ใบความรู้ 1

ใบความรู้ หนว่ ยที่ 1 พืน้ ฐานงานวัดละเอียด คร้งั ท่ี 1 1 -22 คาบ 1 - 3แผนการจดั การเรียนรู้รายวชิ าชื่อรายวิชา การวดั ละเอียด รหัสวิชา 2102 - 2103ระดบั ช้นั ปวช. สาขาวิชา เครอื่ งมอื กลและซอ่ มบารงุหน่วยกิต 3 จานวนชวั่ โมง รวม 54 ช่วั โมงจดุ ประสงคร์ ายวิชา 1. เพอ่ื ใหม้ คี วามเขา้ ใจการทางาน ของเครือ่ งมือวดั และเครอื่ งมอื ตรวจสอบ ชนดิ ประเภท หน้าที่ 2. เพอ่ื ใหส้ ามารถปฏบิ ตั ิงานด้านเครอื่ งมอื วดั และเครอื่ งมอื ตรวจสอบ 3. เพอ่ื ใหส้ ามารถสอบเทียบจัดเก็บ และการบารุงรกั ษาเคร่อื งมือวัด 4. เพื่อใหม้ ีกจิ นิสยั ในการทางานที่มรี ะเบยี บแบบแผน มคี วามรบั ผดิ ชอบต่อตนเองและส่วนรวมมาตรฐานรายวชิ า 1. เข้าใจหลกั การใช้และบารงุ รกั ษาเครอ่ื งมอื วดั เครื่องมอื ตรวจสอบประเภทมีขดมาตรา และไม่ มีขดี มาตรา 2. เลือกใชเ้ คร่ืองมอื วดั และตรวจสอบชิน้ งานเหมาะสมกับลกั ษณะงาน 3. ปรบั เทียบไมโครมเิ ตอรโ์ ดยเกจบลอ็ ก และปรับต้งั ช้ินสว่ นของเครอ่ื งมอื วดั ตรวจสอบอย่างงา่ ย 4. เก็บบารงุ รกั ษาเครอ่ื งมอื วัดทกุ ประเภทคาอธบิ ายรายวชิ า ศกึ ษาเกีย่ วกบั ชนิด หน้าท่ี การใช้และการบารุงรักษาเครอ่ื งมอื วัดละเอยี ดทง้ั แบบมขี ีดมาตราและไมม่ ีขีดมาตรา รวมถงึ วิธกี ารสอบเทยี บเคร่อื งมือวัดตามข้อกาหนดในมาตรฐาน ปฏิบตั ิเกย่ี วกบั การใช้งานเคร่ืองมือวัด และเครือ่ งมอื ตรวจสอบชนดิ ต่าง ๆ บรรทดั เหลก็ เวอร์เนียคารล์ ปิ เปอร์ ไมโครมิเตอร์ วงเวยี นถา่ ยขนาด ใบวดั มุม บรรทดั วัดมมุ แบบยนู ิเวอร์แซล ฉากชา่ งกล ฉากผสม นาฬกิ าวดั คอมพาเรเตอร์ เกจบลอ็ ก เกจทรงกระบอก เกจก้ามปู งานตรวจสอบเกลยี ว งานตรวจสอบเรยี ว งานตรวจสอบรัศมี หววี ดั เกลยี ว เทเลสโคปกิ เกจ ระดบั นา้ ช่างกล การจัดเกบ็ และการบารงุ รกั ษา

ใบความรู้ หนว่ ยท่ี 1 พื้นฐานงานวดั ละเอยี ด คร้ังที่ 1 1 -23 คาบ 1 - 3 ใบความรูห้ นว่ ยที่ 1วชิ า การวัดละเอียด รหสั วชิ า 2102-2103 จานวน 3 หนว่ ยกติ สาขา เครอ่ื งมอื กลและระดบั ชน้ั ประกาศนียบตั รวชิ าชีพ ( ปวช. ) จานวน 3 ชัว่ โมงซ่อมบารุงเรอ่ื ง พ้ืนฐานงานวัดละเอียดสาระการเรยี นรู้ 1. พน้ื ฐานงานวดั ละเอียด 1.1 ประเภทของเครอ่ื งมอื วดั ละเอยี ด 1.1.1 เคร่ืองมอื วัดแบบไมม่ ขี ีดมาตรา 1.1.2 เครือ่ งมอื วดั แบบมขี ีดมาตรา 1.1.3 คา่ ผิดพลาดจากการวดั ละเอยี ด 1.2 ระบบหนว่ ยในงานวดั ละเอียด 1.2.1 