji kapsamındaki sanayi bin 655 oldu. Toplam çalışanların yüzde hendis sanayi tesislerinde istihdam edildi. tesislerinin oranı yüzde 44,’ten yüzde 5,2’si 1-9 çalışan bulunan tesislerde istih- Toplam çalışanların yüzde 4,9’unu mü- 42,8’e değişti. 44 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
aktüel TOGG en iyi 20 markadan biri seçildi! TOGG’un Twiter hesabından yapılan açıklamaya göre sektörünün saygın yayını Exhibitor, 2300 katılımcı arasından “CES’in En İyi 20 Markası”ndan biri olarak TOGG’u seçti. Türkiye’nin otomobili TOGG, Las Vegas şehrin- tirdik” ifadelerini kullanmıştı. Karakaş, “TOGG’u otomobili, Murat Günak liderliğinde Pininfarina de düzenlenen Tüketici Elektroniği Fuarı’nda tamamen kullanıcı odaklı bir yaklaşımla oluş- stratejik ortaklığıyla tasarlanıp, Turkish Car- (CES) dünya sahnesine çıkmıştı. TOGG, yeni turuyoruz. Farasis Energy ortaklığıyla kurdu- go uçağıyla ABD’ye getirilmişti. Ziyaretçilerin yapılan açıklamaya göre CES’in ‘En İyi 20 ğumuz Siro Silk Road Temiz Enerji Çözümleri büyük ilgi gösterdiği otomobil, dinamik ve yeni- Markası’ndan biri olarak seçildi. şirketiyle bataryamızı kendimiz üreteceğiz. Ba- likçi bir fastback olarak tanımlanmıştı. CES’te tarya ürün gamı ile hem her tür elektrikli araç vizyon otomobilinin yanına yerleştirilen, geri NE OLMUŞTU? için batarya temin etmeyi hem de otomotiv kazanılan plastikten 1001 saatte üç boyutlu TOGG CEO’su Gürcan Karakaş, ABD’nin Las Va- dışı sektörlerde de önemli bir enerji depolama yazıcıda oluşturulan zeytin ağacı, TOGG’un do- gas kentinde 5-7 Ocak tarihleri arasında düzen- sistemleri sağlayıcısı olmayı hedefliyoruz” diye ğayı ve doğalı kirletmemek kadar geri dönüşü- lenen Tüketici Elektroniği Fuarı’nda (CES 2022), konuşmuştu me verdiği önemi de sanatla ifade ediyor. TOGG’un dünya lasmanını yaptıklarını söylemişti. Karakaş, klasik bir otomobil şirketi olmadıklarını ‘DEĞERLİ’ LOGO SANATSAL DOKUNUŞ belirterek, “Kendimizi bir teknoloji şirketi olarak Karakaş, “Logo tasarımında iki ok, ortasında de- CES’teki standın girişinde TOGG logosu şeklin- tanımlıyoruz. O nedenle teknolojideki en son yeni- ğerli taş şeklini oluşturacak şekilde kaynaşarak, de yerleştirilen 4 ekrandan, şirketin vizyonu da liklerin ve ilklerin buluşma noktası olan CES’teyiz” Doğu ve Batı’nın bir araya gelmesini simgeliyor. yansıtılmıştı. Sanatçı Güvenç Özel’in, ‘Kelime- demişti. Karakaş, “Değişen kullanıcı beklentileri Markamız duygusal Doğu ve rasyonel Batı kültür- lerin Anlamlarının Görselleştirilmesi’ adlı diji- doğrultusunda telefonda yaşanan dönüşüm, bu- lerinin harmanlanmasını temsil ediyor; Doğu ve tal çalışma standda gösterildi. Ünlü tasarımcı gün otomotivde yaşanıyor. Yakın gelecekte büyük Batı’nın kesişim noktasında TOGG var. Logomuz Arzu Kaprol da TOGG ekibinin kıyafetlerini olan değil daha çevik, yaratıcı, iş birliğine açık, kul- aynı zamanda bir teknoloji şirketi olduğumuzu TOGG mavisi konseptiyle tasarladı. lanıcı odaklı organizasyonlar başarılı olacak. Bu vurguluyor” ifadelerini kullanmıştı. yarışta biz de varız. Üstelik avantajlıyız çünkü biz 2030’A KADAR 5 MİLYON ARAÇ bu dünyanın içine doğduk” diye konuşmuştu. DİNAMİK FASTBACK 2030’a kadar 5 farklı segmentte 1 milyon adet araç TOGG’un CES 2022’de dünyaya tanıttığı vizyon üretmeyi planladıklarını belirten Karakaş, “2022 TESCİL EDİLDİ sonunda ilk aracımızı banttan indireceğiz. 2023’ün Karakaş, “Akıllı cihazımızı, kullanıcı odaklı, akıl- ilk çeyreğinde C segmentindeki ilk aracımız SUV lı, empatik, bağlantılı, otonom, paylaşımlı ve pazara çıkacak. Otomobilimiz, doğuştan elektrikli elektrikli olarak tanımladık ve her türlü tasarı- ilk SUV olacak. Ardından sedan ve hatchback mo- mı, ürün geliştirmeyi de bu şekilde oluşturduk. delleri üretime girecek. Takip eden yıllarda B - SUV Bu özelliklerimizi temsil eden Use - Case Mobi- ve C - MPV’nin de katılmasıyla 5 modellik ürün lity ® kavramını tüm dünyaya anlatıp, tescil et- gamı tamamlanacak” diye konuşmuştu. www.ekonomidunya.com 45
