ธ.ค.62 ตำบลแก้มอ้น อ.จอมบึง จ.ราชบุรี

ก

2 คำนำ ด้วย กศน.ตำบลแก้มอ้น ได้ดำเนินกำรจัดทำภูมิปัญญำในท้องถ่ิน ให้กับประชำชนในพื้นที่ตำบล แก้มอ้น เพื่อเพิ่มพูนควำมรู้ซ่ึงควำมรู้และทักษะกำรในกำรดำเนินชีวิตแบบพอเพียง สำมำรถเรียนรู้และฝึกฝน ไดท้ ัง้ จำกกำรศึกษำด้วยตนเองและรับกำรถำ่ ยทอดจำกคนอื่น กำรนำภูมปิ ัญญำมำเผยแพร่เพื่อใหป้ ระชำชนใน พื้นท่ีได้นำไปใช้และเรียนรู้เพ่ือเพ่ิมอำชีพและประสบกำรณ์ให้กับตนเองและครอบครัว ให้มีกำรเจริญเติบโต อย่ำงต่อเน่ืองและเกื้อกูลในกำรผลิตซงึ่ กันและกัน โดยกำรใช้ทรัพยำกรท่ีมีอย่ใู ห้เกิดประโยชน์และไม่มีสำรพษิ เช่น ดิน น้ำ แสงแดดอย่ำงเหมำะสมเกิดประโยชน์สูงสุด มีควำมสมดุล ของสภำพแวดล้อมอย่ำงต่อเน่ืองและ เกิดผลในกำรเพ่ิมพูนควำมอุดมสมบูรณ์ของทรัพยำกร ธรรมชำติด้วย กศน.ตำบลแก้มอ้น ได้จัดทำรำยงำน รูปเล่มเพ่ือแสดงผลกำรจัดกิจกรรมให้ผู้ท่ีสนใจได้เห็นผลสัมฤทธ์ิอย่ำงชัดเจน และสำมำรถนำไปใช้ใน ชวี ติ ประจำวนั ได้ กศน.ตำบลแก้มอ้น ธันวำคม 2562

สำรบัญ 3 คำนำ หน้ำ สำรบัญ กศน.ตำบลแก้มอ้น 1 4 - คลงั ปญั ญำ กำรปลกู หน่อไมฝ้ รั่ง : คุณสำยพณิ คำจู 7 - คลังปัญญำ กำรปลูกมะลิ : คุณรัชนก จนั ทรภ์ มู ิ 9 - คลงั ปญั ญำ กำรทำขนมไทย : คุณประคอง บญุ รัตน์ คณะผจู้ ดั ทำ

1 แบบบนั ทึกชุดข้อมูลคลังปัญญำ-ภมู ิปัญญำท้องถน่ิ ตำบลแกม้ อ้น อำเภอ จอมบงึ จงั หวัด รำชบรุ ี ช่ือภูมิปัญญำ กำรปลูกหนอ่ ไม้ฝรั่ง ชอื่ นำงสำวสำยพิณ นำมสกุล คำจู วันเดอื นปีเกิด 24 ธนั วำคม 2518 ที่อย่ปู จั จบุ นั (ทสี่ ำมำรถติดต่อได้) บ้ำนเลขท่ี 55 หมู่ที่ 14 ตำบล/แขวง แก้มอน้ อำเภอ/เขต จอมบึง จงั หวดั รำชบุรี รหัสไปรษณยี ์ 70150 .โทรศพั ท์ 0928742362 Line ID 0928742362 Facebook สำยพิณ คำจู ควำมเปน็ มำของบุคคลคลงั ปัญญำ นำงสำวสำยพิณ คำจู คือผู้ที่เรียนรู้จำกครอบครัวมีอำชีพด้ำนเกษตรกรรม ทำนำ ทำไร่ เลี้ยง สัตว์โดยได้กำรเกษตรแบบท่ัวไป ตำมฤดู กำรเกษตรท่ีขำดทุน และต้องคอย รำคำจำกพ่อค้ำคนกลำง รำยได้จำกพชื และผลผลิตเปน็ รำยปี ซึ่งไม่พอกบั คำ่ ใช้จำ่ ยที่ต้องมีทกุ วนั ประกอบกบั