43 4. คําวเิ ศษณ คือ คาํ ท่ใี ชประกอบคํานาม คําสรรพนาม และคํากริยา เพ่ือบอกลักษณะหรือ รายละเอียดของคําน้นั ๆ คําวเิ ศษณส วนมากจะวางอยหู ลังคําทีต่ องการบอกลักษณะหรือรายละเอยี ด คาํ วิเศษณ ไดแก สงู ตาํ่ ดํา ขาว แก รอน เยน็ เลก็ ใหญ ฯลฯ ตวั อยา ง เขาใสเสอ้ื สแี ดง จ๋ิมเรียนหนงั สอื เกง คนตัวสูงวง่ิ เรว็ 5. คาํ บุพบท คือ คําทแ่ี สดงความสัมพนั ธร ะหวางประโยคหรือคําหนา กับประโยคหรือ คาํ หลัง ตวั อยา ง บอกสถานท่ี ใน นอก บน ใต ลาง ไกล ใกล นกเกาะอยูบนตนไม บอกความ แหง ของ เปน เจาของ การรถไฟแหง ประเทศไทย แสดงความเปน ผรู บั หรอื แสดง กบั แก แด ตอ โดย เพือ่ ดวย ส่งิ ทที่ ํากรยิ า 6. คําสันธาน คอื คาํ ทใ่ี ชเ ชอื่ มขอ ความหรอื ประโยคใหเปน เรอื่ งเดียวกัน ตัวอยา ง แต กวา ...ก็ ถึง...ก็ เชื่อมความขัดแยงกนั กวาถว่ั จะสุกงากไ็ หม พไ่ี ปโรงเรียนแตน องอยบู า น เชอ่ื มความท่ี กับ พอ...ก็ ครัน้ ...ก็ คลอยตามกนั พอกบั แมไปเท่ียว พอฝนหายตกฟา กส็ วา ง
44 เชือ่ มความท่ีเปน เน่ืองจาก จงึ ฉะนั้น เพราะ เหตเุ ปน ผลกัน เนือ่ งจากฉนั ต่นื สายจงึ ไปทาํ งานไมทนั สาเหตขุ องวัยรุนติดยาเสพตดิ เพราะครอบครวั แตกราว 7. คําอทุ าน คือ คาํ ที่เปลงออกมา แสดงถงึ อารมณหรือความรูส ึกของผพู ูด มักอยหู นาประโยค และใชเคร่อื งหมายอศั เจรีย (! )กาํ กบั หลังคาํ อุทาน ตวั อยา ง คําอุทาน ไดแ ก โธ! อุย! เอา! อา ! กลุมคําวลี คอื คําทเ่ี รยี งกันต้งั แต 2 คาํ ขึน้ ไป สื่อความได แตย ังไมส มบูรณ ไมเปน ประโยค กลมุ คําสามารถทําหนาท่ีเปนประธาน กริยา หรือกรรมของประโยคได ประโยค คือ ถอยคําท่ีเรียบเรียงขึ้นไดใจความสมบูรณ ใหรูวา ใคร ทําอะไร อยางไร ในประโยคอยา งนอ ยตอ งประกอบดว ยประธานและกรยิ า โครงสรางของประโยค ประโยคจะสมบูรณไ ด จะตองประกอบดว ย 2 สวน คือ สว นทเี่ ปน ภาคประธาน และสว นท่เี ปน ภาคแสดง สว นทเี่ ปนภาคประธาน แบงออกเปน ประธาน และสวนขยาย สว นท่เี ปน การแสดง แบง ออกเปน กรยิ า สว นขยาย กรรม สวนขยาย ตัวอยาง ประโยค ภาคประธาน ภาคแสดง ประธาน สว นขยาย กริยา สว นขยาย กรรม สวนขยาย เด็กเดนิ เดก็ - เดิน - - - พอกินขาว พอ - กิน - ขาว - พี่คนโตกนิ ขนม พ่ี คนโต กิน - ขนม - แมของฉันวง่ิ แม ของฉัน วงิ่ ทกุ เชา - - ทกุ เชา สนุ ขั ตวั ใหญ สุนขั ตัวใหญ ไล กัด สนุ ัข ตวั เลก็ ไลกดั สนุ ัขตัวเล็ก นักเรยี นหญงิ นกั เรียน หญิง เลน - ดนตรี ไทย เลนดนตรีไทย
45 การใชป ระโยคในการสือ่ สาร ประโยคที่ใชในการส่ือสารระหวา งผูส ่ือสาร (ผูพูด) กับผูร ับสาร (ผูฟง, ผูอานและผูดู) เพื่อใหมี ความเขาใจตรงกันนั้นจําเปนตองเลือกใชประโยคใหเ หมาะสมกบั การส่อื สาร ซึง่ จําแนกไดดังน้ี 1. ประโยคบอกเลา เปน ประโยคที่บอกเรื่องราวตางๆใหผ ูอื่นทราบวา ใคร ทําอะไร ที่ไหน เมอื่ ใด ทําอยา งไร เชน คุณพอชอบเลน ฟตุ บอล 2. ประโยคปฏเิ สธ เปนประโยคทม่ี ีใจความไมตอบรบั มกั มคี ําวา ไม ไมใ ช ไมได มิได เชน ฉันไม ชอบเดินกลางแดด 3. ประโยคคําถาม เปนประโยคที่มีใจความเปนคําถามซึ่งตองการคําตอบ มักจะมีคําวา ใคร อะไร เมอ่ื ไร เหตุใด เทาไร วางอยตู นประโยคหรอื ทา ยประโยค เชน ใครขโมยปากกาไป ปลาชอนตัวน้ีมี นา้ํ หนกั เทาไร 4. ประโยคแสดงความตอ งการ เปน ประโยคที่มีใจความท่ีแสดงความอยากได อยากมี หรือ อยากเปน มกั จะมคี าํ วา อยาก ตองการ ปรารถนา เชน นกั เรยี นไมอ ยากไปโรงเรยี น หมอตอ งการรักษา คนไขใหหายเร็วๆ 5. ประโยคขอรอง เปน ประโยคที่มใี จความ ชกั ชวน ขอรอ ง มกั จะมีคําวา โปรด วาน กรณุ า ชวย เชน โปรดใหความชว ยเหลอื อีกครงั้ ชวยยกกลองน้ไี ปดวย 6. ประโยคคําสั่ง เปน ประโยคท่ีมีใจความท่ีบอกใหทําสิ่งใดสิ่งหน่ึง หรือหามทํา ไมใ หทํา เชน นายสมศักดิ์ตองไปจังหวดั ระยอง บคุ คลภายนอกหามเขา เด็กทุกคนอยา เลนเสียงดัง กิจกรรม จงสรา งกลุมคาํ และประโยคท่ีกําหนดใหตอ ไปน้ี 1. สรา งกลุมคําหรือวลีโดยใชคาํ ทก่ี ําหนดให 1. เดิน _________________________________________________ 2. ชน _________________________________________________ 3. แดง _________________________________________________ 4. นา้ํ _________________________________________________ 2. สรา งประโยคโดยใชกลุม คําจากขอ 1 มาจํานวน 4 ประโยค พรอ มกับระบุดวยวา เปนประโยค ประเภทใด 1. _____________________________________________________ 2. _____________________________________________________ 3. _____________________________________________________ 4. _____________________________________________________
46 เร่อื งที่ 3 เครอ่ื งหมายวรรคตอนและอักษรยอ 1. เครื่องหมายวรรคตอน การใชเคร่ืองหมายในภาษาไทย นอกจากจะเขา ใจในเรื่องการเวนวรรคตอนแลว ยังมเี ครื่องหมายอ่ืน ๆ อกี มาก ท้งั ทใี่ ชและไมค อยไดใช ไดแก เครื่องหมาย วธิ กี ารใช 1. , จลุ ภาค ใชค่นั ระหวา งคาํ หรอื ค่ันกลมุ คาํ หรือค่นั ช่อื เฉพาะ เชน ด,ี เลว 2. . มหพั ภาค ใชเ ขยี นจบขอความประโยค และเขียนหลังตัวอักษรยอ หรือตวั เลขหรอื กาํ กับอกั ษรขอ ยอ ย เชน ม.ี ค. , ด.ช. , 1. นาม, ก.คน ข. สัตว, 10.50 บาท, 08.20 น. 3. ? ปรัศนี ใชกับขอ ความท่ีเปน คาํ ถาม เชน ปลาตวั นรี้ าคาเทาไร? 4. ! อัศเจรีย ใชกับคําอทุ าน หรอื ขอความท่ีแสดงอารมณตา งๆ เชน อุย ตายตาย! พุทธโธเ อย ! อนจิ จา! 5. ( ) นขลิขิต ใชค ัน่ ขอ ความอธบิ ายหรอื ขยายความขางหนา ใหแ จมแจง เชน นกมีหูหนมู ปี ก (คางคาว) ธ.ค.(ธันวาคม) 6. ___ สัญประกาศ ใชขดี ใตขอ ความสําคญั หรอื ขอความทใ่ี หผ อู านสงั เกต เปน พเิ ศษ เชน งานเรมิ่ เวลา 10.00 น. 7. “ ” อัญประกาศ ใชส าํ หรบั เขียนครอ มคาํ หรือขอความ เพ่อื แสดงวา ขอ ความน้นั เปน คําพูดหรอื เพ่อื เนน ความนั้นใหเ ดน ชัดขนึ้ เชน “พูดไป สองไพเบ้ยี น่งิ เสยี ตําลงึ ทอง” 8. – ยัตภิ ังค ใชเ ขยี นระหวางคาํ ที่ เขยี นแยกพยางคก นั เพอื่ ใหร พู ยางค หนากบั พยางคห ลังนนั้ ติดกันหรอื เปนคําเดยี วกัน คําท่ีเขียน แยกนน้ั จะอยูในบรรทัดเดียวกันหรอื ตางบรรทัดกันก็ ได เชน ตวั อยา งคําวา ฎกี า ในกรณีคําอยูในบรรทัดเดียว
47 เครอ่ื งหมาย วธิ ีการใช เชน คําวา สปั ดาห อา นวา สบั - ดา 9. ..... เสน ไขปลาหรือ ใชแสดงชอ งวาง เพ่ือใหเ ตมิ คาํ ตอบ หรอื ใชละขอ ความท่ี เสน ปรุ ไมตอ งการเขยี น เชน ไอ ........า ! หรอื ละขอ ความทย่ี กมา เพียงบางสวน หรือใชแ สดงสว นสมั ผสั ที่ไมบ ังคับของ คําประพันธ 10. ๆ ไมยมก ใชเ ขยี นเพ่ือซ้ําคาํ ซํา้ วลี ซํ้าประโยคส้ัน ๆ เชน ดาํ ๆ แดง ๆ วันหน่ึง ๆ ทีละนอ ย ๆ พอ มาแลว ๆ 11. ฯลฯ ไปยาลใหญ ใชล ะขอ ความตอนปลายหรอื ตอนกลาง เชน สตั วพ าหนะ ได (เปยยาลใหญ) แก ชา ง มา ววั ควาย ฯลฯ 12. ฯ ไปยาลนอย ใชละบางสว นของคําที่เนนชื่อเฉพาะและรูจ ักกนั ดีแลว (เปยยาลนอย) เชน อุดรฯ กรงุ เทพฯ 13. ” บพุ สัญญา ใชเ ขยี นแทนคําที่ตรงกันกบั คําขางบน เชน ซือ้ มา 3 บาท ขายไป 5” 14. ๏ ฟองมัน ใชเ ขียนขึ้นตน บทยอยของคาํ รอยกรอง ปจจุบนั ไมนยิ มใช 15. มหรรถสัญญา ข้ึนบรรทัดใหมใหต รงยอหนา แรก หรอื ยอ หนา 16. เวน วรรค ใชแยกคําหรือความทไี่ มตอ เนื่องกัน ซง่ึ แบง เปนเวน วรรคใหญ จะใชก ับขอความที่เปน ประโยคยาวหรือประโยคความซอน และเวนวรรคนอ ยใชกับขอ ความท่ใี ชตัวเลขประกอบหนาหลงั อักษรยอ หรือยศ ตําแหนง
