best practice เกษตรอินทรีย์สู่วิถีพอเพียง

คำนำ เศรษฐกิจพอเพียงเป็นปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ในหลวงรัชกาลท่ี 9 มีพระราชดำรัสแก่ชาวไทยชี้ถึงแนวทางการดำรงอยู่และปฏิบัติตนของ ประชาชนในทุกระดับให้ดำเนินไปในทางสายกลาง พร้อมต่อการรองรับการเปลี่ยนแปลงทางด้านวัตถุสังคม สิ่งแวดลอ้ มและวฒั นธรรมและทรงเนน้ ย้ำแนวทางการพัฒนาอย่างเป็นข้ันตอน เพื่อให้มีความพอมี พออยู่ พอ กนิ พอใชพ้ ่ึงตนเองไดแ้ ละมคี วามสุข โดยใชห้ ลกั ความพอประมาณ การมีเหตผุ ล การสรา้ งภมู คิ ุ้มกนั ทดี่ ีในตวั กศนตำบลพรรณนา สังกัด กศน.อำเภอพรรณานิคม ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญนี้จึงได้ร่วมมือกับ หน่วยงานเครือข่ายที่ให้การสนับสนุนโดยผ่านศูนยก์ ารเรียนรู้ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและเกษตรทฤษฎี ใหม่ประจำตำบลพรรณา ผ่านกิจกรรมให้ความรู้แก่เกษตรกรผู้ผลิตเกี่ยวกับการทำเกษตรอินทรีย์เรื่องการ ปรับปรุงดินเพื่อการเพาะปลูกและการปลูกผักปลอดสารพิษการปลูกพืชผักสวนครัวจากวัสดุเหลือใช้ให้ ประชาชนไดเ้ รยี นรู้และนอ้ มนำหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงมาใชใ้ นชีวติ ประจำวันได้ นางสาวกรรชลิตา อนนั ติ ครู กศน.ตำบลพรรณา

สารบัญ หนา้ คำนำ 1 สารบญั 1 ความเปน็ มา/ความสำคญั 2 วตั ถปุ ระสงค์ 3 ขัน้ ตอนการดำเนินงาน 4 ผลการดำเนินงาน 4 บทเรียนท่ไี ดร้ บั 4 ปจั จยั ความสำเร็จ การเผยแพร/่ การไดร้ ับการยอมรับ/รางวัลที่ได้รบั ภาคผนวก

