Nederlands Indisch Curtureel Centrum Magazine 9.5

/2017 In dit nummer Het verzet van Victor Makatita............................2 Staat verliest hoger beroep in zaak rond treinkaping......................5 Bijzondere activiteiten in Den Haag tijdens Tong Tong Fair..............6 De Schutting (3)..........8 Inproc koloniale Waren..............................13 Alfred Birney wint de Libris Literatuur- prijs...................................14 Indo-zijn in de tegen- woordige tijd...............15 Gouverneur Jakarta veroordeeld tot 2 jaar gevangenisstraf.........19 Tong Tong Fair...........21 Belanda Hitam, de vergeten krijgers......22 Indorock History Tour..................................23 Column...........................26Alfred Birney wint na de Henriëtte Roland Holstprijs nu ook deLibris Literatuurprijs. Twee literaire topprijzen in hetzelfde jaar voorhetzelfde boek, daar kunnen weinig schrijvers op bogen. (pag. 14) Nederlands IndischGratis maandelijks e-magazine voor de Indische gemeenschap Cultureel Centrumjaargang 9, mei 2017 | oplage: 9500

Van de redactie De LINK naar de Enquête: hebben. Juist in deze tijden is uw betrokkenheid bij NICCNICC Enquête http://www.survio.com/surv Magazine van groot belang en vragen wij u een VRIJWILLIGEDe beloofde NICC Enquête is ey/d/V2Q6P7Y9H2O8F2Q6L DONATIE. Wij zullen u daarvoorenkele maanden geleden naar de zeer dankbaar zijn en u zultabonnees gestuurd en we hebben (enquête allerlaatste maand; verzekerd zijn van een blijvendeal heel wat resultaten binnen. We eind mei gaan we evalueren) gratis toezending van uw geliefdehopen zoveel mogelijk reacties om Ook willen wij wijzen op de en gewaardeerde NICC Magazine.een zo goed mogelijk beeld te mogelijkheid om NICC Magazine Onze volledige bankgegevens zijn:krijgen hoe u over NICC Magazine als advertentie medium te (BIC: RABONL2U)en over een toekomstig Indisch gebruiken. Hierbij een oproep aan NL39 RABO 0129 216 836,Centrum denkt. Maar intussen zijn alle lezers die eigenaar zijn van t.n.v. N.I.C.C. Den Haag NL.er weer nieuwe abonnees. een bedrijf of er werkzaam zijn als Mogen wij u tenslotte vragen om PR manager om NICC Magazine NICC Magazine zoveel mogelijk bijNieuwe abonnees welkom als mogelijkheid te zien om uw uw familie, vrienden en kennissen bedrijf of product onder de onder de aandacht te brengen?U ontvangt hierbij uw eerste editie aandacht van nu bijna 9500 Vraag hen ook gratis abonnee tevan NICC Magazine. Leest u hem abonnees te brengen. Tevens worden. Wij wensen u weer veeleens door en vertel ons wat u willen wij een beroep doen op uw plezier met uw NICC Magazine. Enervan vindt. En als u onze website waardering als abonnee voor het mede dankzij uw donaties enwww.indisch-centrum-denhaag.nl zeer vele werk dat wij maandelijks advertenties kan NICC Magazineheeft bezocht, wilt u ons ook aan NICC Magazine hebben. Houdt helemaal GRATIS blijven.daarover uw mening laten weten? u in gedachten dat NICC Magazine Hans Vogelsang, hoofdredacteur.Wilt u onze enquête invullen? geheel GRATIS is, hetgeen echter niet betekent dat wij geen kostenHet verzet van Victor Makatita Door: Ron HabiboeMoluks verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog in NederlandMolukse jongere in vooroorlogs Victor Makatita Makatita. Ik ging op zoek en ditNederland, talent van voetbal- is uitgemond in een jarenlangvereniging Quick, koerier in het maar de foto heb ik destijds eruit onderzoek naar de geschiedenisverzet tegen de Duitsers, en gescheurd en bewaard, omdat het van Molukkers in Den Haag. WieEngelandvaarder: Victor Makatita gezicht mij bekend voorkwam. was Victor Makatita?had veel in zich, maar moest dat Jaren later werd ik meer en meermet de dood bekopen. Zijn oude nieuwsgierig naar deze Victor De familie Makatita´clubmaat´ Ron Habiboe doetverslag. Victor Lucas Makatita was in 1919 geboren in Batavia op Java alsToen ik 15 jaar oud was voetbalde zoon van de Molukse Lucasik bij de Haagse voetbalvereniging Makatita en de Indische MariaQuick, die toen juist 75 jaar Francisca Kessler. Zijn oudersbestond en een jubileumboek waren op 10 juli 1912 inuitgaf. Met name een speciale foto Buitenzorg gehuwd. Zij kregenin het boek trok mijn aandacht. vier kinderen: Anton Pieter,Onder de foto stond de naam: Catherina Elisabeth, Victor LucasVictor Makatita. De tekst boven de en Jeanne Cornelia Louisefoto luidde: 9 april 1942. Zij die Makatita.ons ontvielen.Ik was in die tijd veel meer De familie Makatita was toen algeïnteresseerd in de nieuwste een geruime tijd EuropeesAdidas voetbalschoenen en in mijn georiënteerd. Zo was vader Lucas16e verjaardag, de dag dat ik zelf Makatita als inlander op 1 februarieen brommer mocht besturen. Het 1890 bij ordonnantie “voor de wetgedenkboek zelf heb ik niet meer, 2

aan Europeanen gelijkgesteld”. Dit In Den Haag overigens ook in 1939 als hijimpliceerde, dat hij onder meer deelneemt aan de atletiek twee-betere carrière kansen had bij het Begin augustus 1927 komt Lucas kamp in Middelburg, waar hij voorIndische gouvernement en dat zijn Makatita met zijn gezin aan in de cadettenploeg deelneemt aankinderen Nederlandstalig onder- Nederland. Victor is dan 8 jaar de 800 meter koppelrace tegenwijs konden volgen. Zelf had oud. De familie vestigt zich aan de de atleten van de Marathon-Lucas dat onderwijs ook gevolgd, Zonnebloemstraat 64 in Den Sprinkhanen combinatie.want zijn vader, Samuel Anthonie Haag. Victor gaat naar school enMakatita, was als één van de niet lang na zijn aankomst in Cadet-sergeant Makatitaeerste inlanders in 1882 gelijk- Nederland speelt Victor bij degesteld. Ook het huwelijk van Haagse voetbalvereniging Quick. Nadat de Duitsers op 10 mei 1940Lucas met de Indische Maria Op zijn zestiende jaar, dus op zeer Nederland zijn binnengevallenKessler geeft aan dat hij zich jeugdige leeftijd, komt hij terecht en vijf dagen later Nederlandmaatschappelijk in de Europese, in het eerste elftal. Hiernaast blijkt capituleert, wordt het NederlandseIndische-koloniale gemeenschap hij ook talent te hebben voor leger op 15 juli door de Duitsersbegaf. cricket, want in 1934 speelt Victor ontbonden. De cadetten van de in het eerste aspiranten cricket- KMA werden ontslagen en naarVader Lucas was in 1891 als team van hetzelfde Quick. huis gestuurd. Het betrof hierEuropees ambtenaar in dienst onder meer bijna 250 cadettengetreden bij de PTD (Post- en Victor Makatita (midden) in het voor het Koninklijk Nederlands-Telegraafdienst) in Weltevreden, aspirantenteam van de Haagse Indische Leger (KNIL) die,een toenmalige voorstad van Voetbalvereniging Quick, 1933. verspreid over drie studiejaren,Batavia. Al snel daarna maakte hij aan de KMA een opleidingcarrière binnen het Indische In november 1937 vertrekken de volgden. Victor was één van hen.ambtenarenapparaat en werd hij ouders terug naar Indië, naar De KMA-cadetten moesten zich inop afwisselende plaatsen op Java Bandung. De 18-jarige Victor en mei 1941 van de Duitsers nog welgestationeerd. In 1904 werd hem, zijn oudere broer blijven achter in weer voor controle melden in dewegens langdurige dienst en als Nederland. Een maand voor het kazernes, maar kon hierna weergelijkgestelde, één jaar verlof in vertrek van hun ouders verhuizen gewoon naar huis.Europa toegekend. zij naar Leiden, uiteindelijk beiden naar de Schelpenkade 45. Niet Precies een jaar later moesten zijNadat vader Lucas na zijn verlof in lang daarna verhuist Victor in zijn zich nogmaals melden, maar nu1905 weer in dienst kwam van de eentje toch terug naar Den Haag werden zij in krijgsgevangenschapPTD werd hij al snel benoemd tot en hij betrekt een bovenetage aan afgevoerd naar Duitsland. Enkelehoofd van het kantoor in Grissee de Copernicusstraat 316. Hij blijft cadetten hadden zich aan deen later tot hoofdcommies in daar wonen tot in september melding ontrokken. SommigenSoerabaja. Vanaf 1917 deed vader 1938. In deze tijd studeert Victor vochten inmiddels in Zuidoost-AziëLucas dienst als kantoorchef PTD Frans. Hij vertrekt dan naar tegen de Japanners. Een aantal1e klasse, onder meer in Menado. Breda, waar hij als cadet is cadetten waren tijdens hun ont-Ten slotte werd hij in 1923 op toegelaten tot de officiersopleiding snappingspoging naar Engelandeigen verzoek wegens volbrachte aan de Koninklijke Militaire gepakt en gefusilleerd door dediensttijd eervol ontslagen. Hij Academie (KMA). Toch blijft hij Duitsers.was toen 49 jaar. met Den Haag verbonden, want zo speelt hij in het eerste Tijdens de eerste oorlogsjarenHet gezin Makatita keerde voetbalelftal van Quick tot half hield Victor zich bezig metvervolgens van Soerabaja terug december 1941. Dat hij een ondergrondse activiteiten. Zeernaar Buitenzorg. Waarschijnlijk fervent sporter was, dat blijkt waarschijnlijk stond hij hierbij inmeende Lucas Makatita dat zijn contact met de Molukse KNIL-kinderen voor opvoeding en kapitein E.A. Latuperisa, die nauwopleiding beter af waren in betrokken was bij de verzets-Nederland. Bovendien zou hij daar beweging de Orde Dienst (O.D.).niet helemaal alleen zijn, want Deze Latuperisa rekruteerde KMA-familie van zijn vrouw uit Indië cadetten, organiseerde het verzetwas inmiddels ook naar Den Haag en verzamelde wapens. Kapiteinverhuisd. In 1927 vertrekt het Latuperisa zou in maart 1942gezin Makatita, met vier kinderen gearresteerd worden en in julinaar Nederland. 3

1943 door de Duitsers worden ceerd en dat daar de doodstraf op Victor Makatita, de 23-jarigegefusilleerd op de Leusderheide. stond. De hogere krijgsraad in Charles Laurey en een zekereHet is zeker dat Victor onder meer Dijon oordeelde opnieuw en op 7 journalist Henri Alexander dekoeriersdiensten verricht voor het april sprak zij alsnog de doodstraf Beaufort werden om 19:00 uurverzet tegen de Duitsers. over Makatita, Laurey en een gefusilleerd. derde Nederlander uit.De ontsnappingspoging De derde mannaar Nederlands-Indië Afscheid Hoewel in de literatuur slechtsIn februari 1942, als de Tweede Op de dag van de uitspraak van wordt gemeld, dat Victor samenWereldoorlog inmiddels ook de krijgsraad mocht Victor nog met Laurey vanuit Nederland wasNederlands-Indië heeft bereikt, een brief aan zijn oudere broer vertrokken, is het goed mogelijk onderneemt Victor een poging om schrijven. Aan het einde van zijn dat Henri de Beaufort vanaf hetvia de Nederlandse diplomatieke brief schrijft hij hoe zijn broer het begin af aan vanuit Nederlandvertegenwoordiging in Zwitserland bericht moest doorgeven aan samen heeft gereisd met Makatitaen via Engeland naar Nederlands- thuis: en Laurey. Henri Alexander deIndië te vertrekken om dáár te “Ik hoop dat je begrijpt, dat ik dit Beaufort (geboren: Brummen, 3gaan vechten. Victor is niet alleen. moest doen. Ik was nu eenmaal oktober 1915) was op dezelfdeHij onderneemt zijn ontsnappings- van plan officier te worden en datum en op dezelfde plaats bij detocht met collega-cadet Charles Indië was in gevaar … Wat het Frans-Zwitserse grens gearres-Jean Laurey. Deze Charles is van bericht voor thuis aangaat, doe teerd, met onder meer in het bezitdezelfde KMA-lichting als Victor, dat in Godsnaam voorzichtig. … van een vals persoonsbewijs. Ookdie van 1938. Charles was Nooit zal ik vergeten wat ze allen, hij was op weg naar Nederlands-bestemd voor de KNIL-infanterie Pa en Ma in het bijzonder, voor Indië om zich aldaar aan te sluitenen Victor voor de militaire mij betekenden. Ik vraag bij het KNIL. De Beaufort wasadministratie. vergiffenis als ik niet altijd een ongeveer drie jaar ouder dan de even goede zoon ben geweest. Ik twee anderen en afkomstig uit hetOp 10 februari vertrekken zij uit was nu eenmaal niet sterk in Utrechtse Leusden. Bij hetDen Haag en zes dagen later uiterlijk vertoon. Wens ze allen uitbreken van de oorlog was hijkomen zij aan in de Franse stad het allerbeste toe. Ik vraag als redactielid verbonden aan hetBesançon nabij de Frans-Zwitserse vergeving, als ik ze door deze weekblad Motor, uitgegeven doorgrens. De grensoversteek naar handeling verdriet berokkend heb, de Uitgeverij en Adviesbureau opZwitserland mislukt de eerste maar ik kan niet anders. …. Houd auto- en motorgebied te Denmaal vanwege sneeuwoverlast. Bij je taai! Je broer Vic.” Haag. De Beaufort was vanaf 1937een nieuwe poging, twee dagen evenals Victor woonachtig inlater, worden zij in Pontarlier De rouwadvertentie van Victor Den Haag, in de kost op degearresteerd door de Franse Makatita in Het Vaderland. Valkenboskade 552, nog geenpolitie en uitgeleverd aan de tien minuten lopen verwijderd vanDuitse legerautoriteiten. Het Twee dagen later, op 9 april 1942, Victors adres aan de Copernicus-onderzoek door de Duitsers werd het vonnis in het Franse straat. Het is aannemelijk dat hijduurde tot 5 april. De Duitse Dijon uitgevoerd. De 22-jarige een persoonlijke bekende vankrijgsraad was van mening dat er Victor was.slechts sprake was geweest vaneen amateuristische poging van Op 23 april 1942 plaatste deradeloze jongelui. Internering in oudere broer van Victor, medeDuistland zou voldoende zijn, namens zijn ouders en tweealdus het voorstel. zusters in Indië, het droevige overlijdensbericht van zijn 22-In dezelfde tijd was er echter jarige broer in de krant Heteen geheim bevel van de Duitse Vaderland.legerbevelhebber uitgevaardigd, Victors grootvader, Anthoniehet zogeheten Keitel-Erlass, Samuel Makatita, geboren in 1849waarin stond dat elke poging om of 1850, huwde 20 juli 1871 tenaar Engeland te gaan als ‘Feind Ambon met Catharina ElisabethBegünstigung’ (steun aan de Schelling. In 1879 was hij klerkvijand) moest worden gekwalifi- ten kantore van de controleur te Saparua. In maart 1882 werd hij 4