48 กิจกรรม จงใชเครอ่ื งหมายวรรคตอน ตามความเหมาะสมกับขอความตอไปนี้ 1. วนั นล้ี กู สาวสงั่ ซอ้ื ขนมทองหยิบทองหยอดเมด็ ขนุนฝอยทอง ฯลฯ 2. นทิ านมหี ลายชนดิ เชน นทิ านชาดกนิทานปรัมปรานิทานคติสอนใจ 3. คาํ ตอบขอ นี้ถกู ทั้ง ก ข ค ง 4. เธอนัดใหฉ ันไปพบในเวลา 08.00 น. 2 . อักษรยอ อักษรยอ หมายถึง พยัญชนะที่ใชแทนคําหรือขอ ความยาว ๆ เพื่อประหยัดเวลา เนื้อท่ี และสะดวกตอ การเขียน การพูด ประโยชน ของการใชค ํายอ จะทําใหส ื่อสารไดส ะดวก รวดเร็ว แตการใชจ ะตอ งเขา ใจความหมายและคําอา นของคํานั้น ๆ คํายอแตล ะคําจะตองมีการประกาศเปนทางการใหท ราบท่ัวกัน เพอ่ื ความเขาใจทีต่ รงกนั ปจ จุบันมมี ากมายหลายคาํ ดว ยกัน ตัวอยาง วธิ ีการอา นคํายอ จะอานคํายอ หรอื คาํ เตม็ ก็ไดแ ลว แตโ อกาส 1. อักษรยอของเดือน ม.ค. ยอมาจาก มกราคม อา นวา มะ-กะ-รา-คม ก.พ. ยอ มาจาก กุมภาพนั ธ อา นวา กุม-พา-พัน มี.ค. ยอมาจาก มนี าคม อานวา ม-ี นา-คม 2. อักษรยอจงั หวดั กบ. ยอมาจาก กระบ่ี กทม. ยอมาจาก กรุงเทพมหานคร ลย. ยอมาจาก เลย 3. อกั ษรยอลําดบั ยศ ทหารบก พล.อ. ยอ มาจาก พลเอก อานวา พน-เอก พ.ต. ยอมาจาก พันตรี อานวา พนั -ตรี ร.ท. ยอ มาจาก รอ ยโท อานวา รอย-โท ทหารอากาศ พล.อ.อ. ยอ มาจาก พลอากาศเอก อา นวา พน-อา-กาด-เอก น.ท. ยอ มาจาก นาวาอากาศโท อา นวา นา-วา-อา-กาด-โท ร.ต. ยอมาจาก เรอื อากาศตรี อา นวา เรอื -อา-กาด-ตรี
49 ทหารเรอื พล.ร.อ.......ร.น. ยอมาจาก พลเรือเอก....แหงราชนาวี อา นวา พน-เรอื -เอก-แหง-ราด-ชะ-นา-วี น.ท....ร.น.ยอมาจาก นาวาโท....แหง ราชนาวี อา นวา นา-วา-โท-แหง –ราด-ชะ-นา-วี ร.ต.....ร.น.ยอมาจาก เรือตรี......แหงราชนาวี อานวา เรือ-ตร-ี แหง-ราด-ชะ-นา-วี ตํารวจ พล.ต.อ ยอ มาจาก พลตาํ รวจเอก อา นวา พน-ตํา-หรวด-เอก พ.ต.ท. ยอมาจาก พนั ตํารวจโท อานวา พัน-ตํา-หรวด-โท ร.ต.ต. ยอ มาจาก รอยตาํ รวจตรี อานวา รอ ย-ตํา-หรวด-ตรี 4. อกั ษรยอวฒุ ิทางการศกึ ษา กศ.ม. ยอมาจาก การศึกษามหาบัณฑติ กศ.บ. ยอมาจาก การศึกษาบัณฑติ ป.กศ. ยอมาจาก ประกาศนยี บัตรวชิ าการศกึ ษา อานวา ประ-กา-สะ-นี-ยะ-บดั -ว-ิ ชา-กาน-สึก-สา ป.วส. ยอมาจาก ประกาศนยี บัตรวิชาชพี ช้นั สงู ป.วช. ยอมาจาก ประกาศนยี บตั รวชิ าชพี 5. อักษรยอ มาตรา ช่งั ตวง วดั กก. ยอ มาจาก กิโลกรมั (มาตราช่งั ) ก. ยอมาจาก กรัม ล. ยอ มาจาก ลิตร (มาตราตวง) กม. ยอมาจาก กโิ ลเมตร ม. ยอมาจาก เมตร (มาตราวัด) ซม. ยอมาจาก เซนตเิ มตร 6 . อักษรยอ บางคําทีค่ วรรู ฯพณฯ ยอ มาจาก พณหวั เจา ทาน อา นวา พะ-นะ-หวั -เจา -ทาน โปรดเกลา ฯ ยอ มาจาก โปรดเกลา โปรดกระหมอม ทลู เกลาฯ ยอ มาจาก ทูลเกลา ทลู กระหมอม นอ มเกลา ฯ ยอมาจาก นอมเกลา นอ มกระหมอ ม
50 กิจกรรม ใหผ เู รียนฝก เขียนอักษรยอ ประเภทตา ง ๆ นอกเหนอื จากตวั อยา งที่ยกมา --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- เรือ่ งที่ 4 หลักการใชพจนานกุ รม คาํ ราชาศพั ทแ ละคาํ สุภาพ 1. การใชพจนานุกรม การใชภาษาไทยใหถ ูกตองท้ังการพูด การอา นและการเขียน เปนสิ่งท่ีคนไทยทุกคนควร กระทาํ เพราะภาษาไทยเปน ภาษาประจําชาติ แตบางคร้ังเราอาจสับสนในการใชภ าษาไทยไมถูกตอง เชน อาจจะเขียนหรืออา นคําบางคําผิด เขา ใจความหมายยาก ส่ิงหนึ่งท่ีจะชว ยใหเ ราใชภาษาไทย ไดถ กู ตอ งกค็ อื พจนานุกรม พจนานุกรมเปนหนังสือที่ใชคนควาความหมายของคําและการเขียนคําให ถกู ตอง ซงึ่ เรียงลาํ ดับตัวอักษรและสระ ผูเรียนควรมีพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานไวใชแ ละควร เปนฉบับลา สดุ วธิ ีใชพจนานุกรม การใชพจนานกุ รมมหี ลกั กวาง ๆ ดังนี้ 1. การเรยี งลาํ ดบั คํา 1.1 เรียงตามลาํ ดบั พยญั ชนะ ก ข ค ง.......ฮ 1.2 เรยี งลาํ ดบั ตามรูปสระ เชน ะ ั า ิ ี ึ ุ ู เ แ โ ใ ไ 1.3 วรรณยุกต และ ็ (ไมไตค)ู กับ (ไมท ัณฑฆาต) ไมไดจ ดั เปนลําดับ พจนานกุ รม 2. การพิจารณาอักขรวิธี ในพจนานุกรมจะบอกการพิจารณาอักขรวิธีโดยละเอียด เชน กรณีทตี่ วั สะกดมอี กั ขระซํ้ากนั หรือตวั สะกดทีม่ ีอกั ษรซอ นกัน ตลอดจนบอกถึงหลักการประวิสรรชนีย ฯลฯ 3. การบอกเสียงการอาน คําท่ีมีการสะกดตรง ๆ จะไมบ อกเสียงอาน แตจ ะบอกเสียง อา นเฉพาะคาํ ที่อาจมีปญหาในการอา น 4. การบอกความหมาย ใหความหมายไวหลายนยั โดยจะใหค วามหมายท่ีสาํ คัญหรอื เดน ไวก อน 5. บอกประวตั ิของคําและชนิดของคาํ ในเรือ่ งประวตั ขิ องคาํ จะบอกท่ีมาไวท า ยคาํ โดยเขียนเปนอกั ษรยอไวในวงเล็บ เพอ่ื รวู า คํานัน้ มาจากภาษาใด และเพื่อใหรวู า คํานัน้ เปนคําชนิดใด ในพจนานุกรมจะมตี วั อกั ษรยอเลก็ ๆ หลงั คาํ นัน้ เชน ก. = กรยิ า บ.= บพุ บท เปนตน เพอื่ ใหผ เู รียนไดร บั ประโยชนเตม็ ทจ่ี ากการใชพ จนานกุ รม ผเู รยี นควรอานวิธใี ชพจนานกุ รม โดยละเอยี ดกอ นจะใช
51 ประโยชนของพจนานุกรม พจนานุกรมชว ยใหอ า นและเขียนภาษาไทยไดอ ยางถูกตองและเขาใจภาษาไดอยางลึกซึ้ง ทาํ ใหเปนคนท่ีมีความสามารถในการใชภ าษาไดอยางดีและมั่นใจเมื่อตองติดตอธุรกิจการงานหรือส่ือ ความหมายกบั บคุ คลตาง ๆ 2. คาํ ราชาศพั ทและคาํ สภุ าพ ชาตไิ ทยมลี กั ษณะพิเศษในการใชภาษากับบุคคลช้ันตา งๆ ภาษาที่ใชจะแสดงความสุภาพ และคาํ นึงถงึ ความเหมาะสมเสมอ ภาษาที่ถือวาสุภาพ ไดแ ก คําราชาศัพทแ ละคําสุภาพ คําราชาศัพท หมายถงึ คาํ ทใ่ี ชก บั พระมหากษตั รยิ พระบรมวงศานุวงศ ขาราชการและพระสงฆ สว นคาํ สภุ าพ หมายถึง คําท่ีสภุ าพชนท่ัวไป นิยมใช ไมใชคาํ หยาบ ไมใชคาํ สบถสาบาน เชน โกหก ใช พูดเท็จ รู ใช ทราบ หัว ใช ศีรษะ กนิ ใช รับประทาน โวย -คะ ครบั ฯลฯ ตัวอยางคาํ ราชาศัพท 1. คํานามราชาศพั ท คาํ ราชาศัพท คาํ แปล พระราชบดิ า พระชนกนาถ พอ พระราชมารดา พระราชชนนี แม สมเดจ็ พระเจาลูกยาเธอ พระราชโอรส ลกู ชาย สมเดจ็ พระเจา ลกู เธอ พระราชธิดา ลูกสาว พระตาํ หนัก ที่พัก พระบรมฉายาลกั ษณ รปู ภาพ 2. กริยาราชาศพั ท 2.1 กรยิ าไมตองมีคํา “ทรง” นาํ คําราชาศพั ท คาํ แปล ตรัส พดู ประทับ อยู น่งั รบั สัง่ สง่ั เสดจ็ ไป 2.2 คํากริยาท่ีเปนภาษาธรรมดา เม่ือตองการใหเปนราชาศัพท ตอ งเติม “ทรง” ขางหนา เชน ฟง เปน ทรงฟง ทราบ เปน ทรงทราบ เปน ตน 2.3 คาํ กริยาสาํ หรบั บุคคลทัว่ ไปใชก ับพระเจาแผนดนิ คําราชาศัพท คาํ แปล ถวายพระพร ใหพ ร ขอพระราชทาน ขอ เฝา ทูลละอองธลุ ีพระบาท ไปหา หรอื เขาพบ
52 2.4 คํากรยิ าเก่ียวกับพระสงฆ คาํ แปล คาํ ราชาศัพท เชญิ อาราธนา ไหว นมัสการ ปว ย อาพาธ ให ถวาย ดังนัน้ สรปุ ไดวา 1. การใชพ จนานกุ รมใหไดประโยชนอยา งเตม็ ที่ ควรอานวธิ ใี ชพ จนานกุ รมโดยละเอียดกอนใช 2. การเรยี นรกู ารใชอกั ษรยอเปนการประหยดั เวลาในการส่อื ความหมาย ผูเ รยี นควรจะศกึ ษา ไวเพ่อื ใชใ หถ ูกตองทั้งการอานและการเขียน 3. การเรียนรูค ําราชาศัพทเปนประโยชนตอผูเรียนในการเลือกใชคําศัพทใ หเหมาะสมกับ โอกาสและบคุ คลระดับตาง ๆ กจิ กรรม จงเตมิ คาํ หรือขอ ความใหถ ูกตอ ง 1. วธิ ีการใชพ จนานกุ รม 1. _____________________________________________ 2. _____________________________________________ 3. _____________________________________________ 4. _____________________________________________ 5. _____________________________________________ 2. เขียนคาํ ราชาศพั ทม า 7 คาํ ________________________________________________ ________________________________________________ ________________________________________________ 3. เขียนคําสุภาพมา 7 คาํ ________________________________________________