วิธปี ฏบิ ัตทิ ่เี ป็นเลิศ (Best Practice) 1. เกษตรอนิ ทรยี ์บนวิถแี หง่ ความพอเพียง ช่อื ผู้นำเสนอผลงาน นางสาวกรรชลิตา อนันติ ตำแหนง่ ครู กศน.ตำบล สถานศกึ ษา/หน่วยงาน กศน.ตำบลพรรณา ศนู ยก์ ารศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั อำเภอพรรณานิคม สำนักงาน กศน.จังหวดั สกลนคร 2. ความเปน็ มา/ความสำคญั จากการดำเนินการของสำนักงาน กศน. ปี 2562 ให้มีนโยบายเร่งด่วนเพื่อร่วมขับเคลื่อนยุทธศาสตร์การพัฒนา ประเทศ โดยกำหนดยุทธศาสตรด์ ้านความม่ันคงตอนหนึ่งวา่ พฒั นาและเสริมสร้างความจงรักภักดีต่อสถาบันของชาติ โดย ปลูกฝังและสร้างความตระหนักรู้ถึงความสำคัญของสถาบันหลักของชาติ รณรงค์เสริมสร้างความรักและความภาคภูมิใจ ในความเป็นคนไทยและชาติไทย น้อมนำและเผยแพร่ศาสตร์พระราชาปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงรวมถึงแนวทาง พระราชดำริต่าง ๆ ซึ่งได้กำหนดไว้ภายใต้วิสัยทัศน์ คือ คนไทยรับโอกาสการศึกษาและการเรียนรู้ตลอดชีวิตอย่างมี คุณภาพ สามารถดำรงชีวิตที่เหมาะสมกับช่วงวัยสอดคล้องกบั หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและมีทักษะทีจ่ ำเป็นใน โลกศตวรรษท่ี 21 จึงเป็นแนวทางในการสร้างให้คนไทย 4.0 ดำเนินชีวิตภายใต้ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง คือ นำ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเป็นหลักคิดกำกับการดำเนินการเพื่อบรรลุเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน เนื่องจากการ เจ็บป่วยจากการใช้สารเคมีเพื่อกำจัดศัตรูพืชไม่เพียงส่งผลกระทบทางสุขภาพของเกษตรกรเฉพาะเพียงกลุ่มเดียว แต่ยัง ส่งผลกระทบต่อกลุ่มผู้บริโภคอีกด้วย รวมถึงสารเคมีทางการเกษตรนอกจากจะปนเปื้อนในพืช ผัก ผลไม้และยังเกิดการ สะสมในสิ่งแวดลอ้ ม เช่น น้ำ ดิน บรรยากาศอีกดว้ ย จึงส่งผลให้คนหนั มาบริโภคอาหารออแกนิคหรืออาหารทีไ่ ด้จากการ ทำเกษตรอินทรีย์ แต่เนื่องด้วยอาหารออแกนิค คือ อาหารที่ปลอดสารพิษมักมีราคาค่อนข้างแพงเม่ือเทียบกับรายได้ของ ประชาชนในพื้นที่ ซึ่งยังคงมีอีกหลายแนวทางที่จะช่วยส่งเสริมให้ประชาชนในพื้นท่ี ได้รับสารอาหารที่ปราศจากสารเคมี ตกค้างในอาหาร เช่น การส่งเสริมให้เรียนรู้การปลูกผักรับประทานเอง การเรียนรู้การทำเกษตรอินทรีย์ให้กับเกษตรกร เป็นต้น ซึ่งนอกจากการสง่ เสริมให้ประชาชนได้รับประทานอาหารที่ปราศจากสารเคมีแล้วยังช่วยให้ประชาชนเรียนรู้และ น้อมนำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใช้ในชีวิตประจำวัน ช่วยลดรายจ่ายสร้างรายได้เสริมได้อีกด้วย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุคปัจจุบันเป็นยุคที่วกิ ฤติพิษภัยจากสารเคมี ส่งผลกระทบต่อเกษตรกรและผู้บริโภค รวมทั้งปัญหา ดินเสื่อมโทรมจากการใช้สารเคมีเกินความจำเป็น ภูมิปัญญาเกษตรอินทรีย์ตามแนวเศรษฐกิจพอเพียงจึงเป็นทางเลือกที่ ยั่งยืนในการฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม พัฒนาคุณภาพชีวิตเกษตรกรตลอดจนสร้างความปลอดภัยต่อ ผู้บรโิ ภคและผูผ้ ลติ ผ่านปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง 3. วตั ถปุ ระสงค์ 1. เพ่อื ส่งเสรมิ การเรียนร้เู ก่ียวกบั การทำเกษตรปลอดสารพิษหรือเกษตรอินทรยี ์ ใหแ้ พร่หลายสเู่ กษตรกร เพื่อให้ มรี ายไดแ้ ละมีความยง่ั ยนื ในการประกอบอาชพี ตามแนวทางหลักปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง 2. เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้เกี่ยวกับการปลูกผักสวนครัวให้กับประชาชนเพื่อลดรายจ่าย เพิ่มรายได้ตามหลักของ เศรษฐกิจพอเพียง BEST PRACTICE 1

3. เพื่อสง่ เสรมิ ให้ประชาชนไดเ้ รียนรหู้ ลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและน้อมนำมาปรับใช้ในชีวติ ประจำวัน 4. ขน้ั ตอนการดำเนนิ งาน ในการดำเนนิ กจิ กรรมต่าง ๆ เพ่ือสง่ เสริมการเรยี นรเู้ กีย่ วกับการทำเกษตรอินทรีย์ เพอ่ื เชื่อมโยงให้ประชาชนน้อม นำหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใช้ในชีวิตประจำวัน โดยยึดกรอบแนวคิดการจัดการเรียนรู้และรูปแบบการ ขยายผลดา้ นเกษตรธรรมชาติ MOA สชู่ มุ ชน ตามอัตลักษณข์ องสถานศกึ ษา คือ ใฝเ่ รยี นรู้ อยอู่ ย่างพอเพียง รวมถึงมีการ ใช้วิธีการตามกระบวนการดำเนนิ งานท่มี คี ณุ ภาพ ตามวงจร PDCA ใฝ่เรยี นรู้ อตั ลกั ษณ์ สถานศกึ ษา อยอู่ ย่าง พอเพียง 1. ขนั้ ตอนการวางแผนสำรวจพืน้ ทแี่ ละปจั จยั (Plan) 1.1 ประชุมวางแผนการจดั กจิ กรรมสง่ เสริมการเรียนรู้เกี่ยวกบั การทำเกษตรแบบอินทรยี ์ 1.2 ลงพ้ืนท่ีเพอื่ ศึกษาสภาพพ้นื ท่แี ละบริบทการดำรงชวี ติ รวมไปถึงขอ้ มลู ด้านการประกอบอาชีพของประชาชน ในพน้ื ที่ 1.3 วิเคราะห์ตรวจสอบความถูกต้องของข้อมลู ทีไ่ ดจ้ ากการลงพืน้ ทสี่ ำรวจ BEST PRACTICE 2