door de resident Riedel geplaatst Cats, Bob, De geschiedenis van de Poeze, Harry A., In het landals posthouder te Masarete op de KNIL-cadetten te Breda, promoties van de overheerser. Dordrecht,zuidkust van Buru (1882 – 1883). 1940, 1941 en 1942, in: Cinnaminson, 1986.Op 3 juni 1882 werd hij Armamentaria, 37 (2002-2003). Centraal Bureau Genealogiegelijkgesteld aan Europeanen. Gemeentearchief Den Haag.Anthonie Samuel Makatita is na Dogger, Gerard, De vierkante Gemeentearchief Utrecht.1903 op mij onbekende datum en maan, Amsterdam/Brussel, 1979. Koninklijke Bibliotheek.plaats overleden. (Java Post) Haagse voetbalvereniging Quick, Nationaal Archief. Driekwart eeuw Quick. 1896- Moluks Historisch Museum.Bronnen: 1971. Den Haag, 1971.Bouman, B., Van driekleur tot Immerzeel, B., Moluks Verzet WO _______________________________Rood-Wit, Den Haag, 1995. II. Utrecht, 1992.Staat verliest hoger beroep in zaak rondtreinkapingDe Nederlandse Staat heeft het werden, omdat dit voor hen te rechtbank in dit tussenvonnishoger beroep verloren in de zaak belastend zou zijn. Verder vond reeds het voornemen heeft uit-rond de treinkaping bij De Punt in de Staat een extra onderzoek gesproken dat getuigen anoniem1977. Geprobeerd werd om de tijdrovend en kostbaar. Bovendien en afgeschermd te zullen horen.zaak verjaard te laten verklaren was men van mening dat eenen zodoende een rechtszaak niet- rechtszaak verstrekkende gevol- De Staat moet nu op 24 mei a.s.ontvankelijk te laten verklaren. gen zou hebben voor agenten en de transcripties van de geluids-Met het verwerpen van de ver- militairen die sinds 1954 dodelijk banden van de mariniers tijdensjaringsverklaring in een tussen- geweld moesten gebruiken. In dat de bestorming van de treinvonnis is nu de weg vrij voor jaar besloot het kabinet namelijk overhandigen. Ook moeten de metadvocate Liesbeth Zegveld om in het geheim om Nederlandse de foto’s van de omgekomen Maxnamens de nabestaanden van militairen niet te vervolgen voor Papilaja komen en tekeningen vantwee bij de bestorming van de oorlogsmisdaden, die gepleegd de kogelbanen in de trein. Van dietrein omgekomen Molukkers nader werden in voormalig Nederlands- laatste twee heeft de Staat alonderzoek te plegen als voor- Indië, onder andere in Zuid- aangegeven dat zij daarover nietbereiding van een aanklacht Celebes. beschikt. Advocate Liesbethwegens het executeren van de Zegveld merkt hierover op: “Dit istwee Molukkers door de Mariniers. Bewijslast uiterst opmerkelijk en roept veel vragen op”.Nabestaanden van de treinkapers De rechtbank vindt de argumen-Max Papilaja en Hansina Uktolseja tatie voor een tussentijds beroep Bovendien is Zegveld ontstemdstellen de Nederlandse Staat aan- – wat niet gebruikelijk is – niet omdat twee van de drie rechterssprakelijk voor hun dood, omdat zwaarwegend genoeg. De recht- die zich over de zaak bogen,de twee zijn doodgeschoten terwijl bank legde dit als volgt uit: “De inmiddels een andere baanze reeds uitgeschakeld waren en rechtbank is van oordeel dat de hebben gekregen en vervangendaardoor zonder problemen aan- bevolen getuigenverhoren, naar zijn door twee anderen. “Datgehouden hadden kunnen worden. nu valt te overzien, niet wezenlijk druist tegen alle regels in, dieBegin februari gelastte de recht- tijdrovender en kostbaarder dan stellen dat rechters die aan eenbank een nader onderzoek en wel belastender zullen zijn dan de zaak beginnen, deze ookvroeg aanvullende stukken op. De getuigenverhoren in andere zaken afmaken”. Zegveld tekende hierverjaringstermijn die door de van min of meer eenzelfde tevergeefs beroep tegen aan. ZeNederlandse Staat geopperd werd, omvang en belang”. vindt dit ‘knullig en onprofessio-veegde de rechter van tafel. Bovendien weegt de rechtbank neel. Toen ze aan de zaakReden was dat de nabestaanden mee, dat nu afgebakende bewijs- begonnen, wisten ze al dat ze eende autopsierapporten pas in 2013 opdrachten zijn gegeven, de andere baan zouden krijgen.onder ogen kregen. vragen aan de getuigen een over-Nederland wilde niet dat de zichtelijk terrein zullen beslaan en ______________________________betrokken mariniers ondervraagd ook beperkt zullen zijn en dat de 5

Bijzondere activiteiten in Den Haag tijdensde Tong Tong Fair 2017Het Tong Tong Festival waaiert uit ochtendvaart gaat langs de Indorock in Den Haag. Met eenover Den Haag. Steeds meer Indische buurt en het IndischHaagse instellingen organiseren Monument, de (kortere) avond- luxe touringcar rijdt u door Denter gelegenheid van de Tong Tong vaart brengt u langs schitterendeFair allerlei speciale (Indische) panden uit de 19e eeuw. Een Haag langs de plekken waar deactiviteiten; en Den Haag is ook boottocht in combinatie met eende rest van het jaar een hotelovernachting? Het kan in Indorock in de periode 1954-196aantrekkelijke stad voor liefheb- 2017.bers van de Indische cultuur furore maakte, zoals De Monro(inclusief de keuken!) en de Do. 25 mei t/m 5 juni.geschiedenis. Kortom, Den Haag Ochtendvaart: 10.30 u vanuit het Bar, a ait en Palais des Danse.wordt 12 dagen lang een échte parkje tegenover de Prinsesse-Indische stad. Klik op de blauwe gracht 4. osten: € 12,50 incl. In de bus is livemuziek. De tourLINKS voor meer info. Indische hapjes en drankje. Avondvaart: 21.00 u vanaf de wordt georganiseerd doorIndische Gracht & Praal aanlegplaats Dr. Kuyperstraat (terBoottocht hoogte van Koninginnegracht 15). Marcello’s Art Factory and Rock om de avond v r de start van osten: € 5,– p.p. Reserveren Gallery, die met succes ook dede Tong Tong Fair al in de verplicht: [email protected] tijdens de Indische ‘gewone’ Rock History TourGracht & Praal boottocht! Na het Hotelovernachtingensucces van vorig jaar biedt de organiseert.Willemsvaart i.s.m. de Tong Tong Tong Tong Fair biedt eenFair een nieuw programma met hotelarrangement aan i.s.m. Za 27 mei en za 3 juni, 11.00 –Chyco Brouwer. Met zijn verhalen Rederij Willemsvaart en hotel 13.00 u. Start en einde Tong Tongen liedjes haakt hij aan bij het Room 11. U vaart mee met de Fair. Prijs: € 44,95 p.p. (incl. eenthema Sterke vrouwen. ochtendvaart, bezoekt aansluitend drankje en een hapje, brochure, de Tong Tong Fair en wordt om en een cadeautje). Aanmelden:Wo 24 mei, 20.00 u. Opstap- 21.00 uur met de boot naar Room [email protected] o.v.v. ‘Indorockplaats: aanlegsteiger bij minia- 11 gebracht, hartje Den Haag. De History Tour’. Vermeld uw voor-tuurstad Madurodam. De prijs: bagage-drop-off wordt geregeld. keursdatum en het gewenste€ 17,50. U dient u vooraf te Prijzen vanaf € 68,00. Boek via aantal tickets.reserveren bij de Willemsvaart: tongtongfair.nl/[email protected]. De wereld van de VOC Lees op deze pagina deBoottocht Indisch Den uitgebreide informatie en hoe u Bijna tweehonderd jaar lang – vanHaag reserveert! 1602 tot 1798 – heerst de VOC, de Vereenigde Oost-IndischeDe Willemsvaart verzorgt tijdens Indorock History Tour Compagnie over de handel in hetde 59e Tong Tong Fair dagelijks oostelijke deel van de wereld.twee Tong-Tong-Vaarten. De De Indorock History Tour brengt Voor het eerst brengt het u terug naar de bakermat van de Nationaal Archief topstukken uit het VOC-archief samen in een tentoonstelling: De wereld van de VOC (te bezoeken t/m 7 januari 2018). U gaat op ontdekkingsreis langs unieke kaarten, scheeps- journalen, brieven en tekeningen uit 200 jaar VOC-geschiedenis. Het programma start met een introductie op de tentoonstelling; aansluitend kunt u de tentoon- stelling bezoeken. Ten tijde van de 6

Tong Tong Fair biedt het Nationaal om daar als contractarbeiders te locatie: af Banka, BankastraatArchief deze twee rondleidingen werk te worden gesteld op de 91 in Den Haag. Prijs: € 4,00 p.p.aan. plantages. Wat is er gebeurd met Min. 4, max. 15 deelnemers. hun nazaten? Op 3 juni draait Reserveren: 070 356 1281, viaWo 31 mei en do 1 juni, 10.00 – in Filmhuis Den Haag Jaji [email protected] of via11.00 uur. Locatie: Nationaal (Lotgenoten) met aansluitend een gildedenhaag.nl.Archief, Prins Willem-Alexanderhof Q&A met de filmmaker Jeffrey20, Den Haag (direct naast Den Salimin. Op 6 juni is alleen de film Museon: Trees RuysHaag Centraal). De prijs: € 2,50 te zien.p.p. (i.p.v. € 7,50). Aanmelden: Halverwege de jaren ‘80 van [email protected] Za 3 juni, 16.00 u; di 6 juni, 20e eeuw maakte kunstenares 19.00 u. Locatie: Filmhuis Den Trees Ruys een reeks schilderijenChinatown Den Haag Haag, Spui 191, Den Haag. die ze ‘Terugblik op de Jappentijd’ Kaartverkoop: kassa Filmhuis. noemde. De schilderijen ver-De buurt waar het huidige Meer info: filmhuisdenhaag.nl. beelden haar eigen herinnering,Chinatown Den Haag ligt (op een aangevuld met veel historischekwartier lopen van het Malieveld), Wandeling: Echo’s van gebeurtenissen, vaak in de vormwas vroeger de Haagse Joden- Indië van meerluiken, met een grotebuurt. Na WO2 stond de wijk expressiviteit en blijvende acti-grotendeels leeg en verpauperde. Het hart van Indisch Den Haag is viteit. Museon presenteert eenIn de jaren zeventig besloot de de woonwijk Archipel, eind 19e, overzicht van haar prachtige werk.gemeente de wijk op te knappen. begin 20e eeuw gebouwd. In deVanaf dat moment vestigden zich Archipel troffen de verlofgangers Museon, Stadhouderslaan 37,meer en meer Chinezen in deze elkaar en hier vestigden de 2517 HV Den Haag (maandagbuurt. Tijdens de rondleiding gepensioneerden zich. Deze gesloten). Te bezoeken t/m 29Chinatown Den Haag neemt een reputatie moet schrijfster Marie oktober 2017. Info via museon.nl.gids u mee naar het verleden en van Zeggelen (1870–1957) naarhet heden van Chinatown Den de wijk hebben gebracht, toen zij Programma TTF 2017Haag. terug uit Indie kwam. Tijdens de stadswandeling kijken we door Voor het complete programma perVrij 26 mei, 11.00 – 12.30 u. haar ogen naar het Indische dag van de Tong Tong Fair 2017:Prijs: € 7,50 p.p. Aanmelden: mail verleden van de wijk. Deze http://tongtongfair.nl/programma/naar [email protected] o.v.v. wandeling is speciaal door Gilde‘Stadswandeling Tong Tong Fair’. Den Haag gemaakt, op basis van Den Haag: Een prachtigeU ontvangt per e-mail informatie onderzoek door Vilan van de stadm.b.t. de vertreklocatie, reser- Loo, bij de tentoonstelling Marievering en betaling. Zie: van Zeggelens kijk op Indie; Den Haag, wereldstad aan zee,gadenhaag.nl/tours/festivals- Indrukken van een zwervelinge. stad van vrede en recht, Indischeevenementen/stadswandeling- Lees hier meer over de stad: heerlijk voor een kort of langtong-tong-fair. tentoonstelling, een productie van verblijf! Surf naar denhaag.com Stichting Tong Tong i.s.m. voor alle informatie over hotels,Filmhuis Den Haag Museon. festivals, musea en andere bezienswaardigheden in onzeTussen 1890 en 1939 werden ruim Za 27 mei, di 30 mei, do 1 en vr 2 prachtige stad.33.000 Javanen vanuit Nederlands juni, 11.00 – 12.00 u. Start-Indie naar Suriname verscheept ______________________________ zoekt donateursHet Indisch Platform behartigt de belangen van de Indische gemeenschap bij de Nederlandse overheid. Stichting Het Indisch Platform - Postbus 85564 - 2508 CG Den Haag Het Indisch Platform heeft de ANBI-status en dus is uw donatie een aftrekpost bij uw belastingaangifte 7

De Schutting (3) Door: Therry HeijneDit is het persoonlijke verhaal van Wilhelm Paul von Grumbkow van zijn ervaringen in het Japanse concentratiekamp zoals hij die meemaakte tijdens de 2e Wereldoorlog in Nederlands-Indië.Zijn handgeschreven manuscript is bewerkt door Therry Alois Heijne, die het vervolgens als artikel beschikbaar stelde voor exclusieve publicatie in NICC Magazine. De redactie dankt hem voor dit bijzondere manuscript, dat wij in vier delen zullen plaatsen. Verzorging illustraties: Han Dehne.Af en toe verschenen er een paar mogelijk suiker eten en rust Er lag in het hospitaal eenkarbouwen om geslacht te worden. houden\". kampgenoot met maagzweer, hijHet grootste deel was voor de Ik had geluk, op die dag was er had enkele bloedingen gehad en deJappen, het hospitaal kreeg ook suikerverdeling en uit het winkeltje doktoren waren van mening dat hijwat maar voor het kamp schoot kon ik ook wat kopen en ik kreeg het niet lang zou maken. De manheel weinig over, af en toe dreven hier en daar ook nog wat, ik had bij wilde graag tjabé eten wat hemeen tien of twaalf blokjes vlees ter elkaar een kilo en tweehonderd werd geweigerd door de verpleger.grootte van een dobbelsteen in een gram die ik allemaal opat bij Hij vroeg om de arts en gaf ook aandrum vocht van 250 liter. beetjes. deze zijn wens te kennen; er werd dan besloten om hem tjabé teOp een dag lag er een hoop kluiven Dat rust houden was een moeilijke geven, echter zonder de pitten.op de grond naast de slachterij. ‘s- taak, gedurende de dag had ik En tegen alle verwachtingen inMiddags liep er toevallig een knaap slaap maar kon die niet vatten recupereerde de man zich en datlangs die ook in onze barak vanwege het heen en weer lopen werd toegeschreven aan de tjabé.thuishoorde. Toen hij die hoop van de barakgenoten en ‘s-nachtskluiven in het oog kreeg liep hij er was de slaap verdwenen, ik telde Het winkeltje dat de Jap geopendhaastig heen en begon enkele uit te dan dakpannen en spanten want had in het kamp was voor velenzoeken. De jongens van de ons dak had geen plafond; de een aanmoediging om wegen teslachterij die hem gauw in de gaten wandluizen plaagden mij, ik pakte zoeken die geld zouden kunnenhadden waarschuwden dat de mijn matrasje van de grond en bezorgen. Het idee dat het meestkluiven begraven moesten worden deed hem op de verdeeltafel. Ik lag voor de hand lag was iets proberenomdat ze reeds bedorven waren. op mijn buik en bemerkte na te verkopen aan de kampbewakers.Deze weerde de bezwaren af nog enkele momenten dat de wand- De meest durvenden zouden duszeggende dat er nog merg in zat en luizen tegen de tafelpoten omhoog op onderzoek uitgaan om na tedat daar best een soepje mee kropen, voor ze op de vlucht slaan gaan hoe de wachters erovergemaakt kon worden en ging af, had geen zin, dus ging ik terug dachten, er was wel land teondanks alle waarschuwingen, met naar mijn plaats op de grond. Na bezeilen maar de hogeren in rangenkele kluiven in de hand. een dag of tien was ik weer op de mochten het niet te weten komen.Hij had er soep van gemaakt en been.gegeten, maar daar lag hij op Maar er vielen andere problemen testerven, had een bloedvergiftiging wachten; een van de tawanans hadopgelopen, hij vroeg om een pater een Mido verkocht aan een Jap, inen om onze barak commandant ruil voor een mand vol eieren. Eenaan wie hij vergiffenis vroeg voor week later was de Jap opnieuw inhet gestolen brood, het was de het kamp met een mand vol eieren,jongen die ‘s-nachts brood had op zoek naar de man van hetgenomen van de ouderen. horloge. Deze moest zich uit- eindelijk melden en voor de Jap inOp een morgen stond ik niet erg de houding staan. De Jap sloeg demonter op, mijn ogen waren zwaar eieren n voor n op ‘s-mansvan de slaap. Bij de put aan- hoofd stuk totdat het mandje leeggekomen kreeg ik van Walter Hanlo was. Daarna kreeg de man een trapte horen: \"Willy, je bent ziek, je tegen zijn benen waardoor hij opziet bleek, gauw naar de dokter\". de grond viel. De Jap greep de manDe arts onderzocht me en zei: \"je bij zijn enkels en sloeg diens hoofdhebt geelzucht en daar heb ik geen tegen de grond alsof hij eenmedicijn voor, het enigste wat je stamper was. De tawanan bloeddedaartegen kunt doen is zoveel uit neus en mond maar bracht het 8

