ภาษาไทย

ภตั ขาว ๔๕ ภาโรปการณ (จัดทาํ ) เครือ่ งมือตามทไ่ี ดร ับมอบหมาย ภินทพ ัทธสามัคคคี ิย การเเตกสามัคคี ภินท เเปลวา เเตกเเยก พัทธ เเปลวา ผูกพัน สามัคคิย เเปลวา สามคั คี ภยิ โย ย่งิ ขึ้นไป ภรี ุก ขลาด กลัว ภูมิศ พระราชา มน ใจ มนารมณ สมดังทค่ี ดิ หรือสมดงั ใจ มาน ความถือตวั ในความวา \"เเกงเเยง โดยมาน\" ยุกติ ยตุ ิ จบสน้ิ รหฐุ าน รโหฐาน หมายถงึ ทส่ี งัด ท่ีลบั ลักษณสาสน คอื ลกั ษณเ เละสาสน หมายถงึ จดหมาย เลา รูปความ ขอ ความ เคา วัญจนโยบาย อบุ ายหลอกหลวง วลั ลภชน คนสนทิ วริ ธุ ผิดปกติ สมรรคภนิ ทน การเเตกสามคั คี สมัครภาพ ความสมคั รสมานสามคั คี สหกรณ หมูเ หลา

ส่าํ หมู พวก ๔๖ สกิ ขสภา หองเรยี น สุขาลยั ท่ีทม่ี ีความสขุ เสาวน ฟง เสาวภาพ สภุ าพ ละมุนละหมอ ม หายน, หายน ความเสื่อม หติ ะ ประโยชน เห้ยี มน้นั เหตนุ นั้ อนัตถ ไมเ ปนประโยชน อนุกรม ตามลาํ ดบั อภเิ ผา ผูเปน ใหญ อาคม มา มาถงึ อุปเฉทไมตรี ตัดไมตรี อุรส โอรส ลกู ชาย อฬุ มุ ปเวฬุ เเพไมไผ เอาธรู เอาใจใสเปนธุระ เอาภาร รับภาระ รับผดิ ชอบ

คณุ คาดานวรรณศลิ ป ๔๗ การสรรคํา ในเร่อื งสามคั คีเภทคาํ ฉนั ทผแู ตงเลือกสรรคาํ ที่มเี สยี งและ ความหมายไพเราะ อกี ท้งั ยังเลือกคําที่ ผอู านสามารถเขาใจไดงา ย •ใชค ํางาย ๆ ในบางตอน ทําใหผอู านเขาใจไดไ มย ากนกั เชน ตอน วัสสการพราหมณเขาเมอื งเวสาลีซ่ึงเปนเมืองหลวงของแควน วชั ชี ผูกไมตรจี ิต เชิงชดิ ชอบเช่ือง กับหมูชาวเมอื ง ฉันทอ ัชฌาสยั เลาเร่อื งเคืองขุน วาวนุ วายใจ จาํ เปนมาใน ดาวตางแดนตน •สัมผัสพยัญชนะ เชน ทชิ งคช าติฉลาดยล คะเนกลคะนึงการ กษตั รยิ ล จิ ววี าร ระวงั เหอื ดระแวงหาย มกี ารเลน เสียงพยัญชนะคาํ วา “คะเนกล - คะนงึ การ” กบั “ระวงั เหือด - ระแวงหาย”

๔๘ ทิชงคเ จาะจงเจตน กลหเหตยุ ยงเสรมิ กระหน่าํ เเละซ้ําเตมิ นฤพันธกอ การณ มีการเลนเสยี งพยญั ชนะคาํ วา “เจาะ-จง-เจตน” กบั “กอ-การณ” •สัมผัสสระ เชน ลวงลปุ ระมาณ กาลอนุกรม หนึง่ ณ นิยม ทา นทวชิ งค มีการเลนเสียงสระคาํ วา “ประมาณ - กาล” กับ “อนกุ รม -นยิ ม” •เลน คําซาํ้ เชน ละครงั้ ระหวางครา ทินวารนานนาน ธ ก็เชญิ เสดจ็ ไป เหมาะทา ทิชาจารย มีการเลน คาํ ซํา้ คาํ วา “นาน-นาน” และเลนเสยี งสละคําวา “วาร-นาน”

