ทำเนียบบ้านหนังสือชุมชน

การดาเนินงาน/ทาเนียบ บา้ นหนงั สือชุมชน หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอเกาะชา้ ง ศูนยก์ ารศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั อาเภอเกาะชา้ ง

คำนำ การพฒั นากิจกรรมโครงการต่าง ๆ เพือ่ ใหผ้ ปู้ ฏิบตั ิมีความเขา้ ใจตรงกนั และมีทิศทางการดาเนินงานในทางเดียวกนั จาเป็ นตอ้ งมีแนวปฏิบตั ิเพื่อช้ีแจง วัตถุประสงค์ การดาเนินงานกิจกรรมโครงการ จึงได้จัดทาแนวทางการ ดาเนินงานบา้ นหนงั สือชุมชนและเป็นแนวทางในการสรรหาอาสาสมคั รจัดทา บา้ นหนงั สือชุมชนในอนาคตดว้ ย หวงั เป็นอยา่ งย่ิงว่าแนวทางการดาเนินงานบา้ นหนงั สือชุมชนเล่มน้ีจะ เกิดประโยชน์และผูร้ ับผิดชอบกิจกรรมบา้ นหนังสือชุมชน ไดน้ าไปใชใ้ นการ ขบั เคลื่อนบา้ นหนังสือชุมชนเพื่อส่งเสริมให้การอ่านเป็ นส่วนหน่ึงของการ ดาเนินชีวติ และเกิดเป็นวฒั นธรรมการอ่านของชุมชนอยา่ งยง่ั ยนื ต่อไป หอ้ งสมุดประชาชนอาเภอเกาะชา้ ง

สำรบญั หนำ้ คำนำ 1 สำรบญั 3 บทนำ 3 วัตถปุ ระสงค์ 4 ควำมหมำยและลกั ษณะของบำ้ นหนงั สือชมุ ชน 6 แนวคดิ กำรดำเนนิ งำนบ้ำนหนังสอื ชมุ ชน บทบำทและภำรกจิ ของหนว่ ยงำนในกำร 8 ดำเนนิ งำนบ้ำนหนังสอื ชมุ ชน ทำเนียบบำ้ นหนังสือชุมชน

กำรดำเนินงำนบ้ำนหนงั สอื ชมุ ชน ตอนท่ี 1 บทนำ กว่าจะมาเป็นบ้านหนังสือชุมชนได้ในทุกวันนี้ ได้มีการปรับเปล่ียนช่ือ และรูปแบบการดาเนินงานมาหลายยุค โดยมีจุดเริ่มต้นคล้ายกันคือ ยึดคนใน ชุมชนเป็นหลัก ในอดีต สานักงาน กศน.เคยมีท่ีอ่านหนังสือประจาหมู่บ้าน ทุกหมู่บ้าน ให้บริการหนังสือพิมพ์ นิตยสาร วารสาร จนถึงสมัยหนึ่งได้มี พระราชบัญญัติกาหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอานาจให้แก่องค์การ ปกครองท้องถ่ิน พ.ศ. 2542 สานักงาน กศน. ได้โดอนที่อ่านหนังสือประจา หมู่บ้านให้แก่องค์การปกครองท้องถ่ินเป็นผู้ดาเนินการแทน ซ่ึงองค์กรปกครอง ส่วนท้องถิ่นบางแห่งมีความจาเป็นต้องใช้งบเพื่อแก้ไขพัฒนางานด้านอื่น ทาให้ การดาเนินงานที่อ่านหนังสือประจาหมู่บ้านไม่เป็นไปอย่างต่อเน่ือง แต่ทว่า บทบาทและความรับผิดชอบด้านการอ่านออกเขียนได้ของประชาชนซ่ึงเป็น รากฐานของการพัฒนาก็ยังคงอยู่ในความรับผิดชอบของ สานักงาน กศน . จึงไม่อาจจะเพิกเฉยได้เพราะสถิติการไม่รู้หนังสือของคนไทยกลับกลายเป็น เพ่ิมขึ้น สานักงาน กศน. จึงได้คิดพลิกฟื้นที่อ่านหนังสือประจาหมู่บ้าน ภายใต้ กรอบแนวคิดว่า ถ้ามีแหล่งการอ่านในชุมชนท่ีอยู่ใกล้บ้านอย่างน้อยก็มีแหล่งการ อ่านและเป็นรากฐานการพบปะกันระหว่างคนในชุมชนบวกกับการส่งเสริมการ อ่าน ป้องกันการลืมหนังสือ ภายใต้โครงการบ้านหนังสืออัจฉริยะ จานวน 41,800 แห่ง ในปงี บประมาณ 2556 ๑