er levend van af wat ook een menselijke Jap wat hij dan met ons we buiten het kamp zouden mogenwonder mocht heten. Een hele tijd deelde. Op een morgen kwam werken. Het geluk was aan onzeerna kregen we zijn verhaal te Hendriks mankend op het wek, hij kant; de militaire commandanthoren, slechts de wijzerplaat van had een steenpuist op zijn rechter vond dat de leeggekomen kampenhet horloge was Mido. been en er wat rode suiker en opgeruimd moesten worden. De karbouwenmest op geplakt om te gevangenen waren heel goedkopeWe kregen weer een andere laten rijpen. Ik zei tegen hem: \"pas mankrachten (kostten niets) en dusinsectenplaag te verduren, kleding- op, je kunt er een lelijke infectie werd besloten dat deze de taakluizen, we wisten niet wáár ze mee oplopen\", maar hij lachte wat moesten uitvoeren. De Jap wistvandaan kwamen want vóór de als antwoord. Vijf dagen later echter niet dat ze ons daarmeeoorlog hadden we ze nooit gezien, moesten we hem naar het hospitaal hielpen. Ons kamp moest iederetrouwens wandluizen komen ook dragen met een hevige infectie aan dag vijfhonderd man leveren. Inniet voor waar zindelijkheid het zijn been dat flink gezwollen was. het begin werden vrijwilligersregiem is. Die kledingluizen waren De steenpuist was zo groot als een gevraagd maar het moesten in elkiets groter als een speldenknop en ei. De arts keek naar het been en geval mannen zijn die fysiek nogwaren kleurloos als ze nog geen riep twee verplegers die Hendriks redelijk in conditie waren. Het wasbloed hadden gezogen wat de benen vastbonden aan zijn krib en begrijpelijk dat de geldsmokkelaarsredenen waren dat ze moeilijk te zijn bovenlijf en armen stevig deel uitmaakten van deze vijf-zien waren. Na het bloedzuigen vasthielden. De arts kwam naar de honderd man. Het middagetenwerden ze juist hierdoor verraden krib toe, hij had een schaar in zijn moest door ons kamp gefourneerdwant het bloed van hun slachtoffers hand welker punt hij meteen in de worden en zou dan met behulp vanwas dan zichtbaar als een zwarte steenpuist stak en begon te infanterie wagentjes van het KNILstip. De honderden steken op knippen. Er was op die dag geen naar de werkenden gebrachtons lijf van die insecten jeukten verdovend middel beschikbaar. moeten worden. De bomen vanverschrikkelijk, we liepen allen met Hendriks viel meteen van zijn deze wagentjes waren vanschrammen op ons lichaam van het stokje en lag reeds in het hospitaal staalbuis gemaakt, en in dezekrabben maar we liepen ook toen hij weer bijkwam en waar hij bomen werd het geld verstopt omschrammen op vanwege de slechte enkele dagen moest blijven. weer in het kamp te komen. Helaaskwaliteit van de zeep die we af en was er verraad en veel geld viel intoe kregen of in de winkel kochten. Infanterie wagentje zoals gebruikt handen van de Jappen en diegenenDe meeste kampgenoten hadden werd bij het KNIL die de wagens trokken werdengeen hemd meer om aan te doen. halfdood geslagen. Deze wijze vanHet voorwerp dat gebruikt werd Het geld in de handen van de smokkelen was meteen van dewas eens een hemd dat door de tawanans begon te minderen, de baan, was veel te riskant.tijd en voortduren gebruik op Jap zag toch kans het geld uitverschillende plaatsen gescheurd het kamp te trekken. En onze Op een middag toen ik na het werkwas. Deze scheuren werden kampcommandant wilde een op weg was naar onze barakopgelapt met andere stukjes stof tegenactie; wat ik er van afwist was merkte ik een bekend figuur op inen zodoende waren de oor- het de bedoeling om aan iedereen een hokje dat gemaakt was vanspronkelijke hemden getransfor- die voorheen werkte en aan de prikkeldraad. De persoon in het hokmeerd in dikke pantsers van stof. gepensioneerden een maandelijks was mijn broer. Hij was nogal grootDeze stukken konden dus ook niet handgeld te betalen ook al was het van stuk en door het lage dakgewassen worden en gewrongen, niet veel. stond hij daar in een ongelukkigeze zouden hierdoor uit elkaar positie en kon zich niet goedvallen. Het enigste wat gedaan kon Er werd gesmokkeld maar niet bewegen om zich niet te bezerenworden was enkele malen in water voldoende, wel later kreeg mijn aan het prikkeldraad. Ik stonddopen en in de zon hangen. We vader twee en een halve gulden. ongeveer zo'n tien meter van dekwamen hierdoor tot de ontdekking De enige mogelijkheid om méér kooi af, mijn broer keek zijdelingsdat kledingluizen niet tegen de zon geld naar binnen te smokkelen zou het pad langs en kreeg me in dekunnen want ze verlieten de te kunnen worden verwezenlijkt indien gaten. Hij bewoog het hoofd en ikdrogen stukken. begreep dat ik dóór moest lopen. Hij werd in de avond losgelaten uitDe honger was erg maar we de kooi maar gaf geen commentaarhadden een goede Engelbewaarder op het voorval.want ondanks de honger waren we Een andere straf die nogal vaaker toch nooit toe overgegaan om werd toegepast bestond uit het ininsecten te eten en andere de goot staan met het water onderongedierte. Hendriks kreeg af en ‘s-mans neus. Aan de kant stondtoe wat toegeschoven door een dan een Heiho met een stok in de 9

hand om er voor te zorgen dat de paar spijkertjes. Mijn vader had gegeven had...... ik voelde mijnstrafpositie gehandhaafd bleef. Er nog een pyjamajas die hij kon hart in mijn keel.dreef allerlei vuil in deze sloot, ook verkopen en ik vroeg toestemmingmensen vuil. Deze straf duurde van de putbaas Walter Hanlo om We hadden het kamp bereikt,soms enkele dagen. enkele dagen buiten het kamp te gingen de poort door en werden mogen werken. verzameld op de binnenplaats voorEr was een man die bijzonder dik de telling en lijfonderzoek, wewas toen hij in het kamp ging. Door De dag brak aan dat ik buiten zou moesten de gebruikelijke afstandhet gebrek aan voeding viel hij zó gaan werken. Ik had de pyjamajas bewaren. Het begon opeens teaf dat de vellen hem langs het over mijn hemd aangedaan en hij regenen, een tropen bui, waar iklichaam hingen, wat ook nog veel viel een beetje te breed uit. We stond had zich een plas gevormdpijn veroorzaakte en het moment werden niet gefouilleerd bij het en instinctmatig hield ik mijn hakbrak aan dat hij niet meer op de uitgaan die dag en het doel van de wat omhoog om het geld niet nat tebeen kon. Een arts was van mening troep was een verlaten vrouwen- laten worden. Een ondoordachtedat een balein waarschijnlijk zou kamp. Ik kan me niet meer handeling: er kwam een wachter opkunnen helpen. Dit balein werd herinneren wáár dit kamp was me af, het was een Sundanesein de werkplaats gemaakt van want na deze gelegenheid ben ik rekruut. Hij bleef vóór me staan enstaalband, bekleed met een ook nog in andere lege kampen vroeg wat ik aan mijn voet had. Ikbinnenband van een fiets. Het werd geweest als corveeër. zei dat er niets aan de hand waseen succes en de man kon weer maar hij liet me de klomp uitdoenlopen. Japanse kampbewaker en vroeg me die aan hem te geven. Hij bekeek de klomp een tijdje,We kwamen te weten dat diegenen Er stonden nog vele meubels in de keek me weer aan en liet daarna dedie reeds werk hadden in het kamp huizen en onze taak was deze klomp vlak voor me op de grondook buiten het kamp konden meubels onder te brengen in een vallen en liep door naar mijnwerken, echter als corveeër want centrale bergplaats. Ik kreeg de buurman. Mijn keel was drooghet was niet geoorloofd twee gelegenheid om de pyjamajas te maar ik probeerde me zo goedwerkzaamheden te bezitten. Deze verkopen aan een soldaat die mij mogelijk te houden.wetenschap kwam goed uit want ik daarvoor vijf gulden aanbood. Ikhad het plan om me op te geven nam die aan want ik had geen Het onderzoek was voorbij en weals corveeër om buiten een kijkje te ervaring en wilde mij ook geen mochten terug naar onze barakken.nemen. moeilijkheden op de hals halen zo Ik zette me op mijn matje neer en bij de eerste maal. Gedurende het nam de klomp in handen, ik hadIk sprak met mijn broer over etensuur kreeg ik gelegenheid om meteen begrepen dat die soldaathet idee, misschien dat ik familie het geld in de klomp te stoppen. Ik mij gespaard had. Het natkon zien, want we woonden in had een briefje van vijf gekregen geworden leer vertoonde eenBandoeng en hadden thuis nog een en dat ging gemakkelijk in de duidelijk zichtbare deuk doordat hetjongere broer en twee getrouwde klomp. Daarna ging ik gewoon weer geld niet de hele holte gevuld had.zusters die bij mijn moeder door met het corvee, af en toe keek De klomp werd meteen afgekeurdwoonden. Een tweede doelstelling ik naar de zool van mijn klomp, als smokkel apparaat.om naar buiten te gaan was, alles zat nog goed. ‘s-Middagsproberen iets te verkopen om over moesten we weer terug naar het Veel kampgenoten bewaarden metwat geld te beschikken. Ik moest kamp, ik was wel bezorgd, die zuinigheid kleren en schoeisel metnog iets uitdenken om het soldaat kon me nog aangeven, mij de bedoeling een en ander teeventuele geld binnen te fouilleren op het geld dat hij mij kunnen verkopen als de oorlogsmokkelen. was afgelopen en we weer het kamp mochten verlaten. Tot dezeIk liep weleens op klompen, die ik kampgenoten behoorden meren-zelf gemaakt had, en het schoot me deels de ouderen. Deze objectente binnen dat als ik een uitholling werden naar de nabestaandenzou kunnen maken in de hak, dat ik buiten het kamp gestuurd indien dehet geld daarin zou kunnen gevangene kwam te sterven. Erverstoppen. Ik ging aan het werk was een groep belast met dit werk,en met behulp van een plat het was een groep samengesteldgeslagen spijkerpunt lukte het mij uit personen die in het normaleom een uitsparing in de hak te buitenleven sociaal werk deden.snijden. Met een stukje leer van Helaas, na de oorlog kwamen we teeen afgedankte schoen kon ik de weten dat veel goede objecten doorholte afsluiten, ik vond ook een deze groep werden geruild en dat 10

aan vele nabestaanden vodden De operatie vond plaats maar tot allemaal nonsens, jullie zijnwerden toegestuurd. verrassing van diegenen die de bedriegers!\". patiënt kenden was deze de dagDe honger werd steeds erger, het volgend op de operatie overleden. De wichelroedenman had reeds dewas een dagelijkse strijd zonder Het teentje er af was diens laatste plaats van de put aangeduid en lieppardon. De corvee ploegen gingen wens! naar de Jap toe met een gaffel. Metaf en aan en soms kregen we wat gebaren maakte hij de Jap duidelijkte horen dat de dagelijkse De werkzaamheden buiten het dat hij diens armen zou vasthoudenmonotonie brak. kamp werden uitgebreid. De waarin hij op zijn beurt de gaffelOp een middag kwam er een Jappen wilden nog een andere moest vasthouden. De wichel-corveetroep binnen en de jongens troep van vijfhonderd man op de roedenman liep liep met de Japmoesten op de binnenplaats been maar dit moest dan een vaste in de richting van de reedsaantreden voor lijfonderzoek. Veel groep worden van steeds dezelfde vastgestelde plaats en beschreeftawanans hadden een zak gemaakt mannen, die moesten een spoor- hierbij steeds kleiner wordendedie ze om de nek hingen als ze naar baan aanleggen, in de omstreken cirkels. Op een gegeven momentbuiten het kamp gingen. In deze van Tjitjalenka. Om aan deze eis boog de punt van de gaffel naarzak werd dan alles verzameld wat van de Jappen te kunnen voldoen beneden, men benaderde de eerderde betrokkene dacht dat verslonden werd een heel blok aangewezen gevonden plaats. De Jap was roodkon worden. De inhoud van de waar om en bij dat aantal in zijn gezicht, hij had moeite metslakken liep sterk uiteen, toch kampgenoten was ondergebracht. de gaffel want hij wilde zich nietwerden in de meeste agaatslakken, Er was ook méér water nodig om in gewonnen geven. Toen hij daad-kikkers en kadals gevonden, af en de benodigde voorraad van deze werkelijk boven de juiste plaatstoe een waterslang. groep te voorzien. Hanlo werd bij stond, brak de gaffel langs zijn van Karnebeek geroepen en er handpalmen. De Jap zei niets meer,Een Jap liep op de troep af en werd besloten dat een put met vijf maakte rechtsomkeert en gingbegon de jongens te fouilleren. meter middellijn zou worden weg. We groeven de put volgensEen jongen met een zak om de hals geslagen. vooropgezet plan en daarnawas aan de beurt, de Jap vroeg wat boorden we nog drie gaten in dein de zak zat en de zak werd open De wichelroedeman zocht de juiste bodem. Er stond volop water, tochaan de Jap aangeboden om er zijn plaats op. De graafvoorbereiding in konden we nog meemaken hoeveelhand in te steken. De Jap stak zijn dat blok wekte de nieuwsgierig op water vijfhonderd man opmaaktenhand in de zak maar trok die er van een Jap die daar maar wat liep in enkele uren. De emmerssnel weer uit. Het onderzoek was rond te lopen. schraapten de bodem om tien uurmeteen afgelopen en de troep Met behulp van een in de haast in de avond als de laatstenmoest zich uit de voeten maken opgetrommelde tolk vroeg hij wat uiteindelijk tot aan hun badterug in het kamp. dat rondlopen met de gaffel te kwamen. De volgende morgen was beteken had. het kristalheldere water weer opMet zoveel mensen in onze Met behulp van de tolk werd 't hem niveau, er stond dan zeven meteronmiddellijke omgeving kregen we uitgelegd maar met zijn handen water in de put.vreemde gebeurtenissen te horen maakte hij een afwerend gebaardie in een normale samenleving waardoor bleek dat hij niets Op een dag zei mijn oom dat hijniet zouden opvallen. Er was een geloofde van de uitleg. Hij nam de zich zorgen maakte om zijn gezinkampgenoot, reeds op leeftijd, die gaffel uit de handen van de en om te proberen enige notitie opsteeds achter een arts aan liep met wichelroedenman en die liep te vangen dacht hij erover omhet verzoek een kleine teen van rechtstreeks naar de afvoergoot. enkele dagen corvee te doen.hem te amputeren. De man vond De punt van de gaffel verroerde Hij schreef zich in en op een dagdat de teen lelijk was en hinderde zich niet en met een brede grijns zag ik hem met een troep naarbij het aandoen van zijn klomp. op zijn gezicht riep de Jap om de de binnenplaats lopen. Ik was tolk: \"Wat jullie me vertelden is nieuwsgierig en liep naar de poortDe arts gaf als antwoord dat de die toegang gaf tot de binnen-operatie niet gedaan kon worden plaats, er was lijfonderzoek en ikomdat er geen anesthesie middel ontdekte mijn oom. Ik bleef kijken,was en deed moeite de kamp- een Jap ging voor hem staan en hijgenoot tot andere gedachten te werd gefouilleerd. Ik zag de Japbrengen. De moeite van de arts iets aannemen en op een gegevenwas vruchteloos want de man bleef ogenblik gaf hij klappen op hetzeuren totdat de arts op een dag gelaat van mijn oom en met eenzei dat er een verdovingsmiddel trap tegen zijn benen wierp hij mijnwas en de teen er af kon. oom tegen de grond. De Jap 11

