พลเมืองดิจิทัลและความฉลาดทางดิจิทัล

เร่อื ง พลเมอื งดจิ ิทลั และความฉลาดทางดจิ ทิ ลั จัดทาโดย นางสาว ปยิ ะธิดา อนิ ต๊ะล้อม ช้นั มธั ยมศกึ ษา ปที ี่ 6/4 เลขท่ี 19 คณุ ครทู ่ีปรกึ ษา นาย วชิ ยั สงิ หน์ ้อย วิชา เทคโนโลยี วทิ ยาการการคานวณ โรงเรยี น สนั กาแพง

คานิยามความหมายของประโยค \"ความเปน็ พลเมอื งดจิ ทิ ัล“ คอื \"พลเมืองผ้ใู ช้งานส่ือดจิ ทิ ลั และสือ่ สงั คมออนไลนอ์ ยา่ งเข้าใจบรรทัดฐาน ของการปฏิบัติ ตัวใหเ้ หมาะสม และมคี วามรบั ผดิ ชอบในการใชเ้ ทคโนโลยี ความฉลาดทางดิจทิ ลั (Digital Intelligence Quotient : DQ) คอื ทกั ษะการใช้ส่ือและการเขา้ สงั คมในโลกออนไลน์ พลเมืองดจิ ิทัล จงึ หมายถงึ สมาชิกบนโลกออนไลน์ ทีใ่ ชเ้ ครอื ขา่ ยอินเทอรเ์ นต็ ซ่ึงมีความหลากหลายทางเชื้อชาติ อายุ ภาษา และวัฒนธรรม การเป็นพลเมอื งดิจทิ ลั นนั้ มที กั ษะสาคัญ 8 ประการ ทค่ี วรบ่มเพาะ ให้เกดิ ข้นึ กบั พลเมอื งดจิ ิทัลทกุ คนในศตวรรษท่ี 21

ทักษะในการรักษาอตั ลกั ษณท์ ดี่ ขี องตนเอง - Digital Citizen Identity - ต้องมคี วามสามารถในการสรา้ งสมดุล บริหารจัดการ รักษาอัตลักษณ์ท่ดี ีของตนเองไวใ้ ห้ได้ ทง้ั ในสว่ นของโลกออนไลน์ และโลกความจริง โดยตอนน้ปี ระเด็นเร่อื งการสรา้ งอตั ลักษณ์ออนไลน์ ถอื เป็นปรากฏการณใ์ หม่ ที่ทาใหบ้ คุ คลสามารถแสดงออกถงึ ความเป็นตวั ตนต่อสังคมภายนอก โดยอาศัยช่องทางการส่อื สาร ผา่ นเว็บไซตเ์ ครือข่ายสังคมในการอธบิ ายรูปแบบใหม่ของการส่อื สาร แบบมีปฏสิ มั พันธท์ างอนิ เทอรเ์ น็ต ซึ่งเป็นการแสดงออกเก่ยี วกับตวั ตน ผา่ นเวบ็ ไซตเ์ ครือข่ายสงั คมตา่ งๆ

ทกั ษะในการรกั ษาข้อมลู ส่วนตัว - Privacy Management - ดลุ พินิจในการบรหิ ารจดั การขอ้ มลู สว่ นตวั โดยเฉพาะการแชร์ ข้อมลู ออนไลน์เพือ่ ปอ้ งกนั ความเปน็ สว่ นตัวท้ังของตนเองและผอู้ น่ื เป็นสิ่งสาคญั ทตี่ อ้ งประกอบอยู่ในพลเมืองดิจิทลั ทุกคน และพวกเขาจะต้องมคี วามตระหนกั ในความเทา่ เทยี มกนั ทางดิจิทัล เคารพในสิทธขิ อง คนทุกคน รวมถงึ ตอ้ งมวี จิ ารณญาณในการรกั ษา ความปลอดภัยของข้อมูลตนเองในสังคมดิจิทลั รู้วา่ ขอ้ มูลใดควรเผยแพร่ ข้อมูลใดไม่ ควรเผยแพร่ และต้องจัดการความเสีย่ งของข้อมลู ของตน ในสือ่ สังคมดิจทิ ัลไดด้ ้วย