ระบบหน่วยอังกฤษ 1.2.2 ระบบหนว่ ยเมตริก 1.2.3 หนว่ ยเอสไอนพุ นั ธ์ 1.2.4 หลักการแปลงหน่วยจดุ ประสงคเ์ ชงิ พฤตกิ รรม 1. บอกลกั ษณะของเครอ่ื งมือวดั แบบไมม่ ขี ดี สเกลได้ 2. บอกลกั ษณะของเคร่อื งมอื วดั แบบมขี ีดสเกลได้ 3. บอกคา่ ผิดพลาดจากการวัดละเอียดได้ 4. บอกหน่วยการวัดระบบองั กฤษได้ 5. บอกหนว่ ยการวดั ระบบเมตริกได้ 6. บอกหน่วยการวดั ของเอสไอนุพันธไ์ ด้ 7. บอกหลกั การแปลงหนว่ ยได้

ใบความรู้ หน่วยที่ 1 พนื้ ฐานงานวัดละเอียด ครงั้ ท่ี 1 1 -24 คาบ 1 - 3 หน่วยท่ี 1 พ้ืนฐานงานวดั ละเอียด การวัดละเอยี ด เป็นกระบวนการทีจ่ าเปน็ อย่างยิ่งในการตรวจสอบขนาดและรปู ทรงของชนิ้ งานเพอ่ื ใหส้ ามารถผลิตชน้ิ งานนัน้ ๆ ขน้ึ มาใชง้ านได้ตามขนาดทต่ี ้องการ ดงั นั้น จึงจาเป็นทผี่ ปู้ ฏบิ ัตงิ านจะต้องมีความรพู้ ้ืนฐานของการวัดละเอียดไม่วา่ จะเป็น ประเภทของเคร่อื งมือวัด ระบบหน่วยทใี่ ชใ้ นการวดั การอา่ นค่าบนสเกลของเครอ่ื งมือวดั ทีใ่ ชใ้ นการปฏบิ ัตงิ านการนาเครือ่ งมือวดั ชนดิ ตา่ ง ๆ ไปใช้งานใหถ้ ูกต้องตามลักษณะของเครื่องมอื วดั และ เหมาะสมกบั ลกั ษณะงาน1.1 ประเภทของเครื่องมือวัดละเอยี ด เคร่ืองมอื วดั ละเอียดทนี่ ยิ มใชก้ ันมากในงานอตุ สาหกรรมน้ันมอี ยู่หลายประเภทขนึ้ อยู่กัความสามารถและลกั ษณะของชิ้นงาน รวมทัง้ ความละเอียดของช้ินงานทตี่ อ้ งการด้วย โดยสามารถศกึ ษาไดด้ ังนี้ 1.1.1 เครอื่ งมือวดั แบบไม่มีขดี มาตรา เคร่ืองมือวดั แบบทไ่ี มม่ ีขดี มาตรา หรือไม่มีตวั เลขบอกขนาดน้นั จะเปน็ เครือ่ งมอื วดั ท่ใี ช้ในการถ่ายขนาดของชน้ิ งานหน่งึ ไมย่ งั อกี ช้ินหนึง่ หรือการถา่ ยขนาดของช้นิ งานไปยังเคร่อื งมอื วดั ทมี่ ีขีดมาตราหากตอ้ งการทราบคา่ ท่ีทาการวดั ด้วยเครือ่ งมือวัดแบบไมม่ ีขีดมาตรา เชน่ การถา่ ยขนาดของช้ินงานด้วยวงเวยี นถา่ ยขนาดแล้วทาการวดั ขนาดด้วยเครอื่ งมอื บรรทดั เหล็กเพ่ือหาขนาดของชน้ิ งาน รปู ที่ 1.1 วงเวยี นวดั นอก รูปท่ี 1.2 วงเวยี นวดั ใน

ใบความรู้ หนว่ ยที่ 1 พน้ื ฐานงานวดั ละเอยี ด ครัง้ ท่ี 1 1 -25 คาบ 1 - 3 1.1.2 เครอื่ งมือวดั แบบมขี ดี มาตรา เครื่องมือวัดแบบมีขีดมาตรา เป็นเคร่ืองมือวัดที่มีความสะดวกรดเร็วในการทางานมากกว่าเคร่ืองมือวัดแบบไม่มีขีดมาตรา เพราะว่าสามารถอ่านตัวเลขบนขีดสเกลของเคร่ืองมือวัดได้เลยท้ังน้ีเครื่องมือวัดแบบมีขีดมาตรายังแบ่งออกได้อีกประมาณ 2 