๔๙ •การใชคําทีม่ ีเสียงเสนาะ เสียงเสนาะเกิดจากการใชค ํา เลียนเสียงธรรมชาติ มกี ารย้ําคํา ใชค าํ ทก่ี อ ใหเ กิดความรสู กึ เชน ตอนชมกระบวนชา ง แพรว แพรวพรายพรายขายกรอง กอ งสกาวดาวทองทั้งพสู พุ รรณสรรถกล คํา แพรวแพรว และพรายพราย กอ ใหเกิดความรูสกึ ในดาน ความโออ า งดงามไดอยา งดี ยาบยอยหอยพูดูดี ขลุมสวมกรวมสีสะคาดกนกแนมเกลา คาํ ยาบยอย เสยี งของคาํ ไพเราะทาํ ใหผ ูอ านเห็นความงาม •ใชค ําทก่ี อใหเกิดความรสู กึ เชน ตอนพรรณนากองทัพ ของพระเจาอชาตศัตรู แรงหัตถก วัดแกวง ซ่ึงสรรพ ศัสตราวุธอนั วะวาบวะวาวขาวคม คํา วะวาบวะวาว กอความรูสกึ ใหผ ูอา นนกึ เกรงขามไดด มี าก

๕๐ •ใชค าํ ทมี่ คี วามหมายกระชับ คําบางคําผอู านอา นแลว เขาใจ ไดทันทีโดยไมตองใชถ อยคําอื่นมาขยายความอีกเลย เชน แรมทางกลางเถ่อื น หา งเพื่อนหาผู หนึง่ ใดนึกดู เห็นใครไปม ี ซึง่ อา นแลวผูอ า นกเ็ ขา ใจไดท นั ทีวา วสั สการพราหมณเดนิ ทางอยาง เดยี วดาย •การหลากคํา กวีจาํ เปน ตอ งรจู กั คาํ มากเพือ่ หลีกเล่ียงการใช คําซํา้ กัน ทาํ ใหผูอ า นเหน็ ความเปนอจั ฉริยะของกวี เชน ขุนคอคชคุมกมุ องั กสุ กรายทา ยยงั ขนุ ควาญประจําดํารี และ ขุนคชขึ้นคชชนิ ชาญ คมุ พลคชสารละตัวกําแหงแขง็ ขนั คาํ วา คช ดํารีและคชสาร หมายถึงชา งท้งั สนิ้

•การเพ่ิมสมั ผสั คาํ ประพนั ธไ ทยนิยมสมั ผัสมากแมว า ฉันทจะ๕๑ เปนคําประพันธท ีไ่ ทยรับมาจากอินเดียซ่ึงแตเ ดิมไมม ีสัมผัส เราก็ เพม่ิ สมั ผสั นอกเขา ไปเพือ่ ใหไ พเราะยิ่งข้นึ นอกจากนี้ยงั เพิ่มครุ ลหุ เขาไปในกาพยสุรางคนางค ๒๘ ทําใหเ กิดลีลาคกึ คกั เหมาะสมกับ ทองเร่ือง เชน ตอนบรรยายการจดั กองทพั ของพระเจาอชาตศตั รู สะพรึบสะพรัง่ ณหนาและหลงั ณซายและขวา ละหมลู ะหมวด ก็ตรวจกต็ รา ประมวลกะมา สมิ ากประมาณ •การใชโวหารภาพพจน คือถอ ยคําทกี่ วเี รยี บเรียงอยา งใชโวหาร ไมก ลา วอยางตรงไปตรงมา เพราะตอ งการใหผ อู านมีสว นรว มในการ คิด เขาใจและรูสกึ อยา งลกึ ซง้ึ ตามผแู ตง ไปดว ย โวหารภาพพจนใ น สามคั คเี ภทคาํ ฉนั ทมีหลายตอน เชน พรรณนาโวหาร ทาํ ใหเกดิ ภาพ เชอ่ื อรรถยบุ ลเอา รสเลากง็ า ยเหลอื เหตุหากธมากเมอื คติโมหเปน มลู จง่ึ ดาลประการหา ยนภาวอาดรู เสียแดนไผทสญู ยศศักดิเสอื่ มนาม