53 เรอ่ื งท่ี 5 สาํ นวนภาษา สาํ นวนภาษา สํานวนภาษา หมายถึง ถอ ยคําที่มีลักษณะพิเศษ ใชเพื่อรวบรัดความที่ยาวๆ หรือเพ่ือ เปรียบเทียบ เปรยี บเปรย ประชดประชัน หรอื เตอื นสติ ทําใหม คี วามหมายลึกซึ้งยิ่งกวาถอยคําธรรมดา สํานวนภาษามีความหมายคลา ยกับโวหารซ่ึงรวมถึงอุปมาและอุปไมย บางครั้งจะเรียกซอนกันวา สํานวนโวหาร คนไทยใชสํานวนหรือสํานวนภาษามานานจนถึงปจ จุบัน จึงมีสํานวนภาษารุน เกา และ สํานวนท่ีเกิดข้ึนใหม สํานวนภาษาเปนวัฒนธรรมทางภาษาซ่ึงเปนมรดกตกทอดมาถึงปจ จุบัน และ สืบสานมาเปน สํานวนภาษารุนใหมอีกมากมาย ภาษาไทยทีเ่ ราใชพ ดู จาส่ือสารกนั นน้ั ยอ มมสี องลกั ษณะ ลกั ษณะหนึ่งคือ เปนถอ ยคํา ภาษาท่ี พดู หรอื เขียนกันตรงไปตรงมาตามความหมาย เปนภาษาทีท่ ุกคนฟงเขาใจกนั อกี ลักษณะหน่ึงคือถอยคํา ภาษาที่มีชั้นเชิงผูฟง หรือผูอานตองคิดจึงจะเขาใจ แตบางคร้ังถาขาดประสบการณด า นภาษาก็จะไม เขา ใจ ภาษาที่มีชั้นเชิงใหอีกฝายหนึ่งตองคิดน่ีเอง คือสํานวนภาษา บางคนเรียกวา สําบัดสํานวน สํานวนภาษามีสักษณะตา ง ๆ ดังกลา วขา งตนนนั้ เรยี กแตกตางกัน ดงั นี้ 1. สาํ นวน คอื สํานวนภาษาทใ่ี ชเ พ่ือเปนการรวบรดั ตดั ขอ ความทีต่ อ งพูดหรืออธิบายยาว ๆ ใหส้นั ลงใชเพยี งสั้น ๆ ใหกินความหมายยาว ๆ ได เชน ปลากระด่ีไดนํ้า หมายถึง แสดงกริ ยิ าทาทางดดี ดิน้ ราเรงิ ท่เี ทา แมวด้ินตาย ท่ีดินหรือเนื้อท่เี พยี งเลก็ นอ ย ไมพอจะทํา ประโยชนอ ะไรได เลอื ดเย็น ไมส ะทกสะทาน เหี้ยม แพแตก พลดั พรากจากกนั อยา งกระจัดกระจาย ไมอ าจ จะมารวมกนั ได ไมมีปม กี ลอง ไมมีปมีขลยุ ไมมีเคามากอนเลยวาจะเปนเชนน้ี จู ๆ กเ็ ปน ขึน้ มา หรอื ตัดสนิ ใจทําทนั ที รกั ดีหามจว่ั รักช่วั หามเสา หมายถงึ ใฝดีจะมีสขุ ใฝช ว่ั จะพบความลาํ บาก สวยแตร ูป จบู ไมหอม มรี ูปรา งหนาตางาม แตค วามประพฤตแิ ละ กิริยามารยาทไมดี อดเปรีย้ ว ไวกินหวาน อดใจไวก อ น เพราะหวงั สิง่ ทีด่ ี ส่งิ ทีป่ รารถนาขา งหนา ฯลฯ
54 สํานวนตาง ๆ ยอ มมที ่มี าตา ง ๆ กนั เชน จากการดูลักษณะนิสัยใจคอของคน จากเหตุการณ แปลก ๆ จากความเปนไปในสังคม จากสิ่งแวดลอม นิทาน ประวัติศาสตร ตํานาน ฯลฯ สํานวนจึง เกดิ ข้นึ เสมอ เพราะคนชางคดิ ยอมจะนาํ เร่ืองน้ันเรื่องน้ีมาผกู เปน ถอ ยคาํ สาํ นวนสมัยใหมท ่ีไดยินเสมอ ๆ เชน เข้ียวลากดิน หมายถงึ คนเจา เลห รมู าก ชํานาญ เช่ยี วชาญ (ในเรอื่ งไมด)ี ช้นั เชงิ มาก สม หลน หมายถึง ไดรับโชคลาภโดยไมไดค ดิ หรือคาดหวัง ไวก อน เด็กเสน หมายถงึ มคี นใหญคนโต หรอื ผมู ีอิทธิพลทีค่ อย ชวยเหลอื หนุนหลงั อยู อม หมายถงึ แอบเอาเสยี คนเดยี ว ยกั ยอกไว ฯลฯ 2. คําพงั เพย คือ สํานวนภาษาทใี่ ชเ ปรยี บเทียบหรือเปรยี บเปรย ประชดประชัน มีความหมายเปนคตสิ อนใจ มลี ักษณะคลายกบั สภุ าษิต อาจจะเปนคํากลา วติชมหรือแสดงความคิดเห็น คาํ พงั เพยเปน ลกั ษณะหนงึ่ ของสาํ นวนภาษา เชน กนิ บนเรอื น ข้ีบนหลังคา หมายถงึ เปรียบกบั คนอกตญั ู หรอื เนรคุณ ขายผาเอาหนา รอด หมายถงึ ยอมเสียสละแมส่ิงจาํ เปน ท่ตี นมอี ยู เพอ่ื รักษาชื่อเสียงของตนไว คางคกขึน้ วอ แมงปอใสต งุ ติ้ง หมายถึง คนทฐ่ี านะตาํ่ ตอยพอไดด บิ ไดด ี ก็มักแสดงกริ ิยา อวดดี ตาํ ขาวสารกรอกหมอ หมายถึง คนเกียจครานหาเพยี งพอกินไปมอื้ หน่ึง ๆ ทําพอใหเ สรจ็ ไปเพยี งครงั้ เดียว นาํ้ ทว มปาก หมายถงึ พดู ไมออก เพราะเกรงจะมภี ัย แกตนและคนอนื่ บอกหนังสอื สังฆราช หมายถึง สอนสง่ิ ทีเ่ ขารอู ยแู ลว ปลํ้าผีลุก ปลุกผนี งั่ หมายถงึ พยายามทาํ ใหเ ปนเร่อื งเปน ราวขนึ้ มา ม่งั มใี นใจ แลน ใบบนบก หมายถงึ คิดฝนในเร่ืองท่เี ปนไปไมไ ด คดิ สมบตั บิ าสรา งวมิ านในอากาศ ราํ ไมดโี ทษปโทษกลอง หมายถึง ทําไมด ี หรอื ทําผิดแลวไมร ับผดิ กลบั โทษผูอื่น หาเลือดกับปู หมายถึง เคีย่ วเขญ็ หรอื บีบบังคบั เอากับผูท ี่ ไมม จี ะให
55 เอามือซกุ หีบ หมายถึง หาเรือ่ งเดอื ดรอ นหรือความลําบาก ใสตวั โดยใชท ่ี 3. สภุ าษติ คือ สาํ นวนภาษาทใี่ ชเ ปน เครือ่ งเตอื นสติ คํากลา วสอนใจในสิ่งที่เปนความจริงแท แนน อนเปนสัจธรรม มักกลาวใหทําความดหี ลีกหนคี วามช่วั เชน กลานกั มักบิน่ หมายถงึ กลาหรือหาวหาญเกินไปมกั ได รบั อนั ตราย เขาเถือ่ นอยาลืมพรา หมายถึง ใหม ีสติอยาประมาท เชนเดยี วกับ เวลาจะเขาปาตองมีมีดติดตวั ไปดว ย เดินตามหลงั ผูใหญหมาไมก ดั หมายถึง ประพฤตติ ามผูใ หญย อมปลอดภัย ตดั หนามอยา ไวหนอ หมายถงึ ทําลายสงิ่ ช่วั รา ยตองทําลายใหถงึ ตน ตอ นํา้ ข้นึ ใหรบี ตกั หมายถึง มีโอกาสควรฉวยไว หรือรีบทํา บวั ไมช ้ํา น้าํ ไมขุน หมายถึง รูจักผอนปรนเขาหากัน มิใหก ระทบ กระเทือนใจกนั รจู ักถนอมนํา้ ใจกัน มใิ หข ุนเคอื งกนั ใฝรอ นจะนอนเย็น หมายถึง ขยันขันแข็งต้งั ใจทํางานจะสบายเมื่อ ภายหลงั ใฝเย็นจะดน้ิ ตาย หมายถงึ เกียจครานจะลาํ บากยากจนภายหลัง แพเ ปน พระ ชนะเปนมาร หมายถึง การรูจกั ยอมกนั จะทําใหเรือ่ งสงบ มุงแตจ ะเอาชนะจะมีแตความ เดอื ดรอ น รกั ยาวใหบั่น รักสั้นใหต อ หมายถึง รกั จะอยดู ว ยกันนานๆ ใหตดั ความโกรธอาฆาตพยาบาทออกไป ถาไมคิดจะรักกนั นานกใ็ หโตเถยี ง เรอ่ื งทีโ่ กรธกันและทําใหไมตรี ขาดสะบน้ั เอาพิมเสนไปแลกเกลือ หมายถงึ ลดตวั ลงไปทะเลาะหรือมีเรอ่ื งกบั คนทต่ี ่ํากวามแี ตจะเสีย สํานวนภาษานเี้ ปน วัฒนธรรมอยางหนึง่ ของคนไทย จึงมีอยูท ุกทอ งถ่นิ เชน ภาคเหนอื ทํามชิ อบเขา ลอบตนเอง หมายถึง กรรมทผี่ ใู ดทาํ ไวย อ มสง ผลใหแ กผนู ั้น คนรกั ใหญเ ทา รอยตีนเสือ หมายถึง คนรักมนี อ ย คนชงั มมี าก ขา วเหลอื เกลืออิ่ม หมายถึง อยูด ีกินดี
56 ภาคใต ปากอีฆ้ าคอ หมายถงึ ปลาหมอตายเพราะปาก ใหญพ ราวเฒาลอกอ หมายถึง อายุมากเสยี เปลา ไมไ ดม ีลกั ษณะเปนผใู หญ ชางแลนอยา ยุงหาง หมายถึง อยาขดั ขวางผูทม่ี อี ํานาจ หรอื เหตุการณท ี่ กําลังรนุ แรงอยา ไปขัดขวาง ฯลฯ ภาคตะวันออกเฉยี งเหนอื ตกี ลองแขงเสียงฟา ขม่ี าแขง หมายถึง แขงดีหรือผมู ีอํานาจวาสนาไมมีทางจะสูได ตาแวน(ตะวนั ) นํ้าขนึ้ ปลาลอย นาํ้ บกหอยไต หมายถงึ ทใี ครทมี ัน ตกหมแู ฮง (แรง ) เปนแฮง หมายถงึ คบคนดจี ะพาใหตนดีดวย ตกหมกู าเปน กา หมายถึง คบคนชว่ั จะพาใหต นชว่ั ตาม ฯลฯ การรจู กั สาํ นวนไทย มีประโยชนใ นการนํามาใชในการพูดและการเขียน ทําใหไมตองพูดหรือ อธิบายยาวๆ เชน ในสํานักแหงหน่ึง จู ๆ ก็เกิดมีของหาย ทั้ง ๆ ที่ไดมีการรักษาปอ งกันอยา งเขม งวด กวดขัน ไมใหม ีคนภายนอกเขามาได แตของก็ยังหายได เหตุการณ เชนน้ีก็ใชสํานวนภาษาสั้น ๆ วา “เกลือเปน หนอน” ไดซ ่ึงหมายถึงคนในสํานักงานน้ันเองเปน ไสศ ึกใหค นภายนอกเขา มาขโมยของหรือ เปนขโมยเสียเอง ถาจะเตือนสติคนท่ีกําลังหลงรักหญิงที่มีฐานะสูงกวา ซ่ึงไมมีทางจะสมหวังในความรัก ก็ใช สาํ นวนภาษาเตอื นวา “ใฝสูงเกินศักดิ์” นอกจากจะใชสํานวนภาษาในการประหยัดคาํ พูด หรือคาํ อธบิ ายไดแลว ยังทาํ ใหค ําพูดหรือ ขอ เขียนนน้ั มีคณุ ภาพแสดงความเปน ผรู จู กั วัฒนธรรมของผใู ชด วย