ในปีงบประมาณ 2559 รัฐาบาลได้ตัดงบประมาณจัดซ้ือหนังสือพิมพ์ และนิตยสาร ของบ้านหนังสืออัจฉริยะ เน่ืองจากภารกิจและการใช้งบประมาณ ซ้าซอ้ นกับองคก์ ารปกครองส่วนทอ้ งถิ่น ถึงแม้การจัดสรรงบประมาณของรัฐาบาล ได้ถูกยกเลิกไป แต่ชุมชนยังเห็นความสาคัญและประโยชน์ของบ้านหนังสือ อจั ฉริยะอยู่อยา่ งน้อยกเ็ ป็นแหลง่ พบปะพูดคุยกิจกรรมต่าง ๆ ของชุมชน และเป็น แหล่งดึงดูดคนในชุมชนให้หันมาสนใจเรื่องการอ่านได้บางส่วน พ่อแม่ผู้ปกครอง ต้องการใหม้ แี หลง่ เพอื่ ปลูกฝังการอ่านให้กับลูกหลานของตนในอนาคต สานักงาน กศน.จึงได้สานต่อโครงการดังกล่าวโดยการปรับเปลี่ยนช่ือ “บ้านหนังสือ อัจฉริยะ” เป็น “บ้านหนังสือชุมชน” เพ่ือส่งเสริมสนับสนุนให้ผู้มีจิตอาสา ดาเนินงานภายใตศ้ กั ยภาพของตนท่ีมอี ยู่ตามความสมัครใจ จานวนกว่า 18.000 แห่ง โดยสานักงาน กศน.ได้เข้าไปส่งเสริมสนับสนุน ให้คาปรึกษา หรือช่วยเหลือ ตามทผ่ี มู้ จี ติ อาสารอ้ งขอ ยกเวน้ การสนับสนุนงบประมาณในการดาเนินงาน ๒

วัตถปุ ระสงค์ 1. เปน็ แหล่งการอ่านท่ีใกลต้ วั ในชุมชน 2. เพ่ือสร้างเสริมนิสัยรักการอ่าน ป้องกันการลืมหนังสือ และเกิดการ เรยี นรู้ สามารถเชื่อมโยงความรไู้ ด้จากการอา่ นไปประยกุ ต์ใช้ในชวี ติ ประจาวัน 3. เพื่อเป็นศนู ยก์ ลางการแลกเปล่ยี นเรยี นร้ใู นชุมชนแบบมีสว่ นรว่ ม ควำมหมำย และลักษณะของบ้ำนหนังสอื ชมุ ชน บ้านหนังสือชุมชน หมายถึง แหล่งการอ่าน การจัดกิจกรรมสร้างเสริม การอ่านและการเรียนรู้ที่เกิดข้ึนในชุมชน เป็นสถานที่พบปะพูดคุย แลกเปลี่ยน ความคดิ เห็น สามารถเข้าใช้บริการได้สพดวก มคี วามเหมาะสมกับบริบทของพื้นที่ และชุมชน โดยมีเจ้าของบ้าน หรืออาสาสมัคร ทาหน้าที่ดูแล ให้บริการ และจัด กิจกรรมสง่ เสรมิ การอา่ นและการเรยี นรู้ เพ่ือพัฒนาคณุ ภาพชวี ติ ของคนในชมุ ชน อาสาสมคั ร หมายถึง ผู้มจี ติ อาสาสมคั รชว่ ยเหลอื สง่ เสริมให้คนในชุมชน เกิดความตระหนักเห็นความสาคัญของการอ่านและการเรียนรู้ สามารถ สรา้ งสรรคก์ ิจกรรมสร้างเสรมิ การอ่านให้กับกล่มุ เป้าหมายทุกเพศทกุ วยั ๓