๕๒ การเปรยี บเทียบแบบอปุ มาอปุ ไมย ไดแ ก การนาํ ของสองสง่ิ ที่ มลี กั ษณะคลา ยกนั มาเปรยี บเทียบกนั โดยมคี ําวา ดุจ เหมือน คลา ย ปานประหนงึ่ เปนคาํ เชอื่ ม สิ่งทน่ี าํ มาเปรียบเทยี บเรยี กวา อปุ มา ส่งิ ท่ีรบั เปรียบเทยี บเรียกวาอปุ ไมย เชน ตอนพระเจา อชาตศัตรูกรวิ้ วัส สการพราหมณ กลกะกากะหวาดขมงั ธนู บหอ นจะเห็นธวัชรปิ ู สิลา ถอย วสั สการพราหมณเ ปรียบนาํ้ พระราชหฤทัยกษัตรยิ ล จิ ฉวี เมตตาทยาลศุ ภุ กรรม อปุ ถมั ภการณุ ย สรรเสริญเจริญพระคณุ สนุ ทรพูนพิบูลงาม เปรียบปานมหรรณพนที ทะนทุ ี่ประทงั ความ รอนกายกระหายอุทกยาม นรหากประสบเหน็ เอิบอิม่ กระหยม่ิ หทยคราว ระอุผา วกผ็ อ นเย็น ยงั อุณหมญุ จนะและเปน สุขปต ดิ ีใจ การกลาวถึงความรุงเรืองของแควน มคธ เมืองทาวสิเทียบทพิ เสมอ ภพเลอสรุ าลยั เมืองทาวแหละสมบรุ ณไพ บุลมวลประการมา

๕๓ การเปรยี บเทียบแบบอุปลกั ษณ ไดแ กการเปรียบเทยี บ โดยนยั ไมกลาวเปรียบเทียบตรง ๆ อยางอปุ มาอปุ ไมย แตผ อู า นก็ พอจะจบั เคาไดจ ากคําทผ่ี ูแ ตง ใช เชน ตอนวัสสการพราหมณกลาวเปรียบเทียบทหารของ แควน วชั ชีกับทหารของแควน มคธ วา หง่ิ หอ ยสิแขง สรุ ิยะไหน จะมนิ าชิวาลาญ ผอู า นยอ มจะเขาใจไดวาหิ่งหอ ยนัน้ หมายถงึ กองทัพมคธ สวนสรุ ยิ ะนั้นหมายถงึ กองทัพวชั ชี ตอนพระเจา อชาตศัตรูทรงเปรยี บเทียบการแตกสามคั คีของ กษัตรยิ ล ิจฉวี วา ลูกขา งประดาทา รกกาลขวางไป หมุนเลน สนกุ ไฉน ดจุ กันฉะนั้นหนอ

คุณคาดา นเนือ้ หา ๕๔ แนวคิด:สามคั คเี ภทคาํ ฉันท เปนนิทานสุภาษิตสอนใจ ใหเหน็ โทษขอการแตกความสามคั คี และแสดงใหเ หน็ ความ สาํ คญั ของการใชสติปญญาใหเกดิ ผลโดยไมตองใชก ําลงั เชน การขาดการพิจารณาไตรตรอง นําไปซง่ึ ความสญู เสยี ดังเชน เหลากษตั รยิ ลิจฉวี “ขาดการพจิ ารณาไตรตรอง” คือ ขาด ความสามารถในการใชปญญาตริตรองพิจารณาสอบสวน และใชเ หตุผลที่ถกู ตอง จงึ หลงกลของวสั สการพราหมณ ถกู ยุแหยใ หแ ตกความสามคั คจี นเสยี บา นเสียเมอื ง เพราะฉะนั้น การใชว ิจารณญาณไตรตรองกอนทาํ การใด ๆ จึงเปนสิง่ ทีด่ ี การเลอื กใชบคุ คลใหเหมาะสมกบั งานจะทําใหงานสําเร็จได ดว ยดี และการถือความคิดของตนเปนใหญและทะนงตนวา ดีกวาผู อ่นื ยอ มทาํ ใหเกิดความเสยี หายแกส ว นรวม

