ป่า 3 อย่าง 4 ประโยชน์

ป่ำ 3 อย่ำง ประโยชน์ 4 อยำ่ ง (3 forests, 4 benefits) จัดทำโดย นำงณัฐนิธิ อกั ษรวทิ ย์ ตำแหนง่ ครู กศน.ตำบลโนนข่ำ ศูนยก์ ำรศึกษำนอกระบบและกำรศกึ ษำตำมอธั ยำศยั อำเภอพล สำนักงำนสง่ เสริมกำรศึกษำนอกระบบและกำรศึกษำตำมอธั ยำศยั จงั หวดั ขอนแกน่



ปลกู ปำ่ 3 อย่ำงไดป้ ระโยชน์ 4 อยำ่ ง การปลกู ป่า 3 อย่างได้ประโยชน์ 4 อย่าง คอื การรู้จัดใช้ทรัพยากรธรรมชาติดว้ ย พระปรชี าญาณอย่างชาญฉลาดให้เกิดประโยชนแ์ กป่ วงชนมากที่สุดยาวนานทสี่ ุดและ ทวั่ ถึงกัน พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร ทรงแนะนาการปลูก ปา่ ในเชงิ ผสมผสาน ทั้งดา้ นเกษตรวนศาสตร์และเศรษฐกิจสงั คมไวเ้ ป็นมรรควิธีปลกู ปา่ แบบลกั ษณะเบด็ เสร็จนนั้ ไวด้ ว้ ย การปลกู ป่า 3 อย่าง ไดป้ ระโยชน์ 4 อย่าง พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร ทรงมีพระราชดารัส ความว่า “...ปา่ ไมท้ จ่ี ะปลกู น้นั สมควรทจี่ ะปลูกแบบปา่ ใช้ไมห่ น่ึง ป่าสาหรับใช้ผลหนง่ึ ปา่ สาหรบั ใชเ้ ป็นฟืนอย่างหน่ึง อันนแี้ ยกออกไปเปน็ กวา้ งๆใหญๆ่ การทจ่ี ะปลูกต้นไม้สาหรบั ได้ ประโยชน์ดังนี้ ในคาวเิ คราะห์ของกรมป่าไม้รูส้ กึ จะไม่ใชป่ า่ ไม้ แตใ่ นความหมายของการ ช่วยเหลอื เพื่อตน้ น้าลาธารนน้ั ป่าไม้เช่นน้ีจะเป็นสวยผลไม้ก็ตามหรือเปน็ สวนมฟืนก็ ตามน่นั แหละเปน็ ป่าไมท้ ่ีถูกตอ้ ง เพราะทาหน้าท่เี ป็นปา่ คอื เปน็ ตน้ ไม้และทาหนา้ ทเี่ ปน็ ทรพั ยากรในด้านสาหรบั ใหผ้ ลที่มาเปน็ ประโยชนแ์ ก่ประชาชนได้...” ประโยชนท์ ไี่ ด้รับ ในการปลูกปา่ 3 อยา่ งน้ัน พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรม นาถบพิตรทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระราชาธบิ ายถงึ ประโยชน์ใน การปลูกปา่ ตามพระราชดาริวา่ “...การปลูกปา่ 3 อย่าง แต่ใหป้ ระโยชน์ 4 อย่าง ซึง่ ไดไ้ ม้ผล ไม้สรา้ งบ้าน และไม้ฟนื น้นั สามารถใหป้ ระโยชน์ได้ถงึ 4 อย่าง คือ นอกจากประโยชน์ในตัวเองตามช่ืแลว้ ยงั สามารถให้ประโยชน์อันท่ี 4 ซ่ึงเป็นขอ้ สาคัญ คือ สามารถช่วยอนุรกั ษ์ดนิ และต้นน้า ลาธารด้วย...”