verwijderde zich en mijn oom werd toe verschenen er Jappen in witte denkende Jap. Deze bestonden erdoor enkele mannen op de been jassen, doctoren vermoeden we, de ook en zij handelden ook anders degeholpen. Voor hem was het corvee jassen werden bij het verlaten van omstandigheden in aanmerkingvoorbij, hij liep terug nar de poort de barak bij het raster achter genomen.en weer het kamp in. Hij liep mank gelaten. De quarantaine duurdeen werd door iemand naar het twee weken en de ziekte was geen We leefden sterke contrasten in dehospitaal geleid. Later op de avond, nekkramp. barak. Mijn buurman, die ouderin de barak kregen we zijn verhaal De avonden werden merendeels was dan zeven en vijftig werd ziekte horen. Het was die bewuste doorgebracht met kaartspelen, en kwam te overlijden. Zijn hebbenmorgen nogal fris en hij had zijn jas schaken, dammen en andere en houden werd verwijderd en deaangedaan maar vergeten er zijn spelen en conversatie. Goed of plaats bleef vrij staan. Het was nietzakhorloge uit te halen. De Jap had slecht, het leven moest geleefd geoorloofd dat de vrijgekomenhem beschuldigd als smokkelaar. worden. ruimte verdeeld werd.De trap tegen zijn benen had nog We mochten andere barakken ‘s-Avonds verschenen er een paareen staartje, een van de schoppen bezoeken tot aan tien uur in de knapen die muziek gingen makenhad een wondje veroorzaakt dat avond als dan de lichten gedoofd in onze barak, de plaats die ze nubegon te infecteren en het had niet moeten worden, hierna was slechts innamen was die van de overledenveel gescheeld of dat been had er geoorloofd naar de WC's te lopen. kampgenoot.af gemoeten. Na dit voorval was Er mocht ook wat muziek gemaaktvoor mijn oom de lust eruit om worden of gezongen, mits geen De levenstrijd was hard en iederebuiten het kamp een kijkje te gaan lawaai wordt gemaakt. De Jappen nieuwe dag moesten we er opnemen. kwamen na tien uur niet in het voorbereid zijn nieuwe problemen kamp, met uitzondering van de het hoofd te kunnen bieden. WeOp een morgen kregen we kort na gewapende patrouilles. hadden geen bericht omtrent dede warmwater verdeling een oorlog en ook geen nieuws vanschrikwekkend bericht. Er was een De muziekinstrumenten waren thuis.geval van nekkramp geconstateerd, hoofdzakelijk met snaren, devolgens de berichten was de patiënt galmkast gemaakt van een Op een avond hield mijn broerer slecht aan toe. Onze kamp- klapperdop, in elkaar getimmerde ruggespraak met me, we beslotendirecteur gaf het bericht door aan kistjes of lege blikken, maar er het er op te wagen enkele dagende Japanse commandant. De barak waren ook artiesten die met weinig corvee te doen buiten het kamp.waar de zieke lag moest hulpmiddelen \"echte\" instrumenten We hoopten dan een familielid teonmiddellijk afgezet worden met fabriceerden. De snaren werden zien; we waren reeds verscheideneprikkeldraad, niemand mocht er door de mannen die in de Japse dagen buiten aan 't werk toenuit, er werd ook een deur gemaakt werkplaats werkten verzorgd of het geluk keerde. Tussen dein het raster. geschonken door een anders voorbijgangers zagen we een zus van ons, we moesten heelDe gamellen met het eten werden voorzichtig zijn met het kijken wantbij de deur van het raster als de wachters iets verdachtsneergezet en de barak bewoners vonden konden we onthaaldmoesten ze dan zelf binnen het worden op een reeks klappen opraster dragen en daarna weer tot ons hoofd met een geweerkolf.de deur.De Japanners waren doodsbang en _______________________________we bleven vrij van hun dron-kenmans acties in het kamp. Af en 5000 Kamptekeningen uit Nederlands-Indië In “Het eheugen Van Nederland” van het Nationaal Archief bevinden zich bijna 5000 tekeningen, gemaakt door gevangenen in de Japanse concentratiekampen in voormalig Nederlands-Indië. De tekeningen staan op 247 pagina’s en bevatten 20 afbeeldingen per pagina. Hieronder vindt u de LINK naar deze kamptekeningen op de website van Het Nationaal Archief (Ctrl+click).http://www.geheugenvannederland.nl/?/nl/zoekresultaten/pagina/1/Kamptekeningen%20Nederlands%20Indi%C3%AB/%28cql.serverChoice%20all%20Kamptekeningen%20%20AND%20Nederlands%20%20AND%20Indi%C3%AB%29/&colcount=0&wst=Kamptekeningen%20Nederlands%20Indië 12

Inproc Koloniale Waren Door: Jacqueline AldersAl 150 jaar thee en koffie in Den HaagIk houd van thee en niet van In 1937 nam Max Bartfeld het 134 en het branden van koffiekoffie, mijn man houdt van koffie bedrijf over. Hij en zijn gezin naar Nieuwerbrug. Helaas is ooken niet van thee. Gelukkig zijn we waren in 1937 uit Duitsland Corrie veel te vroeg overleden.het over een ding wel eens: de vertrokken, omdat ze zich daar alsleukste en meest interessante Joden niet meer veilig voelden. GERED DOOR EENkoffie- en theewinkel van Den Dat was Den Haag ook niet meer BEELDJEHaag heet Inproc en is gevestigd na mei 1940. Door onder teop de Denneweg. duiken, heeft de familie de oorlog overleefd. Een andere winkelier, de heer Liesker, heeft de winkel in de oorlog heel goed beheerd. Daarom konden de Bartfelds de Inproc weer voortzetten. Ze hebben de zaak tot 1967 gedreven en hem toen verkocht aan de familie Buys.INDISCHE PRODUCTEN FAMILIE BUYS Eind 2015 dreigde de winkel teCENTRALE sluiten, maar Inproc werd gered Piet en Corrie Buys hadden weinig door een Chinees beeldje inAl in 1853 begon de familie ervaring met winkels, maar door de etalage. Het beeldje wasLeupen in een winkel op de te kiezen voor kwaliteit en eigendom van de familie Buys. DeDenneweg met het verkopen aandacht waren ze succesvol. De toenmalige eigenaar nam contactvan Indische producten. Ze koffie werd door hen zelf vers op met dochter Krista Buys: zeimporteerden zelf allerlei koloniale gebrand en gemalen en ze moest het beeldje komen halen,waren uit ons toenmalige mengden de thee. Er ontstond een omdat de winkel ging sluiten. DatNederlands-Indië. eigen huismerk ’Melati’, dat je nog kon zij niet zomaar laten gebeuren steeds kunt kopen. Deze thee en zij besloot de winkel terug teFAMILIE BARTFELD is een van mijn favorieten. kopen. Krista volgde haar ouders Ze besloten ook om zich te vol trots en enthousiasme op. Ze concentreren op thee en koffie, draaide zelf als kind vaak mee in dus geen producten als kroepoek de winkel, dus die basisopleiding en tempé meer te verkopen. is prima in orde. Tot op de dag van vandaag komen er nog klanten, die destijds al bij haar ouders bestellingen kwamen halen. GA EENS KIJKEN Na het overlijden van Piet in 1993 is Corrie met hulp van vertrouwde medewerkers doorgegaan. In 2005 heeft ze de zaak verkocht aan de firma Wijs en Zonen die de winkel verhuisde naar Denneweg 13

Sinds 1 april kun je Inproc vinden Maandelijks GRATIS aanop Denneweg 63. Hier brandt 9500 abonneesKrista als vanouds weer zelf koffieen mengt ze theemelanges naar Waardeer ons werk met uwoude recepturen. donatieIk ben erg blij dat ze beslotenheeft dit Haagse instituut in stand IBAN: NL39 RABO 0129 2168 36te houden, zodat wij er allemaalvan kunnen blijven genieten! t.n.v. N.I.C.C. te Den HaagBron: Den Haag DirectAlfred Birney wint de Libris LiteratuurprijsDe prestigieuze Libris Literatuur uit een oorkonde en een bedrag van de jury Janine van den EndePrijs gaat dit jaar naar ‘De Tolk van € 000 en wordt uitgereikt kondigde de winnaar aan metvan Java’ van Alfred Birney. tijdens een laureatenmiddag op 23 de woorden: “Een boek waarin jeVorige maand berichtten wij reeds september 2017 in het Academie je door de sublieme schrijfstijluitvoerig over dit weergaloze Gebouw van de Rijks Universiteit bijna medeplichtig voelt aan deboek, waarin Birney de gruwelen in Leiden. beschreven wreedheden enbeschrijft die hij in zijn jeugd tegelijk ook de kracht om te willenheeft moeten doorstaan. Zijn Alfred Birney ontvangt naast de overleven”. Adriaan van Dis zeivader was een getraumatiseerde cheque van 50.000 Euro de over “De Tolk van Java”: “ s datKNIL militair die de bloedige bronzen legpenning uit handen bloody boek....”Bersiap periode meemaakte, die van Minister Bussemaker.begon na de capitulatie van Japan. Alfred Birney behoort tot deDeze periode eindigde met de Aan de Libris Literatuur Prijs hangt “tweede generatie” Indischeinval van het Nederlandse leger een kaartje van maar liefst 50.000 schrijvers, samen met ondervan 1947 tot 1949, dat met ruim Euro. Daarbij behoort een bronzen andere Marion Bloem en Adriaan100.000 man bevel had orde legpenning, ontworpen door Irma van Dis. Birney bedankte de juryop zaken te stellen tijdens de Boom. Alfred Birney werd als met de woorden: “Het voeltzogenoemde Politionele Acties. winnaar uitgeroepen tijdens een lekker..... Voor wie mij nu nietDeze wrede tijd is door Birney rechtstreekse televisie-uitzending echt enthousiast genoeg vindtuitvoerig en op een uiterst geloof- van NOS-Nieuwsuur. Voorzitter reageren, kan erop rekenen dat ikwaardige manier beschreven, ja morgen naar het strand fiets enbijna opnieuw tot leven gewekt. aan de vloedlijn een gat in de lucht spring”.Op 20 maart werd bekendgemaakt dat Alfred Birney met Alfred, ook de redactie, corres-zijn meeslepende roman tevens pondenten en medewerkers vande Henriëtte Roland Holst Prijs NICC Magazine feliciteren jou metgewonnen had. Deze prijs bestaat deze geweldige prijs.(advertentie) 14

Reparatie van iPhone, iPad en Android. Snel, vakkundig en redelijk geprijsd. Klik hier voor de aanbieding. Borca-Online / ShopDen webshophttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronicahttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronicahttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronicahttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronicahttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronicahttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronicahttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronicahttp://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca- http://www.borca-online.nl/elektronica http://www.borca-online.nl/elektronica online.nl/elektronicaIndo zijn in de tegenwoordige tijdDoor: Albert van PrehnHebben wij het tegenwoordig niet Turk die hetzelfde beweert te zijn ouders moesten alles terugbetalenerg veel met elkaar over het zo- terwijl hun hart en hun zijn veel als Indische Nederlanders diegenoemde INDO-zijn? meer bij hun roots liggen. vanuit de oost met niets hiernaartoe kwamen, nee wijIk kom hoe langer hoe meer Hoe zit dat bij ons? Welnu mijn werden niet in kampen neergezetgemeenschapsgenoten tegen die ervaring is dat wij ons toen koest met allerlei luxe en gemakken,zich op een of andere manier hielden, als échte MEDElanders of wij kwamen in de barakken ofafvragen wat het INDO-zijn waren wij niet zo mondig, in pensions waar we uitgebuitbetekent en wat voor gevoel ze respecteerden wij onze nieuwe werden door de pensionhoudersdaarbij zelf hebben. toekomst en voelden wij ons niet die toen flink rijk aan ons zijnKomt het nu door de vele etnische Indonesiër, alhoewel de on- geworden.verschillen in dit land die vooral wetende Nederlander niet beterworden benadrukt door de huidige wist en nog weet dat wij geen Natuurlijk kan je zeggen ja, datimmigranten, zoals de Turken, Indonesiërs zijn. was toen, echter tot op de dagMarokkanen, Afghanen, en weet ik Het is erg triest om te ervaren dat van vandaag is men nog steedswie nog meer zich in dit land wij op een of andere manier niet genegen om ons nu eens echtbevindt. helemaal niet duidelijk waren van als voormalige kolonisten te zien, wie we zijn en waren toen wij hier nog steeds noemt men onsHet is waar dat de vreemdelingen in dit land binnenkwamen. Alleen Indonesiërs, in de pers wordennadrukkelijk laten merken wat hun al de behandeling van onze we zelfs vaak Indiërs genoemd,etnische achtergrond is en ze zijn gemeenschapsgenoten die als terwijl men van de meestewat dat betreft veel trotser op hun indringers werden beschouwd en allochtonen weten wat hunroots dan de meesten van ons als mensen van een andere herkomst is, hun geschiedenisIndische Nederlanders het waren planeet. Men had het niet zo met en daarbij, staat men voor deen zijn. Er waren velen die hun ons, ik weet uit ervaring dat mijn allochtonen nu veel meer open, alIndo zijn verloochenden en zich etnische achtergrond en uiterlijk dan niet uit lafheid en angst. Wantmeer blanda wilden voelen. De niet zo omzichtig werd behandeld wat wij nooit openlijk durven teTurken laten van zich horen, nu als de vreemdelingen nu. zeggen is dat wij gediscrimineerdzeker, de Marokkanen kennen wij werden, wij beschouwden dat alsmaar al te goed, als dan niet in Des te triester is het ons na meer minderwaardig terwijl men nu alsnegatieve zin. dan 70 jaren nog steeds niet buitenlander gewiekst gebruikRaar is het als een Marokkaan is gelukt om een echt eerlijke maar van het roepen dat menzegt dat hij Medelander is, of een behandeling te krijgen. Onze gediscrimineerd wordt om van 15