นำงสำวสำยพณิ คำจู ได้เป็นอสม. มีควำมสนใจเกี่ยวกับกำรปลูกหน่อไม้ฝร่ัง ได้ศึกษำหำควำมรู้เกี่ยวกับปลูกหน่อไม้ฝร่ังในพื้นที่ ของตนเอง ผสมผสำนกับกำรนำควำมรทู้ ี่ได้จำกหน่วยงำนรฐั มำประยกุ ตใ์ ช้ในกำรพฒั นำ จุดเด่นของภมู ิปัญญำ จุดเด่นของภมู ิปญั ญำท้องถน่ิ - เป็นสถำนทถ่ี ำ่ ยทอดควำมรู้ - จุดเด่นของเกษตรกรรำยน้ีคือ เพ่ือให้ใช้แรงงำนในครอบครัวได้และเป็นรำยได้ทุกวัน จะเน้น ปลูกสวนป่ำและหน่อไม้ฝร่ังที่ไม่ต้องกำรกำรดูแลมำกนัก ส่วนน้ีจะเป็นรำยได้รำยเดือน และ เน้นกำรผลติ ในเชงิ คณุ ภำพมำกกวำ่ ปรมิ ำณซ่ึงเป็นสงิ่ ท่ถี ูกต้อง แต่ยังเป็นท่นี ำ่ เสียดำยทท่ี ำงผู้รับ ซื้อไม่ได้คิดรำคำหน่อไม้อินทรีย์ให้ เพรำะผู้รับซื้อไม่ได้เน้นที่เกษตรอินทรีย์ แต่ก็ยืนยันท่ีจะทำ เป็นแปลงเกษตรอนิ ทรีย์ เน่ืองจำกควำมปลอดภัยในกำรทำงำน - รูปแบบในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ ฝึกปฏิบัติในพ้ืนท่ีจริงประโยชน์ท่ีได้จำกภูมิปัญญำคือสำมำรถ นำไปปฏบิ ัตจิ รงิ ได้ - เป็นสถำนทถ่ี ่ำยทอดควำมรู้ - เปน็ แหล่งศึกษำดูงำน - เปน็ แหลง่ ฝกึ ทดลองทำงำนด้ำนเศรษฐกิจพอเพียง วตั ถุดบิ ทีใ่ ชป้ ระโยชน์ในผลิตภัณฑ์ทเ่ี กิดจำกภูมิปญั ญำ ซงึ่ พ้ืนท่อี ืน่ ไม่มี - กำรใช้ป๋ยุ คอกในกำรปลกู หน่อไมฝ้ ร่งั - กำรใช้ปยุ๋ น้ำชีวภำพ แทนกำรใช้สำรเคมีทม่ี อี นั ตรำย - หำเศษใบไม้ใบหญ้ำหรือเศษฟำงเก่ำๆ ผุๆเปื่อยๆใส่รองก้นหลุม อัดให้แน่นหนำเพื่อให้ช่วยซับ นำ้ ทีร่ ดลงไปเก็บไว้ ใหม้ คี วำมชมุ่ ช้นื รำยละเอียดของภมู ิปัญญำทอ้ งถิ่น - รูปแบบในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ ด้ำนกำรศึกษำดูงำน ด้ำนกำรอบรมให้ควำมรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพนื้ ท่จี ริงประโยชน์ทไ่ี ด้จำกภูมปิ ญั ญำคอื สำมำรถนำไปปฏบิ ตั ิจริงได้ -