ทกั ษะในการคิดวิเคราะห์มวี จิ ารณญาณทดี่ ี - Critical Thinking - ความสามารถในการวิเคราะหแ์ ยกแยะระหว่างข้อมลู ทถ่ี กู ต้องและข้อมูลท่ผี ิด ขอ้ มลู ท่มี เี น้อื หาดี และข้อมูลท่ีเข้าข่ายอนั ตราย รวู้ ่าข้อมลู ลักษณะใดทีถ่ ูกส่งผา่ นมาทางออนไลนแ์ ลว้ ควรตั้งขอ้ สงสัย หาคาตอบใหช้ ัดเจนกอ่ นเชือ่ และนาไปแชร์ ดว้ ยเหตนุ ้ี พลเมอื งดิจทิ ลั จึงตอ้ งมคี วามรู้ ความสามารถในการเขา้ ถงึ ใช้ สร้างสรรค์ ประเมนิ สังเคราะห์ และสอ่ื สารข้อมูลขา่ วสารผา่ นเคร่ืองมอื ดิจิทัล ซึง่ จาเป็นตอ้ ง มีความรู้ดา้ นเทคนิคเพ่อื ใช้เครื่องมอื ดิจิทัล เช่น คอมพิวเตอร์ สมาร์ตโฟน แทบ็ เล็ต ได้อยา่ งเชี่ยวชาญ รวมถงึ มีทกั ษะในการรู้คิดขนั้ สูง เชน่ ทักษะการคดิ อย่างมวี จิ ารณญาณ ที่จาเปน็ ตอ่ การเลอื ก จดั ประเภท วิเคราะห์ ตคี วาม และเขา้ ใจขอ้ มูลข่าวสาร มีความรู้และทกั ษะ ในสภาพแวดลอ้ มดิจทิ ัล การร้ดู ิจิทัลโดยมุ่งให้เป็นผใู้ ชท้ ด่ี ี เป็นผู้เขา้ ใจบรบิ ททดี่ ี และเป็นผสู้ รา้ ง เน้ือหาทางดิจิทัลที่ดี ในสภาพแวดล้อมสงั คมดจิ ทิ ัล

ทกั ษะในการจัดสรรเวลาหน้าจอ - Screen Time Management - ทกั ษะในการบริหารเวลากบั การใช้อุปกรณย์ คุ ดิจทิ ัล รวมไปถงึ การควบคมุ เพ่อื ใหเ้ กดิ สมดลุ ระหวา่ งโลกออนไลน์และโลกภายนอก นบั เป็นอกี หน่งึ ความสามารถทบี่ ง่ บอกถงึ ความเป็นพลเมอื งดิจิทลั ได้เป็นอย่างดี เพราะเปน็ ที่ร้กู ันอย่แู ลว้ วา่ การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ ที่ขาดความเหมาะสมยอ่ มส่งผลเสียต่อสุขภาพโดยรวม ท้ังความเครียดตอ่ สุขภาพจิตและเป็นสาเหตุกอ่ ใหเ้ กดิ ความเจ็บป่วยทางกาย ซึง่ นาไปสู่การสูญเสียทรัพย์สิน เพื่อใชร้ ักษา และเสยี สขุ ภาพในระยะยาวโดยร้เู ทา่ ไมถ่ ึงการณ์

ทักษะในการรับมือกบั การคกุ คามทางโลกออนไลน์ - Cyberbullying Management - จากข้อมลู ทางสถิตลิ ่าสดุ สถานการณ์ในเร่ือง Cyber bullying ในไทย มคี า่ เฉล่ียการกล่ัน แกลง้ บนโลกออนไลนใ์ นรูปแบบตา่ งๆ ทสี่ ูงกว่าค่าเฉลี่ยโลกอยทู่ ี่ 47% และเกดิ ในรปู แบบท่ี หลากหลาย อาทิ การด่าทอกันดว้ ยขอ้ ความหยาบคาย การตัดต่อภาพ สร้างข้อมลู เทจ็ รวมไปถงึ การตง้ั กลมุ่ ออนไลนก์ ดี กนั เพ่อื นออกจากกลุม่ ฯลฯ ดงั น้ัน ว่าทีพ่ ลเมืองดิจิทัลทกุ คน จึงควรมีความสามารถ ในการรับรแู้ ละรบั มือการคุกคามข่มขู่บนโลกออนไลนไ์ ดอ้ ยา่ งชาญฉลาด เพ่ือปอ้ งกนั ตนเองและคนรอบข้างจากการคุกคามทางโลกออนไลนใ์ ห้ได้

ทักษะในการบริหารจัดการข้อมลู ทผ่ี ใู้ ช้งานทิง้ ไวบ้ นโลกออนไลน์ - Digital Footprints - มีรายงานการศึกษาวิจัยยืนยนั ว่า คนรุ่น Baby Boomer คือ กลุ่ม Aging ท่เี กิดตัง้ แต่ ปี พ.ศ. 2487 – 2505 มักจะใชง้ านอุปกรณ์คอมพิวเตอรห์ รอื โทรศัพทเ์ คลอื่ นที่ ของผอู้ ืน่ และเปิดใช้งาน WiFi สาธารณะ เสร็จแลว้ มกั จะละเลย ไม่ลบรหัสผ่าน หรือประวัตกิ ารใช้งานถงึ 47% ซง่ึ เส่ยี งมากท่จี ะถูกผู้อื่นสวมสิทธิ ขโมยตัวตนบน โลกออนไลน์ และเข้าถงึ ขอ้ มูลส่วนบุคคลไดอ้ ย่างง่ายดาย ดงั นัน้ ความเป็น พลเมืองดิจทิ ัล จงึ ตอ้ งมีทกั ษะความสามารถท่ีจะเขา้ ใจธรรมชาติของการใชช้ ีวิต ในโลกดจิ ทิ ลั ว่าจะหลงเหลือร่องรอยข้อมลู ทง้ิ ไว้เสมอ รวมไปถึงต้องเข้าใจผลลัพธ์ ที่อาจเกดิ ข้ึน เพ่ือการดูแลส่ิงเหล่านีอ้ ย่างมีความรับผิดชอบ