คณุ คา ดา นสงั คม ๕๕ สะทอนวฒั นธรรมของคนในสังคม ➢ สะทอนภาพการปกครองโดยระบอบสามัคคธี รรม เนน โทษ ของการแตกความสามัคคี ในหมูค ณะ และเนนถงึ หลักธรรม อปริ หานยิ ธรรม 7 ประการ ซงึ่ เปนหลกั ธรรมทส่ี งผล ใหเ กิดความ เจรญิ ของหมูค ณะ ปราศจากความเสื่อม ไดแก -ไมเ บ่อื หนา ยการประชมุ เมอื่ มีภารกิจกป็ ระชุมปรึกษาหารอื กัน เพ่อื ชวยกันคิดหาทางแกไขปญ หา -เขาประชมุ พรอ มกัน เลิกประชุมพรอ มกนั รวมกันประกอบ กิจอนั ควรกระทาํ - มีความสามัคคีกัน -ยึดมน่ั ในจารีตประเพณอี ันดีงาม และประพฤตดิ ีปฏิบตั ิตาม สิง่ ทบี่ ญั ญัติไว -แสดงใหเห็นถึงโทษของการแตกความสามัคคใี นหมูค ณะ ➢ถาไมส ามคั คีเปนอนั หนง่ึ อนั เดียวกนั ก็จะนําบา นเมืองไปสู ความหายนะได (ฝายตรงขามสามารถใชจ ดุ ออนในเรอ่ื งนี้เพอื่ โจมตีไดง าย) -เนน การใชสติปญญาไตรต รองในการแกไ ขปญ หามากกวา การใชก ําลัง

๕๖ คุณคา วรรณคดีดา นการนําไปใชในชีวิตประจาํ วัน 1. ความสามัคคีปรองดองเปน หลกั ธรรมสําคัญของการอยรู ว มกันเปน หมูคณะ 2. หมูคณะรวมใจกนั แกป ญหาตางๆจะทําใหส ังคมอยรู อดได 3. บุคคลตอ งมวี จิ ารณญาณไดรด รองเหตุผลทถ่ี ูกตอ งในการคิดหรอื การพดู เรอื่ งตา งๆ 4. บุคคลตอ งรูจกั ลดทฐิ มิ านะของตนเองและรจู กั ที่จะชวยเหลือสว น รวมใหเ จริญมั่นคง 5. ควรใชปญญาในการแกไ ขปญ หามากกวา การใชกําลงั

๕๗ บรรณานกุ รม กลั ยาณี ถนอมแกว. คณุ คา ดา นวรรณศลิ ปใ นสามคั คเี ภทคําฉนั ท. เขาถึง เม่ือ ๑๗ มถิ ุนายน ๒๕๖๔. เขาถงึ ไดจาก https://www.gotoknow.org/posts/336724 _______.ถอดความสามคั คีเภทคาํ ฉนั ทในบทเรยี น (๑). เขา ถงึ เมอ่ื ๑๗ มิถนุ ายน ๒๕๖๔. เขา ถึงไดจาก https://www.gotoknow.org/posts/330820 _______.ถอดความสามัคคเี ภทคําฉนั ทใ นบทเรยี น (๒). เขาถึงเมือ่ ๑๗ มถิ นุ ายน ๒๕๖๔. เขา ถงึ ไดจาก https://www.gotoknow.org/posts/330832 ประวัติผูแ ตง นายชิต บรุ ทัต. เขา ถงึ เมื่อ ๑๗ มถิ นุ ายน ๒๕๖๔. เขาถงึ ไดจาก https://sites.google.com/site/samakhithekhchanth/pra wati-phu-taeng Krupiyarerk.วชิ ชุมมาลาฉันท ๘. เขา ถึงเมอ่ื ๑๖ มถิ ุนายน ๒๕๖๔. เขา ถึง ไดจ าก https://krupiyarerk.wordpress.com/2011/10/04/ วชิ ชุมมาลาฉนั ท-๘/ _______. อนิ ทรวิเชยี รฉนั ท ๑๑. เขาถึงเมื่อ ๑๖ มถิ ุนายน ๒๕๖๔. เขา ถงึ ไดจาก https://krupiyarerk.wordpress.com/2011/10/02/ อินทรวเิ ชียรฉันท-๑๑/