ตตออนนทที่ 2่ี 2แแนนววคคิดดิกกำรำดรดำเำนเนินินงำงนำนบบ้ำน้ำนหหนนงั สงั สือือชชุมุมชชนน ปัจจุบันบ้านหนังสือชุมชนเป็นการดาเนินงานท่ีเกิดจากแรงศรัทธา พละกาลังทรัพย์ กาลังใจและกาลังกายของผู้มีจิตอาสา ทาให้บ้านหนังสือชุมชน เติบโตด้อย่างต่อเน่ือง และยั่งยืนหากแต่พียงลาพังของผู้มีจิตอาสาอาจจะม่ สามารถดาเนินการได้เองทุกเรื่อง จะมีเจ้าหน้าที่ห้องสมุดและครู กศน.ตาบล ให้ ขอ้ เสนอแนะหรือประสานขอความร่วมมอื จากชุมชนมาชว่ ยอกี แรงหนง่ึ ก็ได้ การดาเนินการบ้านหนังสือชุมชนที่จะประสบผลสาเร็จได้ ควรมี องคป์ ระกอบในการดาเนนิ งาน ดงั น้ี 1. การบริหารจัดการ 2. สอ่ื เสริมสร้างการอ่านและการเรยี นรู้ 3. การจัดกิจกรรมสรา้ งเสริมการอ่านและการเรียนรู้ 4. การบริการและการอานวยความสะดวก 5. การมีสว่ นรว่ มของชมุ ชนและเครือขา่ ย ๔

องคป์ ระกอบกำรดำเนนิ งำนบ้ำนหนงั สอื ชมุ ชน 1. การบรหิ ารจัดการ - มกี ารจดั ทาฐานข้อมูลบา้ นหนังสือชมุ ชน ได้แก่ ทาเนียบ สถิติ เป็นราย ตาบล รายอาเภอ - จดั หาสถานทท่ี ่เี หมาะสม สะดวกตอ่ การใช้บรกิ าร - ไดร้ บั อนญุ าตจากเจา้ ของบา้ น - ควรมปี ้ายช่อื บ้านหนังสอื ชุมชน และอุปกรณ์ ส่ิงอานวยความสะวดก 2. สอื่ สรา้ งเสรมิ การอ่านและการเรียนรู้ - สือ่ ท่ใี ห้บรกิ ารในบ้านหนงั สือชมุ ชน ควรเป็นส่ือท่ีตรงกับความต้องการ และเหมาะสมกับคนในชุมชนเปน็ หลัก มีความหลากหลาย - การจัดซื้อ การยืมและหมุนเวียนหนังสือจากห้องสมุดประชาชนสู่บ้าน หนังสอื ชุมชน 3. การจดั กจิ กรรมสรา้ งเสรมิ การอา่ นและการเรยี รู้ - กิจกรรมสร้างเสริมการอ่าน เพ่ือให้กลุ่มเป้าหมายเกิดความสนใจใน การอ่าน เห็นความสาคัญและความจาเป็นของการอ่าน เกิดความเพลิดเพลินใน การอ่าน เช่น กิจกรรมเล่าเร่ืองหนังสือ กิจกรรมเล่าตานานของหมู่บ้าน สิ่งเสริม ภูมิปัญญาท้องถิ่น ฯลฯ - กิจกรรมเสริมสร้างการเรียนรู้ เช่น การพับใบเตย การทาเหรียญโปรย ทาน กจิ กรรมสง่ เสริมอาชีพ กิจกรรมส่งเสริมดแู ลสุขภาพอนามัย ฯลฯ ๕

4. การบริการและการอานวยความสะดวก - บริการ ยมื – คืน การแนะนาหนงั สือ การหมนุ เวียนหนงั สอื - จัดสถานทีใ่ หพ้ ร้อมบรกิ าร 5. การมสี ่วนรว่ มของชมุ ชนและเครอื ข่าย การดาเนนิ งานบ้านหนงั สือชมุ ชน มเี ป้าหมายให้เกิดความยั่งยืน ควรเกิด จากการมีส่วนร่วมของชุมชนและเครือข่ายในการดาเนินงาน เช่น การรับบริจาค หนังสอื การหมุนเวยี นสอื่ การประชาสัมพนั ธ์ การรว่ มกิจกรรม เปน็ ต้น ตอนที่ 3 บทบำทและภำรกจิ ในกำรดำเนินงำน บำ้ นหนงั สอื ชุมชน ห้องสมุดประชาชนต้องเข้าไปมีส่วนร่วมในการส่งเสริมสนับสนุน ช่วยเหลอื ใหบ้ ้านหนังสือชุมชน สามารถดาเนินงานไดอ้ ย่างมีประสิทธิภาพ รวมท้ัง เจ้าของสถานท่ีต้ังบ้านหนังสือชุมชนหรืออาสาสมัคร ภายใต้บทบาทและภาระกิจ ดังตอ่ ไปนี้ ๖