และไดม้ ีพระราชดารัสเพมิ่ เติมวา่ “...การปลูกปา่ ถา้ จะให้ราษฎรมปี ระโยชนใ์ ห้เขาอยไู่ ด้ ใหใ้ ชว้ ธิ ีปลกู ไม้ 3 อย่าง แต่มปี ระโยชน์ 4 อย่าง คือ ไม้ใชส้ อย ไม้กนิ ได้ ไมเ้ ศรษฐกิจ โดยรองรับการชลประทาน ปลูกรับซับน้า และ ปลูกอุดช่วงไหล่ตามร่องห้วย โดยรับนา้ ฝนอย่างเดยี ว ประโยชนอ์ ยา่ งท่ี 4 ได้ระบบอนรุ กั ษด์ ิน และน้า...” พระราชดารเิ พือ่ อนุรักษ์และฟืน้ ฟปู า่ ไมด้ าเนินการในหลายสว่ นราชการ ท้ังกรมป่าไม้และ ศูนยศ์ กึ ษาการพฒั นาอันเนอ่ื งมาจากพระราชดาริทกุ แหง่ คอื การปลูกป่าใช้สอย โดย ดาเนินการปลกู พนั ธไ์ุ ม้โตเร็วสาหรบั ตัดก่ิงมาทาฟืนเผาถ่าน ตลอดจนไมส้ าหรับใช้ในการ ก่อสรา้ งและหัตถกรรมสว่ นใหญไ่ ดม้ ีการปลกู พันธ์ไุ ม้โตเร็วเป็นสวนปา่ เชน่ ยูคาลปิ ตสั ขี้เหล็ก ประดู่ แค กระถนิ ยกั ษ์ และสะเดา เปน็ ต้น แปลความสรุปอยา่ งเข้าใจงา่ ย ปลกู ไมใ้ ห้พออยู่ พอกิน พอใช้ อนรุ กั ษ์ส่งิ แวดลอ้ มและ ระบบนิเวศ • พออยู่ หมายถงึ ไม้เศรษฐกิจปลกู ไวท้ าท่อี ยู่อาศัย และจาหน่าย • พอกิน หมายถึง ปลกู พืชเกษตรเพ่อื การกินและสมนุ ไพร • พอใช้ หมายถงึ ปลูกไมไ้ ว้ใชส้ อยโดยตรงและพลงั งาน เชน่ ไม้ฟนื , และไมไ้ ผ่ เปน็ ต้น • ประโยชนต์ ่อระบบนเิ วศ สรา้ งความสมบูรณ์และกอ่ ให้เกดิ ความหลากหลายทางชวี ภาพใน พ้ืนท่ีป่า โครงกำรปลกู ป่ำ 3 อย่ำงประโยชน์ 4 อย่ำง ตำมแนวปรชั ญำเศรษฐกจิ พอเพยี ง หลกั กำรและเหตุผล 1. ใหป้ ระชาชนปลูกตน้ ไมต้ ามแนวคิด ปา่ 3 อย่างประโยชน์ 4 อย่าง 2. จัดรปู แบบการปลกู ให้เกดิ คณุ คา่ และบรู ณาการในพื้นที่ทากนิ เดิมให้มีสภาพใกลเ้ คียงกับปา่ 3. สรา้ งมูลค่าต้นไมท้ ีป่ ลูกทาใหเ้ ป็นทรัพย์ เพือ่ ออมทรัพย์และใชแ้ ก้ปัญหาความยากจน