alles voor elkaar te krijgen, en aanpassen. Trouwens, ik heb een verliest zijn waarde met de tijdzelfs de wet doet mee. stille enquête gehouden onder dat de tijd verstrijkt. Indo’s tijden de verkiezingen, vanOké, nu genoeg erover voor ik alle door mij ondervraagden Indo-zijn nu is: lekker eten, lekkerweer door een aantal lezers word kozen....schrik niet....85 % voor koken, muziek en kumpulans,beticht van racist, besef wel, beste Wilders en gaven aan op hem te onderling kijven, onderling geenlezer dezes dat het mij niet gaat hebben gestemd. eendracht kennen, de sudah laatom diegenen die echt hulp nodig maar mentaliteit, de jam karethebben, het gaat er mij meer Wat is het Indo zijn in deze (altijd te laat zijn) de zwijg-om de verschillen in behandeling huidige tijd eigenlijk, wat moet ik zaamheid, het verdriet en deduidelijk te maken. Tegenwoordig mij ervan voorstellen. Is het ons heimwee naar de Tempo Dulu, onsvlucht eenieder hiernaartoe die uiterlijk? Is het ons dialect? Is het de kaas van het brood laten eten,vanuit de Afrikaanse landen alleen onze cultuur? Of is het ons de pasarbezoeker, de beloftes diemaar het idee hebben dat het hier gevoel? te snel gemaakt worden en eveneen paradijs is. Het is het niet, Ik persoonlijk denk dat laatste, we snel worden vergeten, bij tijd enwant eenmaal hier gekomen is voelen ons net even anders en dat wijle de pronkzucht, weinig mode-de wegwerpmaatschappij een feit komt omdat onze cultuur die wij in bewust zijn omdat het nieten profiteren deze economische stilte voor ons zelf behielden in belangrijk is, de desinteresse voorvluchtelingen van voorzieningen ons sterk aanwezig is, generatiedie een normale Nederlander niet na generatie. Wij hebben ons de politiek, waardoor wij onzeeens krijgt. Ik denk vooral aan de altijd bescheiden gedragen en politieke rechten vanwege de ex-ellende rondom de verpleeghuizen onze adat (cultuur) binnen onze kolonie gewoon hebben latenen de zorg, mensen die de zorg kringen gehouden. Dat het afnemen, allemaal Indo eigen-niet meer kunnen betalen terwijl uiteindelijk tot de Nederlanders schappen, maar we zijn ook Indoiedere uitgeprocedeerde asiel- door drong was lag niet aan ons. op gebied van tolerantie, vrij-zoeker een oprotpremie krijgt van Het komt door onze manier van gevigheid gastvrijheid, muzikaliteitenkele duizenden euro’s. Zelfs is doen, we zijn bescheiden, hadden en innerlijke beschaafdheid diehet zo dat die gasten hier onze muziek, onze gastvrijheid, onze ouders ons hebbenonderduiken in de illegaliteit, wat onze keuken, onze kumpulans en bijgebracht al dan niet gepaarddit land ook weer geld gaat pasars. Dat alles lieve mensen is met mishandeling, want dit lievekosten. Ik snap het gewoon niet voortgekomen uit ons heimwee mensen is bij vele tweedemeer, in mijn ogen is, uitge- gevoel. Wij wilden weer eens ons generaties nog een vorm van eenprocedeerd, gelijk in het vliegtuig zelf zijn en zochten hoofdzakelijk stress syndroom.onder begeleiding en vertrekken voor onszelf naar wat wij in de ex-met die zooi. Ook geen oprot- kolonie hebben móeten achter- Onze ouders met name vaderspremie. De echte noodlijdenden laten. Het bloed kruipt....ja....het sloegen ons met alles wat binnenmoeten boeten voor die profiteurs. bekende. handbereik was, mede doordat de oorlog en de situatie in IndonesiëIk ga nu echt over op de Indo en In deze tijd is het Indo zijn voor ook bij hen een fors PTS-zijn Indo gevoel, ik weet dat er een groot deel bij de ouderen syndroom heeft nagelaten. Veleinmiddels weer mensen zijn die nu aanwezig, de tweede en derde mannelijke Indo’s kunnen hieroverzeggen, zie je wel, hij blijft racist. generatie, en ik moet zeggen voor nog vertellen. De rotanstok, deIk zou zeggen lees goed dan weet een deel ook bij de 4e en mogelijk sapu lidi, de riem en ga zo maarje racist zijn, nee, wij houden niet 5e generatie. door, gehoorzaamheid en respectvan die brutaliteit en je niet willen Bij mijn kinderen en kleinkinderen merk ik een soort zelfbewustzijn, alsof er genen de boodschap doorgeven dat ze van Indische afkomst zijn. Het is heel raar, maar dat is een fenomeen wat je bij alle etnische groepen terugvindt, zelfs soms tot en met de zoveelste generatie. Wat is het Indo-zijn nu? Ik denk gewoon, dat het nu zover is dat het voor een groot deel gaat verdwijnen. De generaties die nu nog echt Indo zijn met hun cultuur 16

werd er ingeslagen. Bij sommigen or NOT to be, maar to be Indo or ik moet ermee leren leven watheeft het lelijke sporen achter- not to be Indo that ’s the question niet makkelijk is. Voor mij heeftgelaten in de vorm van onbegrip en aan u die dit epistel leest laat het Indo zijn mij het bewustzijnen verontwaardiging en ach.... u ik het Indo zijn over. gegeven dat je als mens nietmoet maar zo denken lieve lezers, Ikzelf voel me naarmate ik ouder heb kunnen kiezen in welkehet was moeilijk om Indo te zijn word hoe langer hoe meer Indo en hoedanigheid je op de werelden om je Indo te voelen, de diep in mij brandt het verdriet van komt.geschiedenis heeft ons als het verleden, ook de heimwee Ik denk dat het ook geldt voor denakomelingen van de kolonisten naar wat eens was en het vele miljoenen die op deze wereldlaten ontstaan. verlangen naar de rust die ik las geboren worden in de veleIndo is: In Nederland Door kind in de natuur van Indonesië problematische regio’s op onzeomstandigheden, maar ook elders vond, het kind zijn en de weg aardbol. Mijn eigen leven heeft mijin de wereld waar Indo’s zijn, naar volwassenheid heeft heel veel geleerd, ik heb veel mogenzullen er dezelfde gevoelens zijn, veel ervaringen achtergelaten, zien, voelen, ervaren en horen ende gevoelens van het Indo zijn of sommige in de vorm van gelukkig meemaken en als mij dat de Indoniet zijn. zijn, maar ook heel wat waar ik heeft gemaakt die ik nu ben, so be heden ten dage nog mee worstel it; het is niet anders.Ik ga nu in de plaats van die in de vorm van een PTS-Engelsman staan en zeg niet to be syndroom. Het is niet anders en ______________________________Boekbespreking, e-Books, CD & DVD, Presentatie & SignerenDe soep ruikt naar hond – oversteek maakten, hoe hun gebundeld door de socioloogMarianne Janssen Herinneringen nieuwe leven hier in Nederland en amateur historicus Buckvan Indische Nederlanders na de eruit zag. De koude, de vreemde Goudriaan. Een oorlog, waarvanoversteek. Na de politionele acties scholen, de eerste hagel en hijzelf zegt: “Het is voor mij eenin voormalig Nederlands-Indië sneeuw en vooral het Nederlandse onbegrijpelijke oorlog, maar hetkwam een enorme stroom eten, waar ze maar moeilijk aan heeft me nooit losgelaten”. DeIndische Nederlanders op gang die konden wennen. De soep ruikt adviesprijs: € 9,50.van Indonesië naar Nederland naar hond is een feest van her-vertrokken. Ze werden met kilheid kenning, naar ook een boek vol Een beetje van dit, een beetje ontroering en weemoed. Met veel van dat – Pakhan. Een van deen wantrouwen ontvangen en foto’s en met authentieke docu- mooiste zaken die een mens opprompt werd er gezegd: Ze komen menten. Adviesprijs: € 19,95. aarde kan vinden is zonder twijfelonze banen en onze huizen ‘vriendschap’. Deze vriendschap isinpikken. Ze werden – soms Eerst Nederland bevrijden en het in elkaar opgaan, de innerlijkejarenlang – ondergebracht in ge- dan Indonesië – Buck hunkering naar het volledig ver-brekkige contractpensions en in Goudriaan. Indonesische studen- trouwen van de ander, waarvoortochtige barakken. Maar dapper ten aan de Universiteit van Leiden je jouw hart kunt openen en naarhielden ze vol en gewenden hier, speelden een belangrijke rol in het delen van je vreugde en jezij het met veel vallen en opstaan. het verzet tijdens de Tweede verdriet; anders dan met jeIn dit boek vertellen Indische Wereldoorlog in Nederland. Ze levenspartner waar nog andereNederlanders die als kind de waren betrokken bij het maken elementen een rol spelen. Een van illegale krantjes, hadden een eigen studentensectie bij de Binnenlandse Strijdkrachten (BS), deden koerierswerk enz. In september 1944 vervoerden ze onder andere een lading van tientallen stenguns, twee zakken vol handgranaten, pistolen en munitie naar Leiden, die de geallieerden voor de BS boven Rotterdam hadden gedropt. Over de inzet van de Indonesische studenten handelt dit boekje, 17

slavenloge in Kaapstad, het graf het leven van Ibrahim, een van Gordon, de Oranje Vrijstaat schatrijke handelaar uit Batavia. en de slagvelden van de Boerenoorlog. Een uniek boek, rijk geïllustreerd. Het is te bestellen bij www.walburgpers.nl. De prijs: € 24,95 plus verzendkosten van € 3,95.vriend is een uiterst zeldzaam De Nevelarchipel – Kees Ruys. Hij wordt verliefd op diens dochtergegeven en slechts een enkeling Dit boek bevat een keuze aan Fatima. De koopman benoemdverdient die titel. Nou heb ik fragmenten en de beste verhalen hem tot kapitein van hetgelukkig zo’n vriend, maar uit de reisboeken van Kees vrachtschip de Gouden Draak. Nadaarnaast heb ik ook nog een Ruys over Indonesië. Met onder zijn vertrek verlaat Fatima haargroot aantal facebookvrienden. En andere zijn verbijsterende verblijf ouderlijk huis. Op volle zee vallenjuist deze vrienden en vriendinnen in een Javaans tovenaarsgezin, piraten zijn schip aan en raakt hijhebben mij gevraagd om de door een nachtelijke boottocht door het ernstig gewond. Marcoes keertmij in de loop der tijd geschreven terug naar Java en gaat op zoekteksten te bundelen en als boek te gestaag krimpende Orang-oetang naar Fatima. Adviesprijs: € 16,95.laten verschijnen. Ik hoop dat dit reservaat, een bijna onwaarschijn-resultaat aan hun verwachtingen lijke herleving van het koppen- Soul Food – Els Oortman. Devoldoet. Boek is te bestellen bij de snellen op Zuid-Borneo en een “Vrouw met de baard” wordt in- beschrijving van een van de gehuurd door festivals vanauteur: [email protected]. geheimzinnigste plekken op deze Limburg tot Diemen. Ze koken Aarde: Sasaka Dormas op West- voor prominenten, vrienden-Prijs: € 15,00, plus verzendkosten Java. Dit boek verschijnt eind mei. groepen en cateren tal van€ 4,00. Adviesprijs: € 10,00. feesten, filmsets, televisiestudio’s, enz. De “Vrouw met de baard”,Goede Hoop – Bas Kromhout. Pattimura – Jan Tomasowa. het populaire kookduo Mas vanMet een voorwoord van Hans Marcoes is 14 jaar als zijn vader Putten en Carl Lemette en hunGoedkoop. Ga mee op reis door op Ambon door Hollandse soldaten funky kitchen crew. Hun filosofie?Zuid-Afrika en volg de sporen die wordt vermoord. Enkele jaren Eten maken waar mensen naarNederlanders in de afgelopen vier later strijdt hij aan de zijde van terug blijven verlangen. Zoeeuwen hebben achtergelaten. Zet Thomas Matoelesia – later bekend vermengen zij hun Indische rootsvoet aan land met Jan van als Pattimura – tegen hetRiebeeck en ontmoet de Koisan- Nederlands koloniaal bewind. met liefde, culinaire reiservaringenbevolking. Trek net de broer van Maandenlang strijden de opstan- door Amerika en Europa enPiet Mondriaan mee ten strijde delingen tegen het oppermachtige trakteren zij ons in dit boek ondermet de Boeren tegen het machtige Nederlandse leger, in wat later andere op hun boterzachteBritse leger. Het boek is een reis- bekend wordt – tevens subtitel ’Frikadel pan’ (net iets beter danen geschiedenisboek in één en van dit boek – als ‘De opstand vangekoppeld aan de gelijknamige de Paradijsvogels’. Dan vluchtNTR televisieserie. Het boek geeft Marcoes weg uit Ambon naar Java.verdieping aan historische plekken Tijdens een hevige storm redt hijzoals het VOC fort op de Kaap, de 18

het familierecept), hun ‘Drunken Indo’s en Indië; over liefde, bord op schoot. Boek verschijnt hicken’, araïbische risottokro- geluk, familie en vrienden. Het is eind mei. Adviesprijs: € 22,50. een combinatie van ontroerendeketten, en de Miso Buttered verhalen met de beste recepten. RECTIFICATIE: Bij de boekbe-Burger. Kortom, het beste van het Het is meer dan zomaar een spreking in de vorige editie vanWesten en het mooiste van het kookboek en trakteert de lezer op het boek van Henk C. Hoogink:Oosten. Adviesprijs: € 22,50. unieke wetenswaardigheden van “ edroomd and Papua”, is per Ab Halen, zijn herkomst en zijn ongeluk een foutieve LINKMixtie - Albert Kokosky passie voor Indisch eten. Waar die vermeld. Het e-book kan gratisDeforchaux. In dit boek vertelt passie vandaan komt? Ab zegt gedownload worden via de LINK:Ab Halen over zichzelf, zijn hier zelf over: “Traditie, oude http://www.hapin.nl/gedroomd-herinneringen, disco en nasi familie-recepten, authentiek....? land/. Onze excuses voor hetrames. Over gevoel, ontmoetingen Geen idee, ik doe ook maar ongemak. wat.....” Toen hij in april 2011 zijn zaak ‘Ab Halen’ (woordspeling De in deze rubriek besproken boeken, CD’s op Afhalen) startte, was hij nog en DVD’s zijn verkrijgbaar bij de Internet een leek in de professionele Boekhandel Van Stockum in Den Haag of bij kookwereld. Nu is hij schrijver de erkende boekwinkel,tenzij anders vermeld van een reeks kookboeken en in zijn woonplaats Delfshaven een www.vanstockum.nl kooklegende, waar je niet alleen heerlijk kan eten, maar ook het Indische gevoel kunt beleven; desnoods op de bank of met het Meer dan 120 titels over Nederlands-IndiëNeem eens een kijkje in de uitgebreide boekenwinkel van Historiek.net: https://geschiedenis-winkel.nl/nederlands-indie.htmlGouverneur Jakarta veroordeeld tot 2 jaarUitspraak: ‘Schuldig aan odslastering’ verdeelt IndonesiëDe rechtbank van het district Dit is eigenlijk op zich al een bij- werd benoemd. Veel anderen zijnNoord-Jakarta heeft op 9 mei jl. zonderheid, want Ahok is Christen het met deze zienswijze niet eensde Gouverneur Basuki Tjahaja en bovendien komt hij uit de toch en steunen Ahok.Purnama Beter (bekend onder zijn al niet zo populaire Chinese min-bijnaam Ahok) schuldig bevonden derheid in Jakarta. 85 % van de In oktober 2016 dook er eenaan Godslastering en veroordeeld bevolking is moslim. Voor veel filmpje op van een speech vantot een gevangenisstraf van 2 moslims was het dan ook niet te Ahok, waarin hij volgens radicalejaar. Gouverneur Ahok gaat in moslims de Koran beledigt. Ditberoep, maar wordt desondanks verkroppen dat een niet-islamiet leidde in de daarop volgendeingesloten. Opnieuw een bewijs voor dit ambt in Jakarta – de maanden tot hevige protesten envan de steeds meer tanende grootste moslimstad ter wereld - gewelddadige demonstraties. Hettolerantie en opkomst van radicale ‘Islam-verdedigingsfront’ FPI deedIslamitische groeperingen in het aangifte, op basis waarvan in denormaal zo vriendelijke Indonesië. rechtszaak het schuldig-oordeelAhok was van 2012 tot 2014 vice- werd uitgesproken.gouverneur van Jakarta onderYoko Widodo, maar toen Widodo Het oordeel van de rechterswerd gekozen tot president, werd was dat Ahoks’ uitspraak datAhok bevorderd tot Gouverneur. “sommige moslims werden misleid 19

door het Koranvers Al-Maidah 51, laatste uitweg nog de gang naar daardoor maakte hij ook veeldie het moslims zou verbieden om het Hooggerechtshof. vijanden.een niet-moslim tot leider te Iedereen gaat er vanuit dat dekiezen” onterecht en dus bele- politiek in deze zaak duidelijk (advertentie)digend voor de Islam was. De een doorslaggevende rol heeftgrootschalige protesten begonnen gespeeld. Algemeen wordt ver-vooral nadat een een bewerkt wacht dat deze uitspraak voorfilmpje het daglicht zag, waarin radicale moslims een aansporingeen aantal woorden duidelijk zal zijn om zich met hunwaren weggeknipt, zodat het leek denkbeelden meer en meer metdat Ahok zei dat de mensen de lokale politiek te gaanwerden misleid door de Koran zelf. bemoeien.Typisch geval van manipulatie dusop grond waarvan de aangifte Woedend hoorde de aanhang vandoor de rechters ontvankelijk werdverklaard. Hierop staat een Ahok de veroordeling aan. Hoegevangenisstraf van maximaal vijfjaar. hoog de spanningen oplopen,Het openbaar ministerie zag uit- werd vorige week duidelijk, toeneindelijk af van deze beschuldigingen zwakte de aanklacht af naar: een politiemacht van maar liefstgroepsbelediging van geestelijken,waarop ‘slechts’ twee jaar staat. 15.000 man de orde moestVolgens mensenrechten deskun-dige Andreas Harsono van Human bewaren toen aanhangers enRights Watch is deze uitspraakeen trieste dag voor heel tegenstanders tijdens deIndonesië. Het toont volgens hemaan dat de radicalisering van de rechtszaak met elkaar op de vuistIslam ook in het toleranteIndonesië steeds verder oprukt. wilden gaan.Na de uitspraak werd Ahok direct Veel internationale organisaties envastgezet, ondanks het hoger buitenlandse diplomaten haddenberoep dat is aangetekend. Dit zal er bij de rechtbank op aan-later dienen voor het gerechtshof gedrongen de manipulatie met hetvan Jakarta. Mocht de uitspraak filmpje eerst te onderzoekendan onveranderd blijven, dan is de alvorens tot vervolging over te gaan. Dit werd echter in de wind geslagen en scherpte de eis van het OM – die slechts een voorwaardelijke straf eiste – aan tot een onvoorwaardelijke straf van twee jaar. Ahok maakte zich bij de bevolking geliefd door zijn aanpak van de corruptie in Jakarta, maar==================================================================================== Vertalingen vanuit en naar alle moderne talen Speciaal: technisch, medisch, juridisch en creatief Schrijven van uw memoires, brochures en andere teksten Sinds 1989 vertalers & ghostwriters die u zorgen uit handen nemen Tel: 070-362 05 89 - 06-83205997 W : www.creapro.myplaces.nl @: [email protected] Vertaalwerk & ghostwriting=======================================================================================(advertentie) 20