ประเภท คือ เครื่องมือวัดแบบมีขีดมาตราคงท่ีและเครอื่ งมือวดั แบบมีขีดมาตราเลอ่ื นได้ 1.1.2.1 เครอ่ื งมือวดั แบบมขี ีดมาตราคงท่ี เครื่องมือวัดแบบมขี ีดมาตราคงท่ี คือ เคร่ืองมอื วัดที่มีขีดมาตราติดอยู่ท่ีตัวของเครื่องมือวัดโดยไม่สามารถขยับหรอื เล่อื นขดี มาตราเหล่าน้ันได้ เชน่ บรรทัดเหล็ก ตลบั เมตร สายวดั เป็นตน้ รปู ที่ 1.3 หววี ดั เกลียว รปู ที่ 1.4 เกจหางปลา รูปที่ 1.5 บรรทดั เหล็ก 1.1.2.2 เครอื่ งมือวัดแบบมีขดี มาตราเล่อื นได้ เคร่ืองมือวัดแบบมีขีดมาตราเลื่อนได้ คือ เคร่ืองมือวัดที่สามารถขยับหรือเลื่อนขีดมาตราที่อยู่บนตัวของเครื่องมือวัดตามขนาดต่าง ๆ ของช้ินงานได้ เช่น เวอร์เนียร์คาลิปเปอร์ไมโครมเิ ตอร์ เป็นตน้

ใบความรู้ หนว่ ยท่ี 1 พื้นฐานงานวดั ละเอียด คร้ังท่ี 1 1 -26 คาบ 1 - 3 รูปท่ี 1.6 เวอร์เนยี คารล์ ปิ เปอร์ รูปที่ 1.7 ไมโครมเิ ตอร์ นอกจากนี้ยังมีเคร่ืองมือวัดอีกประเภทหน่ึงท่ีไม่ได้กล่าวถึงนั่นคือ เคร่ืองมือวัดแบบค่าคงที่ ซ่ึงเครอ่ื งมอื วัดประเภทน้จี ะขอกล่าวในบทต่อไป รูปท่ี 1.7 เกจบลอ็ ก 1.1.3 คา่ ผิดพลาดจากการวดั ละเอยี ด ค่าผิดพลาดที่ว่าน้ีเป็นค่าผิดพลาดที่เกิดข้ึนจากการวัดขนาดของช้ินงาน ซ่ึงโดยทั่ว ๆ ไปแล้วมักมีความผิดพลาดเกิดขึ้นได้เสมอไม่ว่าจะเป็นในงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่หรือโรงงาขนาดเล็ก ซ่ึงมักจะมีสาเหตทุ กี่ อ่ ใหเ้ กดิ คา่ ผดิ พลาดดังน้ี คือ 1.1.3.1 ค่าผิดพลาดที่จากตัวผู้ปฏิบัติงานเอง เช่น สภาพร่างกายไปพร้อมในการปฏบิ ัติงานอ่านคา่ บนสเกลผดิ พลาด ใชเ้ ครื่องมอื วดั ไมถ่ กู วิธีและไมเ่ หมาะสมกบั ลักษณะงาน 1.1.3.2 ค่าผิดพลาดท่ีเกิดจากตัวของเคร่ืองมือวัดเอง เช่น สเกลบนเคร่ืองมือวัดไม่ถูกต้องเน่ืองมาจากกรรมวิธีการผลิต การปรับแต่งของผู้ใช้งาน เครื่องมือวัดได้รับการกระแทกทาให้สเกลคลาดเคลอื่ น หรอื เครื่องมือวดั มอี ายุการใช้งานมากเกิดการชารดุ ตามอายุการใชง้ าน

ใบความรู้ หน่วยที่ 1 พน้ื ฐานงานวัดละเอียด ครั้งที่ 1 1 -27 คาบ 1 - 3 1.1.3.3 ความผดิ พลาดที่เกดิ จากสภาพแวดลอ้ มภายนอก เช่น การเปล่ียนแปลงของอณุ หภมู ิที่มีผลกระทบต่อเคร่ืองมอื วัดบางชนิด แสงสว่างในขณะทาการวัดดว้ ยเครื่องมอื วัด ทม่ี ีความละเอียดสูง เป็นตน้1.2 ระบบหน่วยในงานวดั ละเอียด งานวัดละเอียดนั้นมีหน่วยการวัดท่ีนิยมใช้กนั หลายระบบ และแต่ละระบบนั้นกส็ ามารถท่ีจะนามาแปลงหน่วยเพ่ือให้กลายเป็นอีกระบบได้โดยขนาดที่เท่ากันเหมือนเดิม สิ่งท่ีจาเป็นคือผู้ปฏิบัติงานจะต้องสามารถวดั และอา่ นคา่ ของหน่วยการวดั ระบบต่าง ๆ ได้อย่างถูกตอ้ งชัดเจน ซ่งึ หลกั ๆ แล้วหนว่ ยการวัดท่ีนิยมใชก้ นั มากมดี งั นี้ คือ 1.2.1 ระบบหนว่ ยอังกฤษ หน่วยวัดระบบอังกฤษเป็นหน่วยวัดที่เป็นท่ีนิยมในโรงงานต่างๆ เช่นอู่ โรงกลึง หรือโรงงานทั้งน้ีหนว่ ยการวัดระบบอังกฤษมกี ารอ่านค่าเป็น น้ิว และแบ่งออกเป็นส่วน ๆ แทนดว้ ยสัญลักษณ์ (  )ขา้ งหลงั ตวั เลข เชน่ 1 หมายถงึ 1 นิ้ว มาตรส่วนระบบองั กฤษ 12 เปน็ 1 ฟุต 36 เปน็ 1 หลา 3 ฟุต เปน็ 1 หลา 5,280 ฟุต เปน็ 1 ไมล์ 1,760 หลา เปน็ 1 ไมล์ และใน 1 ( หนงึ่ น้ิว ) จะถกู แบ่งส่วนออกเปน็ 0.5 นิว้ 1/2 เท่ากับ 0.25 นิ้ว 1/4 เทา่ กบั 0.125 นิ้ว 1/8 เท่ากบั 0.0625 นิ้ว 1/16 เทา่ กับ 0.03125 นิ้ว 1/32 เท่ากบั 0.015625 นิว้ 1/64 เทา่ กับ ซ่ึงรายละเอยี ดต่าง ๆ ในการค่าบนสเกลท่เี ปน็ ระบบหน่วยอังกฤษจะขอกล่าวในบทต่อไป 1.2.2 ระบบหน่วยเมตรกิ การวัดโดยการใช้ระบบหน่วยเมตริกนั้นเป็นที่นิยมกันมากและเป็นที่ยอมรับของผู้ใช้งานทั่วโลก เป็นหน่วยวัดที่สามารถวัดขนาดชิ้นงานได้ละเอียดเหมาะสาหรับการวัดช้ินงานท่ีต้องการความเที่ยงตรงสูงและยังเป็นระบบหน่วยท่ีได้รับการยอมรับจากองค์มาตรฐานนานาชาติ ( ISO ) อีกด้วย ซึ่งหน่วยการวัดระบบเมตริกนมี้ ีหน่วยการวดั มาตรฐานตา่ ง ๆ คือ ความยาว มีความวัดเป็นเมตร( m), เวลามหี นว่ ยวดั เปน็ วินาที ( s ), มวล มีหน่วยวดั เป็น กิโลกรมั ( kg ), กระแสไฟฟา้ มหี น่วยวดั เปน็ แอมแปร์( A ) ,อุณหภูมิทางเทอร์โมไดนามิกส์ มีหน่วยวัดเป็น เคลวิน ( K ), ความเข้มแห่งการส่องสว่าง มีหน่วยวัดเปน็ แคนเดลา ( cd ), ปรมิ าณสาร มหี น่วยวัดเป็น โมล ( mol )

ใบความรู้ หน่วยที่ 1 พ้นื ฐานงานวัดละเอยี ด คร้งั ที่ 1 1 -28 คาบ 1 - 3ตัวอย่างหน่วยทีใ่ ชใ้ นการวัดระบบเมตริกเคร่ืองหมาย ตวั ยอ่ เลขทางคณิตศาสตร์ 1012 หรือ 1 000 000 000 000เทรา T 10 9 หรอื 1 000 000 000 10 6 หรอื 1 000 000กกิ ะ G 10 3 หรือ 1 000 102 หรอื 1 00เมกา M 101 หรอื 10 10 -1 หรือ 0.1กโิ ล K 10-2 หรือ 0.01 10-3 หรอื 0.01เฮกโต h 10-6 หรอื 0.000 001เคคา da 10 -9 หรือ 0.000 000 001 10-12 หรือ 0.000 000 000 001เดซิ dเซนติ cมิลลิ mไมโคร นาโน nพโิ ค pตวั อย่างงา่ ยๆ เชน่ 0.1 m หรือ 1 /10 ( เมตร )1 dm = 