2 รปู แบบและลักษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสมั พนั ธ์ เผยแพร่ภมู ปิ ัญญำท้องถิน่ ยังไมเ่ คยมีกำรเผยแพร/่ ใช้เฉพำะบุคคล เคยเผยแพร่เฉพำะในชมุ ชน มกี ำรเผยแพร่ผ่ำนสอื่ มวลชนและสื่ออน่ื อย่ำงแพร่หลำย มีกำรดงู ำนจำกบุคคลภำยนอก จำนวน .......ครัง้ จำนวน............คน มกี ำรนำไปใช้ อน่ื ๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถิ่น กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำมภำคภูมิใจ ภมู ปิ ญั ญำทอ้ งถนิ่ /นวตั กรรมทค่ี ดิ ค้นข้ึนมำใหม่ ภมู ปิ ัญญำท้องถ่ินด้ังเดิมไดร้ ับกำรถ่ำยทอดมำจำก ภูมิปัญญำทอ้ งถ่นิ ทไ่ี ด้พฒั นำและต่อยอด

3 รปู ภำพเจ้ำของภูมปิ ญั ญำ นำงสำวสำยพณิ คำจู (เจ้ำของภูมปิ ัญญำเกษตรกำรปลกู หน่อไมฝ้ รง่ั ) เมลด็ หน่อไม้ฝร่ัง ตน้ หนอ่ ไม้ฝร่งั แปลงปลูกหนอ่ ไมฝ้ ร่งั

4 แบบบนั ทึกชดุ ขอ้ มลู คลังปญั ญำ-ภูมิปัญญำท้องถ่ิน ตำบล แก้มอน้ อำเภอ จอมบึง จังหวัด รำชบรุ ี ช่ือภมู ิปัญญำ กำรปลูกมะลิ ชือ่ นำงสำวรัชนก นำมสกุล จนั ทร์ภมู ิ วันเดือนปเี กดิ 7 มกรำคม 2519 ทีอ่ ยู่ปจั จบุ นั (ทส่ี ำมำรถตดิ ต่อได้) บ้ำนเลขท่ี 53 หมู่ที่ 14 ตำบล/แขวง แก้มอ้น อำเภอ/เขต จอมบึง จงั หวดั รำชบุรี รหัสไปรษณยี ์ 70150 โทรศัพท์ 0845700175 Line ID0845700175 Facebook รชั นก จันทรภ์ ูมิ ควำมเปน็ มำของบคุ คลคลงั ปัญญำ หลักปรัชญำของเศรษฐกิจพอเพียงและเกษตรทฤษฏีใหม่ คือภูมิปัญญำท่ีสืบทอดมำตั้งแต่สมัย บรรพบุรุษ ซ่ึงแต่ละครัวเรอื นได้ทำกนั มำอยำ่ งสม่ำเสมอ สมัยนีก้ ็ยังคงมีให้เห็นอยู่มำกท้ังในรูปแบบครวั เรือน และกลุ่มของหมู่บ้ำน คุณรัชนก จันทร์ภูมิ เนื่องจำกครอบครัวมีอำชีพด้ำนเกษตรกรรม ทำนำ ทำไร่ เล้ียง สัตว์โดยได้กำรเกษตรแบบทั่วไป ตำมฤดู กำรเกษตรที่ขำดทุน และต้องคอย รำคำจำกพ่อค้ำคนกลำง รำยได้จำกพืช และผลผลิตเปน็ รำยปี ซ่ึงไม่พอกบั ค่ำใชจ้ ่ำยที่ตอ้ งมีทกุ วัน จึงไดม้ กี ำรนำพื้นทีส่ ่วนทีเ่ หลือจำก กำรปลูกผัก จึงทำกำรปลูกมะลิเพ่ือท่ีจะได้ช่วยให้ครอบครัวมีรำยได้เสริมจำกกำรท่ีได้จำกกำรขำยผักให้กับ พ่อค้ำคนกลำงที่ให้รำคำต่ำ ประกอบกับ คุณรัชนก จันทร์ภูมิ มีโอกำสได้ศึกษำดูงำนกับหน่วยงำนรำชกำร ด้ำนเศรษฐกจิ พอเพียง ซง่ึ ในกำรศกึ ษำดูงำนแต่ละครัง้ ได้นำมำเปรยี บเทียบ กำรทำเกษตรของหมบู่ ้ำน และ รำยได้ที่สำมำรถทำได้ทุกวัน กำรเพ่ิมมูลค่ำให้กับสินค้ำเกษตรในกำรแปรรูป