Recept Guléh bengala dagingEen lekker ouderwets recept Bereiding: Snijd het vlees in nèt onder staan). Schep het vleesuit de Indische keuken. Een grove dobbelstenen en kook het met een draadschep uit destoofgerecht met varkensvlees af in een laag water (vlees moet bouillon (niet weggooien). Fruit inen aardappelstukjes. Lekker een scheutje olie de ui, knoflook,met Gado-gado en rijst erbij. lombok, djinten, en de andere specerijen aan en doe als deIngrediënten: uiensnippers ‘glazig’ worden het1 kg. malse varkenslapjes (bijv. vlees erbij Bak dit samen alfricandeau), 3 geschilde aard- roerend even op en doe er naarappels in dobbelstenen, 2 kopjes smaak iets zout bij. Voeg dan eendikke santen, 2 grofgesnipperde kopje bouillon, de santen, stukjesuien, 4 fijngehakte teentjes aardappel (rauw) en de djeroekknoflook, 2 verse lomboks in perut blaadjes erbij. Laat ca. 20ringetjes gesneden, 1 tl. djinten, 2 minuten zachtjes sudderen tottl. ketoembar, 1 tl. djahé, 1/2 tl. vlees gaar is en de aardappeltjeskunjit, 3 blaadjes djeroek perut, beetgaar. Voorkom droogkoken ensnufje zout, snufje zwarte peper, doe er desnoods nog iets bouillonolie om in te bakken. bij. Selamat makan.Tong Tong Fair 2017De 59e Tong Tong Fair vindt shows en lezingen verbindt het Molukkers, Madoerezen, Soenda-plaats van donderdag 25 mei t/m Tong Tong Festival toen en nu. nezen, Europeanen, Surinamers,maandag 5 juni op het Malieveld Jazzartiesten zoals Rob Agerbeek, Armenen, Japanners, Chinezenin Den Haag. Het culturele Boi Akih, Maurice Rugebregt, Olaf etc. Ook waren naast de grootsteprogramma staat in het teken van Tarenskeen en jazzmusici uit moslimgemeenschap ter wereldjazz, destijds razend populair in Indonesië spelen old school jazz, andere geloofsgemeenschappenNederlands-Indië en Indonesië nu. moderne jazz en funky worldjazz. aanwezig: katholieken, protestan-In een tweede themaprogramma ten, joden, boeddhisten, hindoesstaan ‘sterke vrouwen’ centraal. Dovemansoren confucianisten, etc. In hetVan Melati van Java (1853-1927), programma ‘Zwijgen in alle talen’Marie van Zeggelen (1870-1957) Tegen dovemansoren praten doet van Riboet Verhalenkunst delenen Raden Adjeng Kartini (1879- niemand graag. Indische mensen bekende Indische Nederlanders1904) tot hedendaagse auteurs die vanwege de dekolonisatie hun verhaal. De dovemansorenals Karin Amatmoekrim, vrouwen vanuit Indonesië naar Nederland hebben ook hier plaatsgemaaktdie zich niet in hokjes laten moesten vertrekken, weten er voor een belangstellend publiek.stoppen en de confrontatie met alles van. Wie zat er in Nederlandheilige huisjes niet schuwen. op hun verhalen te wachten? Over de TTF Gelukkig is het tij inmiddelsHet programma 2017 gekeerd. Steeds meer verhalen In 1959 was er een groepje komen los, ook op de Tong TongDe jazzreputatie van Den Haag Fair. ‘Ajo! Vertel! Verhalen om te Indische Nederlanders dat deis alom bekend, net als de herhalen’ is een theatrale presen-populariteit van jazz in heden- tatie waarin ouderen met Indische cultuur zo mooi,daags Indonesië. Minder bekend is verhalen, liederen, gedichten endat de Haagse jazz-scene deels dans hun geschiedenissen door- inspirerend en belangrijk vond,Indische wortels heeft. Vrijwel geven aan het publiek. Zijonbekend is de invloed van jazz, brachten hun jeugd door in een dat het een evenement gingmet name uit Amerika, op de multiculturele samenleving avantpopulaire cultuur in Nederlands- la lettre. Een samenleving die organiseren om dat te latenIndië. Met muziek, dans, mode- bestond uit Javanen, Sumatranen, zien. Bijna zestig jaar later ontmoeten Oost en West elkaar op de Tong Tong Fair nog altijd in een sfeer van vrijheid, vriendschap en inspiratie. De internationale programmering 21

weerspiegelt de gemengde wortels interieurs en gewoontes positief wellness, fashion) staat nuvan de Indische cultuur: de beïnvloed. online op de website:diverse Europese en Aziatische Het volledige programma http://tongtongfair.nl/programma/landen en regio’s hebben de (muziek, dans, geschiedenis, E-kaarten:Indische keuken, muziek, kleding, pentjak, letteren, wayang, http://tongtongfair.nl/ticketshop/De vergeten krijgersNa vier jaar met tussenpozen te van deze Afrikaanse stamvaders aks rechthebbende aangemeldhebben gefilmd in Nederland, gingen over op de zoons en bij de Task Force IndischGhana, Indonesië, Birma en kleinzoons. Deze loyaliteit had Rechtsherstel, die deze claim bijThailand, is de 75 minuten grote gevolgen toen een Japanse de Nederlandse staat aanhangigdurende filmdocumentaire “De legermacht begin 1942 de maakt.vergeten krijgers” van Griselda Nederlandse kolonie Indië binnen-Molemans zover dat deze na de viel. Daniël Cordus en zijn twee Vanaf maandag 15 mei is dezomervakantie voor vertoning in broers werden krijgsgevangen trailer van de documentairefilm tede Filmhuizen en op televisie gemaakt en naar Birma zien, die een eerste indruk geeftgereed is. Er zijn echter nog twee verscheept om daar aan de van het verhaal van De Vergetenbewerkingen die nog gefinancierd ‘dodenspoorweg’ als dwang- Krijgers. Wanneer u overtuigdmoet worden en dat zijn de audio- arbeider te gaan werken. De helse bent van het grote belang van ditnabewerking en de kleurcorrectie. omstandigheden in combinatie verhaal in perfect beeld en geluid,De regisseur wil dit doen via met ondervoeding en mishande- steunt u dan de laatste fase,crowdfunding. De documentaire ling door de Japanse bewakers voordat de film gedistribueerd kanbelicht het levensverhaal van de heeft vele duizenden levens worden door productie-maat-nu 94 jarige Daniël Cordus, geëist. schappij Full Color Entertainment.kleinzoon van de Afrikaanse Bij voorbaat hartelijk dank voorsoldaat bij het KNIL (Belanda Na de oorlog en aansluitend aan uw bijdrage, namens GriseldaHitam oftewel Zwarte Hollander). de onafhankelijkheid van voor- Molemans en het hele productie- malig Nederlands-Indië in 1949, team.Daniël Cordus bij het graf van zijn vluchtten veel Indo-Afrikaanse De crowdfunding actie loopt via:broer in Birma gezinnen naar Nederland omdat ze https://cinecrowd.com, op welke geen afstand wilden doen van hun site eveneens de trailer te zien is.In totaal heeft het KNIL tussen Nederlandse staatsburgerschap,1931 en 1872 meer dan 3000 waar ze zo trots op waren. Ze zijn ______________________Afrikanen, afkomstig uit de zonder enige erkenning anoniemomgeving die we nu Ghana in de Nederlandse samenlevingnoemen, geworven heeft en opgegaan. Het heeft ruim 70- jaaropgeleid als soldaat. Een aantal geduurd voordat hun opofferingenvan deze Belanda Hitam leefde voor de Nederlandse Koningin ensamen met een inheems- Vlag erkend werden. En voordatIndonesische concubine en is Daniël Cordus naar Birma konstamvader geworden van een terugkeren om het graf van zijnIndo-Afrikaanse familie. broer Jan te bezoeken, die als krijgsgevangene door de Jappen isDe militaire traditie en onvoor- vermoord.waardelijke trouw aan Nederland De actuele ‘rode draad’ in de documentaire is de ontdekking dat de Nederlandse staat het smartengeld voor de voormalige slachtoffers van de Birma-Siam spoorweg (of hun erfgenamen) grotendeels nooit heeft uitbetaald. Mede namens zijn twee overleden broers heeft Daniël Cordus zich 22

Indorock History TourEen uniek initiatief van Marcello’s Art Factory & Rock allerySinds maart 2016 organiseert de Haagse Dierentuin, Club door The Tielman Brothers en zijnMarcello’s Art allery de Rock d’Etoile, Palais des Dance, Pam hier in Den Haag bij hun optredenHistory Tour in Den Haag. Een Pam, Yvonne Bar, Top Ten en niet geweest. Zij waren zeer onder destad die vanouds bekend staat als te vergeten natuurlijk de bekende indruk van de show en sprakeneen stad met verreweg de meeste Marathon. Verder ook heel veel lovend over ‘Andy the Indoman’.bandjes sinds het begin van de kleine danscaf ’s die je toen inpopgeschiedenis, eind vijftiger – en rondom de Haagse binnenstad Beleef deze mooie tijden met albegin zestiger jaren. En dat record en Scheveningen had. Regelrechte z’n herinneringen nogmaalsis tot op heden nooit door enige muziekgeschiedenis dus. tijdens deze unieke Indorockandere stad gebroken. Het History Tour. Met een luxebekende Haagse kunstenaarsecht- De Indorock muziekstijl werd eind touringcar wordt u door Den Haagpaar Marcello en Els hebben met vijftiger tot diep in de zestigerhun Rock History Tour zoveel jaren gespeeld door Indische en John Lennon (links) en (voorgrondsucces dat het organisatiebureau Molukse bandjes en muzikanten, rechts) Paul McCartney op bezoekDEN HAAG MARKETING met het die werden geïnspireerd door de bij The Tielman Brothers in 1957idee kwam om in samenwerking Rock en Roll muziek die over-met de Stichting Tong Tong waaide uit Amerika. Deze gereden langs de plekken waartijdens de Tong Tong Fair ook een muzikanten waren ook bij de deze legendes furore maakten. DeIndorock History Tour te gaan eersten die gebruik maakten van reisleiders, bekende Hagenezen enorganiseren. Marcello en Els zagen elektrische gitaren. Door hun oude Indorock muzikanten ver-wel wat in dat idee en gingen aan andere culturele achtergrond tellen alles wat van belang is ende slag. Afgelopen zaterdag 13 waren deze rockers niet alleen dus ook de rivaliteit en vaak fiksemei was de eerste try-out en door podium-presentatie maar ook knokpartijen tussen de bekendemeteen een daverend succes met door hun techniek prima in staat twee Haagse jeugdbendes “Deeen bomvolle bus. Reisleider en om Rock en Roll te spelen. Veelverteller was Hans Consten (The beter dan de meeste Hollandse ikkers” (Hollandse jongens) enVaillants) met als sidekick Eddy muzikanten, die nog midden in “De Plu’s” (Indische jongens). UChatelin (Crazy Rockers). Hans de dixieland en Hollandse liedjes ziet de plaatsen waar het zichstaat helemaal rechts op de foto zaten. allemaal afspeelde en de verhalenuit 1961. en anekdotes die erbij horen. Marcello’s Art Factory & RockThe Vaillants, optreden in het Gallery, Koningin Emmakade 148, In de bus is live-muziek aanwezigPaviljoen van de Rolschaatsbaan Den Haag. www.marcellos.nl door Haagse top-muzikanten en uin het Zuiderpark in Den Haag in bent in totaal ca. twee uur1961 De grootste bloeiperiode van de onderweg. Indorock kun je vastleggen van Zaterdag 27 mei en zaterdagKent u ze allemaal nog? The 1960 t/m 1963. De huidige naam 3 juni, 11.00 – 13.00 u. StartTielman Brothers, Crazy Rockers, ‘Indorock’ is pas ontstaan in 1975, en einde: Tong Tong Fair,Black Dynamites, Eastern Aces, verzonnen door liefhebbers. Malieveld in Den Haag. De kostenVaillants, Javelins en nog veel Indorock stond aan de bakermat bedragen € 44,95 p.p. (incl. eenmeer. En herinnert u zich nog al van de huidige popmuziek. Zonder drankje en een hapje, brochure,die schitterende dansgelegen- onze (Haagse) Indorockers had en een cadeautje). Aanmelden:heden? De Monro Bar, La Gaité, menig bandje zoals The Golden [email protected] o.v.v. ‘Indorock Earrings, The Motions, The Sandy History Tour’. Vermeld uw voor- Coast, Q-65 en ook Shocking keursdatum en het gewenste Blue ongetwijfeld heel anders aantal tickets. geklonken. Zelfs The Beatles lieten ______________________________ zich in het begin graag inspireren 23

Just4Kids… voor iedereen van 6 tot 16 jaarKorte berichten Recept Boeken, e-books/cd-dvdGezocht: Jong talent Rempah Banka De spannendste avonturen van De Magische Boomhut – Mary-In de rubriek “Just4Kids” hebben Ingrediënten: Pope Osborne. 6 – 9 jaar. Benwe eerder al aandacht besteed 250 gram varkensgehakt, 50 gram en zijn zusje Carolien ontdekkenaan jong talent. Zo plaatsten we geraspte kokos, 2 à 3 gesnipperde op een van hun tochten door heteen artikeltje over twee meisjes sjalotten, 3 teentjes knoflook, 1/2 bos plotseling een boomhut voldie Indonesische dansen leerden tl. laos, 2 tl. ketoembar, 1 tl. met boeken. Waar komen die djinten, 1 tl. citroensap, olie om in vandaan? Voordat Ben en Carolienen verder ook een stukje over een te bakken. dit kunnen uitzoeken, neemt dedrumtalentje Heb jij nou ook zo’n geheimzinnige boomhut hen meetalent? Kan je goed gitaarspelen Bereiding: op allerlei spannende avonturen.en treed je ook op? Of ben je een Sjalotten fijn snipperen en Zo reizen ze door de tijd naar detenniskampioen in de dop, een knoflook zeer fijn hakken. prehistorie, de middeleeuwen,goed biljarter of kan je heel goed Vermeng het gehakt goed met alle naar het oude Egypte en naardansen of zingen? Misschien ben kruiden, samen met de sjalotten, de tijd van de piraten in deje wel een hele goeie chef-kok, of knoflook, citroensap en geraspte Caraïbische Zee. Ze komen oog inben je een kunstschilder of een kokos. Laat minstens een half uurfotograaf in de dop. Misschien ook rusten in de koeling. Maak van het oog te staan met gevaarlijkewel een…… Kortom, alle jonge mengsel mooie kleine driehoekjes dinosaurussen, gemene ridders,supertalenten van ca. 6 tot ca. en laat deze opnieuw ongeveer 45 geesten, mummies en meedogen-16 jaar oud willen we voor het minuten in de koeling rusten, loze piraten. Zal het hen lukkenvoetlicht zetten. En wij willen dat zodat ze steviger worden. Als ze om telkens weer veilig terug teaan iedereen vertellen. Als je zelf niet stevig genoeg zijn, vallen ze keren naar hun eigen tijd? En vanniet zo heel goed kan schrijven, in de hete olie uit elkaar. Bak de wie is die boomhut nu eigenlijk?vraag dan of jouw ouders een driehoekjes aan beide kanten Prijs: € 12,95.stukje willen insturen met een mooi bruin, maar niet teveelfotootje erbij. Of je stuurt jouw tegelijk in de olie. Laat uitlekkenverhaal gewoon in je eigen op keukenpapier en serveer metwoorden naar de redactie, dan een lekkere verse sambal badjakmaken wij er samen met jou (huisgemaakte in de toko) en rijsteen echt leuk artikel van. Stuur of nasi goreng met evt. boontjes.je reacties dan naar: Selamat [email protected] DOEN HOOR….!!! 24