2. ขน้ั ตอนการดำเนินการ (Do) 2.1 ชี้แจงการดำเนนิ การแก่คณะทำงาน การใหค้ วามรูเ้ กีย่ วกับเร่ืองเกษตรอนิ ทรีย์แกเ่ กษตรกรผูผ้ ลติ เพ่ือให้เห็น ถึงความสำคัญของการทำเกษตรอินทรีย์และหันมาปรับเปลี่ยนการทำเกษตรแบบทุนนิยม มาเป็นการทำเกษตรแบบ อินทรีย์ ถ่ายทอดความรู้เกี่ยวกับเกษตรอินทรีย์ให้กับประชาชนในพื้นที่ให้เห็นถึงความสำคัญของการท ำเกษตรอินทรีย์ และสามารถปลูกพืชผกั สวนครวั ไว้รับประทานในครัวเรือนได้ 3. ขนั้ ตอนการเกบ็ ผลการดำเนนิ งาน (Check) หลังจากการจัดกิจกรรมให้ความรแู้ ก่เกษตรกรผู้ผลิตเก่ียวกับการทำเกษตรอนิ ทรีย์และการปลูกผักปลอดสารพิษ ให้กบั ตวั แทนเกษตรในพื้นท่ี 4. ขนั้ ตอนการติดตามผลและการพัฒนาปรบั ปรงุ (Act) หลังจากการจัดกิจกรรมส่งเสริมใหค้ วามรู้เกย่ี วกบั การทำเกษตรอนิ ทรีย์เพื่อเช่ือมโยงใหป้ ระชาชนในพ้ืนท่ีน้อมนำ หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใช้ในชีวิตประจำวัน ทั้งการให้ความรู้แก่เกษตรกรผู้ผลิตหันมาทำเกษตรแบบ อนิ ทรยี ์และการส่งเสรมิ ใหป้ ระชาชนในพ้นื ที่ปลูกผักสวนครัวไวก้ นิ เอง โดยมีการตดิ ตามผลและการพฒั นาปรับปรงุ ดังนี้ 4.1 ตดิ ตามผลการเขา้ ร่วมกิจกรรมโครงการการจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง ซึ่ง เป็นกิจกรรมให้ความรู้แก่เกษตรกรผู้ผลิตเกี่ยวกับการทำเกษตรอินทรีย์ โดยการสอบถามและการใช้แบบประเมินในการ ติดตามผลการดำเนินการ แล้วนำผลจากการติดตามมาวิเคราะห์เพื่อปรับปรุงรูปแบบการให้ความรู้และการส่งเสริมให้ เกษตรกรทำเกษตรแบบอนิ ทรยี ไ์ ดอ้ ย่างย่ังยนื 4.2 ติดตามผลโดยการสอบถามและการใชแ้ บบประเมินในการสำรวจความพึงพอใจและการนำความรู้ไปปรบั ใช้ ในครัวเรือน มีการเพาะปลูกผักสวนครัวอะไรบ้าง แล้วส่งผลต่อสุขภาพและลดค่าใช้จ่ายในครัวเรือนอย่างไรบ้าง จากนั้น นำผลการติดตามมาวิเคราะห์และหาแนวทางในการพัฒนาให้ประชาชนในพื้นที่หันมาปลูกผักสวนครัวในครัวเรือนกัน อย่างแพร่หลายมากขนึ้ 5. ผลการดำเนนิ งาน จากการดำเนินการจัดโครงการจัดการศึกษาตามแนวทางหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โครงการขยายผล เกษตรธรรมชาติ ซ่ึงเป็นกจิ กรรมใหค้ วามรู้แก่เกษตรกรผู้ผลิตเกย่ี วกับการทำเกษตรอินทรีย์ให้กับตวั แทนเกษตรกรในพ้ืนท่ี โดยมีวัตถุประสงคข์ องการจัดโครงการเพื่อให้ผู้เข้าอบรมมีความรู้เกี่ยวกบั การปรบั ปรุงดนิ เพือ่ การเพาะปลูกและเพื่อช่วย ลดตน้ ทุนการผลิตของเกษตรกร โดยเกษตรกรไดเ้ รยี นรู้ความรู้เบอื้ งตน้ เกีย่ วกับดินสำหรบั การเกษตร คณุ สมบัตขิ องดินกับ การเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร การทำปุ๋ยอินทรีย์ น้ำหมักชีวภาพและมีแนวโน้มในการนำความรู้ไปปรับใช้ในการทำ เกษตรของตนเอง อีกทั้งได้เรียนรู้เกี่ยวกับความหมายประโยชน์และเห็นคุณค่าถึงความสำคัญของการทำการเกษตรแบบ อินทรีย์ BEST PRACTICE 3