2. การจดั องค์ประกอบพนั ธ์ไุ มต้ ามวตั ถุประสงค์ โดยการปลกู พันธ์ไุ มใ้ นพ้นื ทตี่ ามความ เหมาะสม แตใ่ ห้ไดอ้ งคป์ ระกอบซ่งึ ใหเ้ กิดความพออยู่ พอกิน พอใช้ ดังนี้ 2.1. ปลกู เพือ่ ให้เกดิ ความเพียงพอในด้านพออยู่ เชน่ การปลูกต้นไมส้ าหรับใช้เนื้อ ไมม้ าปลูกสรา้ งอาคารบ้านเรือนที่อย่อู าศยั เช่น ไม้ตะเคียนทอง, สัก, ยางนา, มะฮอกกาน,ี กระทนิ เทพา, จาปาทอง ฯลฯ 2.2. ปลูกเพ่อื ให้เกิดความเพยี งพอในด้านการพอกนิ เช่นการปลกู ตน้ ไม้สาหรบั ใช้ กิน เปน็ อาหาร เปน็ ยาสมนุ ไพร เป็นเคร่ืองดื่ม ตลอดจนพืชท่ีปลูกเพ่อื การคา้ ขาย ผลผลติ เพื่อดารงชพี เช่น ไม้ผลตา่ ง ๆ ได้แก่ เงาะ, ทเุ รียน, มังคดุ , ลองกอง, มะมว่ ง ฯลฯ ไมท้ ่ีให้ผลผลิตเพือ่ ขาย เชน่ ปาลม์ , มะพร้าว, ยางพารา ฯลฯ 2.3. ปลูกเพื่อใหเ้ กิดความเพียงพอในด้านการพอใช้ เช่น ปลูกต้นไม้สาหรับใช้สอย ในครัวเรอื น ใชพ้ ลงั งาน ใชเ้ ป็นเครื่องมอื ต่าง ๆ ในการประกอบอาชพี ได้แก่ ไม้ไผ่ ,หวาย สาหรบั จกั สานเป็นเครือ่ งเรอื น ของใช้ ฯลฯ ไม้โตเร็วบางชนิดทใ่ี ชเ้ ป็นไม้ฟืน ,ถา่ น ไมพ้ ลงั งาน เช่น สบ่ดู า, ปาล์ม ฯลฯ ไมท้ าเครือ่ งมือการเกษตร ได้แก่ การทาด้าม จอบ, มดี , ขวาน, ทารถเขน็ , โตะ๊ , เกา้ อ,ี้ ตู้ ฯลฯ องคป์ ระกอบตำมวัตถุประสงค์ ปำ่ 3 อย่ำง ประโยชน์ 4 อยำ่ ง 3. จดั โครงสร้างและลาดบั ชัน้ ตน้ ไมใ้ นป่า 3 อยา่ งประโยชน์ 4 อย่าง เปน็ การจัด โครงสร้าง พนั ธ์ุไม้ให้มสี ภาพใกล้เคยี งกับปา่ เพอื่ เป็นประโยชน์ต่อความสมดุลของ ระบบนิเวศ โดยให้มชี ั้นเรอื นยอด 3 ช้ัน ได้แก่ เรอื นยอดชั้นบน เรอื นยอดชน้ั กลาง เรือนยอดชั้นล่าง และหากจัดโครงสรา้ งด้านการใช้ประโยชนจ์ ะเป็น 4 ระดบั คอื ชัน้ บน ชน้ั กลาง ช้นั ลา่ งและชั้นใตด้ นิ ตามรปู แบบเกษตร 4 ชน้ั , สวนโบราณ, สวนสมรม 3.1. ไม้เรือนยอดชั้นบนไดแ้ ก่ ไม้ที่ปลูกใช้เน้อื ไม้ทาท่อี ยอู่ าศัย เช่น ตะเคยี นทอง, สัก ยางนา, สะเดา, จาปาทอง ฯลฯ และไม้ท่ลี าตน้ สงู และทีล่ กู เป็นอาหารได้ เชน่ สะตอ, เหรยี ง, กระท้อน, มะพรา้ ว หมาก ฯลฯ 3.2. ไม้เรอื นยอดช้ันกลางสว่ นใหญเ่ ปน็ ไมเ้ พอ่ื การกิน, การขาย, การใช้เปน็ อาหารและ สมุนไพร เชน่ มะมว่ ง, ขนุน, ชมพ,ู่ มงั คุด, ไผ่, ทเุ รยี น, ลองกอง, ปาลม์ ฯลฯ

3.3. ไมท้ ่ีปกคลุมผิวดนิ ทั้งทีเ่ ปน็ อาหาร, สมุนไพรและของใช้ เชน่ กาแฟ ผักปา่ ชนดิ ตา่ ง ๆ ชะพลู , มะนาว, หวาย, สบ่ดู า ฯลฯ 3.4. พันธ์ุพชื ท่ีใชป้ ระโยชนจ์ ากสว่ นทอี่ ยูใ่ ตด้ นิ (พืชหัว)เปน็ พืชทีป่ ลูกเพ่ือความพอเพยี งใน ดา้ นการกนิ ได้แก่ กลอย, ขงิ ขา่ , กระชาย, กระทือ ฯลฯ ซึง่ กระบวนการปลกู ในรูปแบบดงั กล่าวจะได้พันธไ์ุ มท้ ีเ่ กดิ ป่า 3 อยา่ ง คอื ป่าเพ่ือพออยู่ ปา่ เพื่อพอกนิ และป่เพ่อื พอใช้ และจะไดป้ ระโยชนเ์ พ่ิมในด้านการรักษาสมดุลด้านสง่ิ แวดล้อม 4. กระบวนการสร้างมลู คา่ ต้นไม้ ในโครงการปลกู ปา่ 3 อยา่ งประโยชน์ 4 อย่าง เปน็ การให้ คณุ คา่ ไม้ ใหเ้ ปน็ มลู คา่ เพือ่ เกิดการพออยตู่ ามนยั ที่ ใหพ้ อรกั ษาที่ดนิ ทากินให้อยกู่ ับเจา้ ของ ผู้ทากนิ ใหเ้ ปน็ มลู ค่าเพื่อการศึกษาเรียนรู้ ในการลดคา่ ใชจ้ ่ายจากพชื ทป่ี ลูกไว้บรโิ ภคเอง 5. พ้ืนที่ปลูกป่า 3 อย่าง ประโยชน์ 4 อย่าง 5.1. ในพนื้ ทท่ี ากนิ ของประชาชนในชมุ ชนทีอ่ ย่ใู นหรือรอบแนวเขตป่า 5.2. ชุมชนต้นแบบเศรษฐกิจพอเพียงตามความเหมาะสม 5.3. ในพ้ืนทใ่ี ชป้ ระโยชน์ร่วมกนั ของชมุ ชน