ทักษะในการรกั ษาความปลอดภัยของตนเองในโลกออนไลน์ - Cybersecurity Management - ความสามารถในการปอ้ งกนั ขอ้ มูลด้วยการสร้างระบบความปลอดภยั ท่เี ขม้ แข็งและป้องกันการ โจรกรรมขอ้ มลู ไมใ่ ห้เกิดขน้ึ ได้ ถ้าต้องทาธุรกรรมกบั ธนาคารหรอื ซือ้ สนิ คา้ ออนไลน์ เชน่ ซือ้ เสอ้ื ผ้า ชดุ เดรส เปน็ ต้น ควรเปล่ยี นรหัสบ่อยๆ และควรหลกี เลย่ี งการใช้คอมพิวเตอรส์ าธารณะ และหากสงสยั วา่ ขอ้ มูลถกู นาไปใช้หรอื สูญหาย ควรรบี แจ้งความและแจ้งหนว่ ยงานทีเ่ กย่ี วข้องทันที

ทักษะในการใช้เทคโนโลยีอยา่ งมีจรยิ ธรรม - Digital Empathy - ความสามารถในการเหน็ อกเหน็ ใจและสรา้ งความสัมพนั ธ์ท่ีดีกับผูอ้ ่ืน บนโลกออนไลน์ พลเมืองดิจิทัลทด่ี ีจะต้องรู้ถึงคณุ ค่าและจรยิ ธรรมจากการ ใชเ้ ทคโนโลยี ตอ้ งตระหนักถึงผลพวงทางสงั คม การเมือง เศรษฐกิจ และวัฒนธรรม ที่เกิดจากการใช้อนิ เทอร์เนต็ การกดไลก์ กดแชร์ ขอ้ มลู ข่าวสาร ออนไลน์ รวมถงึ รู้จักสทิ ธิและความรบั ผิดชอบออนไลน์ อาทิ เสรีภาพในการพูด การเคารพทรพั ยส์ ินทางปญั ญาของผอู้ ืน่ และการปกป้องตนเองและชุมชนจากความเสีย่ งออนไลน์ เชน่ การกลน่ั แกลง้ ออนไลน์ ภาพลามกอนาจารเด็ก สแปม เปน็ ต้น

โดยสรุป การจะเปน็ พลเมืองดิจิทัลทด่ี ีนน้ั ต้องมคี วามฉลาดทางดจิ ิทลั ซ่ึงประกอบขนึ้ ดว้ ยชดุ ทักษะและความรทู้ งั้ ในเชิงเทคโนโลยแี ละการคดิ ข้ันสงู หรือทีเ่ รยี กว่า “ความรู้ดิจทิ ลั ” (Digital Literacy) เพ่อื ใหส้ ามารถใชป้ ระโยชน์จาก ข้อมลู ข่าวสารในโลกไซเบอร์ รู้วธิ ปี ้องกันตนเองจากความเส่ยี งตา่ งๆ ในโลกออนไลน์ เข้าใจถึงสิทธิ ความรับผิดชอบ และจรยิ ธรรมท่สี าคญั ในยคุ ดิจิทัล และใช้ประโยชนจ์ ากอินเทอรเ์ นต็ ในการมีสว่ นรว่ มทางการเมือง เศรษฐกจิ สงั คม และ วฒั นธรรม ทีเ่ กีย่ วกับตนเอง ชุมชน ประเทศ และพลเมืองบนโลก ได้อยา่ งสรา้ งสรรค์

ทม่ี า : บทความเรอ่ื ง “พลเมอื งดิจิทัล (Digital Citizenship)” โดย Phichitra Phetparee| เผยแพร่บนเว็บไซต์ สสส. (วนั ท่ี 27 มีนาคม 2562) เอกสารวิชาการออนไลนเ์ รื่อง “คมู่ อื พลเมืองดิจทิ ัล” โดย วรพจน์ วงศก์ จิ รุง่ เรือง เผยแพร่ครงั้ แรก: มิถุนายน 2561