57 กิจกรรม จงตอบคําถามตอไปน้ี 1. ใหเขียนสํานวน 3 สํานวน ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ 2. ใหเขียนคําพังเพย 3 คาํ พังเพย ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ 3. ใหเขยี นสุภาษติ 3 สภุ าษติ ___________________________________________________ ___________________________________________________ เรือ่ งที่ 6 การใชท กั ษะทางภาษาเปนเครื่องมือการแสวงหาความรู การสอ่ื ความหมายของมนษุ ยเปน ส่ิงท่ีจําเปนอยา งยิ่ง และการสื่อสารจะดีหรือไมด ีขึ้นอยูกับ ทักษะทางภาษาของแตละคน ซง่ึ เกิดขนึ้ ไดจะตองมีการฝกเปนประจาํ เชน ทักษะการฟง ทักษะการพูด ทักษะการอาน ทกั ษะการเขยี น และทักษะตาง ๆ เหลา น้ีไดม ีการซึมซับอยูในคนทุกคนอยูแลว เพียงแตว า ผูใดจะมโี อกาสไดใชไ ดฝ ก ฝนบอย ๆ กจ็ ะเกิดทกั ษะทชี่ ํานาญข้ึน ในการแลกเปลี่ยนขอ มูล ขาวสาร ความรู ความเขา ใจของคนในอดีตจะเปนการสื่อสาร โดยตัวตอตวั เพราะอดตี คนในสงั คมมีไมม าก แตปจ จุบันคนในสังคมเร่ิมมากข้ึน กวา งข้ึน การแลกเปลี่ยน ขา วสารขอ มูลจงึ จาํ เปน ตอ งใชเ คร่ืองมือสื่อสารไดร วดเร็วกวา งไกลและท่ัวถึง ไดแ ก โทรศัพท โทรเลข โทรทัศน วทิ ยุ โทรสาร คอมพิวเตอร ซ่งึ เครือ่ งมือแตละประเภทมีจุดเดนหรอื ขอจาํ กัดทแี่ ตกตางกันไป การใชภ าษาในชีวิตประจําวนั ไมว า จะเปน ภาษาพูดหรือภาษาการเขียน จะตอ งใหเ หมาะสมกับ บคุ คลและสถานการณ เชน กิน เปนภาษาท่ใี ชก ันในกลมุ เพ่ือนหรอื บคุ คลคุนเคย แตถาใชกับบุคคลท่ีเปน ผูใ หญห รอื คนท่ีไมค นุ เคย จะตอ งใชภ าษาท่สี ภุ าพวา ทาน หรอื รับประทาน แม คุณแม มารดา หมอ คณุ หมอ แพทย เปน ตน
58 การใชภาษาไทยนอกจากจะตอ งมคี วามรู ความเขา ใจของภาษาแลว สง่ิ สาํ คญั อยางย่ิงประการ หนึ่ง คอื ความมคี ุณธรรมในการใชภ าษา ไมวา จะเปนภาษาพูด หรอื ภาษาเขียน วธิ กี ารใชภ าษาไดเหมาะสม ดงี าม มดี งั นี้ 1. ใชภ าษาตรงไปตรงมาตามขอ เทจ็ จริงทเ่ี กิดขนึ้ ไมพูดโกหก หรอื หลอกลวง ใหร า ยผอู ่นื 2. ใชภาษาไพเราะ ไมใ ชคาํ หยาบ 3. ใชภาษาใหเ หมาะสมกับกาลเทศะและระดบั ของบคุ คลที่สอ่ื สารดวย 4. ใชภาษาเพ่อื ใหเกิดความสามัคคี ความรัก ไมทาํ ใหเ กดิ ความแตกแยก 5. ใชภ าษาใหถกู ตองตามหลักการใชภ าษา กจิ กรรม จงตอบคาํ ถามตอไปนี้ วิธีการใชภ าษาไดเหมาะสม มอี ะไรบา ง 1. ___________________________________________________ 2. ___________________________________________________ 3. ___________________________________________________ 4. ___________________________________________________ 5. ___________________________________________________ เรอื่ งท่ี 7 ลกั ษณะของคาํ ไทย คําภาษาถิน่ และคาํ ภาษาตา งประเทศในภาษาไทย การนําคําภาษาถิ่นและภาษาตางประเทศมาใชในภาษาไทย จึงทําใหภ าษาไทยมีคําท่ีใช สื่อความหมายหลากหลายและมีจํานวนมากข้ึน ซึ่งไมวาจะเปนคําไทย คําภาษาถิ่น หรือคําภาษา ตา งประเทศตา งก็มีลักษณะเฉพาะท่ีแตกตางกนั 1. ลักษณะของคาํ ไทย มีหลักการสงั เกต ดังนี้ 1.1 มลี กั ษณะเปน คําพยางคเ ดยี วโดด ๆ มีความหมายชดั เจน เปน คาํ ที่ใชเรยี กช่ือ คน สัตว สง่ิ ของ เชน แขน ขา หวั พอ แม เดนิ วิง่ นอน ฯลฯ แตม คี าํ ไทยหลายคําหลายพยางคซ ึ่งคําเหลานม้ี สี าเหตมุ าจากการกรอ นเสียงของคําหนาที่ นํากรอ นเปนเสียงส้ัน (คาํ หนากรอ นเปน เสยี งสนั้ ) กลายเปน คําทปี่ ระวสิ รรชนยี เชน
59 มะมว ง มาจาก หมากมวง มะนาว มาจาก หมากนาว มะกรูด มาจาก หมากกรดู ตะขบ มาจาก ตน ขบ ตะขาบ มาจาก ตัวขาบ - การแทรกเสยี ง หมายความวา เดิมเปนคําพยางคเดียว 2 คําวางเรียงกัน ตอมาแทรก เสียงระหวา งคําเดมิ 2 คาํ และเสยี งท่ีแทรกมกั จะเปน เสยี งสระอะ เชน ผกั กะเฉด มาจาก ผักเฉด ลูกกระดุม มาจาก ลกู ดมุ ลกู กะทอน มาจาก ลูกทอ น - การเตมิ เสยี งหนา พยางคห นา เพ่ือใหม ีความหมายใกลเ คียงคําเดิม และมีความหมาย ชัดเจนข้ึน เชน กระโดด มาจาก โดด ประทว ง มาจาก ทว ง ประทบั มาจาก ทับ กระทํา มาจาก ทํา ประเดย๋ี ว มาจาก เดยี๋ ว 1.2 มตี วั สะกดตรงตามมาตรา เชน จง (แมกง) ตกั (แมก ก) กบั (แมก บ) เปน ตน 1.3 ไมนยิ มมีคําควบกลํา้ เชน ทราบ ตราบ สรวง ประพฤติ เปน ตน 1.4 ไมมตี ัวการนั ต คาํ ทุกคําสามารถอา นออกเสียงไดหมด เชน แม นารกั ไกล 1.5 คําไทยคําเดียว อาจมีความหมายไดหลายอยาง เชน ขันตักนํ้า นกเขาขัน หัวเราะขบขนั 1.6 มีรูปวรรณยุกตก ํากับเสียง ทั้งที่ปรากฏรูปหรือไมปรากฏรูป เชน นอน (เสยี งสามัญ ไมปรากฏรูป) คา (เสยี งตรี ปรากฏรูปไมโ ท) 1.7 คาํ ที่ออกเสยี ง ไอ จะใชไ มม ว น ซ่ึงมอี ยู 20 คํา นอกนั้นใชไ มมลาย ผใู หญหาผา ใหม ใหส ะใภใ ชค ลอ งคอ ใฝใ จเอาใสห อ มหิ ลงใหลใครขอดู จะใครลงเรือใบ ดนู าํ้ ใสและปลาปู สิ่งใดอยใู นตู มิใชอยใู ตต ัง่ เตียง บาใบถ อื ใยบัว หตู ามัวมาใกลเ คยี ง เลา ทอ งอยาละเล่ียง ยีส่ บิ มวนจาํ จงดี
60 2. ลักษณะของคาํ ภาษาถนิ่ ภาษาถิ่น หมายถึง คําท่ีใชในทองถิ่นตางๆ ของประเทศไทยท่ีมีลักษณะแตกตา งจาก ภาษากลาง เชน ภาษาถนิ่ ใต ภาษาถิ่นอีสาน ภาษาถิ่นเหนือ ซ่ึงภาษาถิน่ เหลา นี้เปน ภาษาที่ใชกันเฉพาะ คนในถนิ่ นัน้ ตัวอยาง เปรยี บเทยี บภาษากลาง และภาษาถ่นิ ภาษากลาง ภาษาถิ่นเหนอื ภาษาถ่ินอีสาน ภาษาถิ่นใต พูด อู เวา แหลง มะละกอ มะกวยเตด หมากหงุ ลอกอ อรอ ย ลาํ แซบ หรอย สับปะรด มะขะนดั หมากนดั ยา นัด ผม/ฉัน ขา เจา เฮา ขอย ฉาน 3. ลกั ษณะของคําภาษาถน่ิ ตา งประเทศที่ปรากฏในภาษาไทย คําภาษาตา งประเทศท่ีใชอ ยูในภาษาไทยมีอยูม ากมาย เชน ภาษาจีน ภาษาเขมร ภาษา องั กฤษ แตทใ่ี ชกนั อยสู วนใหญม าจากภาษาจีน และภาษาอังกฤษ ซึ่งมีสาเหตุมาจากประเทศไทยมีการ ติดตอ และมกี ารเจรญิ สัมพันธไมตรีกับชาติน้ัน ๆ จึงยืมคํามาใช ซ่ึงทําใหภ าษาไทยมีคําใชในการติดตอ ส่อื สารมากขน้ึ ตัวอยาง ภาษาจนี ภาษาองั กฤษ ตงฉนิ แปะเจ๊ยี ะ กวยจบ๊ั ชินแส กก อง้ั โล โฮมรูม ซอ ส โชว แชมป คลินิก แท็กซี่ ปม แสตมป เหลา ฮอ งเต ตง้ั ฉา ย แซยดิ ซอี ว้ิ เซยี น มอเตอรไซค ฟต อเิ ลก็ ทรอนิกส คอมพิวเตอร คอรด เตาฮวย เตาหู
61 กจิ กรรม จงตอบคําถามตอไปนี้ 1. ลักษณะของคําไทยมอี ะไรบา ง 1. _________________________________________________ 2. _________________________________________________ 3. _________________________________________________ 2. จงเขยี นคาํ ภาษาตา งประเทศทนี่ ํามาใชใ นภาษาไทยมา 10 คํา ____________________________________________________ ____________________________________________________
62 บทที่ 6 วรรณคดีและวรรณกรรม สาระสําคัญ วรรณคดีและวรรณกรรม เปน สื่อทมี่ คี ณุ คาควรไดอ า นและเขาใจ จะมปี ระโยชนต อตนเองและ ผูอ ่ืน โดยการอธิบายและเผยแพรนิทาน นิทานพื้นบาน วรรณกรรมทอ งถ่ิน และวรรณคดีเรื่องน้ัน ๆ ตอ ๆ กนั ไป ผลการเรยี นรทู คี่ าดหวงั ผเู รียนสามารถ 1. อธบิ ายความหมาย คณุ คาและประโยชนข องนทิ าน นทิ านพ้นื บา น และวรรณกรรมทอ งถน่ิ ได 2. อธิบายความหมายของวรรณคดี และขอ คดิ ท่ไี ดรับจากวรรณคดที ่ีนาศกึ ษาได ขอบขา ยเนอื้ หา เรอื่ งที่ 1 ความหมาย คณุ คา และประโยชนของนิทาน นทิ านพ้นื บาน และ วรรณกรรมทองถิ่น เร่อื งท่ี 2 ความหมายของวรรณคดี และวรรณคดที นี่ าศกึ ษา