1 เดซิเมตร = 0.01 m หรือ 1 /100 ( เมตร )1 cm = 1 เซนตเิ มตร = 0.001 m หรือ 1 /1000 ( เมตร )1 mm = 1 มิลลิเมตร =ตวั อย่างหน่วยวัดท่ใี ช้เปน็ หน่วยวดั หลกั ๆ สาหรบั งานวดั ละเอยี ด ได้แก่เมตร ( m ) เป็นหน่วยวัดท่ใี ชส้ าหรับวัดความยาวองศา (  ) เป็นหน่วยวัดท่ใี ชส้ าหรบั วัดมมุกโิ ลกรัม ( kg ) เปน็ หน่วยวัดท่ีใช้สาหรบั วัดมวลวนิ าที ( s ) เปน็ หนว่ ยวดั ท่ใี ชส้ าหรับวัดเวลา1.2.3 หนว่ ยเอสไอนพุ ันธ์ หน่วย เอส ไอ อนุพันธ์ เป็นหน่วยที่เกิดข้ึนมาจากหน่วยมาตรฐานหัลกต่าง ๆ โดยได้มาจากผลคูณหรือหาร และมีการตั้งชื่อในการใช้งานตา่ ง ๆ ดังนี้ พน้ื ที่ = เมตร 2 ( m2 ) = 3 เมตร 3 ( m ) ปริมาตร ความเร็ว = เมตรตอ่ วินาที ( m/s ) ความเร่ง = เมตรต่อวนิ าที2 ( m/s2 ) โมเมนต์ = นวิ ตนั เมตร ( N/m ) ความเค้น = นวิ ตนั /เมตร2 ( N/m2 ) โมเมนต์ความเฉื่อย = กโิ ลกรมั /เมตร2 ( Kg / m2 )1.2.4 หลกั การแปลงหนว่ ย

ใบความรู้ หน่วยท่ี 1 พ้นื ฐานงานวดั ละเอยี ด ครง้ั ท่ี 1 1 -29 คาบ 1 - 3 การแปลงหน่วยการวัดก็ถือเป็นอีกหนึ่งเรื่องท่ีมีความจาเป็นเป็นอย่างยิ่ง เพื่อให้สามารถปฏิบัติงานได้อย่างกว้างขวาง การแปลงหน่วยน้ันสามารถที่จะแปลงจากหน่วยการวัดระบบหนึ่งมาเป็นหน่วยการวัดอีกระบบหน่ึงได้ เช่น การแปลงหน่วยการวัดจากระบบอังกฤษมาเป็นระบบเมตรกิ การแปลงหนว่ ยจากหนว่ ยใหญ่ลงมาหาหน่วยเลก็ หรือหนว่ ยเลก็ ขน้ึ ไปหาหน่วยใหญ่ โดยมีค่ามาตรฐานดังตอ่ ไปนี้ 1 เมตร ( m ) = 1,000 มิลลเิ มตร ( mm ) 1 ฟตุ ( ft ) = 30.48 เซนตเิ มตร ( cm ) 1 กรัม ( gm ) = 981 ไดน์ ( dyne ) 1 ปอนด์ ( lb ) = 32 เพานด์ ลั ( pdl ) 1 กิโลกรัม ( kg ) = 9.81 นิวตนั ( N ) 1 นิวตัน ( N ) = 0.225 ปอนด์ ( lb ) 1 ตัน ( ton ) = 1,000 กโิ ลกรมั ( kg ) 1 ไมล์ ( mile ) = 1,760 หลา ( yard ) 1 หลา ( yard ) = 3 ฟุตตัวอย่างการแปลงหน่วย แปลงหนว่ ยจาก 1 กโิ ลเมตร เป็น มลิ ลเิ มตร 1 km = 1,000 เมตร 1 m = 1,000 มิลลิเมตร เพราะฉะนัน้ 1 km = 1,000 x 1,000 = 1,000,000 มลิ ลิเมตร แปลงหนว่ ยจาก 1 กโิ ลกรัม เป็นกรมั 1 kg = 10 ขีด 1 ขีด = 100 กรัม เพาะฉะนั้น 1 kg = 10 x 100 = 1,000 กรมั แปลงหนว่ ยจาก 1 มิลลิเมตร เป็น 1 เมตร 1 m = 100 เซนติเมตร 1 cm = 10 มิลลิเมตร เพราะฉะนัน้ 1 mm = 100 x 10 10 = 0.01 เมตรแปลงหนว่ ยจาก 5 กโิ ลกรัม เป็น นวิ ตนั 1 kg = 9.81 N = 9.81 x 5 = 49.05 N