กำรปลูกพืชท่ีหลำกหลำยที่ สำมำรถสร้ำงรำยได้ตลอดปีจำกประสบกำรณ์ในกำรดำเนินงำนและกำรฝึกอบรม กำรทำเศรษฐกิจพอเพียง ช่วงแรก ก็มีปัญหำมำกในกำรเริ่มต้น แต่ได้รับกำรสนับสนุนจำกหลำยๆ ด้ำน หลำยๆ หน่วยงำน ท่ีให้ โอกำสในกำรฝึกอบรม กำรศึกษำดูงำน ทำให้กำรทำงำนต่อเน่ือง และมีแรงใจในกำรพัฒนำ เป็นที่ ถ่ำยทอดควำมรู้ ปจั จุบัน มรี ำยไดใ้ นแปลงเศรษฐกิจพอเพยี งตลอดปี จดุ เด่นของภมู ปิ ัญญำท้องถิ่น - เป็นสถำนที่ถำ่ ยทอดควำมรู้ มะลิปลูกใหม่ได้ให้น้ำทุกวันในตอนเช้ำหรือได้รับน้ำอย่ำงพอเพียง กำรปลูกต้นฤดูฝนก็ให้ได้รับน้ำ จำกน้ำฝน จัดกำรแปลงปลูกให้ระบำยน้ำได้ดี ไม่ให้น้ำขังแฉะ เพรำะจะทำให้ต้นมะลิใบเหลือง ต้นแคระ แกรน็ และตำย เมื่อตน้ มะลิเจริญเติบโตดี ได้ให้น้ำวนั ละคร้ัง หรอื 2 วนั ต่อคร้ัง หรอื ดคู วำมช่มุ ชื้นในดินก่อน ให้นำ้ พรวนหรือเกลย่ี ดนิ กลบ ไดใ้ สป่ ยุ๋ สูตร 16-16-16 ในอัตรำ 1 ช้อนโตะ๊ ต่อตน้ โดยหว่ำนให้กระจำยรอบ ทรงพุ่ม พรวนหรือเกลยี่ ดินกลบ และหลังจำกน้นั อีกรำว 40 วัน ได้ใส่ปุ๋ยคอกแห้งหรอื ปุ๋ยหมัก 1/2 กิโลกรัม ตอ่ ต้น หว่ำนใหก้ ระจำยรอบทรงพุ่ม พรวนหรอื เกล่ยี ดนิ กลบ จำกน้นั ได้ใสป่ ุ๋ยเดือนละครั้ง ทุกคร้ังหลังกำรใส่ ปุ๋ยได้ให้น้ำแต่พอชุ่ม ต้นมะลิก็จะเจริญเตบิ โตได้ดีศัตรูพืช ถ้ำตรวจพบว่ำมีเพลี้ยไฟ ต๊ักแตน หรือหนอนเจำะ ดอกมะลิ เข้ำทำลำยไม่มำกก็จับหรือตัดกิ่งออกไปทำลำยท้ิง หรือถ้ำจำเป็นก็ฉีดพ่นสำรสะเดำป้องกันกำจัด เป็นวิธีที่ทำให้ลดต้นทุนกำรผลิตและไม่มีสำรเคมีตกค้ำงอยู่ในดอกมะลิ ทำให้ผู้ปลูกและผู้บริโภคได้ใช้ ประโยชน์จำกดอกมะลิมคี ุณภำพปลอดภยั กำรเกบ็ เก่ยี ว เมอื่ ปฏบิ ตั ิดแู ลบำรงุ รักษำได้ดี ตน้ มะลกิ ็เจรญิ เติบโต สมบรู ณ์ หลังจำกปลูกในรำว 6 เดอื นข้ึนไป กเ็ ร่ิมเกบ็ เก่ียว วิธกี ำรเก็บได้เกบ็ เวลำเช้ำ แดดไมร่ อ้ น ดอกไม่ช้ำ ด้วยกำรใช้น้ิวมือเด็ดดอกตูมโตเต็มท่ี สีขำวนวลที่ตรงบริเวณก้ำนดอกใต้กลีบเลย้ี งให้ขำดออกมำวำงใสใ่ นถุง ผ้ำย่ำม นำไปรวบรวมใส่ถุงพลำสติกสะอำด ถำ้ เก็บในกลอ่ งโฟมท่ีมนี ำ้ แข็งเกลด็ รองพืน้ และโรยปิดทบั จะช่วย ให้ดอกมะลิมีควำมสดไดน้ ำนก่อนนำส่งขำยเป็นแหลง่ ฝกึ ทดลองทำงำนด้ำนเศรษฐกจิ พอเพียง