aktüel Asgari ücrete vergi istisnasının ayrıntıları belirlendi Asgari ücretteki artış ile birlikte, ücretlerin asgari ücrete kadar olan kısmının vergi dışı bırakılmasının ardından, ilgili yasal düzenlemenin uygulama tebliği de yayınlandı. Yüzbinlerce işletme, ocak ayı bordrolarını düzenlemek için bu tebliği bekliyordu. Asgari ücretin vergi dışı bırakılmasına ilişkin Yine brüt asgari ücret tutarına isabet eden kısmı örneğin aylık 15 gün çalışan bir çalışana 4 bin esaslar belirlenirken, yönetim ve denetim ku- da damga vergisinden istisna tutulacak. 253,40 liralık istisna tam olarak uygulanacak. rulu üyelerine ödenen huzur hakkı, bilirkişilere, Serbest Bölgeler Kanunu, Teknoloji Geliştirme resmi arabuluculara, eksperlere, spor hakemle- Örneğin brüt ücreti 8 bin lira olan bir çalışandan Bölgeleri Kanunu, Araştırma, Geliştirme ve rine, sporculara yapılan ödemeler de istisnadan istisna nedeniyle 638,01lira gelir vergisi, 37,98 Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkın- yararlanacak. Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir lira damga vergisi alınmayacak. da Kanun kapsamında uygulanan teşviklerde, İdaresi Başkanlığı’nın Gelir Vergisi Genel Tebliği çalışanların ücretlerine öncelikle istisna uygu- Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. ÜCRET VE ÜCRET SAYILAN lanacak ve istisna sonrası kesilen vergi tutarı ÖDEMELER işveren lehine muhtasar beyannamede tahak- Tebliğle, Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlar- Yönetim ve denetim kurulu üyelerine ödenen kuktan terkin edilecek. da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile getiri- huzur hakkı, bilirkişilere, resmi arabuluculara, len asgari ücretin vergi dışı tutulmasına ilişkin eksperlere, spor hakemlerine, sporculara yapı- Basit usul mükelleflerin yanında çalışan ve düzenlemenin uygulama esasları belirlenirken, lan ödemeler de istisnadan faydalanabilecek. diğer ücretli olarak vergilendirilenler de istis- 1 Ocak 2022 tarihinden itibaren yürürlüğe gi- İstisna aynı ayda yapılan ücret ve ücret sayı- nadan faydalanacak. Taksici, dolmuşçu, terzi, ren asgari ücret istisnası uygulamasına yönelik lan ödemelerin toplamına bir kez uygulana- kuaför gibi basit usule tabi mükelleflerin yanın- örneklere de yer verildi. Yapılan düzenlemeye cak. Maaş ödemesinin yanı sıra aynı dönemde da çalışan ve diğer ücretli olarak vergilendirilen göre, 2022 yılı için belirlenen asgari ücret tuta- yapılan ve ücret olarak değerlendirilen prim, çalışanlara uygulanan diğer ücret vergileme rı olan 5 bin 4 liradan sadece sigorta kesintileri ikramiye, huzur hakkı, mesai ücreti, döner ser- usulü kaldırılırken, bu ücretliler de 1 Ocak 2022 yapılacak, gelir vergisi ve damga vergisi kesil- maye ücreti, ek ders ücreti gibi ödemeler de tarihinden itibaren genel hükümleri tabi olacak. meyecek. Asgari ücretliye net 4 bin 253,40 lira dikkate alınarak istisna uygulanacak. ödenecek. Asgari ücretin üzerinde ücret alanla- Bu kapsamda, ilgili ayda yapılan ücret ve üc- Bu kapsamda bulunan çalışanlar, artık vergi rın ise asgari ücrete isabet eden ücretlerinden ret sayılan ödemelerin toplamına bu istisna bir karnesi almayacak ve karnelerini vergi daire- gelir ve damga vergisi alınmayacak. kez