หอ้ งสมุดประชำชน 1. ประสานงานและประชาสัมพันธ์ 2. ให้คาแนะนาและร่วมจัดกิจกรรมสร้างเสริมการอ่านและ การเรียนรู้ 3. สนับสนนุ วัสดอุ ปุ กรณ์ สือ่ หนังสือ 4. หมนนุ เวียนสื่อตา่ งๆ เจ้ำของสถำนท่ีตั้งบ้ำนหนังสอื ชมุ ชนหรอื อำสำสมัคร 1. แสดงความประสงค์ อนุญาตให้ใช้บ้านเป็นสถานท่ีจัดตั้ง บา้ นหนังสือชุมชน 2. ให้บรกิ ารการอ่าน 3. ประชาสมั พันธ์เผยแพรข่ อ้ มลู 4. ประสานและร่วมมือกับเครือข่าย เพื่อรับการสนับสนุนการ ดาเนินงาน พัฒนาและปรบั ปรงุ บ้านหนังสอื ชมุ ชน ๗

ทาเนยี บบ้านหนังสือชมุ ชน กศน.อาเภอเกาะชา้ ง จานวน 10 แห่ง

บำ้ นหนังสอื ชมุ ชน : ครวั แสงอรุณ สถำนท่ตี ง้ั เลขที่ 42/2 หมู่ 2 ตาบลเกาะช้างใต้ อาเภอเกาะช้าง จังหวดั ตราด รหสั ไปรษณีย์ 23170 อำสำสมัคร นางสาวอัจฉรา บูชาสขุ กิจกรรมส่งเสรมิ กำรอ่ำนของบ้ำนหนังสือชมุ ชน ๙

บำ้ นหนงั สอื ชมุ ชน : โรงพยำบำลสง่ เสรมิ สขุ ภำพตำบล บำ้ นสลกั เพชร สถำนทต่ี ้งั เลขท่ี 73/4 หมู่ 5 ตาบลเกาะชา้ งใต้ อาเภอเกาะช้าง จงั หวดั ตราด รหสั ไปรษณีย์ 23170 อำสำสมัคร นางสาวกิตตมิ า เรืองศรี กจิ กรรมส่งเสริมกำรอ่ำนของบ้ำนหนังสอื ชุมชน ๑๐

บำ้ นหนงั สือชุมชน : ครวั มติ รมำกร สถำนทต่ี งั้ เลขท่ี หมู่ 4 ตาบลเกาะช้างใต้ อาเภอเกาะช้าง จังหวดั ตราด รหสั ไปรษณีย์ 23170 อำสำสมัคร นางดวงใจ มิตรมากร กิจกรรมสง่ เสรมิ กำรอำ่ นของบำ้ นหนงั สือชมุ ชน ๑๑

บำ้ นหนังสอื ชุมชน : โรงพยำบำลสง่ เสรมิ สุขภำพตำบล บ้ำนเจก็ แบ๊ สถำนที่ตั้งเลขที่ หมู่ 3 ตาบลเกาะช้างใต้ อาเภอเกาะช้าง จงั หวดั ตราด รหสั ไปรษณีย์ 23170 อำสำสมคั ร นางกานต์พชิ ญา สรอ้ ยสุวรรณ กิจกรรมส่งเสรมิ กำรอ่ำนของบำ้ นหนังสอื ชุมชน ๑๒