5 จุดเดน่ ของภูมิปญั ญำท้องถ่นิ - เป็นสถำนท่ีถำ่ ยทอดควำมรู้ - รูปแบบในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ ฝึกปฏิบัติในพื้นที่จริงประโยชน์ที่ได้จำกภูมิปัญญำคือสำมำรถ นำไปปฏบิ ัตจิ รงิ ได้ - เป็นสถำนที่ถำ่ ยทอดควำมรู้ - เป็นแหลง่ ศกึ ษำดูงำน - เปน็ แหล่งฝึกทดลองทำงำนด้ำนเศรษฐกิจพอเพียง วัตถุดิบท่ีใชป้ ระโยชน์ในผลติ ภัณฑ์ท่เี กิดจำกภูมปิ ัญญำ ซ่งึ พน้ื ทอ่ี นื่ ไม่มี - กำรใช้ป๋ยุ คอกในกำรปลกู มะลิ - กำรใชป้ ๋ยุ น้ำชวี ภำพ แทนกำรใช้สำรเคมีที่มอี ันตรำย - หำเศษใบไม้ใบหญ้ำหรือเศษฟำงเก่ำๆ ผุๆเป่ือยๆใส่รองก้นหลุม อัดให้แน่นหนำเพ่ือให้ช่วยซับ น้ำท่รี ดลงไปเก็บไว้ ใหม้ คี วำมชุ่มช้นื รำยละเอียดของภูมิปัญญำท้องถน่ิ - รูปแบบในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ ด้ำนกำรศึกษำดูงำน ด้ำนกำรอบรมให้ควำมรู้ ฝึกปฏิบัติ ในพ้ืนทจ่ี รงิ ประโยชน์ทไ่ี ด้จำกภมู ปิ ัญญำคอื สำมำรถนำไปปฏบิ ัติจรงิ ได้ รูปแบบและลกั ษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสัมพนั ธ์ เผยแพรภ่ มู ิปญั ญำทอ้ งถน่ิ ยงั ไมเ่ คยมกี ำรเผยแพร่/ใช้เฉพำะบคุ คล เคยเผยแพร่เฉพำะในชุมชน มกี ำรเผยแพรผ่ ำ่ นสือ่ มวลชนและสอ่ื อ่นื อยำ่ งแพร่หลำย มกี ำรดูงำนจำกบคุ คลภำยนอก จำนวน .......ครัง้ จำนวน............คน มีกำรนำไปใช้ อ่ืนๆ (ระบุ) ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถ่ิน กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำมภำคภมู ใิ จ ภูมิปญั ญำทอ้ งถ่ิน/นวตั กรรมที่คดิ ค้นขึ้นมำใหม่ ภูมิปญั ญำท้องถน่ิ ด้งั เดิมไดร้ บั กำรถ่ำยทอดมำจำก ภูมิปญั ญำท้องถนิ่ ทไี่ ดพ้ ัฒนำและต่อยอด แบบเดิมคือ กำรปลูกหน่อไม้ฝรั่งแบบไม่มกี ำรนำเศษใบไมห้ รือหญ้ำรองกน้ หลุม และไมม่ ีกำรวัด ระยะหำ่ งทีเ่ หมำะสมกับกำรเจรญิ เตบิ โตของต้น

6 รูปภำพเจ้ำของภมู ิปญั ญำ นำงสำวรัชนก จนั ทร์ภมู ิ (เจำ้ ของภูมิปญั ญำเกษตรกำรปลูกมะลิ) แปลงกำรปลกู มะลิ