6. บทเรียนทไี่ ด้รบั หลังจากการจัดกจิ กรรมสง่ เสริมให้ความร้เู กยี่ วกับการทำเกษตรอินทรยี เ์ พื่อเช่ือมโยงให้ประชาชนในพื้นท่ีน้อมนำ หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใช้ในชีวิตประจำวัน ทั้งการให้ความรู้แก่เกษตรกรผู้ผลิตหันมาทำเกษตรแบบ อินทรีย์และการส่งเสริมให้ประชาชนในพื้นที่ปลูกผักสวนครัวไว้กินเองแล้ว ควรเสริมความรู้ด้านการทำเกษตรแบบ ผสมผสานให้กับเกษตรกรผู้ผลิตในคร้งั ต่อไป 7. ปัจจยั ความสำเร็จ 1. ใช้กลยทุ ธ์การเขา้ ถงึ ชมุ ชน เข้าถึงที่ ลยุ ถึงถน่ิ เพอื่ เปิดโลกกว้างการเรียนร้ใู หก้ ับชมุ ชน 2. ประชาชนเห็นความสำคญั และประโยชนข์ องการทำเกษตรอินทรยี ต์ ามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง 3. กศน.ตำบลพรรณา มีหน่วยงาน ภาคีเครือข่าย ให้การสนับสนุนในการดำเนินการจัดกิจกรรมส่งเสริมให้ ประชาชนได้เรียนรูก้ ารทำเกษตรอนิ ทรยี ์ตามหลกั ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและน้อมนำมาปรับใชใ้ นชวี ิตประจำวัน 4. ผู้บริหาร ครู ให้การสนับสนุนในการทำกิจกรรมส่งเสริมให้ประชาชนได้เรียนรู้การทำเกษตรอินทรีย์ตามหลัก ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและน้อมนำมาปรับใช้ในชวี ติ ประจำวนั 8. การเผยแพร/่ การไดร้ บั การยอมรับ/รางวลั ทีไ่ ดร้ ับ การทำเกษตรอินทรีย์สู่วิถีพอเพียง ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ของ กศน.ตำบลพรรณา ได้มีการ เผยแพร่ผลงาน ผลการดำเนินงานผ่านส่ือสังคมออนไลน์ เผยแพร่ในรูปแบบเอกสารวิชาการ บทความ อีกทั้งยังได้มีการ ขยายผลการทำเกษตรธรรมชาติ ในรูปแบบของการจัดกิจกรรมอบรมให้ความรู้กบั เกษตรกร ตามโครงการการเรียนรู้ตาม หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ให้ประชาชนในพื้นท่ีจนได้รับการยอมรับและได้รับรางวัลรองชนะเลิศอันดับที่ 1 เกษตรธรรมชาติ MOA ระดับประเทศ ส่เู สน้ ทาง MOA International ประเทศญปี่ ุ่น BEST PRACTICE 4

ภาคผนวก BEST PRACTICE 5

เกษตรธรรมชาติ MOA กศน.อาเภอพรรณานิคม….ส่เู ส้นทาง MOA International ประเทศญี่ป่ นุ เข้ารบั การอบรม เดือนกมุ ภาพนั ธ์ 2560 ณ ศนู ยฝ์ ึ กอาชีพบริเวญชายแดนไทยมกุ ดาหาร ประชุมครแู ละบคุ ลากรรว่ มกนั วางแผนไดจ้ ดั เวทปี ระชาคมหมบู่ า้ น เรมิ่ ท่ี ตาบลพอกน้อยและ ตาบลนาหวั บอ่ เป็นตาบลนารอ่ งเพอ่ื เตรยี มประเมนิ ในปีงบประมาณ 2561 BEST PRACTICE 6

เกษตรธรรมชาติ มกี ารประชาสมั พนั ธผ์ า่ นโทรทศั น์ขา่ วภาคค่าชอ่ ง 3 และผลทไ่ี ดร้ บั ไดร้ างวลั รองชนะเลศิ อนั ดบั ท่ี 1 BEST PRACTICE 7

2. กลุ่มเกษตรกร ท่ีขยายผลลงในพ้ืนทนี่ ำร่องยังไม่มน่ั ใจเร่อื งเกษตรธรรมชาติ เพราะ ในกลุ่มมี 20 คน มี 2 คนทเี่ ปิดใจเรื่องเกษตรธรรมชาติ แกไ้ ข โดยท่านท้งั สองมพี นื้ ท่ีสรา้ งเป็นแหลง่ เรียนร้ไู ด้ และถา่ ยทอดองค์ ความรู้ได้ จึงได้ให้ ครู กศน.ตำบลในพ้ืนที่ ตอ้ งคัดมาตำบลละ 1 คน ซง่ึ ทา่ น ผอ.มงคล แกว้ ดี ต้องการเน้น “คนนอ้ ยแตม่ คี ณุ ภาพ”รวม 10 คน BEST PRACTICE 8

BEST PRACTICE 9

BEST PRACTICE 10

BEST PRACTICE 1