De knotsgekke wereld van 12 – 15 jaar. Dries is zeventien winnen en het Ballet te infiltrerenLotte Wirwar – weg met die en heeft een heel eigen logica, om een duister genootschap op tevieze stinkkaas – Alice Panter- waar de meeste mensen niets vanmuller. 9 – 12 jaar. BAH. Sinds begrijpen. Op een dag wordt erde school weer is begonnen, stinkt een waardevol kunstwerk gestolenhet vreselijk in onze klas. Het isde schuld van die nieuwe in deklas. Hij heet Rémi en komt uitFrankrijk. Hij eet het liefstboterhammen met kammenbeerof hoe je die stinkkaas ook noemt. sporen. Vanessa danst alsof haar leven er vanaf hangt, maar niet voor Lyric Elite. Ze danst om haar vermiste zus Margaret weer terug uit het museum aan de zee. De te vinden. Prijs: € 19,99. politie staat voor een raadsel. Dries gaat oponderzoek uit. Hij krijgt hulp van zijn twee beste vrienden: Roos, een blind meisje en Hassan, een IT-freak. SlaagtJammer genoeg heeft mevrouw Dries erin om met zijn eigen regel www.paagman.nlPoepjes hem precies tussen Chloë ‘De regel van Dries’ deze zaak open mij gezet. Chloë vindt hem ook te lossen? Gelukkig heeft Driesnog eens heel knap. Maar ik niet een heel bijzondere eigenschap:hoor, echt niet. Iedere dag brengt als hij zich opwindt, dan wordt hijhij een cadeautje voor mij mee: onzichtbaar. Prijs: € 14,99.knuffelkatjes, T-shirts met hartjes Dans van Vlammen – Yelena Help NICC Magazine aanerop en meer van die dingen. Black. Vanaf 15 jaar. Vanessa isVreselijk, ik schaam me rot. Ik een van de gelukkigen die voor de nieuwe abonneesmoet die Rémi zien kwijt te raken. Royal Court Ballet Company eenAls het moet gebruik ik mijn auditie mag doen. Deze droom Verras uw familielid, vriend,blokfluit. Prijs: € 14,95. wordt een nachtmerrie, wanneer kennis of collega met eenDe regel van 3s – Het geheim Vanessa bedreigt wordt door de GRATIS ABONNEMENTvan de Octopus – Reina Oliver. Lyric Elite: zij geven haar de opdracht om de wedstrijd te [email protected]____________________________________Links4Kids https://linkenindisch4ever.wordpr Indisch Herinneringscentrum ess.com/ BronbeekHeel veel leuke LINKS www.indischherinneringscentrum.voor kinderen, maar niet Website over online geschiedenis nlalleen voor kinderen: van, voor en met Indische Nederlanders. Informatie over de NationaleDoorlinkwebsite naar tal van http://www.indischhistorisch.nl Indië-Herdenking op 15Indische en Indisch gerelateerde augustus. www.indieherdenking.nlwebsites, blogs, personen en Informatie over schoolles-onderwerpen. pakketten over het voormalige Een Indische start-pagina voor Nederlands-Indië. de jeugd: http://suara-baru- www.gastdocenten.com kecil.jouwpagina.nl 25

De Jeugdwebsite van de Een informatieve website met heel Young Adult Books, website met boekrecensies en webshopNederlandse Oorlogsgraven- veel Theatervoorstellingen, over boeken voor middelbare scholieren.stichting (Ned.-Indië). overal in Nederland en voor iedere http://www.youngadultbooks.nl/http://www.eenlevenverloren.nl/in leeftijd.dex.php?go=home.personen@pag http://www.kindertheater.nl/enr=1Info over boeken, artikelen, TV- Kunstbende, Een landelijke Jeugdbieb, leuke en informatieveen radiodocumentaires plus LINKS organisatie met afdelingen in alle website. http://www.jeugdbieb.nlnaar sites betreffende het Pakan- provincies voor iedereen van 13Baroe Spoorweg drama. tot en met 18 jaar. Cultuur, Jeugd, Sport en Mediahttp://pakanbaroe.my- http://www.kunstbende.nl in Vlaanderen, website met vanfree.website/. alles. Jeugd Startpagina “Open http://www.cjsm.vlaanderen.be Start” http://jeugd.openstart.nlTaman Indonesia, Het leukste Kinderboekenpraatjes. Veelkleine Indonesische dierenparkin Nederland. http://www.taman- Weblog “Indische Jeugd- boeken uitzoeken voor elkeindonesia.nl letteren” Blog van Marjorie leeftijdgroep. van Putten: http://www.kinderboekenpraatjes. http://indischejeugdletteren.word nlKoorenhuis - Den Haag, press.com/over-mij/cursussen en workshops voormuziek, dans, kunst en theater. Villa Zebra, landelijke jeugd- Website Indische Jeugdboeken,http://www.koorenhuis.nl organisatie compleet met een bestellink. http://www.villazebra.nl http://www.antiquariaat- anna.nl/boekek/kameleonboekenColumn: Door: Chantal Snijders MerkelbachEen nieuw beginIk geloof, dat ik in een nieuw speler en artieste “tante Sjan” het Scheepsbouwer). Ging ik mebegin geloof. Dat niets voor niets zij in gesprekken met Indisch/ boven even melden, omdat ikgebeurd en dat toeval en het lot Molukse kennissen en vriendinnen, “trek” had, kreeg ik de consump-hetzelfde zijn. Dat iets je toevalt. met een paar familieleden, het zij tiebonnen, waar al die andereIk geloof er ook in dat doordat ik met mensen die soms uit het kinderen voor moesten betalen,een mix ben, waarover ik in mijn publiek met mij delen wat ze van en dat vond ik toch wel heelkennismaking in het vorige blad een voorstelling vonden. Hierover bijzonder. Ik herinner me nog, datschreef, het belangrijk is, dat je later meer. ik dan keer op keer het door mijntotaly jezelf kunt zijn. Ik heb het tante aangeboren liedje “Burunggevoel, dat ik mij hier genoeg Als klein meisje voelde ik me al Kakatoea” ten tonele mochtvoor heb aangepast en heb snel thuis in Jeugdland in de brengen aan de toen nog nieuwegevochten. Ahoy-hallen van Rotterdam. In de oom voor mij. Ze vonden meNu ik een enorme trotse Indische jaren '80 liep ik daar vaak alleen kennelijk schattig en ik lachte alsMolukse ben van 45 jaar, hoop rond, en lette mijn tante Xenia op een boer met kiespijn, maar ikik dan ook dat u wat heeft aan mij, die erboven op kantoor wist eigenlijk niet waar het overwat ik met u deel. Een stukje werkte, waar zij haar toenmalige ging. Daarna vloog ik weer met(h)erkenning. Zoals ik mijn vorige man leerde kennen (wijlen Harm mijn bonnen naar beneden,column eindigde: “Omdat datgene Jeugdland in, en hoopte dan eendat gevoeld wordt mag geleefd glimp van mijn jongste oom Alexworden”. Het doorgeven van op te vangen, die vrijwilligerswerkcultureel erfgoed is voor mij meer deed bij “de Verkeerstuin”. Ikdan vanzelfsprekend. Het is een herinner me nog dat hij zijnmust dat zo diep in mij geworteld toenmalige vriendin leerde kennenzit, dat het eruit moet. Het zij in en dat ik een keer met mijn nichtspeelse gesprekjes tot serieuze meedeed met het levendgesprekken met onze kinderen (8 ganzenbordspel, om eigenlijk teen 12 jaar). Het zij in mijn eigen keuren “of ze wel knap en liefgecreëerde wereld als poppen- genoeg was voor onze oom”. En 26

dat was en is ze nog steeds. Wout Nijland de kans kreeg om gun. Om niet altijd en eeuwigOndertussen zijn de jaren om- mijn eerste poppenverhalen ten maar bezig te zijn met erkenninggevlogen. En zo ook de ervaringen tonele te brengen. En wat gelukkig en wrok en verdriet... maar tedie hierbij horen. Ik voel mij een was ik, toen ik vervolgens in 2016 kijken naar de kleine dingen die ergezegend mens, al ben ik niet dit ook in de Ahoy ten tonele wel zijn en waar je wel van kanecht gelovig opgevoed (mijn mocht brengen, want dit keer genieten.ouders waren meer van de hippie droeg ik dit op aan mijnperiode terwijl mijn grootouders grootmoeder en overgrootmoeder En dan voel ik me gezegend enons wel leerden bidden voor en na die helaas door omstandigheden in dankbaar dat ik een heel kleinhet eten) wil ik het toch zo Nederland te snel om het leven beetje voor de Indische ennoemen. U mag weten, dat ik een zijn gekomen. Niemand van mijn Molukse gemeenschap eentype ben die altijd alles probeer te familie kwam kijken, alleen mijn bijdrage mag leveren aan hetbegrijpen en te verklaren en dat tante Xenia wilde maar kon niet doorgeven van cultureel erfgoed...vonden me ouders niet altijd even komen is geëmigreerd.... maar Al is het door met kinderen teprettig. leeft altijd enorm met mij mee op dansen op Burung Kakatoea,Inmiddels zien ze nu in dat ik afstand en was op een andere toneel te spelen als tante Sjan,volwassen ben en nog steeds zo in Pasar wel aanwezig! verhalen te vertellen die zichelkaar zit en niet meer alles van afspelen in mijn eigenze wil aannemen en ben ik gestopt En onlangs mocht ik dit verhaal “Jeugdland”, Molukse kleuren temet hun te willen overtuigen van vertellen in Leusden op de Pasar mogen schminken op een meisjeshoe iets eventueel zou kunnen zijn Kecil die zijn eerste Pasar gezicht die graag prinses wiltgelopen of is gelopen of zou organiseerde, waar ik trots op ben worden, gesprekjes met kindjes temoeten zijn. Onlangs zij een omdat het mijn achterneef is en voeren die trots als blanke zeggengoede vriend van me “denk je wel “zijn gezin van herkomst” enorm “Ik ben ook halve Indo” waar ikeen beetje aan je bloeddruk” en actief is geweest om dit tot een aan uitleg, dat je nooit een halvedaar ben ik hem eigenlijk wel klein maar fijn zondagmiddag bent, want Indo of Indisch isdankbaar voor. feestje te doen slagen! altijd helemaal. En kijk naar de vragende blikken van hun oudersIk kan me ongelooflijk druk maken Zo voelde ik me ook als een vis in en glimlach naar de ouderen dieom alles wat met onderdrukking het water toen ik van Fred met een verborgen traan in hunen ontkenning heeft te maken. En Lammers en Jeffrey Bruil de kans ogen – sommige met woordendat, terwijl ik zelf niet eens een onlangs heb gekregen de hele sommigen zonder woorden –oorlog heb meegemaakt, om het kinderafdeling te organiseren en zeggen: Dank je wel. Dat jebeestje maar gelijk bij de naam te te laten uitvoeren op de aller- doorgeeft van datgene waarovernoemen. Maar het feit, dat de eerste Pasar Djempol in niet meer gesproken kan of magoorlog nog steeds in ons leeft Apeldoorn. Het was zwaar, want worden, want we hebben al zoveelen er in de wereld nog steeds ondertussen overleed mijn gezegd, geschreven en vooraloorlogen zijn. Maakt bij mij los, vriendin “Do” (mevrouw A. gezwegen... en we kunnen straksdat ik een drang heb naar Versluys uit Makassar) op 97 het niet meer ontvangen ofopenbaarheid en gelijkheid, terwijl jarige leeftijd, maar we hadden doorgeven...... als ze maar wetenik soms juist ook enorm alles kan een mooi afscheidsmoment samen waar wij het voor gedaan hebben.ontkennen en onderdrukken. en ik ben er inmiddels een ster in geworden om mijn verdriet in een Laat mij maar zo nu en danDus ik heb me nu voorgenomen laatje te stoppen en als het huppelen op de Pasars en datom de column te eindigen met een showtime is te overleven en te oude Jeugdland en familiegevoelklein verhaaltje van bijzondere blijven glimlachen... maar het krijgen net als vroeger. WantIndische ontmoetingen, waarin ik gaat volgens mij ook om “het immers, sinds mijn oma van mijnme als een vis in het water heb kunnen leven in het hier en nu” en mama's kant en mijn opa van mijngevoeld... Ik voel me namelijk dat is wat ik eigenlijk iedereen papa's kant er niet meer zijn, issoms weer dat kleine Indische het niet meer hetzelfde alsmeisje (wist namelijk toen nog vroeger. Dus kunnen wij van onzeniet dat ik ook Molukse ben) die generatie er toch alles aan doenrondhuppelt in Jeugdland, als ik om dat gevoel minstens door teweer op een Pasar werk, waar ik geven, als wat wij van heneen eigen Jeugdland kan creëren gekregen hebben, die er zo voorvoor ons nageslacht. Zoals op gevochten, zich aangepast enpasar Istimewa waar ik in 2015 bij gezwegen hebben?de Burgers Zoo in Arnhem van 27

Wij zijn wie wij zijn Voor datgene wat we hadden Ik ben mijn ouders dankbaar voorMet en zonder pijn en/of doorgeven datgene wat zij mij hebbenOns leven is hier fijn Geniet nu van het leven gegeven.Niemand krijgt ons klein Het duurt maar heel evenWe zijn trots en dankbaar Geef door wat u wenst dat u niet _______________________________ wilt herbelevenTeken de petitie ‘Traktaat van Wassenaar 1966’ op: http://uitbetalentvw66.petities.nl/De Indische Agenda LET OP! Sluitingsdatum kopij op 8 juni 2017T/m 18 juni 2017: Tussen verschijnt een prachtige publicatie School sterk aanwezig is. In 1899twee werelden. Fototentoon- die voor € 14,95 te koop is in de komt hij definitief naar Nederlandstelling van de bekende familie- Kunsthalwinkel. De locatie is: en vestigt zich in Den Haag. Hijfotograaf Wim Millenaar (1887- Kunsthal Rotterdam, Museum- wordt onder meer lid van Pulchri1955) over zijn eigen familie. De park, Westzijde 341, 3015 AA Studio en exposeert regelmatig.foto’s tonen een intiem portret Rotterdam, Tel: 010-4400300.waarin het leven tussen twee Openingstijden: di. t/m za. 10.00culturen centraal staat, deels in tot 17.00 uur, zondag enNederlands-Indië en deels in feestdagen 11.00 tot 17.00 uur.Nederland. Het levensverhaal van Nadere informatie vindt u op de website van Kunsthal Rotterdam: http://www.kunsthal.nl.Kinderen Millenaar en De Vries T/m 10 september 2017 – Hij overlijdt op 9 april 1942. Zijnmet twee Alfoerse meisjes 1924 in Expositie: Nieuw licht. Het Indische werk is, onterecht,Honitetoe en familie Millenaar in Indisch impressionisme van grotendeels vergeten. Zowel inArtis in Amsterdam, 1932. Bleckmann. Wilhelm ‘Willem’ Nederland als in Bleckmanns Christiaan Constant Bleckmann, in geboorteland. Het is ook voorzijn gezin heeft Millenaar op de 1853 in Batavia geboren als zoon huidige Indonesische kunstenaarsgevoelige plaat en rolfilm vast- van een KNIL-officier, wil van hoogst interessant om te zien hoegelegd in maar liefst 7777 kiekjes. meet af aan schilder worden, Bleckmann hun land destijdsVan de foto’s die hij in meer dan maar verdient de kost als schilderde. De locatie: Museumveertig jaar maakte, zijn alle ambtenaar. Tijdens een verblijf in Bronbeek, Velperweg 147, 6824negatieven van bijzonder goede Nederland in 1877 volgt hij MB Arnhem. Tijden di. t/m/ zo.kwaliteit. De foto’s lezen bijna als schilderlessen aan de Rijks- 10.00 tot 17.00 uur. Toegang:een dagboek. Bij de expositie academie van Beeldende Kunsten volw. € 6,00; 6 t/m 18 jr., JV, in Amsterdam bij August Allebé. 65+ € ,00; Museumkaart en div. Hij raakt er onder de indruk van andere Pasen (zie website) gratis. het werk uit de Haagse School, Alle inlichtingen: dat in die periode populair wordt. https://www.defensie.nl/onderwer Vrij snel na terugkeer in Indië laat pen/bronbeek hij zijn loopbaan als ambtenaar achter zich en wordt tekendocent. T/m 30 juni 2017: Foto-expo- Hij kan zich dan meer ontplooien sitie “De Weduwen”. Deze ten- als schilder. Hij verbeeldt vooral toonstelling toont 8 levensgrote het landschap en de mensen. Als portretten van weduwen van enige van de dan in Nederlands- Indië werkende kunstenaars werkt hij in de impressionistische stijl, waarin de invloed van de Haagse 28