7 แบบบันทกึ ชุดข้อมูลคลังปญั ญำ-ภมู ปิ ญั ญำท้องถ่ิน ตำบล แก้มอ้น อำเภอ จอมบึง จังหวดั รำชบุรี ชอ่ื ภมู ปิ ัญญำ ประเพณีกำรทำเสนเรือน (เลี้ยงผบี รรพบรุ ุษ) ช่ือ นำงประคอง นำมสกลุ บญุ รัตน์ วันเดอื นปีเกดิ 16 มนี ำคม 2514 ทีอ่ ยู่ปัจจุบนั (ทส่ี ำมำรถติดต่อได้) บำ้ นเลขที่ 98/2 หมทู่ ่ี 2 ตำบล/แขวง แกม้ อ้น อำเภอ/เขต จอมบึง จงั หวัด รำชบุรี รหสั ไปรษณยี ์ 70150 โทรศัพท์ 0878263933 Line ID 0878263933 Facebook บุญประคอง บุญรตั น์ ควำมเป็นมำของบคุ คลคลังปญั ญำ พิธีเสนเรือนเป็นประเพณีเก่ียวกับควำมเช่ือในเร่ืองของผี วิญญำณ บรรพบุรุษของชำวไทยทรงดำ บำ้ นของนำงประคอง บญุ รตั น์ ม.2 ตำบลแก้มอ้น อำเภอจอมบึง จงั หวัดรำชบุรี ซ่งึ เปน็ พธิ ีกรรมทจี่ ัดขึ้นเพ่ือ เซ่นผีเรือน ได้แก่ ผีพ่อแม่ ปู่ย่ำ ตำยำย ท่ีล่วงลับไปแล้ว และได้ทำพิธีอัญเชิญมำไว้บนเรือน โดยจัดให้อยมู่ ุม ห้อง ๆ หนึ่ง ทำงหัวสกัดของบ้ำนเป็นกำรสมมติไม่มีกระดูกและสัญลักษณ์ใด ๆ ว่ำเป็นผีตนใด เป็นที่ว่ำง เปล่ำ ตรงน้ันจะเรียกว่ำ \"กะล้อห้อง” ซึ่งแปลว่ำมุมห้อง ตำมปกติที่ตรงน้ันจะมีถ้วยชำมและแก้วน้ำตั้งอยู่ และข้ำงฝำบริเวณนั้นจะเจำะเป็นรูกลมเท่ำไข่เป็ดลอดไว้ด้วย พิธีเสนเรือนนิยมทำกันเป็นประจำแต่ละบ้ำน ทุกปีหรือ ๒-๓ ปีครั้งหนึ่ง เพื่อให้ผีเรือนของตนได้มำรับเครื่องเซ่นไหว้จำกลูกหลำน เป็นกำรแสดงออกซ่ึง ควำมกตัญญู ระลึกถึงพระคุณของบรรพบุรุษผู้ล่วงลับไปแล้ว เช่ือกันว่ำเมื่อได้จัดพิธีเซ่นไหว้ผีเรือนแล้วผี เรอื นจะปกป้องคุ้มครองรกั ษำตนและครอบครวั ให้มีควำมสขุ เจรญิ กำ้ วหน้ำทำมำคำ้ ขนึ้ จุดเด่นของภมู ิปัญญำท้องถิ่น พิธีเสนเรือนกระทำในเดือนใดก็ได้ ยกเว้นเดือน ๙ และเดือน ๑๐ ท้ัง ๒ เดือนนี้ เพรำะถือกันว่ำผี เรือนไม่อยู่บ้ำนไปเฝ้ำเทวดำ ดังคำกล่ำว \"เดือนสิบเดือนเก้ำผีเฮือนต่ำงไปเฝ้ำแถน” ดังน้ัน กำรทำพิธีเสน เรือนในระยะ ๒ เดือนนี้ จึงไม่บังเกิดผลใด ๆ โดยปกติแล้วมักทำกันในระยะท่ีว่ำงจำกกำรทำนำ แต่ในเดือน ๕ ไม่นยิ มทำเพรำะชว่ งดงั กล่ำวนี้เปน็ หน้ำแล้ง ไม่คอ่ ยมคี วำมอุดสมสมบูรณ์ในเร่ืองข้ำวปลำอำหำรและผลไม้ กำรงดเว้นไม่จัดทำพิธีเสนเรือนนั้น อำจทำให้ผีเรือนของตนอดอยำก และในที่สุดผีเรือนอำจก่อควำม เดอื ดรอ้ นใหต้ นและคนที่อยู่ในครอบครัวได้ ดงั น้ันทำงทด่ี จี งึ ควรทำพธิ ีเสนเรือนสักคร้ังหนง่ึ ในรอบปี หรือ ๒- ๓ ปี ผีในตระกูลเดียวกันเรียกว่ำ \"ส่ิง” เดียวกัน ผีเรือน คือ ผีท่ีตำยในบ้ำนน้ัน เช่น แก่ตำย และตำยดีไม่ใช่ ตำยโหง ผตี ำยเพรำะอุบตั ิเหตุเรียกว่ำตำยโหงจะไม่นำมำเปน็ ผเี รือน ผีท่ตี ำยในบ้ำนหลงั จำกที่เผำศพแล้วจะมี กำรทำพิธีอัญเชิญวิญญำณให้มำอยู่บนบ้ำน เรียกว่ำพิธีเรียกผีขึ้นเรือน ทุกบ้ำนจะมีรำยช่ือของผู้ตำยหรือ บัญชีของผปี ระจำเรือนไว้เรียกว่ำ \"ปับ๊ ผเี ฮอื น” ในวนั เสนเรอื นหมอเสนจะนำปั๊บผีเรือนมำอ่ำนรำยช่ือผีเรือน เพื่อเชิญมำให้รับของเซ่นไหว้ทีละ ๑ ตน ห้องผีเรือนนี้ปกติเจ้ำของบ้ำนจะระวังมิให้บุคคลภำยนอกซึ่งไม่ได้ รับอนุญำตเข้ำไป ถ้ำเผลอเข้ำไปโดยที่เจ้ำของบ้ำนมิได้บอกกล่ำวผีเรือนถือว่ำเป็นกำรผิดผี เจ้ำของบ้ำนอำจ ได้รับเครำะห์เอง กำรประกอบพิธีเสนเรือนมีข้ันตอน ดังนี้ เริ่มจำก นำส่วนที่สำคัญของหมู เช่น หัวหมู ซโ่ี ครงหมู ขำหมู (หน้ำ-หลัง) หำงหมู มำตม้ ใหส้ ุกทัง้ ตวั และมำประกอบกันใหเ้ ป็นตัวหมู แลว้ ใส่ไว้ใน \"ปำน เผือน” (ภำชนะจักสำนคล้ำยกระจำด) เพ่ือทำพิธีเซ่นไหว้ โดยนำไปวำงไว้ที่ห้องผีเรือน กำรดำเนินกำรจะ เป็นหน้ำท่ีของหมอเสน นอกจำกหมูแล้ว อำหำรท่ีนำไป เซ่นไหว้ที่สำคัญประกอบด้วย ขนมต่ำงๆ ได้แก่ ข้ำวต้มมัด มันต้ม เผือกต้ม และผลไม้ ตำมฤดูกำล ส่วนของคำว จะประกอบด้วย ไก่ต้ม หรือไก่ซ้อง ที่ต้อง ต้มให้สุกทั้งตัว ปลำช่อนย่ำง ๑ ตัว แกงบอน แกงหน่อไม้ดอง ต้มกระดูกหมูใส่หน่อไม้ดอง ลำบเลือด ท่ีขำด ไม่ได้คือ ขนมจีนน้ำยำ นำอำหำรทุกอย่ำงใส่ไว้ที่ปำนเผือน เพ่ือทำพิธีเซ่นไหว้ พร้อมกับหมูที่เตรียมไว้

8 จำกนัน้ ลูกหลำนกจ็ ะยกปำนเผือน ท่ีใสอ่ ำหำรไวเ้ ขำ้ ไว้ในห้องผี เพอื่ ทำพธิ ีเซน่ ไหว้ต่อไป นอกจำกอำหำรแล้ว จะมีเหล้ำอีก ๑ ขวด ในกำรเซ่นไหว้ ในพิธีกำร หมอเสนจะให้ลูกหลำนยกปำนเผือนขึ้นเหนือหัว แล้วกล่ำว ตำมหมอเสน โดยเรียกและกล่ำวช่ือของบรรพบุรุษให้มำกินอำหำรท่ีลูกหลำนได้นำมำเซน่ ไหว้ และหำกมีส่ิง ใดที่ลูกหลำนได้กระทำผิดก็จะมีกำรกล่ำวคำขอโทษด้วย หลังจำกพิธีกำรผ่ำนไป ๑ ช่ัวโมง หมอเสนก็จะมี กำรบอกกล่ำวกับบรรพบุรุษอีกคร้ังว่ำ หลังจำกบรรพบุรุษได้กินอ่ิมแล้ว จะนำปำนเผือนท่ีมีอำหำรนี้ไปให้ ลูกหลำนไดก้ นิ กนั เพ่อื เป็นสริ ิมงคลแก่ลูกหลำนต่อไป ท่สี ำคัญพิธแี ละประเพณนี ้ีจะต้องเชิญเพ่ือนบ้ำนที่เป็น ไทยทรงดำมำกินอำหำรดว้ ย จุดเด่นของภูมิปัญญำท้องถ่ิน - เปน็ สถำนท่ีถำ่ ยทอดควำมรู้ - รูปแบบในกำรถ่ำยทอดควำมรู้ ฝึกปฏิบัติในพื้นท่ีจริงประโยชน์ที่ได้จำกภูมิปัญญำคือสำมำรถ นำไปปฏบิ ัติจริงได้ - เปน็ สถำนทถี่ ่ำยทอดควำมรู้ วตั ถดุ ิบทีใ่ ชป้ ระโยชน์ในผลิตภณั ฑ์ทเ่ี กิดจำกภูมปิ ญั ญำ ซึ่งพนื้ ท่อี ่นื ไม่มี - เป็นประเพณีบรรพบุรษุ ต้นตระกลู รำยละเอยี ดของภมู ปิ ญั ญำท้องถ่ิน - รูปแบบในกำรถำ่ ยทอดควำมรู้ เป็นกำรถำ่ ยทอดประเพณีของบรรพบุรษุ รูปแบบและลกั ษณะกำรถำ่ ยทอด กำรประชำสัมพนั ธ์ เผยแพร่ภมู ิปัญญำทอ้ งถ่นิ ยังไมเ่ คยมกี ำรเผยแพร่/ใช้เฉพำะบคุ คล เคยเผยแพรเ่ ฉพำะในชุมชน มีกำรเผยแพรผ่ ่ำนสอื่ มวลชนและสอ่ื อื่นอย่ำงแพร่หลำย มกี ำรดงู ำนจำกบคุ คลภำยนอก จำนวน .......ครงั้ จำนวน............คน มกี ำรนำไปใช้ อ่ืนๆ (ระบ)ุ ลักษณะของภูมิปัญญำท้องถ่ิน กำรพัฒนำต่อยอดภูมิปัญญำให้เป็นนวัตกรรม คุณค่ำ (มูลค่ำ) และ ควำมภำคภูมใิ จ ภมู ปิ ัญญำท้องถิ่น/นวัตกรรมท่คี ิดค้นข้ึนมำใหม่ ภมู ิปัญญำทอ้ งถน่ิ ด้งั เดมิ ได้รบั กำรถำ่ ยทอดมำจำก ภมู ิปัญญำท้องถน่ิ ท่ไี ดพ้ ฒั นำและต่อยอด แบบเดิมคือ กำรปลูกมะลิแบบไม่มีกำรนำเศษใบไม้หรือหญ้ำรองก้นหลุม และไม่มีกำรวัด ระยะห่ำงทีเ่ หมำะสมกบั กำรเจรญิ เตบิ โตของตน้

9 รูปภำพเจำ้ ของภมู ิปญั ญำ นำงประคอง บญุ รัตน์ (ภูมิปญั ญำทำงดำ้ นกำรสบื ทอดประเพณีของไทยทรงดำ) ประเพณีกำรทำพิธีเสนเรอื น (เล้ียงผบี รรพบุรุษ)

คณะผ้จู ดั ทำ 10 ท่ีปรกึ ษำ แจ้งหมืน่ ไวย์ ผอ.กศน.อำเภอจอมบึง นำยนพรตั น์ ศรพี รหมทอง ครูผู้ชว่ ย นำงศนั สุนยี ์ ครู กศน.ตำบลแก้มอ้น ร่ำง/เรียบเรียงและจดั พิมพ์ นำงสำวสมจติ ประเสรฐิ ขจรสุข