63 เรื่องที่ 1 ความหมาย คณุ คา และประโยชนข องนิทาน นิทานพนื้ บาน และวรรณกรรมทอ งถิ่น 1. ความหมาย คุณคา และประโยชนของนิทาน 1.1 นทิ าน หมายถึง เรื่องทเ่ี ลา สืบทอดกันมา ไมม กี ารยืนยนั วา เปน เรอ่ื งจรงิ เชน นทิ าน เดก็ เลี้ยงแกะหรือเทวดากบั คนตดั ไม เปนนทิ านสวนใหญ จะแฝงดว ยคติธรรม ซึ่งเปน การสรปุ สาระให ผฟู ง หรือผอู า นปฏิบตั ติ าม 1.2 คณุ คา 1.2.1 ใชเ ปน ขอคดิ เตอื นใจ เชน ทําดไี ดด ี ทาํ ชัว่ ไดช วั่ 1.2.2 เปน มรดกของบรรพบรุ ษุ ทีเ่ ปนเรอื่ งเลา ใหฟ ง ทง้ั ไดรบั ความรแู ละ ความเพลิดเพลนิ 1.2.3 ไดร ับประโยชนจ ากการเลา และการฟงนทิ านทัง้ ดา นภาษาและคติธรรม 1.3 ประโยชนของนทิ าน 1.3.1 ไดร บั ความรเู พ่ิมเตมิ 1.3.2 ไดรับความเพลดิ เพลิน สนุกสนาน 1.3.3 ไดขอ คิดเตอื นใจนําไปใชประโยชน 2. ความหมาย คุณคา และประโยชนจากนทิ านพนื้ บา น 2.1 นทิ านพ้ืนบาน หมายถึง เร่อื งเลาทเ่ี ลา สืบทอดกันมา สว นใหญเน้อื หาจะเปนลกั ษณะ เฉพาะถ่ิน โดยอา งอิงจากสถานทหี่ รือบุคคลซ่งึ เปน ทีร่ จู กั รวมกนั ของคนในถ่นิ น้นั ๆ เชน นิทานพน้ื บา น ภาคกลาง เร่ืองลูกกตัญู นทิ านพ้นื บานภาคใต เรอื่ งพษิ งเู หลอื ม นทิ านพนื้ บา นภาคเหนอื เรอ่ื งเชียงเหม้ยี ง ตําพระยา และนิทานพ้นื บานภาคอีสาน เร่ือง ผาแดงนางไอ 2.2 คุณคา 2.2.1 เปน เรอ่ื งเลา ที่เลาสืบทอดกันมา ซง่ึ แสดงใหเ ห็นถงึ ส่ิงแวดลอม ชีวิตความเปนอยูในสมัยกอ น 2.2.2 ถือเปนมรดกสาํ คัญท่ีบรรพบรุ ุษมอบใหแ กค น 2.2.3 ใหขอคดิ เตือนใจทจี่ ะนําไปใชป ระโยชนได 2.3 ประโยชน 2.3.1 ไดร บั ความรูแ ละความเพลิดเพลินจากการเลา การอา น และการฟง 2.3.2 ไดนําความรไู ปใชป ระโยชน 2.3.3 ใชเผยแพรใ หเ ยาวชนรนุ หลงั ไดร ู ไดเขา ใจนทิ านพื้นบานของบรรพบรุ ุษ
64 3. ความหมาย ความสาํ คญั และประโยชนจ ากวรรณกรรมทองถ่นิ 3.1 ความหมาย วรรณกรรมทองถิน่ เปน เรือ่ งราวทม่ี มี านานในทอ งถ่ิน และมตี วั ละครเปน ผนู ําเสนอ เนื้อหาสาระของเรอื่ งราวน้ัน เชน เร่อื งสาวเครอื ฟา หรือวงั บัวบาน เปนตน 3.2 คุณคา 3.2.1 แสดงถึงชีวติ ความเปนอยู สังคม และวัฒนธรรมของทอ งถิน่ นน้ั 3.2.2 เปน เร่ืองท่ใี หข อ คดิ ขอ เตือนใจ 3.2.3 เปนมรดกสาํ คัญท่ีมีคุณคา 3.3 ประโยชน 3.3.1 ไดความรู ความเพลดิ เพลิน 3.3.2 นาํ ขอ คดิ ขอเตอื นใจ และสรุปนาํ มาใชใ หเปน ประโยชนต อ ตนเอง 3.3.3 เปนความรทู เ่ี ผยแพรไ ด เร่อื งที่ 2 ความหมายของวรรณคดี และวรรณคดที ่นี า ศึกษา 1. ความหมายของวรรณคดี วรรณคดี หมายถึง เรอ่ื งแตงท่ไี ดร ับยกยองวาแตงดี เปนตัวอยางดานภาษา แสดงใหเ ห็น ถึงวัฒนธรรมความเปนอยูในยุคน้ัน ๆ แตง โดยกวีท่ีมีชื่อเสียง เชน วรรณคดีเรื่อง ขุนชางขุนแผน พระอภยั มณี และสังขทอง เปนตน วรรณคดที แ่ี ตง ดีมลี กั ษณะดังนี้ 1. เน้ือเรอ่ื งสนกุ สนาน ใหขอ คิด ขอ เตือนใจ ที่ไมล าสมยั 2. ใชภ าษาไดเพราะ และมคี วามหมายดี นําไปเปน ตวั อยางของการแตง คําประพนั ธได 3. ใชฉากและตวั ละครบรรยายลักษณะนสิ ยั และใหข อคิดทผี่ ูอ านตคี วาม โดยฉากหรอื สถานทเ่ี หมาะสมกบั เร่ือง 4. ไดรบั การยกยอง และนําไปเปน เรื่องใหศ กึ ษาของนกั เขียนและนกั คดิ ได 2. วรรณคดีที่นาศึกษา สําหรับระดับประถมศึกษาน้ีมีวรรณคดีที่แนะนําใหศ ึกษา 3 เรื่อง คือ สังขท องซึ่งเปน กลอนบทละคร พระอภัยมณีเปนกลอนนิทาน และขุนชา งขุนแผนเปนกลอนเสภา โดยขอใหน ักศึกษา คน ควา วรรณคดี 3 เร่อื งและสรุปเปน สาระสําคัญ ในหัวขอ ตอ ไปนี้ (อาจใหผ ูเรียนนําหัวขอเหลา น้ีแยก เขียนภายนอกโดยไมต อ งเขยี นลงในหนังสอื นไ้ี ด)
65 1. สงั ขท อง 1.1 ผแู ตง _____________________________________________ 1.2 เนอื้ เร่ืองโดยสรปุ ยอ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ 1.3 ขอ คดิ และความประทับใจที่ไดร ับจากเรอื่ งน้ี ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ 2. พระอภยั มณี 2.1 ผแู ตง _____________________________________________ 2.2 เนื้อเร่ืองโดยสรุปยอ___________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ 2.3 ขอคดิ และความประทบั ใจที่ไดร ับจากเรอื่ งนี้ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________
66 3. ขนุ ชา งขนุ แผน 3.1 ผแู ตง _____________________________________________ 3.2 เน้ือเรอื่ งโดยสรุปยอ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ 3.3 ขอคดิ และความประทับใจที่ไดรับจากเรอื่ งนี้ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ ___________________________________________________ (สถานทค่ี น ควา คอื กศน.ตําบล หอ งสมดุ ประชาชน ศูนยการเรยี นชมุ ชนและแหลง เรยี นรอู ่นื ๆ สาํ หรับขอ คดิ และความประทบั ใจผเู รยี นแตละคนอาจเขียนแตกตางกัน ซงึ่ ควรไดอานและพจิ ารณาขอ คิด เหลานั้นวาถูกตองเหมาะสมกบั เนือ้ หาของแตละเรือ่ งเหลานี้หรือไม)
67 บทที่ 7 ภาษาไทยกบั ชอ งทางการประกอบอาชีพ สาระสาํ คัญ ภาษาไทยเปน ภาษาประจําชาติ เปนภาษาทใ่ี ชใ นการสอ่ื สารในชีวิตประจาํ วัน อีกทั้งยงั เปน ชอ งทางทส่ี ามารถนาํ ความรภู าษาไทยไปใชในการประกอบอาชีพตาง ๆ โดยใชศ ลิ ปทางภาษาเปนสอ่ื นาํ ผลการเรยี นรูท ่ีคาดหวัง เม่ือศึกษาจบบทท่ี 7 แลว คาดหวังวา ผเู รียนจะสามารถ 1. มคี วามรู ความเขาใจ สามารถวเิ คราะหศักยภาพตนเอง ถึงความถนัดในการใชภาษาไทย ดานตา ง ๆ ได 2. เหน็ ชองทางในการนาํ ความรภู าษาไทยไปใชใ นการประกอบอาชีพ 3. เห็นคุณคาของการใชภ าษาไทยในการประกอบอาชีพ ขอบขา ยเนอ้ื หา เรื่องที่ 1 คุณคา ของภาษาไทย เร่ืองท่ี 2 ภาษาไทยกับชอ งทางการประกอบอาชีพ เรือ่ งท่ี 3 การเพม่ิ พูนความรูและประสบการณทางดา นภาษาไทยเพือ่ การประกอบอาชีพ
68 เรอื่ งที่ 1 คณุ คาของภาษาไทย ภาษาไทย นอกจากจะเปนภาษาที่ใชสื่อสารในชีวิตประจําวันของชาวไทยแลว ภาษาไทยยังบงบอกถึงเอกลักษณความเปนไทย มาตั้งแตโบราณกาลเปนภาษาที่ประดิษฐคิดคนขึ้น โดยพระมหากษตั รยิ ไทย ไมไดลอกเลยี นแบบมาจากภาษาอื่น หรือชาตอิ ่นื ประเทศไทยมีภาษาไทยเปน ภาษาประจาํ ชาติ ซึ่งถอื ไดวา เปนประเทศท่ีมีศิลปะ วัฒนธรรมทางภาษา กลาวคือ เปนภาษาท่ีไพเราะ สุภาพ ออ นหวาน แสดงถึงความนอบนอ ม มสี มั มาคารวะ นอกจากน้ยี งั สามารถนํามาเรยี บเรียง แตงเปน คําประพันธประเภทรอยแกว รอยกรอง นิยาย นิทาน วรรณคดี และบทเพลงตางๆ ไดอยางไพเราะ ทําใหเพลดิ เพลิน ผอ นคลายความตงึ เครียดใหกับสมอง แมชาวตา งชาติก็ยงั ชนื่ ชอบ ในศิลปะวัฒนธรรม ไทยของเรา ดังนั้น พวกเราชาวไทย จึงควรเห็นคุณคา เห็นความสําคัญและรวมกันอนุรักษ ภาษาไทยไวใหชนรุนหลังไดศึกษาเรียนรู และสืบทอดกันตอ ๆ ไป เพ่ือใหภาษาไทยของเราอยูคูกับ ประเทศไทยและคนไทยตลอดไป ความสาํ คัญของภาษาไทย ภาษาไทยมีความสําคญั และกอ ใหเ กดิ ประโยชนห ลายประการ เชน 1. เปนพื้นฐานในการศกึ ษาเรยี นรูและแสวงหาความรู บรรพบุรุษไดส รา งสรรค สะสม อนรุ กั ษแ ละถา ยทอดเปน วฒั นธรรมจนเปน มรดกของชาติ โดยใชภาษาไทยเปน สอื่ ทําใหคนรุนหลังไดใช ภาษาไทยเปนเครื่องมอื ในการแสวงหาความรู ประสบการณ เลอื กรบั ส่งิ ทเี่ ปน ประโยชนมาใชในการพัฒนา ตนเอง พัฒนาสตปิ ญ ญา กระบวนการคอื การวเิ คราะห วิพากษ วิจารณ การแสดงความคิดเห็น ทําให เกดิ ความรแู ละประสบการณทีง่ อกงาม 2. เปนพื้นฐานในการศึกษาตอในระดับที่สูงข้ึน เชน ศึกษาตอในระดับมัธยมศึกษา ตอนตน มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย ระดบั อุดมศึกษา เปนตน ลว นตองใชภ าษาไทยเปนพนื้ ฐานในการศึกษาตอ 3. เปนพื้นฐานในการประกอบอาชีพ หรือพัฒนาอาชีพ การบันทึกเรื่องราวตาง ๆ การจดบันทกึ การอา น การฟง การดู ทําใหเ กิดประสบการณเหน็ ชอ งทางการประกอบอาชีพ เร่ืองที่ 2 ภาษาไทยกับชอ งทางการประกอบอาชีพ การศึกษาและเรียนรูรายวิชาภาษาไทย นับเปนพ้ืนฐานสําคัญในการประกอบอาชีพ หากมีการฝกฝนเพ่ิมพนู ทกั ษะดานตา ง ๆ เชน การฟง การพูด การอาน และการเขียน ก็จะสามารถใช ประโยชนจากภาษาไทยไปประกอบอาชพี ได ในการประกอบอาชีพตางๆ นน้ั ลว นตองใชภาษาไทยเปน พนื้ ฐาน การไดฟ ง ไดอา น ไดเ ขียนจดบนั ทึก ตวั อยางเรอื่ งราวตา งๆ จะทาํ ใหไดรับความรูแ ละขอมลู เกี่ยวกบั อาชพี ตา ง ๆ ทําให
69 มองเหน็ ชองทางการประกอบอาชีพ ชว ยใหต ดั สนิ ใจประกอบอาชีพไดอยางมั่นใจ นอกจากน้ียงั เปน ขอ มลู ที่จะชว ยสงเสริมใหบ คุ คลผทู ม่ี ีอาชพี อยแู ลว ไดพัฒนาอาชพี ของตนใหเจรญิ กาวหนาอกี ดวย นอกจากนย้ี งั สามารถใชการฟง การดู และการอา นเปนเคร่ืองมอื ทจี่ ะชว ยใหผ เู รียนมี ขอ มูล ขอเทจ็ จริง หลักฐาน เหตผุ ล ตวั อยา งแนวคิดเพือ่ นําไปใชในการวเิ คราะห วิจารณ และตัดสนิ ใจ แกป ญหาตา งๆ รวมทง้ั ตดั สนิ ใจในการประกอบอาชีพไดเ ปน อยางดี ชอ งทางการประกอบอาชพี วชิ าชีพทใ่ี ชภ าษาไทย เปนทักษะพืน้ ฐานในการประกอบอาชพี ไดแ ก อาชพี นักพูด นักเขยี นท่ตี องใชทกั ษะการพดู และการเขียนเปนพื้นฐาน เชน 1. ผูประกาศ 2. พธิ กี ร 3. นักจัดรายการวทิ ยุ 4. นักเขยี นโฆษณาประชาสัมพันธ 5. นักขา ว 6. นักเขยี นประกาศโฆษณาขาวทองถน่ิ 7. นกั เขียนบทความ ทั้งน้ี ในการตัดสนิ ใจเลอื กอาชพี ตางๆ ขน้ึ อยูกบั ความถนัด ความสามารถและ ประสบการณท ่ีแตล ะคนไดส ัง่ สมมา รวมทั้งตอ งมกี ารฝกฝนเรยี นรเู พ่มิ เตมิ ดว ย การเตรียมตวั เขา สอู าชีพพธิ กี ร อาชีพพิธีกร เปนอาชีพที่ตองใชทักษะการพูดมากที่สุด รองลงมาเปนการใชทักษะ การฟง การดู การอาน ที่จะชวยสะสมองคความรูไวในตน พรอมที่จะดึงออกมาใชไดตลอดเวลา ส่ิงสาํ คญั ในการเปนพธิ กี ร คือ การพูด จึงตองเตรียมตัวเขาสูอาชีพ เชน ศึกษาเรื่องลักษณะการพูดท่ีดี หนาทีข่ องพิธีกร คณุ สมบตั ิของผูท่ีเปน พธิ ีกร ข้นั ตอนการพูดของพธิ กี ร เปนตน ลกั ษณะการพูดท่ดี ี 1. เน้ือหาทพี่ ดู ดี ตรงตามจดุ ประสงคเ ปน ไปตามขนั้ ตอนของงานพิธนี ้นั ๆ 2. มวี ธิ กี ารพูดท่ดี ี น้าํ เสยี งนุมนวล ชดั ถอ ย ชัดคํา ใชค ําพดู ถกู ตองเหมาะสม พดู สนั้ ๆ กระชับ ไดใจความและประทบั ใจ เชน การพดู แสดงความเสยี ใจกรณีเสยี ชวี ิต เจบ็ ปว ย หรอื ประสบเคราะหก รรม ควรมีวิธกี ารพูด ดงั นี้ - พูดใหรสู กึ วา เหตุการณท ่เี กดิ ขึ้นเปนเร่ืองปกติ - แสดงความรสู กึ หวงใย รวมทุกขร วมสุข - พดู ดว ยนํา้ เสยี งแสดงความเศรา สลดใจ - พูดดว ยวาจาสุภาพ - ใหก ําลังใจและยินดจี ะชวยเหลือ
70 3. มบี คุ ลกิ ภาพทดี่ ี ผูพดู มีการแสดงออกทางกาย ทางสีหนา ทางจิตใจที่เหมาะสมกับลักษณะ งานน้ัน ๆ ซึง่ มีลกั ษณะแตกตา งกัน เชน งานศพ งานมงคลสมรส งานอปุ สมบท เปนตน หนาทขี่ องพิธกี ร พิธกี ร คอื ผดู าํ เนินการในพิธี ผดู าํ เนินรายการ ผทู ําหนาท่ีดาํ เนนิ รายการของงานทีจ่ ดั ขึน้ อยา งมี พธิ ีการ หนาท่ขี องพธิ ีกร จะเปน ผทู ําหนาทบี่ อกกลา วใหผ รู วมพธิ ีการตา งๆไดทราบถึงขั้นตอนพธิ กี าร วา มอี ะไรบา ง ใครจะเปน ผูพดู พูดตอนไหน ใครจะทาํ อะไร พธิ กี รจะเปน ผแู จง ใหท ราบ นอกจากนี้ พิธีกรจะทาํ หนาทปี่ ระสานงานกบั ทุกฝายใหรับทราบตรงกัน พธิ ีกร จึงเปนผมู คี วามสาํ คญั ย่งิ ตอ งานพิธนี น้ั ๆ ถาพธิ กี รทาํ หนาที่ไดดี งานพิธนี นั้ กจ็ ะดําเนินไป ดว ยความราบร่นื เรียบรอ ย แตถาพธิ ีกรทําหนาที่บกพรอ งกจ็ ะทําใหงานพธิ ีนัน้ ไมร าบร่นื เกดิ ความ เสียหายได คุณสมบตั ขิ องพธิ กี ร 1. เปน ผูทม่ี บี ุคลกิ ดี รปู รา งดี สงา มีใบหนายิม้ แยม แจมใส รจู ักแตง กายใหส ุภาพเรียบรอ ย เหมาะกบั กาลเทศะ 2. มีนํา้ เสียงนมุ นวล นา ฟง มลี ลี าจังหวะการพดู พอเหมาะ ชวนฟง มีชีวติ ชีวา 3. พดู ออกเสยี งถูกตองตามอักขรวิธี ชดั เจน ออกเสียงคาํ ควบกลา้ํ ไดถูกตอ ง 4. ใชภ าษาดี เลอื กสรรถอยคาํ นาํ มาพูดใหผ ูฟง เขาใจงาย สอื่ ความหมายไดดี ส้นั และกระชบั มศี ลิ ปะในการใชภ าษา 5. มมี ารยาทในการพดู ใหเ กยี รติผฟู ง ควบคมุ อารมณไ ดด ี 6. มีมนุษยสมั พนั ธท ดี่ ี มวี ธิ สี รา งบรรยากาศดว ยสีหนา ทา ทาง ลีลาและนํา้ เสียง ฯลฯ 7. เปนผูใฝใ จศกึ ษารปู แบบวธิ ีการใหม ๆ มาใช มคี วามคดิ สรางสรรค ยอมรบั ฟง ความคดิ เหน็ ของบุคคลอื่นและพยายามพฒั นาปรบั ปรงุ ตนเองอยเู สมอ 8. มคี วามรูใ นรายละเอยี ด ข้ันตอน วิธีการของกิจกรรมที่จะทําหนาที่พิธีกรเปนอยางดี ดวย การศกึ ษา ประสานงาน ซักซอมสอบถามจากทกุ ฝา ยใหช ัดเจนและแมน ยาํ 9. เปน คนมปี ฏิภาณไหวพริบดี มีความสามารถในการแกป ญ หาเฉพาะหนาไดอยางฉบั ไว ขัน้ ตอนการพูดของพธิ กี ร 1. กลา วทักทายกับผฟู ง 2. แจง วตั ถุประสงคห รอื กลาวถึงโอกาสของการจัดงาน 3. แจง ถงึ กจิ กรรมหรอื การแสดงท่ีจะจดั ข้ึนวามีอะไร มขี ั้นตอนอยางไร 4. กลาวเชิญประธานเปดงาน เชิญผูกลาวรายงาน (ถามี) และกลาวขอบคุณเม่ือประธาน กลาวจบ 5. แจง รายการท่ีจะดาํ เนนิ การในลําดบั ตอ ไป ถามีการอภิปรายก็เชิญคณะผอู ภิปราย
71 เพอื่ ดาํ เนนิ การอภปิ ราย ถา หากงานน้นั มกี ารแสดงกแ็ จง รายการแสดง ดงั นี้ 5.1 บอกชือ่ รายการ บอกทีม่ า หรอื ประวตั ิเพอ่ื เกริ่นใหผ ฟู ง เขาใจเปน พ้นื ฐาน 5.2 ประกาศรายนามผูแ สดง ผฝู ก ซอ ม ผคู วบคมุ 5.3 เชญิ ชมการแสดง 5.4 มอบของขวัญของทรี่ ะลกึ หลงั จบการแสดง 6. พดู เช่ือมรายการ หากมีการแสดงหลายชุดก็จะตอ งมกี ารพดู เชอ่ื มรายการ 7. เม่ือทุกรายการจบสิ้นลง พิธีกรจะกลาวขอบคุณแขกผูมีเกียรติ ผูฟงและผูชม ผูที่ใหการ ชว ยเหลือสนบั สนุนงาน หากมีพธิ ีปด พิธกี รก็จะตองดาํ เนนิ การจนพิธีปดเสร็จเรียบรอย เรื่องท่ี 3 การเพม่ิ พนู ความรูและประสบการณท างดานภาษาไทยเพอื่ การประกอบอาชีพ ผเู รียนทีม่ องเห็นชอ งทางการประกอบอาชพี แลว และในการตัดสินใจเลือกอาชพี จําเปนตอ งศกึ ษา เรียนรูเ พมิ่ เติม เพ่อื เพมิ่ พูนความรูแ ละประสบการณ นาํ ไปประกอบอาชีพไดอ ยางมปี ระสิทธิภาพ การศกึ ษาเรียนรเู พม่ิ เติม อาจทาํ ไดห ลายวธิ ี 1. ศกึ ษาตอในระดบั ทีส่ งู ขึ้น 2. ศกึ ษาตอ เรยี นรูเพม่ิ โดยเลือกเรยี นในรายวชิ าเลอื กตางๆ ท่สี าํ นกั งาน กศน. จดั ทําไวใ ห ตามความตองการ 3. ฝก ฝนตนเองใหม ีทกั ษะ มปี ระสบการณเ พ่มิ มากข้นึ เชน อาชพี พิธกี ร ควรฝกทักษะดา น 3.1 การมบี ุคลิกภาพทีด่ ี 3.2 การพูดในท่ชี มุ ชน 3.3 มารยาทในการพูด กจิ กรรม ใหผเู รยี นตอบคาํ ถามตอไปนี้ 1. บอกคุณคา ของภาษาไทย 1).................................................................... 2).................................................................... 3).................................................................... 4).................................................................... 5)....................................................................
72 2. ใหผเู รยี นดแู ละฟง การพดู ของพธิ กี รในรายการตา งๆ จากโทรทัศน วิทยุ รวมทง้ั จากงานพิธี จริง เพอ่ื สงั เกตข้ันตอน วิธกี ารและเทคนิคตา ง ๆ ของพิธีกรเพือ่ เปน ตัวอยาง และใหพจิ ารณาเลือกใชสิ่ง ดีๆ มาเปนแบบอยา ง สวนท่ีมองเหน็ วา บกพรอง กน็ ํามาเปนขอ ควรระวัง โดยบนั ทกึ ขอ ดแี ละขอ ควร ปรบั ปรงุ จากการดแู ละฟง ในรายการตาง ๆ 3. ใหผ ูเรยี นแสดงบทบาทสมมุติใหต ัวเองเปน พธิ ีกรในงานใดงานหนง่ึ แลวใหเ พื่อนชว ยวิจารณ จากน้ันครปู ระจาํ กลมุ ชว ยสรปุ และใหคําแนะนาํ ก็จะทําใหผ เู รยี นไดพัฒนาปรบั ปรงุ ตนเอง และ พฒั นาการพูดในฐานะพธิ กี รไดอยา งดี เฉลยแบบฝก หัด ในการเฉลยแบบฝกหัด ผสู อนสามารถพิจารณาปรับเปลีย่ นไดตามความเหมาะสม บทที่ 1 การฟง และการดู เรือ่ งที่ 1 1. หลกั การฟงและดู 1. ฟง และดูอยางต้ังใจ 2. มจี ุดมงุ หมาย 3. จดบนั ทกึ ใจความสาํ คญั 4. ศึกษาความรู กอ นทจ่ี ะฟง และดู 2. ความสําคัญของการฟงและดู 1. เปนการส่อื สารระหวา งกนั 2. เพิ่มความรูแ ละประสบการณ 3. เปนการเผยแพรความรู 4. เปน การพัฒนาชวี ติ และความเปนอยู 3. มจี ุดมุงหมายของการฟง และดู 1. เพอ่ื ความรู 2. เพอ่ื รูเทาทันเหตุการณ 3. เพือ่ ความเพลดิ เพลนิ 4. เพ่ือใชเวลาวา งใหเกดิ ประโยชน เรือ่ งที่ 2 1. วิธกี ารฟง เพอ่ื จบั ใจความสาํ คญั 1. ฟงอยางตง้ั ใจและมีสมาธิ 2. ฟง ใหตลอดเรื่อง 3. ฟงอยางมวี ิจารณญาณ
73 เร่อื งท่ี 3 2. วธิ กี ารดแู ลวจบั ใจความสําคัญ เรื่องที่ 4 1. ฟง แลว รรู ายละเอยี ด 2. เขาใจเนือ้ หาสาระ บทที่ 2 การพูด 3. ประเมนิ คา เรอ่ื งท่ีฟง เรอ่ื งที่ 1 4. จดบันทกึ ใจความสําคัญ 1. วิธีการของการสรปุ ความ 1. นาํ ใจความสําคัญมาเขียนสรปุ ดว ยสํานวนตนเอง 2. การใชป ระโยชนจากสรุปความ โดยนาํ มาศกึ ษาหรือเผยแพร 2. การนําวิธกี ารสรปุ ความไปใชป ระโยชน 1. สรปุ การฟง และดปู ระจาํ วัน 2. เผยแพรค วามรูเรือ่ งจากการฟง และดู 1. มารยาทในการฟง 1. ตั้งใจฟง ผูอ่ืน 2. ไมรบกวนสมาธผิ ูอนื่ 3. ใหเ กยี รติวทิ ยากร 4. ฟงใหจ บ 2. มารยาทในการดู 1. ตง้ั ใจดู 2. ไมร บกวนสมาธิผอู ืน่ 3. ไมฉ ีกทําลายเอกสารทีด่ ู 4. ดแู ลว ใหร ักษาเหมอื นสมบตั ขิ องตน 1. การนําหลักการและความสาํ คัญของการพดู ไปใช ดงั นี้ 1. มีความรูเ รื่องท่ีพดู 2. พดู ดว ยคําสภุ าพ 3. สื่อสารกับผอู ืน่ เขา ใจ 4. ใชแสดงความคิดเหน็ 2. จดุ มงุ หมายของการพดู 1. เพอื่ สือ่ สารกับผูอืน่ 2. เพื่อแสดงความรู ความสามารถของตนเอง 3. เพ่อื แสดงความเห็น
74 เรือ่ งท่ี 2 1. การเตรียมตวั การพูด เรอ่ื งท่ี 3 1. การแตงกาย 2. เนือ้ หาสาระทพี่ ูด เรื่องที่ 4 3. เอกสาร อปุ กรณป ระกอบการพูด บทที่ 3 การอา น 4. เตรียมพรอ มทั้งรา งกายและจิตใจ เรอ่ื งที่ 1 1. วิธกี ารพูดในสถานการณตาง ๆ 1 การพูดอวยพร ใหมีความสุข ความเจริญ โดยอางสิ่งศักด์ิสทิ ธ์ิ ใหผ ูฟ ง ประทับใจ 2 การพูดขอบคณุ พดู ดวยภาษาสุภาพ บอกเหตทุ ีต่ อ ง ขอบคุณ และหากมโี อกาสจะตอบแทนบางโอกาสหนา 3 การพูดตอ นรบั พดู ดว ยคาํ สภุ าพ นุมนวล ประทบั ใจ พูดแนะนําบคุ คล หรอื สถานท่ี 2. การนาํ ความรูด านการพูดไปใช 1. อวยพรวันเกดิ 2. อวยพรวนั ขึ้นปใ หม 3. กลาวตอนรับผมู าเย่ยี มเยือน 4. กลาวขอบคุณทใ่ี หก ารตอ นรบั อยางดี 1. มารยาทในการพูด 1. ใชคาํ พูดสภุ าพ 2. ไมพูด วารายผอู ืน่ 3. พดู คดั คานดวยเหตุผล 2. มารยาทดใี นการพดู จะมีประโยชน 1. เปน ท่ีรกั ของผูอ ่ืน 2. ผอู นื่ ยินดีพูดดวย 3. ไดรับความไวว างใจจากผอู ืน่ 1. หลกั การอาน 1. มจี ดุ มุง หมายในการอา น 2. เลือกหนงั สืออานตามความสนใจ 3. อา นถกู ตอ งตามอกั ขรวธิ ี 2. ความสําคญั ของการอา น 1. รับสารเปน ความรหู ลากหลาย 2. ไดค วามรู ทักษะและประสบการณ
75 3. พัฒนาความคดิ ผอู าน 3. จดุ มงุ หมายในการอาน 1. ใหม ีความรู 2. ใหเ พลิดเพลนิ 3. นาํ ความรูไปประยุกตใช 4. เปนผทู นั สมัย ทันเหตุการณ เร่อื งท่ี 2 1. อานออกเสยี งไดโ ดย 1. ออกเสยี งถกู ตอง 2. อานอยางมีจงั หวะ 3. อา นอยางเขา ใจเนอ้ื เรือ่ ง 4. อา นเสยี งดัง ฟงชัด 2. ใจความสาํ คัญและสรุปความ เร่ืองผูนาํ ยวุ เกษตรกรไทย “เตรียมไปญี่ปุน” กรมสงเสรมิ การเกษตร สาํ นกั งานปลดั กระทรวงเกษตรและสหกรณ กรมสง เสรมิ สหกรณ กรมปศุสัตว และสํานักงานปฏิรูปที่ดินเพื่อการเกษตร คัดเลือกยุวเกษตรกรเขา รับการฝกงานตาม โครงการ จํานวน 21 คน เขา รบั การฝก งานที่ญี่ปุน โดยเดินทาง 6 เมษายน 2552 โดยจะตองอบรมดา น พ้ืนฐานการเกษตรและภาษาญป่ี นุ กอน ระหวางวันที่ 16 กมุ ภาพนั ธ – 31 มีนาคม 2552 เรื่องที่ 3 1. รอ ยกรองคือ คาํ ประพันธท่ีแตง โดยมีการสมั ผัสใหค ลอ งจองกนั 2. การอา นกลอนสุภาพ ใหแ บงคําแยกเปน 3/2/3 หรอื บางบท อาจเปน 3/3/3 ก็ได เรอ่ื งท่ี 4 1. เลือกหนังสืออานไดโดย 1. อา นหนงั สือตามความสนใจ พิจารณาจากชื่อผเู ขยี นหรอื สารบัญ 2. พิจารณาเนอื้ หาสาระทีเ่ ก่ยี วกับผูเขียน 3. พจิ ารณาหนงั สือประกอบการเรยี น บรรณานุกรม 2. ประโยชนข องการอาน 1. ไดร ับความรู ความคิด 2. ไดรับความเพลิดเพลนิ 3. ใชเ วลาวางใหเปน ประโยชน เร่อื งที่ 5 1. มารยาทในการอา นทนี่ อกเหนอื จากการศกึ ษา 1. ไมอา นหนงั สอื ขณะฟงผูอืน่ พูด 2. ไมอ านหนังสือของผูอื่นที่ไมไ ดรับอนญุ าตกอ น ฯลฯ 2. การมนี สิ ยั รักการอานทนี่ อกเหนือจากการศกึ ษา 1. พยายามอา นทุกอยา งท่พี บเห็นแมจะเปน ขอ ความสั้น ๆ
76 บทท่ี 4 การเขยี น หลกั การเขียน ประโยชนข องการเขียน เรือ่ งที่ 1 1. เขยี นดว ยความเรียบรอ ย และถูกตองตามหลักภาษา เรื่องท่ี 2 2. มีจุดมงุ หมายในการเขยี น บอกชือ่ สระตอ ไปน้ี เรอ่ื งที่ 3 1. ะ เรยี กวา วสิ รรชนยี 2. ุ เรียกวา ตีนเหยยี ด เรือ่ งท่ี 4 3. ู เรียกวา ตนี คู เร่อื งที่ 5 4. เ เรยี กวา ไมหนา 5. ไ เรียกวา ไมม ลาย 6. โ เรียกวา ไมโ อ 7. ย เรยี กวา ตัวยอ 8. ว เรยี กวา ตวั วอ 9. ฤ เรยี กวา ตัวรึ 10. ฦา เรียกวา ตวั ลอื 1. คําสะกดดวย - แมกง เชน งง สรง คง ฯลฯ - แมก น เชน กล คน บน ฯลฯ - แมก ม เชน กลม คม ดม ฯลฯ - แมก บ เชน กบ ครบ หลับ ฯลฯ - แมเกย เชน เลย เฉย ตาย ฯลฯ 2. ประสมคําท่ีมีพยญั ชนะ สระ และวรรณยุกต 1. สน้ิ 2. ดาย 3. ท่ี 4. เตา 5. ตา ย ช่ือ นามสกุล เจาของประวัติ 1. สว นประกอบของรายงาน 1. ปกหนา 2. คาํ นาํ 3. สารบัญ
77 4. เนือ้ หาสาระ 5. บรรณานุกรม 2. เชิงอรรถ จะมชี อ่ื ผเู ขียน ปทีพ่ ิมพ และเลขท่ีหนา หนังสือท่ี นํามาใชประกอบการเขยี น 3. บรรณานกุ รม ประกอบดว ย รายช่ือผเู ขยี นเรียงตามตัวอักษร ชือ่ หนงั สอื ชื่อสถานทพี่ มิ พ ชอื่ โรงพมิ พ และ ปทพ่ี ิมพ เร่ืองที่ 6 1. มารยาทในการเขยี น 1. เขียนถกู ตอ ง ชัดเจน 2. เขยี นเชิงสรางสรรค 3. เขยี นในส่ิงที่ควรเขียน ไมเขยี นในส่งิ ทไี่ มควรเขียน 4. เขียนทุกอยางที่เปนความจริง 5. ไมเขยี นขอ ความในหนังสือทเ่ี ปน สว นรวม 2. นิสยั รักการเขียน 1. เริ่มตนเขียนจากงายไปยาก 2. เขยี นทุกๆ วนั 3. พยายามเขยี นดว ยใจรัก บทท่ี 5 หลักการใชภาษา เร่อื งที่ 1 1. เสยี งพยัญชนะ มี 21 เสยี ง 2. เสียงสระมี 24 เสียง 3. เสยี งวรรณยกุ ต มี 5 เสยี ง 4. นา มเี สยี งวรรณยุกตสามญั หมา มีเสียงวรรณยุกตจตั วา กิน มีเสยี งวรรณยุกตส ามัญ สิน มเี สยี งวรรณยกุ ตจ ตั วา พลอย มเี สียงวรรณยุกตสามัญ 5. ไตรยางค คือ อกั ษร 3 หมู ไดแ ก อักษรสงู กลาง และต่ํา เรือ่ งที่ 2 1. สรา งกลุมคาํ 1. เดิน เดนิ ไปโรงเรยี น 2. ชน ชนกันอยางแรง 3. แดง แดงมาก 4. น้ํา น้าํ สกปรก
เร่อื งท่ี 3 78 เรอ่ื งท่ี 4 เรือ่ งท่ี 5 2. สรา งประโยค 1. บญุ ศรเี ดินไปโรงเรียน (บอกเลา) 2. รถโรงเรียนชนกนั อยา งแรง (บอกเลา) 3. เสือ้ ตัวน้ีแดงมากไปหรอื (คําถาม) 4. อยา ด่ืมนาํ้ สกปรก (คําส่ัง) ใชเครอ่ื งหมายวรรคตอนทีเ่ หมาะสม 1. วนั นีล้ กู สาวส่งั ซื้อขนมทองหยิบ ทองหยอด เมด็ ขนนุ ฝอยทอง ฯลฯ 2. นิทานมีหลายชนิด เชน นทิ านชาดก นิทานปรมั ปรา นิทานคติสอนใจ 3. คําตอบขอ นถ้ี กู ทัง้ ก. ข. ค. ง. 4. เธอนัดใหฉันไปพบในเวลา 08.00 น. อักษรยอ พ.ศ. ร.ร. น.ส. 1. วธิ กี ารใชพจนานกุ รม 1. เรยี งลําดับคํา 2. พจิ ารณาอกั ขรวธิ ี 3. การบอกเสยี งอาน 4. การบอกความหมาย 5. การบอกประวัติของคําและชนดิ ของคาํ 2. คําราชาศัพท 7 คาํ พระราชบิดา ตรัส พระราชทาน พระบรมฉายาลักษณ ประทับ เสด็จ รบั สัง่ 3. คาํ สภุ าพ 7 คํา สนุ ัข รับประทาน ทราบ มูลดนิ ไมตีพริก ครับ ศีรษะ 1. สาํ นวน ในนํา้ มปี ลา ในนามีขาว คนรกั เทาผืนหนัง คนชงั เทาผืนเส่อื ฝนท่งั ใหเปน เข็ม ฯลฯ 2. คาํ พังเพย รกั วัวใหผ ูก รักลกู ใหต ี สอนหนังสอื สังฆราช
79 ชา งตายท้งั ตวั เอาใบบวั ปด ฯลฯ 3. สภุ าษติ รักยาวใหบ น่ั รักส้ันใหต อ นํ้ารอนปลาเปน นํา้ เยน็ ปลาตาย เห็นชา งข้ี อยาข้ีตามชาง ฯลฯ เรอ่ื งท่ี 6 วิธใี ชภ าษาไดอ ยา งเหมาะสม 1. ใชภ าษาตรงไปตรงมา ไมโกหกหลอกลวง ใหรายผอู นื่ 2. ไมใชค าํ หยาบ 3. ใชภ าษาใหเหมาะสมกับกาลเทศะและระดับของบคุ คล 4. ใชภ าษาใหเ กดิ ความรกั สามคั คี 5. ใชภาษาใหถกู ตอ งตามหลกั ภาษา เร่ืองท่ี 7 1. ลกั ษณะคาํ ไทย 1. เปน คาํ เดยี วโดดๆ มีความหมายชัดเจน 2. ตัวสะกดตรงตามมาตรา 3. ไมม ีตวั การันต ฯลฯ 2. คาํ ภาษาตางประเทศ 10 คํา แปะเจ๊ียะ กว ยจ๊ับ ซินแส อ้ังโล โฮเต็ล ปม แชมป แท็กซี่ แสตมป ฟต บทที่ 6 วรรณคดีและวรรณกรรม เรอื่ งท่ี 1 1. คณุ คา 1. คณุ คา ของนทิ าน ไดแก ใชเ ปนขอ คติเตอื นใจ เปนมรดกของ บรรพบรุ ุษและไดประโยชนจ ากการเลาและฟง 2. คณุ คาของนทิ านพนื้ บา น ไดแก เปนเรื่องเลา ทแี่ สดงใหเห็นถึงชวี ิต ความเปน อยขู องคนพ้นื บานทีเ่ ปน อยกู นั มาแตดง้ั เดมิ และไดขอคิด ขอ เตอื นใจ รวมทั้งความภมู ิใจของคนรนุ หลังตอ มา 3. คณุ คาของวรรณกรรมทอ งถน่ิ ไดแ ก การแสดงถึงวิถีชีวิต ความเปนอยขู องทองถิ่น ใหขอคดิ ขอเตือนใจ เปนมรดก ที่ควรรักษาไว
80 2. นาํ ไปใชประโยชนไ ดโ ดย 1. อานเพม่ิ ความรู ความเพลดิ เพลนิ 2. ใชเวลาวา งใหเ ปนประโยชน 3. นําขอ ดเี ปนตัวอยา งไปใช บทท่ี 7ภาษาไทยกับชอ งทางการประกอบอาชีพ เรือ่ งท่ี 1 คณุ คาของภาษาไทย 1. ใชสื่อสารในชีวติ ประจําวัน 2. บงบอกถงึ เอกลกั ษณความเปน ไทย 3. เปนวัฒนธรรมทางภาษา 4. เปน ภาษาท่สี ามารถแสดงถึงความนอบนอม สภุ าพ ออนหวาน 5. สามารถเรยี บเรียงแตง เปนคําประพนั ธ
81 บรรณานุกรม การศกึ ษานอกโรงเรียน, กรม. ชุดวิชาภาษาไทย ระดับประถมศึกษา. กรุงเทพฯ : คุรุสภา, 2546. เรอื งอุไร อินทรประเสรฐิ . ภาษาไทย 1. กรุงเทพฯ : ศนู ยสงเสริมวิชาการ, 2546. อคั รา บุญทพิ ย และบปุ ผา บุญทพิ ย. ภาษาไทย 1. กรุงเทพฯ : ประสานมติ ร, 2546.
82 หลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดับการศึกษาขน้ั พื้นฐาน พุทธศักราช 2551 รายช่อื ผเู ขา รวมประชุมปฏบิ ตั ิการพฒั นาหนงั สอื เรียนวิชาภาษาไทย ระหวา งวนั ที่ 10 – 13 กุมภาพันธ 2552 ณ บา นทะเลสคี รมี รีสอรท จังหวัดสมุทรสงคราม 1. นางสาวพิมพใ จ สทิ ธิสุรศักดิ์ ขา ราชการบาํ นาญ 2. นางพิมพาพร อนิ ทจกั ร สถาบนั กศน. ภาคเหนือ 3. นางกานดา ธิวงศ สถาบัน กศน. ภาคเหนอื 4. นายเรงิ กองแกว สํานกั งาน กศน. จังหวดั นนทบุรี รายช่ือผูเ ขารว มประชมุ บรรณาธกิ ารหนงั สือเรยี นวิชาภาษาไทย คร้ังที่ 1 ระหวางวันที่ 7 – 10 กันยายน 2552 ณ โรงแรมอูทองอินน จงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยา 1. นางสาวพมิ พใจ สทิ ธสิ รุ ศกั ด์ิ ขา ราชการบํานาญ สาํ นกั งาน กศน. จังหวดั นนทบุรี 2. นายเริง กองแกว กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น 3. นางนพรัตน เวโรจนเสรีวงศ ครั้งที่ 2 ระหวา งวันท่ี 12 – 15 มกราคม 2553 ณ โรงแรมอูทองอินน จงั หวดั พระนครศรีอยธุ ยา 1. นางสาวพมิ พใ จ สิทธิสรุ ศักด์ิ ขา ราชการบํานาญ สาํ นักงาน กศน. จังหวัดนนทบุรี 2. นายเริง กองแกว กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น 3. นางนพรตั น เวโรจนเสรีวงศ
83 คณะผูจัดทาํ ทปี่ รึกษา บญุ เรอื ง เลขาธกิ าร กศน. 1. นายประเสริฐ อ่มิ สวุ รรณ รองเลขาธิการ กศน. จําป รองเลขาธิการ กศน. 2. ดร.ชยั ยศ แกว ไทรฮะ ที่ปรกึ ษาดานการพฒั นาหลักสูตร กศน. 3. นายวชั รนิ ทร งามเขตต ผูอํานวยการกลุม พฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น 4. ดร.ทองอยู กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน 5. นางศุทธนิ ี กลุมพฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น คณะทํางาน มนั่ มะโน กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น 1. นายสรุ พงษ ศรรี ตั นศิลป กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน 2. นายศภุ โชค ปทมานนท 3. นางสาววรรณพร กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรยี น กุลประดิษฐ กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรียน 4. นางสาวศรญิ ญา เหลืองจิตวัฒนา กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกโรงเรียน 5. นางสาวเพชรินทร กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน กลมุ พัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน ผูพมิ พต น ฉบบั กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรยี น 1. นางปยวดี คะเนสม 2. นางสาวเพชรนิ ทร เหลืองจติ วฒั นา 3. นางสาวกรวรรณ กวีวงษพพิ ฒั น 4. นางสาวชาลีนี ธรรมธิษา 5. นางสาวอลศิ รา บานชี ผูออกแบบปก นายศุภโชค ศรรี ตั นศลิ ป
84 รายช่อื ผเู ขารว มประชุมปฏบิ ัติการปรับปรงุ เอกสารประกอบการใชหลกั สตู รและ ส่ือประกอบการเรียนหลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดับการศกึ ษาขน้ั พ้ืนฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 ระหวางวันท่ี 4 – 10 พฤศจิกายน 2554 ณ โรงแรมมิรามา กรงุ เทพมหานคร สาระความรพู ืน้ ฐาน (รายวชิ าภาษาไทย) ผูพ ัฒนาและปรับปรงุ 1. นางอัชราภรณ โควคชาภรณ หนวยศึกษานิเทศก 2. นางเกล็ดแกว เจริญศกั ด์ิ หนวยศกึ ษานเิ ทศก 3. นางนพรตั น เวโรจนเสรวี งศ กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกโรงเรยี น 4. นางสาวสมถวิล ศรจี นั ทรวโิ รจน กลุมพัฒนาการศึกษานอกโรงเรียน 5. นางสาววันวสิ าข ทองเปรม กลมุ พฒั นาการศึกษานอกโรงเรยี น
85 คณะผปู รบั ปรุงขอมูลเก่ียวกบั สถาบนั พระมหากษตั ริย ป พ.ศ. 2560 ท่ปี รึกษา จาํ จด เลขาธิการ กศน. หอมดี ผตู รวจราชการกระทรวงศึกษาธกิ าร 1. นายสุรพงษ 2. นายประเสริฐ สุขสุเดช ปฏบิ ตั หิ นาท่ีรองเลขาธิการ กศน. ผูอาํ นวยการกลมุ พฒั นาการศึกษานอกระบบ 3. นางตรนี ุช และการศกึ ษาตามอัธยาศัย ผปู รบั ปรงุ ขอ มลู วงคเรอื น กลมุ พัฒนาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั สังขพชิ ัย กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั 1. นางสาวทพิ วรรณ 2. นางสาวชมพนู ท คณะทาํ งาน 1. นายสุรพงษ ม่ันมะโน กลมุ พฒั นาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั 2. นายศุภโชค ศรรี ตั นศิลป กลุมพัฒนาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย กลมุ พฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั 3. นางสาวเบญ็ จวรรณ อําไพศรี กลุมพฒั นาการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศยั กลมุ พัฒนาการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย 4. นางเยาวรัตน ปน มณวี งศ กลุม พัฒนาการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัย กลุมพฒั นาการศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอัธยาศัย 5. นางสาวสุลาง เพ็ชรสวาง 6. นางสาวทิพวรรณ วงคเ รือน 7. นางสาวนภาพร อมรเดชาวัฒน 8. นางสาวชมพูนท สังขพชิ ัย
Search