Rawagedeh (Java) en Zuid schilderijen over de Japanse hoogtepunt van de expositie is welSulawesi. Zij verloren hun mannen bezetting van Nederlands-Indië. het gouden dodenmasker vanals gevolg van executies door De thema’s van haar schilderijen: prinses Chen, die in 1018 op jongeNederlandse militairen tijdens de haar persoonlijke herinneringendekolonisatie-oorlog in Indionesië. aan haar gevangenschap in con- leeftijd overleed. Locatie: DrentsDe portretten zijn gemaakt door centratiekampen, maar ook de Museum, Brink 1, 9401 HS Assenfotografe Suzanne Liem en grote historische gebeurtenissen Openingstijden: di. t/m zo. 11.00voorzien van hun persoonlijke en zoals de aanvalop Pearl Harbor en tot 17.00 uur. Toegang: € 1 ,00,aangrijpende verhaalen. Suzanne de aanleg van de Birma-SiamLiem en onderzoeker Nicole spoorweg. Door hun verhalend JP € 8,00, groepen vanaf 10Immler (NIOD) reisden naar karakter, gebruik van kleuren en personen € 10,00 per persoon.Indomnesië om deze vrouwen te de expressiviteit hebben de Kinderen en jeugd tot 18 jaarportretteren en hun verhaal vast werken een grote zeggingskracht. gratis. Museumkaart en Defensie-te leggen. Locatie: Nationaal De schilderijen zijn in 2016 door kaart gratis.Militair Museum, Verlengde Stichting pelita geschonken aan 21 mei 2017: Bij Eugenie in dePaltzerweg 1, 3768 MX Soest. het Museon in Den Haag. Naast de Salon. Ook deze keer ontvangtOpeningstijden: dinsdag t/m schilderijen staan er een aantal Yvonne Groeneveld (Tante Eus)zondag 10.00 tot 17.00 uur. vitrines met voorwerpen uit de weer bijzondere gasten: WietekeToegang voor het gehele museum collectie ‘Nederlanders in Japanse van Dort en Dane Wilson Beerling.€ 12,50 (volw.), kind 4 t/m 12 jr. Interneringskampen’. Het Museon Dane Wilson Beerling is beeldend€ 6,50; JP € 10,00. Museumkaart beheert de grootste collectie met kunstenaar en vooral ook bekendgratis. Meer informatie op de duizenden tekeningen en voor- om zijn verhalen,die hij in onver-website: werpen uit de Japanse bezettings- valst Petjok vertelt. Maar ookhttps://www.nmm.nl/plan-je- periode in Nederland. In 2016 Tante Eus laat van zich horen. Met verscheen bij Wbooks debezoek/tickets-en-prijzen/. catalogus ‘Terugblik op de Jappen- haar eigen Indische achtergrond, tijd’, met afbeeldingen van alle zotte invallen, improvisaties enT/m 29 oktober 2017: Indruk- werken van Trees Ruijs, met in- vaak hilarische kijk op het levenwekkende terugblik op de leidingen door Maaike Vonk, maken dat haar programma’sJappentijd. Halverwege de jaren oudste dochter van Trees. Locatie: nooit saai zijn. Ook haar sympa-tachtig maakte de kunstenares Museon, Stadhouderslaan 37, thieke kebon laat zich niet Ron-Trees Ruijs (1925-2016) een serie 2517 HV Den Haag (naast het betuigd, samen met gitarist Joony Haagse Gemeentemuseum). De van Maanen. Natuurlijk is er weer openingstijden zijn: di. t/m zo. van alles te snoemen en te eten. 11.00 tot 17.00 uur. Maandags gesloten. Toegangsprijzen en andere relevante informatie op: https://www.museon.nl/nl/bezoek ersinformatie. Tel: 070-3381338. T/m november 2017: The Great Liao. Een vergeten dynastie uit Binnen-Mongolië 907 – 1125 AD. Deze unieke tentoonstelling vertelt het verhaal van een nomadisch volk dat in de 10e en 11e eeuw een groot en machtig rijk had opgebouwd in Mongolië, dat toen het zuiden van Rusland en het noorden van China omvatte. Voor het eerst komen ruim honderd schitterende voor- werpen zoals aardewerk, servies- goed en sieraden naar Assen. Eerder waren ze te zien in Keulen, Zürich en New York. Echter de laatste tien jaar zijn de artefacten niet meer op reis geweest. Het 29

Locatie: Werftheater, Oude inspireren door de donkere sfeer Nederlands-Indië. Met restauratieGracht 60 aan de werf, 3511 AS en stijl van klassiekers als van één van de topstukken van deUtrecht. Tijden: 14.30 uur (kassa Nosferatu en Metropolis. Er is een tentoonstelling een model van eenopen 14.00 uur) Toegang: € 13,00 live uitvoering van de soundtrack Indisch rijtuig uit 1882, maakte55+ en JP € 11,00. Reserveren: door het Rahayu Supanggah het Spoorweg-museum [email protected], of Tel: Gamelan Orcherstra en het januari een start met de030-2315440. Nederlands Kamerorkest en is voorbereidingen. Het is een gecomponeerd door Rahayu nauwkeurig schaalmodel van het27 mei 2017: Dansavond. Een Supanggah. Een magisch-realis- houten rijtuig dat in die jarengezellige dansavond voor iedereen tisch meesterwerk uit de moderne werkelijk op Java rondreed. Hetdie liefhebber is van dansen op de Indonesische Cinema. Locatie: origineel van het 1 : 5 schaal-muziek uit de zeventiger jaren. Muziekgebouw aan ’t IJ, in model van een antiek IndischDeze muziek wordt verzorgd door Amsterdam. Aanvang: 19.45 uur; treinrijtuig dat nu wordt geres- start film om 20.30 uur, duur taureerd, werd in 1882 gebouwdde Eagles Tribute Band ‘New ig van de film: 70 minuten, zonder in de werkplaats Buitenzorg vanIn Town’ en de allroundband ‘Hot pauze. Toegangsprijzen: € 6,00 de Indische Staatsspoorwegen.News’. In verband met het pp. (Studentenpas, JP: € ,00). Deze tentoonstelling wordtaantalplaatsen én de catering Kaarten reserveren, via de website gehouden in samenwerking metdringend verzocht om vooraf te http://www.hollandfestival.nl/nl/pr onder andere de Indonesischereserveren. De catering verzorgt ogramma/2017/setan-jawa/ of op Spoorwegen en het IndonesischIndische snacks en maaltijden. het adres: Stadsschouwburg Spoorwegmuseum. De locatie is:Locatie: Zaal Vianden, Vianden- Amsterdam, Leidseplein 26, 1017 Spoorwegmuseum, Maliebaan-laan 5, 4835 EG Breda. Tijden: PT Amsterdam, ma t/m za 12.00 – station 15, 3581 XW Utrecht.19.00 tot 23.00 uur, zaal open 18.00 uur, Tel: 020-5237787. Openingstijden: di. t/m zo. 10.0018.00 uur. Toegang: € 15,00. tot 17.00 uur. Toegang: € 16,00Reserveren kaarten: 06-83095281 6 juli t/m 10 november 2017: pp. (kind tot 3 jr. gratis). Museumof mail: [email protected] Spoorwegen in Indië. Op 10 jaarkaart, Bank-Giro VIP-kaart enAanmelden svp t/m 26 mei 2017. augustus 2017 is het precies 150 ICOM-houders gratis. OrigineleRuime parkeergelegenheid (gratis) jaar geleden dat in Indonesië de kaarten tonen aan de kassa.op eigen terrein. eerste trein reed tussen de Zie ook bericht hieronder. Info: havenstad Semarang en Tangoeng http://www.rvk.nl/spoorwegmuse18 en 19 juni 2017: SETAN um-toont-tentoonstelling-unieke-JAWA tijdens het Holland op Java. Dit is voor het indische-spoorcollectie/Festival. Het is nog ver weg, Spoorwegmuseum in Utrechtmaar in verband met de te aanleiding om met de tentoon- 10 augustus en 19 septemberverwachten toeloop op de entree- stelling “Sporen van Smaragd” in 2017: Lezingen met beeldpre-bewijzen is het tijdig reserveren te gaan op de historie van de sentatie. In het kader van deraadzaam. Begin vorige eeuw spoorwegen in het voormalige Tentoonstelling: ‘Spoorwegen inzochten veel arme Indonesiërs Indië’ zal Henk Hovinga eenhun toevlucht tot de Javaanse tweetal lezingen geven over demystiek, in het bijzonder tot de Pakan-Baroe Spoorweg. Hovingarituelen die een mens rijk zouden leverde onder andere materiaalmaken. SETAN JAWA (‘Javaanse aan voor deze tentoonstelling.duivel’) toont het Faustiaanse Meer info over deze lezingen kuntverhaal van een man die een pact u verwachten in onze volgendesluit met de duivel. Deze maakt editie. Maar noteert u deze datahem zo rijk, dat hij kan trouwen alvast in uw agenda. Zie ook demet een prinses. Maar de prijs van website: http://pakanbaroe.my-dit geluk is hoog. Regisseur Garin free.website/Nugroho – van wie onder anderede OPERA JAWA te zien was in Help NICC Magazine aanhet IFFR – heeft zich voor deze nieuwe abonneesnieuwe zwijgende film laten Verras uw familielid, vriend, kennis of collega met een GRATIS ABONNEMENT [email protected] 30

Reparatie, onderdelen, accessoires en batterijen voor al uw elektronische apparatuur. http://www.mobipc.nl/onderdelenPasar Kalender 2017 (update: 1 mei 2017)Januari Juli14, 15: Steenwijk http://www.istemewa-events.nl 1, 2: Zeist http://www.istemewa-events.nl26, 27, 28: Breda http://www.winkelcentrumhogevucht.nl 7, 8, 9: Eindhoven www.stichtingstellar.nl ????: Breda www.raffyzorg.nlFebruari 8, 9: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl18 t/m 26: Amsterdam www.woutnijlandevenementen.nl 14, 15, 16: Groningen www.pasarfestival.nl 22, 23: Emmeloord http://www.istemewa-events.nlMaart 28, 29, 30: Oostende – BE http://www.istemewa-events.nl4, 5: Rijswijk (ZH) www.pasarmalamrijswijk.nl10, 11, 12: Zwolle http://www.istemewa-events.nl Augustus19: Kallenkote (Steenwijk) www.tamanindonesia.nl. 13 t/m 16: Dordrecht http://www.istemewa-events.nl24, 25, 26: Arnhem www.stellarevents.nl. 17: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl31: Apeldoorn www.pasarfestival.nl. 18, 19, 20: Tilburg www.stichtingstellar.nl 26, 27: Almere www.indischefeestavond.nlApril1, 2: Apeldoorn www.pasarfestival.nl. September15, 16, 17: Rotterdam http://www.istemewa-events.nl 8, 9, 10: Assen www.pasarfestival.nl.21, 22, 23: Nieuwegein www.stichtingstellar.nl 15, 16, 17: Middelburg www.stichtingstellar.nl28, 29, 30: Brussel – BE http://www.istemewa-events.nl 16, 17: Kallenkote www.taman-indonesia.nl30: Zutphen www.pasaroostwest.nl 21 t/m 24: Alphen a/d Rijn http://www.istemewa-events.nl 29, 30: Enschede www.pasarfestival.nlMei 30: Maastricht http://www.istemewa-events.nl1: Brussel – BE http://www.istemewa-events.nl5, 6, 7: Hasselt – BE http://www.istemewa-events.nl Oktober6, 7: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl 1: Enschede www.pasarfestival.nl.5, 6, 7: Geleen www.pasarfestival.nl. 6, 7, 8: (nieuwe locatie) http://www.istemewa-events.nl20, 21: Landgoed Nienoord (Leek) www.stichtingstellar.nl 20, 21, 22: Nijmegen www.pasarfestival.nl.25 t/m 28: Antwerpen – BE http://www.istemewa-events.nl 28, 29: Leek www.stichtingstellar.nl25 t/m 31: Malieveld Den Haag www.tongtongfair.nl NovemberJuni 11, 12: Rijswijk www.pasarmalamrijswijk.nl1 t/m 5: Malieveld, Den Haag www.tongtongfair.nl ????: Den Haag http://www.manggarmegar.nl3, 4, 5: Den Helder www.stichtingstellar.nl9, 10, 11: Purmerend http://www.istemewa-events.nl December16, 17, 18: Goes http://www.istemewa-events.nl 23 dec. t/m 7 jan.: (behalve 1e Kerstdag en Nieuwjaarsdag)17: Wageningen http://www.zinzia.nl. Arnhem, Burgers Zoo http://www.istemewa-events.nl17, 18: Kallenkote (Steenwijk) www.taman-indonesia.nl23, 24, 25: Leeuwarden www.stichtingstellar.nl Ziet u nog een foutje in deze lijst of heeft u een30: Zeist http://www.istemewa-events.nl aanvulling of aan-/afmelding? Mail het ons.Uw pasar aanmelden voor deze lijst? # [email protected] ook kleine particuliere en verenigings pasars welkom (ter beoordeling door de redactie) 31

ColofonDigitaal maandelijks Magazine van:Nederlands Indisch Cultureel CentrumHoofdredacteur: Hans Vogelsang Herdenkingssymbool MelatiRedactie:Jean-Marie Bosch van Drakestein De Melati, de Indische jasmijn, is het herdenkingssymboolRon Kraft dat u onder andere kunt dragen op 15 augustus.Henk HarcksenFotoredactie: Han Dehne Prijs: per stuk : € 3,00; per 5 stuks: € 12,50; per 10 stuks: € 25,00Juniorredacteur: Chinook de Deugd De prijzen zijn incl. administratie- en verzendkosten (Nederland)Correspondenten:Albert van Prehn (Muziek, column) Bestellen: http://webshop.indieherdenking.nl/nl/Ferry Schwab (ICM-online)Silfraire Delhaye (Indisch Platform)Sabina de Rozario (Door Blauwe Ogen)Armando Ello (Hoezo Indo)Ivo Pabbruwe (New Zealand)Gedichten: Mary-Jane SahanajaVormgeving & lay-out: Hans VogelsangOndersteuning: Groep de MosTechnische realisatie & verzending:Dennis van der Hamhttp://www.borca-online.nl/Verschijning: de 15e van elke maandSluitingsdatum kopij en advertenties:de 10e van elke maandAdvertentietarieven: op aanvraagAbonnementen NICC Magazine: [email protected]: Newtonstraat 6602562 LA Den Haag - NetherlandsW : www.indisch-centrum-denhaag.nl : http://indisch-centrum-denhaag.blogspot.com@: [email protected] IBAN: NL39 RABO 0129 216 836http://www.borca-online.nl/lebara-mobilet.n.v. N.I.C.C. te Den HaagBIC: RABONL2UOvername vahn (tdetlepn va:n/d/e)winhouwd isw.borca-online.nl/lebara-mobiletoegestaan, mits met bronvermelding.© 2017 Nh.I.Ct.Ct.pDe:n/H/aawg ww.borca-online.nl/lebara-mobile 32

Wilt u familie, vrienden of leden van uw club of vereniging gratis abonnee maken? Gebruikt u dan dit formulier 9.5 e-mail adressenlijst NAAM e–MAIL ADRES12345678910111213141516171819202122232425 Deze e-mail-adressenlijst ‘knippen en plakken’ en versturen naar e-mail: [email protected] of printenen versturen per post (voldoende frankeren) naar: Administratie NICC Magazine # Newtonstraat 660 # 2562 LA Den Haag 33