บ้ำนหนังสือชุมชน : โรงพยำบำลส่งเสรมิ สขุ ภำพตำบล บำ้ นบำงเบ้ำ สถำนที่ต้งั เลขที่ หมู่ 1 ตาบลเกาะช้างใต้ อาเภอเกาะชา้ ง จงั หวดั ตราด รหัสไปรษณีย์ 23170 อำสำสมัคร นายณัตตพิ งษ์ สัมฤทธิ์ กิจกรรมส่งเสริมกำรอ่ำนของบำ้ นหนังสือชมุ ชน ๑๓

บ้ำนหนังสือชุมชน : บำ้ นกำแฟ สถำนทต่ี ัง้ เลขท่ี 29/1 หมู่ 1 ตาบลเกาะช้าง อาเภอเกาะช้าง จังหวดั ตราด รหสั ไปรษณยี ์ 23170 อำสำสมคั ร นายนพเดช สงิ ห์วิรัตน์ กิจกรรมส่งเสริมกำรอำ่ นของบำ้ นหนังสอื ชมุ ชน ๑๔

บำ้ นหนังสือชุมชน : ครวั ขุนด่ำน สถำนทีต่ ั้งเลขท่ี 24/1 หมู่ 2 ตาบลเกาะช้าง อาเภอเกาะช้าง จังหวดั ตราด รหสั ไปรษณยี ์ 23170 อำสำสมัคร นางณฐั สิมา สวัสดภ์ิ าพ กจิ กรรมส่งเสริมกำรอำ่ นของบำ้ นหนงั สอื ชมุ ชน ๑๕

บ้ำนหนงั สือชุมชน : รำ้ นคำ้ ฟำ้ สถำนทตี่ ั้งเลขท่ี 50/5 หมู่ 2 ตาบลเกาะช้าง อาเภอเกาะชา้ ง จังหวดั ตราด รหสั ไปรษณยี ์ 23170 อำสำสมคั ร นางสาวลลิตา รังทศิ า กิจกรรมสง่ เสรมิ กำรอ่ำนของบำ้ นหนังสอื ชมุ ชน ๑๖

บำ้ นหนังสือชมุ ชน : โรงพยำบำลส่งเสริมสขุ ภำพตำบล บำ้ นคลองสน สถำนที่ตง้ั เลขที่ 20/3 หมู่ 3 ตาบลเกาะช้าง อาเภอเกาะช้าง จงั หวดั ตราด รหัสไปรษณยี ์ 23170 อำสำสมัคร นางสาวอรณี บุระ กิจกรรมส่งเสรมิ กำรอ่ำนของบำ้ นหนังสือชมุ ชน ๑๗

บ้ำนหนังสอื ชุมชน : รำ้ นเจ้แว่น มินิมำร์ท สถำนท่ตี ้ังเลขท่ี 5 หมู่ 4 ตาบลเกาะชา้ ง อาเภอเกาะชา้ ง จงั หวัดตราด รหสั ไปรษณยี ์ 23170 อำสำสมัคร นางสาวเฉลมิ พร การบรรจง กิจกรรมส่งเสริมกำรอ่ำนของบ้ำนหนังสอื ชมุ ชน ๑๘

บ้ำนหนังสือชมุ ชน : ห้องสมดุ ชำวตลำด สถำนท่ีตง้ั เลขที่ ตลาดร่งุ เรือง หมู่ 4 ตาบลเกาะช้าง อาเภอเกาะช้าง จังหวดั ตราด รหัสไปรษณีย์ 23170 อำสำสมคั ร นางทองพูน ชาร์ป กจิ กรรมส่งเสรมิ กำรอ่ำนของบ้ำนหนังสอื ชุมชน ๑๙

ท่ีปรึกษำ นายภาสกร ชมภูบุตร ผ้อู านวยการ กศน.อาเภอแหลมงอบ รกั ษาการในตาแหนง่ ผู้อานวยการ กศน.อาเภอเกาะช้าง นางสาวกติ ติวรา ภูวานร ครผู ู้ช่วย นายมนตรี ศรบี ุญเรอื ง ครูผชู้ ว่ ย นางสาววาสนา อยุ้ อลงกรณ์ ครูอาสาฯ นางกาญจนา พณิ เสนาะ ครู กศน.ตาบล ชำ่ งภำพ นางสาวพรกมล ขนรกุล บรรณารักษ์ คณะผู้จดั ทำ นางสาวพรกมล ขนรกุล บรรณารักษ์