uygulanabilecek. Birden fazla işverende sine ibraz ederek vergilerini tarh ve tahakkuk çalışanlarda istisna en yüksek ücrete uygu- ettirmeyecek. Bunlardan asgari ücretli olarak Ücret gelirleri asgari ücretin üzerinde olan ça- lanacak. Yıllık beyanname verilmesi gerektiği çalışanlar istisna nedeniyle vergi ödemeyecek. lışanların ücretlerinin, asgari ücret matrahı ka- durumda da istisnadan faydalanılabilecek. Daha yüksek ücret alanlar ise istisnayı aşan üc- darlık kısmı gelir vergisinden istisna edilecek. Kısmi zamanlı çalışıp, tam zamanlı çalışmayan retlerini yıllık beyanname ile beyan edecekler. 46 EKONOMİ DÜNYA ŞUBAT 2022
aktüel Otomotiv devlerinin elektrikli araç takvimleri İklim krizinin her geçen gün daha da kötüleştiği dünyamızda yeni önlem paketleri açıklanmaya devam ediyor. Yaydıkları sera gazları nedeniyle atmosferdeki karbondioksit miktarını en çok artıranların başında gelen otomobillerin küresel ısınma ile mücadele kapsamında elektrikli modellere geçiş planları, otomotiv dünyasının gelecek planlarını oluşturuyor. AUDİ CİTROEN emisyonlarını azaltmanın en iyi yolu olduğuna Alman otomobil üreticisi Audi, sıfır karbon Stellantis grubunun bir diğer üyesi Citroen, inandığını açıkladı. emisyonu hedefinin parçası olarak 2026 yılın- 2030 yılına kadar tamamen elektrikli hale ge- dan sonra yeni, dizel ve benzinli otomobil üreti- leceğini duyurdu. RENAULT mini durduracağını açıkladı. Fransız otomotiv devi Renault, 2030’da benzinli Audi CEO’su Markus Duesmann, 2026 yılı itiba- FORD ve dizel otomobil satışını durduracağını söyledi. rıyla Audi’nin yalnızca tamamen elektrikli oto- ABD merkezli otomotiv şirketi Ford, 2026’nın mobil modellerini piyasaya süreceği belirtti. ortalarına kadar binek otomobil yelpazesinin SUZUKİ Audi of America Başkanı Daniel Weissland ise, yüzde 100’ü sıfır emisyonlu, tamamen elektrikli Japon otomotiv üreticisi Suzuki, 2030’dan önce 2026 yılının ardından herhangi bir içten yanmalı veya plug-in hibrit olacağını duyurdu. içten yanmalı motorlu otomobil satışını durdur- otomobil lansmanı yapmayacaklarını söyledi. Şirket, 2030 yılına kadar tamamen elektrikli ma planı olmadığını duyurdu. Weissland, şirketin 2033 yılından itibaren ise ta- modellere geçeceğini belirtti. mamen elektrikli olacağını aktardı. VOLVO MAZDA İsveçli otomobil şirketi Volvo, 2030 yılına kadar SMART Japon otomobil üreticisi Mazda, 2030 yılına tamamen elektrikli olmayı planladığını ve hibrit- Mercedes-Benz ve Geely ortaklığıyla üretilen kadar ürünlerinin tamamını elektrikli yapma- ler de dahil olmak üzere içten yanmalı motora Smart, Avrupa ve ABD pazarında tamamen yacağını duyurdu. Şirket, farklı teknolojileri sahip tüm arabaları aşamalı olarak kaldırmayı elektrik gücüne geçiş yapan otomobil şirketle- birleştiren çoklu çözüm yaklaşımının karbon planladığını söyledi. rinden biri durumunda bulunuyor. BMW Elektrikli otomobil süreci ile ilgili konuşan Alman otomotiv şirketi BMW, 2030 yılına kadar Smart’ın küresel satışlardan sorumlu başkan küresel teslimatların en az yüzde 50’sini tama- yardımcısı Daniel Lescow, “Bazıları için sürpriz men elektrikli modellerin oluşturmasını bekle- olabilir ancak Smart, pazara tamamen elekt- diğini söyledi. Şirket, mevcut pazar segmentle- rikli bir geniş ve kompakt SUV ile girecek. Bu, rinin yaklaşık yüzde 90’ında sunulan en az bir Mercedes-Benz ve Geely arasındaki ortak giri- tamamen elektrikli modelle birlikte, 2023’ten şimin 2022’de Çin’de inşa edilecek ilk aracı ola- itibaren yollarda 13 tamamen elektrikli modele cak” dedi. sahip olacağını aktardı. www.ekonomidunya.com 47
Search
Read the Text Version
- 1 - 48
Pages:
