สค 11002

หนงั สือเรียนสาระการพฒั นาสงั คม รายวชิ า ศาสนาและหน้าทีพลเมอื ง (สค ) ระดบั ประถมศึกษา หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศกึ ษาขนั พืนฐาน พุทธศกั ราช (ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560) สาํ นกั งานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงศกึ ษาธิการ ห้ามจาํ หน่าย หนงั สือเรียนเล่มนีจดั พมิ พด์ ว้ ยเงินงบประมาณแผน่ ดินเพอื การศกึ ษาตลอดชีวติ สาํ หรับประชาชน ลิขสิทธิเป็นของ สาํ นกั งาน กศน. สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธิการ เอกสารทางวิชาการลาํ ดบั ที /

หนงั สือเรียนสาระการพฒั นาสงั คม ) รายวชิ า ศาสนาและหน้าทพี ลเมอื ง (สค ระดับประถมศึกษา (ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560) ลิขสิทธิเป็นของ สาํ นกั งาน กศน. สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ เอกสารทางวชิ าการลาํ ดบั ที /

คํานํา สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ไดดําเนินการจัดทํา หนังสือเรียนชุดใหมน้ีข้ึน เพ่ือสําหรับใชในการเรียนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบ ระดบั การศึกษาขัน้ พน้ื ฐาน พทุ ธศักราช 2551 ท่ีมีวัตถุประสงคในการพัฒนาผูเรียนใหมีคุณธรรม จริยธรรม มีสติปญญา และศักยภาพในการประกอบอาชีพ การศึกษาตอ และสามารถดํารงชีวิต อยูในครอบครัว ชุมชน สังคมไดอยางมีความสุข โดยผูเรียนสามารถนําหนังสือเรียนไปใชใน การศึกษาดวยวิธีการศึกษาคนควาดวยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรม รวมท้ังทําแบบฝกหัด เพื่อทดสอบ ความรูใหกับผูเรียน และไดมีการปรับเพ่ิมเติมเน้ือหาเกี่ยวกับ การมีสวนรวมในการปองกันและ ปราบปรามการทจุ รติ เพอื่ ใหสอดคลองกับนโยบายของกระทรวงศึกษาธิการ น้นั ขณะน้ี คณะกรรมการรักษาความสงบแหง ชาติ (คสช.) มนี โยบายในการปลุกจติ สาํ นึกให คนไทยมีความรักชาติ เทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย เสริมสรางคุณธรรม จริยธรรม คานิยมใน การอยรู ว มกันอยา งสามัคคี ปรองดอง สมานฉนั ท สาํ นกั งานสาํ นกั งานสงเสริมการศึกษานอกระบบ และการศกึ ษาตามอัธยาศยั จึงไดมกี ารดําเนนิ การปรับเพิม่ ตวั ชีว้ ัดของหลักสูตร และเน้ือหาหนังสือเรียน ใหสอดคลองตามนโยบายดงั กลาว โดยเพิ่มเนื้อหาเกี่ยวกับคุณธรรมและคานิยมในการอยูรวมกัน อยางปรองดอง สมานฉนั ท เพอ่ื ใหสถานศกึ ษานําไปใชในการจัดการเรยี นการสอนใหกับนักศึกษา กศน. ตอ ไป ทง้ั นี้ สํานกั งานสาํ นกั งานสงเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ไดรับ ความรวมมือทด่ี จี ากผูทรงคุณวุฒิ และผเู ก่ียวขอ งหลายทา นท่ีคนควาและเรียบเรียงเน้ือหาสาระจาก สื่อตาง ๆ เพื่อใหไดสื่อท่ีสอดคลองกับหลักสูตร และเปนประโยชนตอผูเรียนท่ีอยูนอกระบบ อยางแทจริง ขอขอบคุณคณะที่ปรึกษา คณะผูเรียบเรียง ตลอดจนคณะผูจัดทําทุกทานท่ีไดให ความรวมมอื ดว ยดี ไว ณ โอกาสน้ี สาํ นกั งาน กศน. กันยายน 2557

สารบัญ หนา คาํ นํา 1 คาํ แนะนําการใชหนังสือเรยี น 2 โครงสรางรายวิชา 3 บทท่ี 1 ศาสนา 7 11 เรอ่ื งที่ 1 ความหมายของศาสนา ความสาํ คญั ของศาสนา 12 เรื่องที่ 2 ประวตั ศิ าสดา 15 เรื่องท่ี 3 หลกั ธรรมของศาสนาตา ง ๆ 18 เรื่องที่ 4 การปฏบิ ัติตนตามศาสนาตา ง ๆ 19 เรื่องที่ 5 บุคคลตัวอยา งทใี่ ชห ลกั ธรรมในการดําเนนิ ชวี ิต 20 เรื่องที่ 6 การอยรู ว มกันของคนไทยทตี่ า งศาสนา 21 บทที่ 2 วฒั นธรรมประเพณี 22 เรื่องที่ 1 ความหมาย ความสาํ คญั ของวัฒนธรรมประเพณี 23 เรอ่ื งที่ 2 วฒั นธรรมประเพณีทส่ี าํ คัญของทองถน่ิ และของประเทศ 25 เรือ่ งท่ี 3 การอนุรักษ สบื สานวฒั นธรรมประเพณไี ทย 26 เร่อื งที่ 4 คานยิ มที่พงึ ประสงคข องไทยและของทอ งถน่ิ เรอ่ื งท่ี 5 การประพฤตปิ ฏบิ ัติตนตามคา นยิ มที่พึงประสงค 29 บทท่ี 3 หนาทพ่ี ลเมืองไทย เรื่องท่ี 1 การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย 31 เรื่องที่ 2 สถานภาพ บทบาท สทิ ธิ เสรภี าพ และหนาทข่ี องพลเมอื ง 42 45 ในวถิ ีประชาธิปไตย 47 เรอ่ื งท่ี 3 คุณธรรมและคานยิ มพน้ื ฐานในการอยรู วมกัน 50 52 อยา งปรองดองสมานฉนั ท เร่อื งที่ 4 รฐั ธรรมนูญ เรื่องท่ี 5 ความรเู บอ้ื งตนเกยี่ วกบั กฎหมาย เรื่องที่ 6 กฎหมายท่ีเกีย่ วของกบั ตนเองและครอบครวั เรอ่ื งที่ 7 กฎหมายทเี่ กีย่ วขอ งกบั ชุมชน เรื่องที่ 8 กฎหมายอน่ื ๆ

สารบัญ (ตอ ) หนา เรอ่ื งที่ 9 การปฏบิ ตั ติ นตามกฎหมายและการรักษาสทิ ธิ เสรภี าพ 55 ของคนในกรอบของกฎหมาย 58 เรอื่ งที่ 10 การมีสวนรว มของประชาชนในการปอ งกันและปราบปราม 79 การทจุ รติ 80 82 แนวเฉลยทายบท บรรณานกุ รม คณะผจู ดั ทํา

คาํ แนะนําในการใชหนงั สอื เรียน หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวชิ า ศาสนาและหนาท่ีพลเมือง ระดับประถมศึกษา เปนหนงั สือเรียนท่ีจัดทําขึน้ สําหรบั ผเู รยี นทเ่ี ปนนักศึกษานอกระบบ ในการศึกษาหนังสือเรยี นสาระการพัฒนาสังคม รายวิชา ศาสนาและหนา ทพ่ี ลเมือง ผูเรียน ควรปฏิบัติดงั น้ี 1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาใหเขาใจในขัวขอสาระสําคัญ ผลการเรียนรูที่คาดหวังและ ขอบขายเนอื้ หา 2. ศึกษารายละเอียดเนื้อหาของแตละบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามท่ีกําหนด แลว ตรวจสอบกบั แนวตอบกจิ กรรมที่กําหนด ถา ผเู รยี นตอบผดิ ควรกลับไปศกึ ษาและทําความเขา ใจ ในเนอื้ หานัน้ ๆ ใหม ใหเ ขา ใจกอนทีจ่ ะศึกษาเร่อื งตอไป 3. ปฏบิ ัติกจิ กรรมทายเรอ่ื งของแตล ะเร่อื ง เพื่อเปนการสรปุ ความรู ความเขาใจของเนื้อหา ในเร่ืองนั้น ๆ อีกครั้ง และการปฏิบัติกิจกรรมของแตละเนื้อหาแตละเรื่อง ผูเรียนสามารถนําไป ตรวจสอบกับครู และเพ่ือน ๆ ทีร่ วมเรยี นในรายวิชา และระดับเดยี วกนั ได 4. หนังสอื เรียนเลม น้ีมี 3 บท คอื บทท่ี 1 ศาสนา บทที่ 2 วฒั นธรรมประเพณี บทท่ี 3 หนา ทพ่ี ลเมอื งไทย

โครงสรา งรายวชิ าศาสนาและหนาที่พลเมอื ง (สค11002) ระดบั ประถมศึกษา สาระสําคัญ เปน สาระทเ่ี กี่ยวกบั ความหมายความสําคญั ของ ศาสนา วัฒนธรรม ประเพณี พุทธประวัติ การปฏิบัติตนตามหลักศาสนา บุคคลตัวอยางที่ใชหลักธรรมทางศาสนา บุคคลตัวอยางที่ใช หลกั ธรรมทางศาสนาในการดําเนนิ ชวี ติ การแกปญ หาความแตกแยก ตลอดจนวัฒนธรรมประเพณี ตาง ๆ ในชมุ ชน รวมถึงประชาธปิ ไตย สิทธิ เสรีภาพ บทบาทหนาท่ีของพลเมืองในวิถีประชาธิปไตย การมีสวนรวมในการปฏิบัติตนตามกฎหมาย ปญหาและสถานการณการเมืองที่เกิดขึ้นในชุมชน กฎหมายทีเ่ ก่ียวของตาง ๆ เชน กฎหมายแรงงานและสวสั ดิการ กฎหมายวาดวยสิทธเิ ด็กและสตรี ผลการเรยี นรูท ค่ี าดหวงั 1. อธิบายประวตั ิ หลักคําสอน และการปฏบิ ตั ติ ามหลกั ศาสนาท่ีตนนับถือ 2. เหน็ ความสาํ คญั ของวัฒนธรรม ประเพณีและมสี ว นรว มในการปฏิบัติตนตามวัฒนธรรม ประเพณที อ งถิน่ 3. ปฏบิ ัติตนตามหลกั ธรรมทางศาสนา วฒั นธรรม ประเพณี 4. ยอมรบั และปฏิบัติตนเพื่อการอยูรวมกันอยางสันติสุขในสังคม ท่ีมีความหลากหลาย ทางศาสนา วฒั นธรรม ประเพณี มคี ุณธรรม และคานิยมพ้ืนฐานในการอยรู วมกนั อยา ง ปรองดองสมานฉนั ท 5. บอกสทิ ธเิ สรีภาพ บทบาทและหนาที่ตามกฎหมายของการเปนพลเมืองดีตามระบอบ ประชาธิปไตยอันมพี ระมหากษัตรยิ ท รงเปนประมขุ 6. เหน็ คุณคา ของการปฏบิ ัติตนเปน พลเมอื งดตี ามกฎหมาย 7. มีสวนรว มในการปกครองสวนทองถ่นิ ในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย ทรงเปนประมขุ 8. วิเคราะหการแกปญหาการทุจริต และมีสวนรวมในการปองกันและปราบปราม การทจุ รติ ขอบขา ยเนือ้ หา บทท่ี 1 ศาสนา บทท่ี 2 วัฒนธรรมประเพณี บทท่ี 3 หนา ท่พี ลเมืองไทย

บทที ศาสนา สาระสําคญั เปนสาระสําคญั ทเ่ี กีย่ วของกบั ความหมาย ความสําคญั ของศาสนา อธิบายถึงศาสนาในประเทศไทย คือ ศาสนาพุทธ ศาสนาอสิ ลาม ศาสนาคริสต ศาสนาพราหมณ - ฮินดู มีรายละเอียดเกี่ยวของกับประวัติ ศาสดา หลักธรรม การปฏิบัติตน บุคคลตวั อยา งทใ่ี ชห ลกั ธรรมในการดําเนินชีวิตและการอยูรวมกันของ คนไทยท่ตี างศาสนา ผลการเรียนรู้ทคี าดหวงั 1. มีความรู ความเขาใจเกย่ี วกับความหมาย ความสําคัญของศาสนา วฒั นธรรม ประเพณี ในประเทศไทย 2. มคี วามรู ความเขาใจเก่ียวกับพุทธประวตั ิ และประวตั ศิ าสดาของศาสนาตา ง ๆ 3. มีความรู ความเขาใจในหลกั ธรรม และการปฏบิ ตั ธิ รรมแตล ะศาสนา 4. ตระหนกั ถึงคณุ คา และเหน็ ความสาํ คัญในการนาํ หลกั ธรรมมาใชในการดํารงชวี ติ 5. สามารถอยูรว มกบั บุคคลทต่ี า งความเชอ่ื ทางศาสนาในสังคมไดอยางสันตสิ ุข ขอบข่ายเนือหา เรอื่ งท่ี 1 ความหมายของศาสนา ความสําคัญของศาสนา เรอ่ื งท่ี 2 ประวัติศาสดา เร่อื งที่ 3 หลักธรรมของศาสนาตาง ๆ เรอ่ื งท่ี 4 การปฏบิ ัติตนตามศาสนาตาง ๆ เร่อื งที่ 5 บคุ คลตัวอยา งทใ่ี ชห ลกั ธรรมในการดําเนินชวี ิต เรือ่ งท่ี 6 การอยรู ว มกันของคนไทยทตี่ า งศาสนา 1

เรืองที ความหมายของศาสนา ความสําคญั ของศาสนา ความหมายของศาสนา “ศาสนา” คอื ลัทธคิ วามเช่อื ในหลักการ กรรมวิธี การปฏิบัติตนเพื่อใหบรรลุจุดมุงหมายสูงสุด ในชีวิตที่ศาสดาของแตล ะศาสนาสง่ั สอนหรือบัญญัตไิ ว สาเหตุการเกิดศาสนา ประการแรก เกิดจากความกลัวของมนุษย เนื่องจากมนุษยไมมีความรู ความเขา ใจ ปรากฏการณท างธรรมชาติ ภัยพิบตั ิตาง ๆ มนุษยค ดิ วาสิง่ เหลา น้เี กดิ จากอํานาจของวิญญาณ และสิ่งศักด์ิสิทธิ์ดลบันดาลใหเปนไป มนุษยจึงแสวงหาวิธีภักดี ออนนอมใหอยูใตอํานาจดวย การแสดงออกตาง ๆ นานา เชน การเคารพบูชา การเซนสังเวย การทําทุกรกิริยา เพ่ือใหสิ่งศักด์ิสิทธิ์เห็นใจ ประการต่อมา เกิดจาก การคน หาความจริงของธรรมชาติ โลกและชีวิต โดยไมหวังพ่ึงพิงอํานาจศักด์ิสิทธ์ิใด ๆ เมอ่ื คน หาความจรงิ พบแลว จึงนํามาประกาศศาสนา เพือ่ ใหช าวโลกรตู าม คอื พระพุทธเจา เปน ตน องค์ประกอบของศาสนา มอี ยู่ ประการ คอื 1. มศี าสดา คือ ผกู อ ตง้ั ศาสนา เรมิ่ ตน คดิ คําสอน (หลักธรรม) เปนคนแรก 2. มคี าํ สอน คมั ภีร คือ คําสอน (หลักธรรม) ของศาสนา 3. มนี ักบวช หรอื ผสู บื ทอดศาสนา เปนผปู ฏิบัติตนตามคําสอนของศาสนา 4. มศี าสนสถาน คือ สถานทีป่ ระกอบพธิ ีกรรมทางศาสนา เชน โบสถ วหิ าร สุเหรา 5. มีสัญลักษณ คือ เคร่ืองหมายแสดงทางศาสนา ศาสนพิธี หรือพิธีกรรมทางศาสนา เชน ไมก างเขน ประเภทของศาสนา จาํ แนกเป็ น ประเภท คอื 1. เอกเทวนิยม เชือ่ ในพระเจาองคเดยี ว เชน ศาสนาอสิ ลาม ศาสนาครสิ ต เปนตน 2. พหุเทวนยิ ม เชื่อในพระเจาหลายองค เชน ศาสนาฮนิ ดู ศาสนาชนิ โต เปน ตน 3. สัพพัตถเทวนิยม เชอ่ื วา พระเจาสิงสถิตอยูในทกุ ๆ แหง เชน ศาสนาพราหมณ บางลัทธิ เปนตน 4. อเทวนยิ ม ไมเชอื่ วาพระเจาเปนผูสรา งโลก เชน ศาสนาพุทธ ศาสนาเซน เปน ตน ศาสนาทุกศาสนามีจุดปลายทางเดียวกัน คือ ตองการใหทุกคนเปนคนดี อยูรวมกันโดยสันติ สังคมมคี วามสงบสขุ ความสําคญั ของศาสนา พอสรุปได 7 ประการ คือ 1. เปน ทีย่ ดึ เหนีย่ วทางจิตใจ ชว ยใหม นษุ ยเ กดิ ความมั่นใจในการดํารงชีวิต และชวยใหรูสึก ปลอดภยั 2. ชว ยสรางความสามคั คีในหมูม นุษย ชวยใหมนุษยร ว มมอื กนั แกไขปญหาตาง ๆ ตลอดจน รวมมอื กนั สรางสรรคส ่ิงท่เี ปน ประโยชนต อศาสนาและชวี ติ 3. เปนเครื่องมือขัดเกลาสมาชิกในสังคมใหสมาชิกยึดมั่น เชื่อถือ ปฏิบัติตนเปนคนดีตาม คําสอน กลวั บาปที่เกิดจากความประพฤติไมดตี า ง ๆ 2

4. ชวยพัฒนาและยกระดับจิตใจการกระทําของมนุษยใหสูงขึ้น คือชวยใหมนุษยเสียสละ และอดทน อดกลั้นยิ่งขึ้น ทาํ ความดีมากยงิ่ ขนึ้ เปนตน 5. เปนบอเกิดแหงศาสตร ความรูดานศิลปะ ขนบธรรมเนียม ประเพณีตาง ๆ มีกําเนิดจาก ศาสนา 6. ชวยใหม นษุ ยมีอสิ ระ คาํ สอนของศาสนาเสนอแนวทางท่ีมนุษยสามารถฝกตนใหพนจาก กิเลสมีอิสระจากกเิ ลสทั้งปวง 7. เปน สญั ลักษณ แสดงถงึ ความดงี าม แสดงพลังสามัคคี ความเปนน้าํ หนึง่ ใจเดยี วกนั ของคน ทนี่ ับถอื ศาสนาตา ง ๆ ในแตล ะศาสนา เรืองที ประวตั ศิ าสดา พุทธประวตั ิ ศาสนาพทุ ธ เปนศาสนาประเภทอเทวนิยม คอื ไมเ ชอ่ื วามพี ระเจา สรางโลก สรางมนุษย กําหนด โชคชะตามนุษย แตเช่ือวาทุกอยางเกิดมาไดเพราะมีเหตุ ทุกอยางตองอาศัยกัน เปนเหตุเปนปจจัย ซ่ึงกันและกัน จะมีเพียงอยางใดอยางหนึ่งมิได ศาสนาพุทธ เปนศาสนาใหญศาสนาหน่ึงของโลก เปน ศาสนาประจําชาตขิ องประเทศไทย ศาสนาพุทธเกดิ ในชมพูทวีป ปจ จุบนั เปน พ้ืนท่ขี องประเทศอนิ เดีย เนปาล ภูฏาน ปากีสถาน และ บังกลาเทศ รวมกัน ศาสดาของศาสนาพทุ ธ คือ พระพทุ ธเจา ทรงมพี ระนามเดมิ วา เจาชายสิทธัตถะ กําเนิดในตระกูล กษัตริยในยุคที่ศาสนาฮินดูเจริญรุงเรืองในชมพูทวีป พระองคประสูติ ณ ลุมพินีวัน แควนสักกะ เมอื งกบิลพสั ดุ (ปจจุบนั คอื เมืองรมุ มนิ เด ประเทศเนปาล) ทรงประสตู ใิ นวนั ศุกรขึน้ 15 ค่ํา เดือน 6 ปจอ กอนพุทธศักราช 80 ป เม่ือประสูติได 7 วัน พระราชมารดา คือ พระนางสิริมหามายา จึงสิ้นพระชนม พระราชบดิ าของพระองค คอื พระเจาสุทโธทนะ จงึ ใหพ ระเจานา คือ พระนางประชาบดีโคตมี เปนผูเล้ียงดู พระเจา สุทโธทนะไดเชญิ พราหมณมาทํานายลักษณะพระโอรส พราหมณไดพยากรณพระราชกุมารวา “ถาออกบวชจะไดเปนศาสดาเอกของโลก ถาทรงเปนฆราวาสจะไดเปนพระจักรพรรดิ” ดังนั้น พระเจาสุทโธทนะจึงปรารถนาจะใหเจาชายสิทธัตถะเพลิดเพลินในความสุขทางโลก เพ่ือจะไดให เจาชายสิทธัตถะเปน พระจกั รพรรดิ พระราชบดิ าทรงสรางปราสาทท่ีงดงาม 3 หลัง ใหประทับแตละฤดู และใหศึกษาเลา เรยี นศิลปวิทยากับสํานักอาจารยว ศิ วามติ ร พระองคทรงอภิเษกสมรสกับพระนางพิมพา ถึงแมพระราชบิดาจะหาสิ่งอํานวยความสุข ความสะดวกสบายใหพระองค แตเจาชายสิทธัตถะก็มิได เพลิดเพลินกับความสุขทางโลก เมื่อพระองคเสด็จออกนอกพระราชวัง พระองคทอดพระเนตรเห็น การเกดิ การแก การเจบ็ การตาย เปน ความทุกข พระองคทรงครุนคดิ แสวงหาทางใหมนุษยพนทุกข และ เหน็ วา การหนีทกุ ขใ นโลกดวยการบรรพชา 3

ดังน้ัน พระองคจึงเสด็จออกจากวังในวันท่ีพระนางพิมพาประสูติพระโอรส คือ เจาชายราหุล พระองคท รงราํ พึงวา “หวงเกดิ แลวหนอ” เมอ่ื พระองคเ สด็จผา นทรงพบเห็นนางสนมนอนระเกะระกะอยู เปนภาพทไี่ มนา ดู ไมสวยงาม ลวนนาปลงสงั เวช พระองคจงึ เสด็จออกบวชพรอ มกับคนรบั ใชช่อื นายฉันนะ ทรงขี่มาชื่อ กณั ฐกะ จากนัน้ ใหนายฉนั นะกลับไป แลวพระองคท รงปลงผม ถือเพศบรรพชิต และแสวงหา อาจารยจ ากสาํ นักตา ง ๆ เพือ่ ส่ังสอนใหพ ระองคบรรลธุ รรมทที่ ําใหสตั วโ ลกพนจากความทุกข ทรงศึกษาท่ี สาํ นักอาฬารดาบส และอุทกดาบส ฝกฝนทางจติ จนได ฌานสมาบัติ 8 ซึ่งเนนโยคะวิธี ทรงเห็นวาไมใช ทางพนทุกขที่แทจริง ดังน้ัน ตอมาพระองคทรงใชวิธีการทรมานตนเองดวยการบําเพ็ญทุกรกิริยา คือ อดอาหาร และทรมานตนดวยวิธีตาง ๆ จนรางกายซูบผอม ทรงพบวา ทางนี้มิใชพนทุกข จึงหันมา เดินสายกลาง และเสวยพระกระยาหารตามเดิม แลวหันมาบําเพ็ญเพียรทางจิตคนหาสัจธรรม และทรง คนพบสัจธรรมในวันเพ็ญ เดือนวิสาขะ คือ วันข้ึน 15 ค่ํา เดือน 6 ประกา กอนพระพุทธศักราช 45 ป ทรงมีพระชนมายุ 45 พรรษา ดังนั้น ในการแสวงหาทางบรรลุธรรมของพระองคนั้นเปรียบเสมือนพิณ 3 สาย ถาขึงสายพิณ ตงึ เกนิ ไปสายพิณกจ็ ะขาด ถาขึงสายหยอ นเกนิ ไป เสยี งจะไมไ พเราะ ตองขึงสายพิณพอดี จึงจะดีดแลวมี เสียงไพเราะ เชนเดยี วกับมนุษย หากเพลดิ เพลินในโลกียสุขเหมือนสายพิณท่ีหยอนยาน และถาตึงเขมงวด ในการปฏิบัติดวยการทรมานตนเองรางกายจะทนทานไมไหวเหมือนสายพิณที่ขึงตึง ดังนั้น จึงควร เดินสายกลาง เชน เดยี วกับสายพณิ ท่ีขึงพอดี สัจธรรมท่ีพระองคตรัสรู คือ ทรงคนพบปุปเพนิวาสานุสติญาณ คือ อดีตชาติของพระองค ทรงคนพบจตุ ูปปาตญาณ คือ การกาํ เนดิ ของสตั วโ ลก และอาสวกั ขยญาณ คือ การกําจัดกิเลสใหหมดสิ้นไป เพือ่ จะปฏิบัติตนใหพน ทกุ ขไ มตอ งเวียนวา ยตายเกดิ คือ อรยิ สัจส่ี เปน ความจรงิ อนั ประเสรฐิ ซง่ึ เปน หวั ใจ สาํ คญั ของพระพทุ ธศาสนา คือ ทกุ ข คอื ปญหาทงั้ หลายทเ่ี กดิ ขึ้นในชีวิต ไดแ ก ความไมส บายกาย ความไมส บายใจ สมทุ ยั คือ สาเหตแุ หง ปญ หาที่เกิดข้ึนในชวี ิต นโิ รธ คือ ความจริงวา ดว ยการดับทุกข การละตน เหตุของความทกุ ข มรรค คอื ความจริงวาดว ยแนวทางแหงความดบั ทุกข หลังจากตรัสรูแลวพระองคไดเสด็จไปเทศนาธรรมแกปญจวัคคียทั้ง 5 คือ พระโกณฑัญญะ พระวัปปะ พระภัททิยะ พระมหานามะ และพระอสั สชิ ซึ่งติดตามดูแลพระองคชวงท่ีแสวงหาธรรมและ บําเพ็ญทกุ รกริ ิยา เมือ่ พระองคเลกิ บําเพญ็ ทกุ รกิรยิ า จงึ คิดวา พระองคทอถอย ไมบ ําเพ็ญเพียรจึงพากันหนีไป ท่ีปาอิสิปตนมฤคทายวัน เม่ือพระองคเทศนาธรรม คือ ธัมมจักกัปวัตนสูตร ซ่ึงแสดงถึงขอปฏิบัติ ทางสายกลาง คือ มรรค 8 ซ่ึงเปนขอ ปฏบิ ตั ใิ หพ นจากความทกุ ข คอื 1. สัมมาทิฏฐิ ปญญาเห็นชอบ 2. สมั มาสงั กปั ปะ ความดาํ ริชอบ 3. สัมมาวาจา วาจาชอบ 4. สมั มากัมมนั ตะ การงานชอบ 5. สมั มาอาชวี ะ ความเลย้ี งชีพชอบ 4

6. สัมมาวายามะ ความเพียรชอบ 7. สมั มาสติ ความระลกึ ชอบ 8. สมั มาสมาธิ การตั้งจติ ชอบ โกณฑญั ญะไดดวงตาเห็นธรรมเปนคนแรก และปญจวคั คยี ทง้ั หมดจงึ บวชเปน ภกิ ษุ จึงถือวาเกิด พุทธศาสนาครบสมบรู ณ คอื พระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆ เปนไตรสรณคมณ ซ่ึงเปนท่ีเคารพของชาวพุทธ ตอ มาพระองคทรงเผยแพรศ าสนาอยู 45 ป และปรนิ พิ พานที่เมืองกสุ ินาราในวันเพญ็ เดือน 6 วนั เดยี วกับท่ี พระองคทรงประสตู ิ ตรัสรู และปรนิ ิพพาน เรียกวา เปน วันวสิ าขบูชา เปนวันสาํ คัญของชาวพทุ ธ ประวตั พิ ระนบีมูฮัมหมัด ศาสนาอิสลามเปน ศาสนา 1 ใน 3 ศาสนาสําคัญของโลก ในประเทศไทยจํานวนผูนับถือศาสนา อิสลามในประเทศไทย มีจํานวนมากเปนลําดับที่ 2 ศาสนาอิสลามกําเนิดในประเทศซาอุดีอาระเบีย เม่ือ พ.ศ. 1113 คําวา อสิ ลาม มาจากคําวา อัสลามะ แปลวา การออนนอมถอ มตนตอพระอัลเลาะหเจาอยาง ส้นิ เชงิ ผูนับถืออสิ ลาม เรยี กวา มสุ ลิม หรือ อิสลามิกชน ศาสดาของศาสนาอิสลาม คือ พระนบีมูฮัมหมัด เปนผูใหกําเนิดศาสนาอิสลาม ทานเกิดท่ี เมอื งเมกกะ (มักกะ) ประเทศซาอุดีอาระเบีย บิดาช่ืออับดุลเลาะห มารดาชื่อ อามีนะห ในตระกูลฮาซิม เผากุเรซ บิดาส้ินชีวิตกอนพระนบีมูฮัมหมัดเกิด มารดาสิ้นชีวิตเม่ือทานมีอายุได 6 ขวบ จึงอยูใน ความอุปการะของปูและลุง ตามลําดับ ทานไดแตงงานกับหญิงหมาย ช่ือ คอดียะ เปนเจาของกิจการคา มีบุตรธิดา รวม 7 คน (ชาย 3 คน หญิง 4 คน) เมื่อทา นอายไุ ด 40 ป ทา นไดข นึ้ ไปหาความวิเวกท่ถี า้ํ ฮิเราะห บนภเู ขานรู ิ เทพยิมรออลิ ท่ีเปนบริวาร ของพระอัลเลาะหเ จา ไดลงมาบอกวา พระอลั เลาะหไ ดแตง ต้ังใหทา นเปนศาสดาเผยแผศ าสนาอิสลามของ พระองค ทานจึงเปนพระนบี หรือ เปนศาสนทูต หรือ ตัวแทนของพระเจาบนพื้นพิภพ เม่ือ พ.ศ. 1153 ขณะท่ีทานมีอายุได 40 ป โดยใชสถานทป่ี ระดษิ ฐานหนิ กาบะห เปนที่ประกาศสัจธรรม ระหวางการเผยแผ ศาสนาอสิ ลาม ทา นตอ งตอสูกับฝายปรปกษจนไดรับชัยชนะ ประกาศศาสนาอยู 23 ป ทานถึงแกกรรม เม่อื อายไุ ด 63 ป นกั บวช หรือ ผูสืบทอดศาสนา ผูปฏิบัติตามคําสอนของศาสนา และสืบตอศาสนาอิสลาม เชน อิหมา ม ผูน าํ ศาสนา และอิสลามมิกชน ศาสนสถาน คือ สถานทีป่ ระกอบศาสนกิจของผูนับถือศาสนาอสิ ลาม ไดแ ก สเุ หรา หรอื มสั ยิด ซ่งึ เปน สถานทที่ ีจ่ ัดไวเ พอื่ การละหมาด สัญลักษณของศาสนาอิสลาม เน่ืองจาก ศาสนาอิสลามสอนใหมีพระเจาองคเดียว และสอนไมใหเคารพบูชาสัญลักษณหรือรูปเคารพใด ๆ รูปพระจันทรคร่ึงเส้ียว และมีดาว 5 แฉกอยูตรงกลาง ท่ีพบตามสุเหราทั่วไปนั้นไมใชสัญลักษณทาง ศาสนา แตเปน เครอื่ งหมายของอาณาจักรออตโตมานเตอรก ท่ีรงุ เรอื งมากในอดีต ตัง้ แตศตวรรษที่ 15 – 20 ที่ประเทศมุสลิมสวนใหญตกอยูในอํานาจของอาณาจักรน้ี ชนชาวอิสลามจึงถือเอาเครื่องหมายนั้นเปน สัญลักษณของตนและชนชาติมุสลิมสืบมา และกลายเปนสัญลักษณของผูนับถือศาสนาอิสลามไปโดย ปรยิ าย 5

ประวตั พิ ระเยซู คริสตศ าสนา เปน ศาสนา 1 ใน 3 ศาสนาสําคัญของโลก ในประเทศไทยมีจํานวนผูนับถือคริสต ศาสนามากเปน อันดับ 3 ศาสนาคริสตพ ัฒนามาจากศาสนายูดาย คําวา “คริสต” มีรากศัพท มาจากภาษา โรมัน และภาษากรีก ท่ีแปลมาจาก เมสสิอาห ในภาษาฮนิ ดู แปลวา ผปู ลดเปลอื้ งความทุกข พระเยซู เปนผูใหกําเนิดศาสนาคริสต ทานเกิดท่ีหมูบานนาซาเรท แควนกาลิลี หางจาก นครเยรูซาเลม็ ประมาณ 55 ไมล มารดาของพระเยซชู ื่อ มาเรีย หรอื มารีย บดิ าชอ่ื โยเซฟ อาชพี ชางไม ตามประวัตมิ าเรยี มารดาของพระเยซูน้ัน ต้ังครรภม ากอ นขณะที่โยเซฟยังเปนคูหมั้น รอนถึงเทวทูตของ พระเจา คอื พระยะโฮวาห หรือ ยาหเ วห ตอ งมาเขา ฝนบอกโยเซฟใหรูวา บุตรในครรภของมาเรียเปนบุตร ของพระเจา คือ พระยะโฮวาห หรือ ยาหเวห เปนผูมีบุญมากใหตั้งชื่อวา พระเยซู ตอไปคนผูนี้จะชวย ไถบาปใหช าวยิวรอดพนจากความทกุ ขท ้งั ปวง โยเซฟปฏบิ ัติตามคาํ ของทตู แหง พระเจา จึงรับมาเรียมาอยู ดว ยกันโดยมิไดสมสูก นั เยย่ี งสามีภรรยา พระเยซูไดรับการเล้ียงดูมาอยางดี มีความรูภาษากรีกแตกฉาน ศึกษาพระคัมภีรเกา ไดมอบตัวเปนศิษยของโยฮัน ผูแตกฉานในคัมภีรของยิว เมื่อทานเติบโตมาเปน ผใู หญ มนี สิ ยั ใฝสงบอยูในวิเวก ใฝใ จทางศาสนา เม่อื ทานอายุได 30 ป ไดรับศีลลางบาปจากจอหน โดย เยซูอาบนา้ํ ลางบาปท่ีแมน า้ํ จอรแ ดน ต้ังแตนั้นมาถอื วา พระเยซู ไดสําเร็จรูปธรรมสูงสุดในศาสนาคริสต เปนศาสดาบําเพ็ญพรต อดอาหาร และพิจารณาธรรมอยูในปาสงัด ถึง 40 วัน จากน้ันจึงออกประกาศ ศาสนา ทา นเผยแพรศ าสนาอยู 3 ป มีผูนับถือพระเยซูมากข้ึน จนเปนเหตุใหพวกปุโรหิต พวกธรรมาจารย และพวกฟาริซี เกลียดชัง ขณะที่พระเยซูพรอมสาวก 12 คน กําลังรับประทานอาหารม้ือคํ่าสุดทาย พวกทหารโรมันก็จูโจมเขาจับพระเยซู และใหขอหาเปนกบฏตอซีซาร จักรพรรดิโรมัน ต้ังตนเปน พระเมสสิอาห และถกู ตัดสินใหลงโทษประหารชีวติ โดยการตรงึ ไมกางเขนไว จนสน้ิ พระชนม หลังจากน้ัน 3 วัน พระองคไ ดเสดจ็ กลับคืนชพี และเสด็จข้นึ สวรรค นกั บวชและผูส ืบทอดศาสนา ผูสบื ทอดคริสตศาสนา คือ สาวก พระบาทหลวง หมอสอนศาสนา และครสิ ตศาสนกิ ชน ผูเลื่อมใสครสิ ตศาสนา ศาสนสถานทใี่ ชใ นการประกอบกิจกรรมสําคัญ คือ โบสถ และวิหาร สัญลักษณท่แี สดงความเปน คริสตศ าสนกิ ชนทุกนิกายใชเ ครอ่ื งหมายกางเขนเหมือนกัน เพราะ แสดงถงึ ความเสยี สละที่ยิ่งใหญ และเปน นิรันดรข องพระองค ประวตั ศิ าสนาพราหมณ์ - ฮินดู เปนศาสนาที่มีผูนับถือจํานวนมากในโลกเชนกัน สําหรับในประเทศไทยมีผูนับถือจํานวนนอยท่ีสุด แตอยางไรก็ตามวัฒนธรรมประเพณีไทยหลายอยางท่ีสืบทอดมาถึงปจจุบันมีการนําศาสนาพราหมณ มาปะปนอยคู อ นขางมาก เชน พระราชพธิ ีจรดพระนังคลั แรกนาขวัญ ศาสนาพราหมณ - ฮินดู เปน ศาสนาประเภทพหุเทวนยิ ม เชื่อในเทพหลายองค คือ พระอิศวรเปน ผูส รางโลก นอกจากนัน้ ยังมพี ระนารายณ พระพรหม พระอมุ า พระพฆิ เณศ ซึ่งทาํ หนา ท่ีใหก บั โลกตาง ๆ กัน ศาสนาพราหมณ - ฮินดู ไมมศี าสดา ผูสืบทอดศาสนาพราหมณ ไดแก พราหมณ นักบวช มีหนาที่ศึกษา คัมภรี รายเวท เปน ผนู าํ สวดมนต และประกอบพิธีกรรมตาง ๆ ทางศาสนา รวมท้ังผศู รัทธาเลือ่ มใสศาสนา 6

พราหมณ - ฮินดู สถานทใ่ี ชป ระกอบพิธีกรรมทางศาสนา ไดแก โบสถ สัญลักษณของศาสนาพราหมณ ใชอ กั ษรเทวนาครี ที ่ีเขยี นวา“โอม” ซ่งึ หมายถงึ เทพเจา ทงั้ 3 ทีส่ าํ คญั มากคือพระพรหม เปน ผูส รา งโลกตาง ๆ พระวิษณุเปนผูคุมครองโลกตาง ๆ นอกจากน้ี ยังนิยมสรางเครื่องหมายแนวนอน 3 เสน ไวท่ีหนาผาก เหนือคิว้ ซ่ึงหมายถึง ทน่ี ่ังของสีหะ คอื มหาเทพทตี่ นนับถอื เรืองที หลักธรรมของศาสนาต่าง ๆ หลกั ธรรมของศาสนาพุทธ ตามที่กลา วมาแลววา ศาสนธรรม เปน องคป ระกอบที่สําคัญของศาสนา คําสอนของสัมมาสัมพุทธเจา เรยี กวา พระธรรม พระธรรมในศาสนาพุทธ กําหนดไวในพระไตรปฎก มีอยู 3 ตะกรา กลาวคือ คําสอนของ พระพุทธเจา ในอดตี จารกึ ไวในสมุดขอย และใบลาน แยกไว 3 หมวดหมู คอื 1. พระสุตตันตปฎก เปนคัมภีรที่รวบรวมคําสอนของพระพุทธเจาในโอกาสตาง ๆ มีชาดก ประกอบ เชน สุภมิตตชาดก ที่ 5 โทษของการไมรูประมาณ ความสรุปวา เม่ือพระพุทธเจาประทับอยู ณ พระวิหารเชตะวัน ทรงปรารภถึงภิกษุรูปหนึ่งที่มรณภาพ เพราะฉันมากเกินไปจนอาหารไมยอย พระพทุ ธเจา จึงตรสั วา แมใ นกาลกอนภกิ ษนุ ีก้ ็ตายเพราะบรโิ ภคมาก 2. พระวินัยปฎก เปนธรรมท่ีเก่ียวกับระเบียบกฎเกณฑความประพฤติของพระสงฆ ซ่ึง พระพุทธเจากําหนดไวมีท้ังหมด 227 ขอ พระพุทธเจาจะทรงกําหนดข้ึนเมื่อมีเหตุการณท่ีพระสงฆ ไมค วรประพฤติปฏิบัติ 3. พระอภิธรรมปฎ กรวบรวมคมั ภรี ที่รวบรวมเก่ียวกบั หลักธรรมหรอื ขอ ธรรมลวน ๆ คาํ ส่ังสอนวา เปนพระสูตรตาง ๆ ของพระพุทธเจา ตัวอยาง คือ ธัมมจักกัปวัตนสูตร ซ่ึงกลาวถึง มรรค 8 ซ่ึงเปนทาง ปฏบิ ตั ใิ หไกลจากกเิ ลส พระธรรมคําสอนของพระพุทธเจาเปนตัวแทนพระพุทธเจาที่ปรินิพานไปแลว เม่ือถึงคราวท่ี ศาสนาพทุ ธเกดิ ปญหา มคี วามเสื่อมลง เนอื่ งจากพุทธบริษทั คือ ภกิ ษุ ภกิ ษุณี อุบาสก อบุ าสิกา ไมปฏบิ ัติตาม คําสง่ั สอนของพระพุทธเจา จะมกี ารนําพระไตรปฎกมาสงั คายนา มีการตรวจสอบชําระใหถูกตอง วัดใน สมัยเกา เก็บพระไตรปฎ กท่จี ารึกไวในใบลาน สมุดขอยเก็บไวที่ศาลาธรรมที่ตั้งอยูกลางน้ํา เพื่อปองกัน มอด ปลวก กดั กนิ ทําลาย อยา งไรกต็ าม ชาวพทุ ธควรศกึ ษาธรรมะเพื่อเขาใจ และนํามาประพฤติปฏิบัติใหถูกตองที่สําคัญ ๆ คอื โอวาทปาตโิ มกข์ พระพทุ ธองคท รงประกาศหวั ใจของศาสนาพทุ ธในวันมาฆบูชา เปนวันข้ึน 15 ค่ํา เดอื น 3 ซ่งึ เปน วันมหัศจรรย คอื พระสงฆ 1,250 รูป ลวนเปนพระอรหันต มาประชุมโดยมิไดนัดหมาย พระสงฆเหลา น้ีลวนเปนผูที่พระพุทธเจาโปรดประทานบวชใหดวยพระองคเอง ดวยวิธีเอหิภิกขุอุปสัมปทา และเปนวันที่พระจันทรเสวยฤกษเต็มดวง พระพุทธเจาทรงประกาศหัวใจของศาสนาพุทธไวใน โอวาทปาฏิโมกข มอี ยู 3 ขอ คอื 7

1. การไมท ําบาปอกุศลท้ังปวง คือ ไมท ําชว่ั 2. การทาํ บญุ กุศล คือใหทาํ ความดี 3. การทําจิตใหผองใสไกลจากความเศรา หมองของกิเลส เบญจศีล ศลี 5 เปนขอ พ้ืนฐานท่ีสําคญั สาํ หรับการปฏบิ ตั ิตนของชาวพุทธ คอื 1. ละเวนการฆาสงั หาร ไมประทุษรา ยตอ ชีวติ และรางกาย 2. ละเวน การลักขโมย เบยี ดบัง แยงชงิ ไมป ระทษุ รายตอทรพั ยส ินผูอ ่นื 3. ละเวนการประพฤติผิดในกาม ไมประทุษรายตอของรักของหวงแหน อันเปนการทําลาย เกียรตภิ มู แิ ละจติ ใจของผูอนื่ เชน บตุ ร ภริยา ญาติมติ ร 4. ละเวน จากการพดู เท็จโกหกหลอกลวง พดู เพอ เจอ ไรสาระ พดู คําหยาบคาย 5. เวนจากสุราเมรัย ไมเสพเคร่ืองดองของมึนเมา สิ่งเสพติด อันเปนเหตุใหเกิดความประมาท มัวเมา กอ ความเสียหายผดิ พลาด เพราะขาดสติ อนั เปน เหตใุ หเกิดอุบัตเิ หตุ แมอยา งนอยกเ็ ปน ผคู ุกคามตอ ความรสู ึกมน่ั คงปลอดภัยของผูเขา รวมสังคม เบญจธรรม ประการ เปนหลกั ธรรมท่ีคนทว่ั ไปควรปฏิบัติ มี 5 ประการ ดังนี้ 1. เมตตา, กรุณา – ซ่ึงเปนธรรมะคกู นั และสนับสนนุ ศีลห้า - ขอ แรก (ฆาสตั ว – เบยี ดเบยี น) 2. สัมมาอาชวี ะ - คแู ละสนบั สนนุ ศลี ขอสอง (ลกั ทรัพย ฉอโกง) 3. กามสังวร หมายถึง การสํารวมระวังในความตองการ - คูก ับศลี ขอ สาม (การขมเหงน้ําใจกนั ) 4. สัจจะ ความจรงิ ใจ - คกู บั ศลี ขอ สี่ (โกหก) 5. สติ สมั ปชัญญะ - คกู บั ศลี ขอหา (ทาํ ใหต นเองขาดสต)ิ พรหมวหิ าร เปน หลักธรรมประจําใจเพื่อใหตนดํารงชีวิตไดอยางประเสริฐและบริสุทธิ์ เฉกเชน พรหม ประกอบดวยหลกั ปฏิบตั ิ 4 ประการ คือ 1. เมตตา ความปรารถนาอยากใหผอู นื่ มคี วามสุข 2. กรณุ า ความปรารถนาอยากใหผอู ่นื พนทกุ ข 3. มทุ ติ า ความยนิ ดที ่ผี ูอนื่ มีความสขุ ในทางทเี่ ปน กุศล 4. อุเบกขา การวางจิตเปนกลาง การมีเมตตา กรุณา มุทิตา เปนส่ิงที่ดี แตถาตนไมสามารถ ชวยเหลือผูน้ันได จิตตนจะเปนทุกข ดังน้ัน ตนจึงควรวางอุเบกขาทําใจใหเปนกลาง และ พิจารณาวา สัตวโลกยอมเปนไปตามกรรมที่ไดเคยกระทําไว จะดีหรือช่ัวก็ตาม กรรมน้ัน ยอมสง ผลอยางยตุ ธิ รรมตามที่เขาผนู ัน้ ไดเ คยกระทําไว ฆราวาสธรรม ประกอบดวย 2 คํา “ฆราวาส” แปลวา ผูดําเนินชีวิตในทางโลก, ผูครองเรือน และ “ธรรม” แปลวา ความถกู ตอ ง, ความดีงาม, นสิ ัยท่ีดงี าม, คณุ สมบัติ, ขอปฏิบตั ิ ฆราวาสธรรม แปลวา คุณสมบัติของผูประสบความสําเร็จในการดําเนินชีวิตทางโลก ประกอบดว ยธรรมะ 4 ประการ คือ 8

1. สจั จะ แปลวา จริง ตรง แท 2. ทมะ แปลวา ฝก ตน ขมจติ และรกั ษาใจ 3. ขันติ แปลวา อดทน 4. จาคะ แปลวา เสียสละ หลักธรรมของศาสนาอิสลาม หลักธรรมของศาสนาอิสลาม จารึกไวในคัมภีรอัลกุรอาน ซึ่งในอดีตถูกจารึกไวในหนังสัตว กระดกู สตั ว หลกั ปฏบิ ตั ขิ องศาสนาอสิ ลาม 5 ประการ คือ 1. ตองปฏิญาณตนวาจะไมมีพระเจาองคอ่ืนนอกจากพระอัลเลาะห โดยมีพระนบีมูฮัมหมัด เปน ศาสนทตู รบั คําสอนของพระองคม าเผยแผใ หช าวมสุ ลิม 2. ตองนมัสการพระอัลเลาะห เพื่อสรรเสรญิ ขอพรตอพระองควันละ 5 ครงั้ ในเวลาใกล พระอาทิตยขึ้น บา ย เยน็ พลบคํา่ และกลางคนื 3. ปหนึ่งตองถือศลี อด (อศั ศยิ าบา) เปนเวลา 1 เดอื น โดยงดการบรโิ ภคอาหาร น้ําดื่ม ตัง้ แต พระอาทติ ยข ้นึ จนพระอาทิตยตก 4. ตอ งบรจิ าคทาน (ซะกาต) เพ่อื พัฒนาและชําระจติ ใหสะอาดหมดจด บริสุทธ์ิยง่ิ ข้ึน 5. ในชวงชีวิตหนึ่งควรไปประกอบพิธีฮัจญ คือ เดินทางไปประกอบศาสนกิจท่ีมัสยิดไบดุลเลาะห ณ เมอื งเมกกะ อยางนอ ย 1 ครัง้ หลักคาํ สอนของศาสนาอสิ ลามเปนเรื่องศรัทธา คือ ความเชื่อเปนเร่ืองสําคัญที่สุด มุสลิมทุกคน จะตองเช่ือและไมระแวงสงสัย ดังน้ี 1. เชื่อวาพระอัลเลาะหมจี รงิ มสุ ลิมทกุ คนตองเชอื่ วา พระเจามีองคเดียว คือ พระอลั เลาะห 2. เชื่อในเทพบริวาร หรือเทวทูตของพระอลั เลาะห เพอ่ื ชักนําไปสูหนทางทดี่ ีงาม 3. เชื่อวา คัมภีรอัลกุรอานเปน คมั ภีรท ่สี มบรู ณท ่สี ดุ 4. เช่ือในตัวแทนพระอัลเลาะหหรือศาสนฑูต เปน ผนู าํ คาํ สอนมาเผยแพร 5. เชื่อในวนั สน้ิ โลก เมื่อพระอัลเลาะหทรงสรา งโลกไดกต็ อ งทาํ ลายโลกได 6. เชอ่ื ในกฎกาํ หนดสภาวะของพระอัลเลาะห กลาวคือ ทุกอยางเกิดขึ้นโดยพระอัลเลาะหและ ดาํ เนนิ ไปตามประสงคข องพระองค สําหรับหลักคําสอนทั่วไปของศาสนาอิสลามนั้น สอนใหดําเนินชีวิตปฏิบัติตนตอกันของสังคม เปนไปดว ยความสงบสขุ เชน สอนใหมนษุ ยมีความเมตตากรุณาตอกัน สอนใหมีความกตัญูกตเวทีตอ บิดา มารดา สอนใหส มรสหา มหยา ราง และประพฤตผิ ิดประเพณีสอนไมใหด่มื สรุ าเมรัยและยาเสพติดตา ง ๆ สอนไมใหกินดอกเบี้ย รับสินบน ใหสินบน กักตุนสินคา และทุจริตคดโกงตาง ๆ สอนหลักการคบหา สมาคม สอนไมใหฆาลกู และตนเอง สอนไมใหถือสิ่งอันทัดเทียมพระอัลเลาะห สอนไมใหแตงงานกับ คนตา งศาสนา สอนใหเ ห็นความสําคญั ของเจตนา สอนถงึ การกระทาํ ทีท่ าํ ดไี ดด ี ทาํ ช่วั ไดช่ัว สอนใหเห็น ความสําคัญของความประพฤติ และสอนใหน กึ ถงึ สงิ่ ตองหามมใิ หนํามาบริโภค ฯลฯ เปนตน 9

หลักธรรมของศาสนาคริสต์ พระธรรมคําสอนของศาสดาจะปรากฏในพระคริสตคัมภีร คัมภีรไบเบิล ผูนับถือคริสตศาสนา ทกุ คนตอ งยึดมน่ั ในหลักปฏบิ ตั ิสําคญั ของคริสตศ าสนา เรียกวา บญั ญตั ิ 10 ประการ คอื 1. จงนมัสการพระเจาเพยี งองคเ ดยี ว อยาเคารพรูปบชู าอนื่ 2. อยา ออกนามพระเจาอยา งพรอย ๆ โดยไมสมเหตุสมผล 3. จงไปวัดวนั พระอนั เปนวนั ศกั ดส์ิ ทิ ธ์ิ 4. จงเคารพนับถือบิดา 5. จงอยาฆาคน 6. จงอยาทําลามก 7. จงอยา ลกั ขโมย 8. จงอยาพูดเท็จ หรือนนิ ทาผอู ่ืน 9. จงอยา ปลงใจในความอลุ ามก 10. จงอยามักไดใ นทรพั ยของเขา หลักคาํ สอนของศาสนาครสิ ต ทส่ี รุปสาํ คญั มา 2 ขอ คอื 1. จงรกั พระเจาอยา งสุดจิตสดุ ใจ 2. จงรกั เพอ่ื นบา น (เพอื่ นมนุษย) เหมอื นรักตัวเอง และหลกั คําสอนของพระเยซูสวนใหญจะอยูบนพื้นฐานบัญญตั ิ 10 ประการ และอธิบายเพิ่มเติม หรืออนุรักษคําสอนเดิมไว เชน สอนใหมีเมตตากรุณาตอกัน สอนใหรักกันระหวางพ่ีนอง สอนใหทํา ความดี สอนใหเห็นแกบุญทรัพยมากกวาสินทรัพย สอนใหแสวงหาคุณธรรมย่ิงกวาสิ่งอื่น สอนหลัก การคบหาซ่ึงกันและกัน สอนใหตอตานความอยุติธรรม สอนเรื่องจิตใจวาเปนรากฐานแหงความดี ความช่วั สอนถงึ ความกรณุ าของพระเจา สอนถงึ ความขดั แยงกนั ระหวางพระเจากบั เงนิ สอนใหรักษาศีล รักษาธรรม สอนวธิ ไี ปสวรรค สอนเร่อื งความสุขจากการทําใจใหอิสระ ฯลฯ เปน ตน หลักธรรมของศาสนาพราหมณ์ - ฮนิ ดู ศาสนาพราหมณ - ฮินดู เชื่อวา พระพรหมเปนเทพเจาสูงสุด เปนผูสรางโลกและสรรพสิ่ง ตลอดจนกาํ หนดโชคชะตาชวี ิตของคนและสัตว เพราะฉะน้ัน วิถีชีวิตแตละคนจึงเปนไปตามพรหมลิขิต แตล ะคนก็อาจเปลีย่ นวิถชี ีวิตไดหากทาํ ใหพระพรหมเห็นใจ และโปรดปรานโดยการบวงสรวงออนวอนและ ทําความดตี อพระองค หากตายไปก็จะไปเกดิ ในสุคตภิ ูมิ และหากโปรดปรานที่สุดก็จะไปอยูกับพระองค ชัว่ นจิ นริ นั ดร ชาวฮนิ ดูเชื่อวาวิญญาณเปน อมตะ จงึ ไมต ายไปตามรา งกาย ทว่ี าตายนนั้ เปนเพยี งวิญญาณออก จากรา งกายเทา นัน้ คําสอนเฉพาะเปนคําสอนเฉพาะกลุมแตละวรรณะ แตละหนาท่ี ตัวอยางคําสอนทั่วไป เชน สอนใหม นษุ ยม คี วามเมตตากรุณาตอกนั สอนใหมสี ันติ สอนถึงหนาท่ี และส่ิงที่มนุษยควรปฏิบัติตอกัน สอนใหมีขันติ สอนวธิ ีหาความสขุ และรูเทาทันความจริง สอนเรื่องความเปนอมตะของวิญญาณ หนาที่ บิดามารดามตี อ บตุ รธิดา หนาที่ครอู าจารยตอ ศษิ ย หนา ทีข่ องบุตรธิดา และศษิ ย ท่ีมตี อ พอ แม ครู อาจารย 10

หนาท่สี ามตี อภรรยา หนา ทีภ่ รรยาตอ สามี หนาทีน่ ายตอ บาว หนาทีร่ าชาตอ ราษฎร ธรรมและวรรณะทั้ง 4 คือ ธรรมและหนาท่ีของพราหมณ ธรรมและหนาที่ของศูทร แตอยางไรก็ตาม มีกฎเกณฑหามแตงงาน ระหวางคนตางวรรณะ เพราะเม่ือลูกออกมาเปนจัณฑาล ซึ่งถือวาเปนผูท่ีเปนบุคคลท่ีเปนเสนียดไมเปนที่ ตองการของสังคม เรืองที การปฏบิ ตั ติ นตามศาสนาต่าง ๆ ศาสนาทุกศาสนามีคําสอนที่มุงใหคนในสังคมประพฤติดี เพื่อใหครอบครัว ชุมชน สังคม ศาสนกิ ชน ทุกศาสนาพึงมีหนา ทตี่ อ งประพฤติปฏิบตั ิ คือ หนา ทขี่ องพทุ ธศาสนิกชน คือ พุทธบริษัท 4 ไดแก อุบาสก อุบาสิกา ภิกษุ ภิกษุณี โดยอุบาสก อุบาสิกา ทําหนาทป่ี ฏบิ ัติตามหลกั ธรรมพระพทุ ธศาสนา และทะนบุ ํารุงพระพทุ ธศาสนา การปฏิบัติตามหลักธรรมของพระพุทธศาสนา ตามท่ีไดกลาวมาแลว คือ การรักษาศีล 5 และ พัฒนาขึน้ ไปสกู ารรกั ษาศีล 8 หรืออโุ บสถศีล ซึง่ เปน ศีลของอบุ าสก อุบาสกิ า 1. เวน จากการฆา สัตว 2. เวนจากการลกั สงิ่ ของทีผ่ ูอ่ืนมิไดใ ห 3. เวนจากการประพฤตผิ ิดพรหมจรรย 4. เวนจากการพดู ปด พูดสอเสยี ด พูดคาํ หยาบ พูดเพอเจอ 5. เวนจากการดืม่ สุราเมรัย อนั เปนท่ีตัง้ แหงความประมาท 6. เวนจากการบรโิ ภคอาหารในยามวกิ าล (หลังเที่ยงถงึ วนั ใหม) 7. เวนจากการฟอนรํา ขับรอง ประโคมดนตรี และประดับรางกายดวยดอกไม ของหอม เครอื่ งประดบั เครือ่ งทา เครอ่ื งยอม 8. เวน จากการน่ังนอนเหนอื เตยี งตั่งทีเ่ ทาสงู เกนิ ภายในมนี นุ หรือสาํ ลี จากน้ันเม่ือมีพื้นฐานศีล 5 ศีล 8 แลวควรพัฒนาขึ้นไปสูการปฏิบัติธรรม ทําสมาธิ วิปสสนา เจริญปญญาใหรูแจงเพ่ือหาทางดับทุกข การเจริญปญญา เพื่อใหพิจารณาเห็นหลักธรรมแทจริงของ ศาสนาพุทธ ซึ่งเปนไปตามพระไตรลักษณ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา แปลวา สรรพส่ิงในโลกไมเท่ียง ลว นเปนทกุ ข และไมม ตี ัวตน และทุกสิง่ ในโลกจะมสี ภาวะเกดิ ขึน้ ตง้ั อยู และดับไป เมื่อการประพฤติปฏิบตั ิถงึ ทีส่ ดุ แลว ผนู น้ั จะเขา สูพระนิพพานเปนผูบริสุทธิ์ปราศจากกิเลส ไมมี การเวยี นวายตายเกิดอกี หนาท่ีสําคัญประการตอมา คือ การทะนุบํารุงและสืบทอดพระพุทธศาสนา คือ ทําหนาท่ี ทะนบุ าํ รุงรกั ษาศาสนวัตถุ คอื พระพุทธรปู วดั วาอาราม ทด่ี ิน สิง่ กอ สรางทางพุทธศาสนา ใหเปนสมบัติ ของศาสนา และใชเบญจธรรมในการเปน ทพี่ ่ึงพาจิตใจ และไหวพระสวดมนต ทาํ บญุ ตกั บาตร เลี้ยงพระ ประพฤติตามศาสนพิธีใหถกู ตอ งตามหลกั ศาสนาพุทธ และตองประพฤติตนเปนตัวอยางท่ีดี เผยแผคําสอน ใหบ ุตรธิดา บคุ คลในครอบครัว สนบั สนนุ ใหบตุ รธดิ าบวชเรยี นในศาสนาพุทธเพ่อื สืบทอดพระพทุ ธศาสนา ใหม ัน่ คงสถาพรสืบตอไป 11

สําหรับภิกษุ ภิกษุณี น้ัน ทําหนาท่ีศึกษารักษาพระธรรม และนํามาประพฤติปฏิบัติใหถูกตอง นอกจากน้ันยังตองทําหนาที่เผยแผคําสอนของพระพุทธเจา อีกทั้งชวยกันทะนุบํารุง ศาสนวัตถุ พระพุทธรูป วัดวาอาราม ส่ิงกอสรางทางศาสนาพุทธตาง ๆ ใหเปนถาวรวัตถุเปนท่ีพึ่งพิง รวมทั้ง การประกอบศาสนพธิ ขี องชาวพุทธใหถูกหลักตามวฒั นธรรม ประเพณีที่ดีงามของชาวพุทธที่สืบทอดมา จากบรรพบุรุษ เชน เดียวกันกับหนา ท่ขี องอสิ ลามิกชน ครสิ เตียน และผทู ีน่ ับถือศาสนาฮินดู ลวนมีหนาที่ปฏิบัติ ตามหลักธรรมคาํ สอนของศาสนาของตน ชวยกันเผยแผคําสอน หลักธรรม และรักษาศาสนวัตถุ ตลอดจน รักษาขนบธรรมเนยี ม พธิ กี ารของศาสนาใหถูกตอ ง และท่สี าํ คัญ คือ การชวยกันสืบทอดศาสนาใหคงอยู โดยชว ยกนั ทะนุบาํ รงุ สถาบนั หลักทางศาสนาของตนใหสามารถทําหนา ทีไ่ ดส มบูรณ สงผลใหคนในสังคม มคี วามสุขสงบตลอดไป เรืองที บุคคลตวั อย่างทีใช้หลกั ธรรมในการดาํ เนินชีวติ พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช พระมหากษัตรยิ ไทยทรงเปน บคุ คลตวั อยางท่ี ใชห ลักธรรมในการดําเนินชีวิต พระองคทรงเปนพุทธมามกะ และทรงเปนองคอัครศาสนูปถัมภกของ ศาสนาทกุ ศาสนาในประเทศไทย พระองคทรงแสดงใหเห็นถึงพระเมตตา และพระมหากรุณาธิคุณในการบําบัดทุกข บํารุงสุข ใหแกพสกนิกรทั้งแผนดิน ใหมีชีวิตความเปนอยูที่ดี ทรงมีความละเอียดรอบคอบและทรงคิดคนหา แนวทางการพฒั นา เพอ่ื มุงประโยชนแ กป ระชาชนสูงสุดพสกนิกรควรยึดเปนแบบอยางในการเจริญรอย ตามเบ้ืองพระยคุ ลบาท นาํ มาปฏบิ ตั ิตนเพื่อใหเกิดผลตอ ตนเอง สงั คม และประเทศชาติตลอดไป หลกั การทรงงานของพระองคท ส่ี ามารถรวบรวมไดมีดังตอไปนี้ คือ 1. ศึกษาข้อมูลอย่างเป็ นระบบ การที่พระราชทานโครงการใดโครงการหนึ่ง จะทรงศึกษาขอมูล รายละเอียดอยางเปน ระบบ ทง้ั จากขอ มูลเบื้องตน จากเอกสารแผนที่ สอบถามจากเจาหนาที่ นักวิชาการ และราษฎรในพ้ืนท่ี เพื่อใหไ ดร ายละเอียดทถี่ กู ตอง 2. ระเบิดจากข้างใน พระองคทรงมุงเนนเร่ืองการพัฒนาตน ทรงตรัสวาตองระเบิดจากขางใน หมายความวา ตองสรางความเขมแข็งใหคนในชุมชนท่ีเราเขาไปพัฒนาใหเกิดสภาพพรอมที่จะรับ การพัฒนาเสียกอ น แลว จงึ คอยออกมาสูสงั คมภายนอก ไมใชก ารนําความเจริญมาจากภายนอกเขาไปหา ชมุ ชน 3. แก้ปัญหาทจี ุดเลก็ พระองคทรงมองเห็นปญหาในภาพรวมกอนเสมอ แตการแกปญหาของ พระองคจ ะเร่มิ ทจ่ี ดุ เลก็ ๆ 4. ทําตามลาํ ดับขันตอน ในการทรงงานพระองคจ ะเริม่ ตน จากสงิ่ ทจ่ี ําเปน ทีส่ ุดของประชาชนกอน ไดแก สาธารณสุข เม่ือมีรางกายสมบูรณแข็งแรงแลวก็จะสามารถทําประโยชนดานอื่น ๆ ตอไปได ตอ จากนน้ั กจ็ ะเปนเรือ่ งสาธารณปู โภคพ้นื ฐาน และส่ิงจําเปนในการประกอบอาชีพ เชน ถนน แหลงนํ้า เพื่อการเกษตร การอุปโภคบรโิ ภค ที่เอ้อื ประโยชนต อประชาชนโดยไมทําลายทรัพยากรธรรมชาติ รวมถึง 12

การใชค วามรทู างวิชาการ และเทคโนโลยที ี่เรยี บงา ย เนน การปรับใชภ มู ปิ ญ ญาทอ งถน่ิ ทร่ี าษฎรสามารถนําไป ปฏิบตั ไิ ด และเกิดประโยชนสงู สุดดังพระบรมราโชวาท 5. ภูมสิ ังคม การพัฒนาใด ๆ ตอ งคํานึงถึงสภาพภูมิประเทศของบริเวณน้ันวาเปนอยางไร และ สังคมวิทยาเกี่ยวกับลักษณะนิสัยใจคอของคน ตลอดจนวัฒนธรรมประเพณีในแตละทองถิ่น มีความ แตกตางกัน 6. องค์รวม ทรงมีวิธีการคิดอยางองครวม คือ การมองอยางครบวงจร ในการพระราชทาน พระราชดําริเกี่ยวกับโครงการหนึ่ง นั้น จะทรงมองเหตุการณท่ีจะเกิดขึ้น และแนวทางแกไขอยาง เชอ่ื มโยง ดงั เชน กรณี “ทฤษฎใี หม” ท่ีพระราชทานแกปวงชนชาวไทย เปนแนวทางในการประกอบอาชีพ แนวทางหน่ึงที่พระองคทรงมองอยางองครวม ต้ังแตการถือครองท่ีดินโดยเฉล่ียของประชาชนไทย ประมาณ 10 – 15 ไร การบรหิ ารจัดการทีด่ นิ และแหลง นํา้ อันเปนปจจัยพ้ืนฐานท่ีสําคัญในการประกอบ อาชีพ เมอื่ มีนํ้าในการทําเกษตรแลวจะสงผลใหผลผลิตดีข้ึน หากมีผลผลิตเพ่ิมมากขึ้นเกษตรกรจะตอง รูจกั วิธีการจัดการและการตลาด รวมถึงการรวมกลุมรวมพลังชุมชนใหมีความเขมแข็ง เพ่ือพรอมที่จะ ออกสกู ารเปลยี่ นแปลงของสงั คมภายนอกไดอ ยา งครบวงจร 7. ไม่ติดตํารา การพัฒนาตามแนวพระราชดําริ เปนการพัฒนาที่รอมชอมกับสภาพธรรมชาติ ส่ิงแวดลอมและสภาพสังคมจิตวิทยาแหงชุมชน คือ ไมติดตํารา ไมผูกมัดกับวิชาการและเทคโนโลยีที่ ไมเหมาะสมกบั สภาพชีวติ ทแ่ี ทจรงิ ของคนไทย 8. ประหยดั เรียบง่าย ได้ประโยชน์สูงสุด พระองคทรงประหยัดหลอดยาสพี ระทนตน้นั พระองค ทรงใชอยางคุมคา ในปหนึ่งพระองคเบิกดินสอ 12 แทง ทรงใชเดือนละแทง ใชกระทั่งกุด ในการ แกป ญหาใหแ กปญ หาดว ยความเรียบงายและประหยัด ราษฎรสามารถทําไดเอง ดังพระราชดํารัสความ ตอนหน่งึ วา ใหป ลูกปาโดยไมตองปลูกโดยปลอ ยใหขึ้นเองจะไดประหยัดงบประมาณ 9. ทําให้ง่าย พระองคทรงมีพระอัจฉริยภาพและพระปรีชาสามารถในการคิดคนดัดแปลง ปรบั ปรงุ และแกไ ขพัฒนาประเทศตามแนวพระราชดําริ ทรงใชกฎแหงธรรมชาติเปนแนวทาง ตัวอยาง การปลูกหญาแฝก เปน หญาคลมุ ดิน เพือ่ ปองกนั การพังทลายของหนา ดิน เปน ตน 10. การมสี ่วนร่วม พระองคทรงเปนนกั ประชาธิปไตย จงึ ทรงนาํ ประชาพิจารณมาใชใ นการบริหาร ดังพระราชดํารัสตอนหนึ่งวา ...สําคัญท่ีสุดตองหัดทําใจใหกวางหนักแนน รูจักรับฟงความคิดเห็น แมก ระท่ังการวิพากษวจิ ารณจ ากผูอ่นื อยางฉลาด เพราะการรจู กั รบั ฟง อยางฉลาดน้นั แทจริง คอื การระดม สติปญญาและประสบการณอันหลากหลายมาอํานวยการปฏิบัติ บริหารงาน ใหประสบความสําเร็จที่ สมบูรณ น้นั เอง... 11. ประโยชน์ส่ วนรวม ในการปฏิบัติพระราชกรณียกิจ และการพระราชทานพระราชดําริ พระองคท รงรําลึกถงึ ประโยชนส ว นรวมเปน หลกั สาํ คัญ 12. บริหารรวมทีจุดเดียว เปนรูปแบบการบริหารแรงงานแบบเบ็ดเสร็จท่ีเกิดขึ้นเปนครั้งแรก โดยทรงใหศูนยศึกษาการพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดําริ เปนตนแบบในการบริการรวมที่จุดเดียว เพ่อื ประโยชนตอ ประชาชนท่ีจะมาขอใชบริการจะประหยดั เวลาและคาใชจาย โดยจะมหี นวยงานราชการ ตา ง ๆ มารวมดาํ เนนิ การ และใหบรกิ ารแกป ระชาชน ณ ที่แหง เดียว 13

13. ทรงใช้ธรรมชาตชิ ่วยธรรมชาติ หากเราตอ งการแกไขธรรมชาติ จะตอ งใชธรรมชาตชิ วยเหลอื เชน การแกไขปญหาปาเสื่อมโทรม ไดพระราชทานพระราชดําริการปลูกปาโดยไมตองปลูก ปลอยให ธรรมชาติชว ยฟน ฟธู รรมชาติ 14. ใช้อธรรมปราบอธรรม ทรงนําความเจรญิ กฎเกณฑของธรรมชาตมิ าเปน หลักการ แนวปฏบิ ตั ิ ท่สี าํ คัญในการแกป ญหาและปรบั ปรุงเปลยี่ นแปลงสภาวะท่ีไมป กติเขาสรู ะบบท่ีเปนปกติ เชน การนํานาํ้ ดี ขบั ไลนา้ํ เสยี หรือเจือจางนา้ํ เสียใหก ลบั เปน นาํ้ ดี การบําบัดน้ําเนา เสยี โดยใชผ ักตบชวา ซ่งึ มตี ามธรรมชาติ ดดู ซมึ ส่ิงสกปรกปนเปอ นในนา้ํ ดงั พระราชดํารัสวา “ใชอ ธรรม ปราบอธรรม” 15. ปลูกป่ าในใจคน ปญหาการฟนฟูทรัพยากรธรรมชาติใหกลับคืนมาจะตองปลูกจิตสํานึกใน การรกั ผนื ปาใหแ กคนเสยี กอ น ดงั พระราชดํารัสความตอนหน่ึงวา “...เจาหนาที่ปาไมควรจะปลูกตนไม ลงในใจคนเสียกอน แลวคนเหลานั้นกจ็ ะพากนั ปลกู ตน ไมลงบนแผนดนิ และรักษาตนไมดว ยตนเอง...” 16. ขาดทุนคอื กาํ ไร หลักการ คอื “...ขาดทนุ คอื กาํ ไร Our loss is our gain… การเสีย คือ การได ประเทศชาตกิ จ็ ะกา วหนา และการท่คี นอยดู มี ีสุข น้นั เปน การนับที่เปนมูลคาประเมินไมได...” หลักการ คือ การใหแ ละการเสียสละ สง ผลใหมผี ลกําไร คอื ความอยดู มี ีสุขของราษฎร 17. การพึงตนเอง พระองคทรงมีพระราชดํารัสความตอนหน่ึงวา “...การชวยเหลือสนับสนุน ประชาชนในการประกอบอาชีพและตงั้ ตัวใหม คี วามพอกินพอใชกอนอื่นเปนสิ่งสําคัญย่ิงยวด เพราะผูมี อาชีพและฐานะเพยี งพอท่จี ะพง่ึ พาตนเองได ยอมสามารถสรา งความเจรญิ ในระดบั สูงข้นั ตอไป...” 18. พออย่พู อกนิ การทพ่ี ระองคท รงเสด็จไปเย่ยี มประชาชนทรงเขาพระทัยปญหาอยางลึกซ้ึงถึง เหตุผลมากมายที่ใหราษฎรอยูในวงจรแหงทุกขเข็ญ จากน้ันจึงพระราชทานความชวยเหลือใหราษฎร มชี ีวิตอยใู นขนั้ พออยูพอกินกอ น แลว จงึ คอยขยบั ขยายใหมีสมรรถนะท่กี าวหนา ตอ ไป 19. เศรษฐกจิ พอเพยี ง เปน ปรัชญาท่พี ระองคม พี ระราชดํารสั ช้แี นะแนวทางแหงการดําเนินชีวิต โดยยึดถือหลักความพอประมาณ ความมีเหตุผล รวมท้ังความจําเปนท่ีจะตองมีระบบภูมิคุมกันท่ีดี พอสมควร 20. ความซือสัตย์ สุจริต จริงใจต่อกัน พระองคมีพระราชดํารัสวา “...ผูที่มีความสุจริตและ บริสุทธิ์ใจ แมจะมีความรูนอยก็ยอมทําประโยชนใหแกสวนรวมไดมากกวาผูมีความรูมาก แตไมมี ความสุจรติ ไมมีความบรสิ ุทธิใ์ จ...” 21. ทาํ งานอย่างมสี ุข พระองคทรงตรัสวา “...ทํางานกบั ฉัน ฉนั ไมม อี ะไรจะให นอกจากความสขุ รว มกันในการทําประโยชนใหก บั ผอู ่นื ...” 22. ความเพยี ร : พระมหาชนก จากพระราชนิพนธพระมหาชนก ซ่ึงเปนตัวอยางของผูมีความ เพียรพยายาม แมจะไมเห็นฝงก็ยังวายนํ้าตอไป เชนเดียวกับพระองคที่ทรงริเริ่มทําโครงการตาง ๆ ในระยะแรกที่ไมมีความพรอมในการทํางานมากนัก ทรงใชพระราชทรัพยสวนพระองคมุงม่ันพัฒนา บานเมืองใหเ กิดความรม เยน็ เปนสุข 14

23. รู้ รัก สามคั คี พระองคทรงมพี ระราชดาํ รัสคาํ สามคํานี้ ใหน าํ ไปใชไดทกุ ยุคทกุ สมยั รู้ คอื การลงมือทาํ ส่งิ ใดโดยรถู ึงปจ จัยท้งั หมด รูถ ึงปญ หา และรถู ึงวธิ กี ารแกปญ หา รัก คอื ความรกั เม่อื รูแจง จะตองรกั การพจิ ารณาทีจ่ ะเขาไปลงมอื ปฏิบตั แิ กไขปญ หาอื่น ๆ สามคั คี คือ การคํานึงเสมอวาเราทํางานคนเดียวไมได ตองทํางานรวมมือรวมใจ เปนองคกร เปนหมูคณะ จึงมีพลงั เขาไปแกป ญหาใหล ุลวงไปไดดวยดี เรืองที การอยู่ร่วมกันของคนไทยทีต่างศาสนา ศาสนามปี ระโยชน คือ ชวยใหทกุ คนในสงั คมอยดู ว ยกนั อยา งสงบสุขและมีสันติ มีความรักใคร สามัคคีปรองดองกนั ซ่งึ เปน พื้นฐานสําคัญทสี่ งผลใหต นเอง ครอบครัว ชุมชน สังคม มคี วามเปนอันหนึ่ง อนั เดียวกนั ทาํ ใหเกดิ ความสามารถนาํ พาตนเอง ครอบครัว ชมุ ชน สังคม เจริญรุดหนาไป อยางไรก็ตาม หากชุมชน สังคมมีขอปฏิบัติทางศาสนาเดียวกัน มีวัฒนธรรมประเพณีเหมือนกัน สังคมนั้นจะมี ความกลมเกลียวกัน เม่ือศึกษาประวัติศาสนาสังคมไทยตั้งแตสมัยอดีตจนถึงปจจุบัน ปญหาแตกแยก ทางสังคม เนอื่ งจากสาเหตเุ พราะศาสนาแตกตา งกันนน้ั ไมเ คยปรากฏข้นึ ในประเทศไทย แตภาวะปจจบุ ันสังคมไทยเกดิ ปญ หาความแตกแยก ไมสามัคคีกัน โดยระบุวาสาเหตุเปนเพราะ ความเชอ่ื ทางศาสนานัน้ เมอื่ วเิ คราะหส าเหตแุ ละสบื สาวเหตุการณแลว ความเช่ือทางศาสนาไมใชสาเหตุ ทั้งนี้ เพราะศาสนาลวนมีกฎเกณฑของศีลที่ไมใหมนุษยเบียดเบียนรังแกกัน ดังน้ัน สังคมไทยตั้งแต สโุ ขทยั เปน พุทธศาสนา ฮินดู อยูร วมกันอยา งผสมกลมกลืน คําสอนของพุทธศาสนาปรากฏในศาสนาฮินดู และพธิ กี รรมศาสนาฮนิ ดู ปรากฏอยใู นสังคมไทยพุทธ โดยอยรู วมกันอยางลงตัว เชน ประเพณีลอยกระทง ตอมาในสมยั อยธุ ยาไทยคาขายกับจีน ฝรั่งชาติตาง ๆ ในสมัยสมเด็จพระนารายณ โดยมีขุนนางฝร่ัง คือ เจาพระยาวิชชาเยนทร เปนคริสเตียน ตั้งรกรากอยูในไทย และยังคงนับถือศาสนาคริสตอยู ตอมา สมยั รตั นโกสินทร รัชกาลท่ี 4 ของเราทา นศึกษาวัฒนธรรมตะวันตก และเม่ือถึงรัชกาลท่ี 5 มีการติดตอ กับตางประเทศนําวัฒนธรรมตะวันตกมาใชปรับปรุงประเทศ และไมทําใหศาสนาเส่ือมถอย พระองค ทานใชหลักศาสนา เพื่อใหชาติคงอยูดวยการเสียสละดินแดนสวนนอย เพื่อรักษาดินแดนสวนใหญไว สงผลใหร กั ษาชาติบานเมืองใหคงอยูไมเ สียเอกราช กลาวโดยสรปุ สังคมไทยแมมีศาสนาหลากหลายในชุมชน สังคม คนไทยท่ีตางศาสนายึดหลัก ประนีประนอม เคารพซงึ่ กนั และกนั เขา ใจวิถชี ีวติ ทแ่ี ตกตา งกนั ทาํ ใหอยูรวมกนั ไดอยา งมคี วามสุข เราจะ เห็นภาพของสังคมไทยทั่วไปท่ีคนไทยมุสลิม คนคริสเตียน คนไทยพุทธ ไทยฮินดู ติดตอคาขาย ประกอบกิจศาสนา ใชชีวิตครอบครัวท่ีตา งศาสนาอยรู วมกันในสังคมไทยอยางปกติสุขในโรงเรียนและ สถาบนั การศึกษาระดับสงู มีบุตรหลานคนไทยตางศาสนาอยูร วมกันศกึ ษาหาความรูโดยไมม ีปญหาใด ๆ เมอื่ เกดิ ปญ หาความขดั แยง แตกแยกของคนในสังคม ตั้งแตครอบครัว ชุมชนใด ๆ ในประเทศไทย และความแตกแยกน้ันทวีความรุนแรงยิ่งข้ึน ครอบครัว ชุมชน ทุกแหงยิ่งจะตองนําหลักคุณธรรม จริยธรรมมาแกไขปญหา เพื่อลดความขัดแยงท่ีรุนแรง สถาบันองคกรทางศาสนา และทุกคนจะตอง รวมมือกันในการนําสนั ติภาพกลบั คนื มาสสู ังคม ชุมชนอยางรวดเร็ว 15

กรณีตัวอยางจากพุทธประวตั ิ การแกปญหาความแตกแยกในสงั คมโดยสันตวิ ธิ ี คร้ังหน่ึงเหลากษัตริยศากยวงศ พระญาติฝายพุทธบิดา และเหลากษัตริยโกลิยวงศ พระญาติ ฝายพุทธมารดา ทะเลาะวิวาทกันเรื่อง แยงน้ําโรหิณี เน่ืองจากฝนแลง นํ้าไมเพียงพอ การทะเลาะวิวาท ลุกลามไปจนเกือบกลายเปน ศกึ ใหญ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา ทรงทราบเหตุดวยพระญาณ จึงเสด็จไปหาม สงคราม โดยตรสั ใหเห็นถงึ ความไมส มควรท่กี ษตั รยิ ต องมาฆาฟน กนั ดว ยสาเหตเุ พียงแคการแยง น้ําเขานา และตรัสเตือนสติวาระหวางน้ํากับพ่ีนอง อะไรสําคัญยิ่งกวากัน ทั้งสองฝายจึงไดสติคืนดีกัน และขอ พระราชทานอภยั โทษตอเบื้องพระพักตรพ ระพุทธองค กิจกรรมที ให้ผ้เู รียนเลอื กคาํ ตอบทีถูกต้อง 1. ศาสนาพุทธเปน ศาสนาประเภทใด ก. เอกเทวนิยม ข. พหเุ ทวนยิ ม ค. สัพพตั ถเทวนยิ ม ง. อเทวนิยม 2. ศาสดาหมายถงึ อะไร ก. ผปู ฏบิ ัติตามคําสอนของศาสนา ข. ผนู ับถอื ศาสนา ค. ผูค นพบศาสนาและนําคาํ สอนมา ง. สาวกของศาสนา เผยแผ 3. สมั มาสมาธอิ ยใู นธรรมะหมวดใด ก. มรรค 8 ข. อรยิ สัจ 4 ค. ฆราวาสธรรม ง. พรหมวหิ าร 4 4. คาํ สอนศาสนาใดทเ่ี นนใหม นุษยมคี วามรักตอกัน ก. ศาสนาพทุ ธ ข. ศาสนาคริสต ค. ศาสนาอิสลาม ง. ศาสนาพราหมณ – ฮินดู 5. มัสยิดเปน ศาสนสถานของศาสนาใด ก. ศาสนาพุทธ ข. ศาสนาคริสต ค. ศาสนาอิสลาม ง. ศาสนาพราหมณ – ฮินดู 6. การแกไขปญ หาความขดั แยง ในสังคม วิธใี ดเปน วิธที ่ดี ที ีส่ ุด ก. ใชห ลักธรรมทางศาสนา ข. ใชหลกั กฎหมาย ค. ใชหลักการเจรจา ง. ใชค ณะกรรมการ 16

7. สังคมที่มีความเจริญกาวหนาทางวัตถุเปนสังคมวัตถุนิยม ประชาชนควรมีคานิยมใดจึงจะ เหมาะสม ก. รรู กั สามคั คี ข. ประหยดั และนิยมไทย ค. ใชช วี ติ เรยี บงา ย ง. มรี ะเบยี บวินัย 8. เมกกะ คือ เมืองสําคัญของศาสนาใด ข. ศาสนาอิสลาม ก. ศาสนาพทุ ธ ง. ศาสนาพราหมณ – ฮินดู ค. ศาสนาครสิ ต ข. ศาสนาอิสลาม 9. การถอื ศลี อดเปนขอ ปฏิบตั ขิ องศาสนาใด ง. ศาสนาพราหมณ – ฮินดู ก. ศาสนาพทุ ธ ค. ศาสนาคริสต 10. ศาสนาใดทีน่ บั ถือเทพเจาหลายองค ข. ศาสนาอสิ ลาม ก. ศาสนาพุทธ ง. ศาสนาพราหมณ – ฮินดู ค. ศาสนาครสิ ต กิจกรรมที ให้ผ้เู รียนศึกษากรณตี วั อย่างทเี กดิ จริงในหนงั สือพมิ พ์ทแี สดงถงึ การไม่ใช้หลกั คาํ สอนของ ศาสนาในการดาํ รงชีวติ แล้วนํามาแลกเปลยี นเรียนรู้กนั ในชันเรียน 17

บทที วัฒนธรรมประเพณี สาระสําคญั เปนสาระสําคัญทเี่ กยี่ วกบั วฒั นธรรมประเพณใี นชมุ ชนทองถ่นิ ภาคตาง ๆ ของประเทศไทย ภาษา การแตงกาย ฯลฯ ของภาคตา ง ๆ ประเพณีของแตละชุมชนทอ งถิ่น ภาค เชน แหเ ทยี นพรรษา บุญเดือนสิบ ลอยกระทง ประเพณีว่ิงควาย ย่ีเปง การอนุรักษและสืบสานวัฒนธรรมประเพณีของภาคตาง ๆ การ ประพฤติปฏิบัติตน เพื่อการอนุรักษและสืบสานวัฒนธรรมประเพณี คานิยมที่พึงประสงคของชุมชน สงั คมไทย การประพฤตปิ ฏิบตั ติ นตามคานิยมของชมุ ชน สังคมไทยทีพ่ งึ ประสงค ผลการเรียนรู้ทีคาดหวงั 1. มีความรู ความเขาใจในวัฒนธรรมประเพณีของชมุ ชน ทองถ่ิน และของประเทศ 2. ตระหนักถึงความสําคญั ของวัฒนธรรมประเพณขี องของชมุ ชน ทอ งถน่ิ และของประเทศ 3. มีสวนรว มในการปฏิบัติตนตามวัฒนธรรมประเพณขี องทอ งถน่ิ 4. นาํ คา นยิ มที่พงึ ประสงคข องสังคม ชมุ ชนมาประพฤติปฏิบตั ิจนเปน นิสัย ขอบข่ายเนือหา เรื่องที่ 1 ความหมาย ความสําคญั ของวัฒนธรรมประเพณี เร่ืองท่ี 2 วฒั นธรรม ประเพณีท่ีสาํ คัญของทอ งถนิ่ และของประเทศ เรอื่ งท่ี 3 การอนรุ กั ษสืบสานวัฒนธรรมของประเพณีไทย เรอ่ื งท่ี 4 คานยิ มทพ่ี งึ ประสงคข องไทยและของทอ งถน่ิ เรือ่ งท่ี 5 การประพฤตปิ ฏิบตั ติ นตามคานยิ มทีพ่ ึงประสงค 18

เรืองที ความหมาย ความสําคญั ของวฒั นธรรม ประเพณี . ความหมายความสําคญั วฒั นธรรม คือ มรดกแหงสงั คมที่มนษุ ยไ ดสรางสรรคข้ึน และไดรับการถายทอดกันมาจาก อดีตสูปจจุบัน เปนผลผลิตท่ีแสดงถึงความเจริญงอกงามท้ังดานวัตถุและท่ีไมใชวัตถุ เชน อุดมการณ คา นิยม ประเพณี ศลี ธรรม กฎหมาย และศาสนา เปน ตน พระราชบัญญตั วิ ัฒนธรรมแหงชาติ พทุ ธศักราช 2485 กลาววา วัฒนธรรม หมายถึง ลักษณะ ท่ีแสดงถึงความเจริญงอกงาม ความเปนระเบียบเรียบรอย ความกลมเกลียวกาวหนาของชาติ และ ศลี ธรรมอนั ดีงามของประชาชน สรุปไดว า วัฒนธรรม หมายถึง วิธกี ารดาํ รงชีวติ ของมนษุ ยที่แสดงถึงความเจริญงอกงามใน การอยูรว มกัน เปน การสรา งสรรคของมนษุ ยทีแ่ สดงออกในลักษณะวัตถแุ ละไมใชวัตถุ แลวถายทอดสืบ ตอกันมา ความสาํ คัญของวัฒนธรรม มีอยู 5 ประการ คือ 1. วัฒนธรรม ชวยใหมนษุ ยส ะดวกสบายข้ึน ชว ยแกปญ หาและสนองความตองการตาง ๆ ของมนุษย สามารถเอาชนะธรรมชาติได เพราะสรา งวัฒนธรรมข้ึนมาชวย 2. วัฒนธรรม ทาํ ใหสมาชกิ ในสังคมมีความเปนอันหนงึ่ อันเดียวกันมคี วามสามัคคกี ัน 3. วัฒนธรรม แสดงถงึ เอกลักษณของชาติ ชาตทิ มี่ วี ฒั นธรรมสงู ยอ มไดรับการยกยองและ เปนหลกั ประกนั ความม่ันคงของชาติ 4. วัฒนธรรม กําหนดพฤติกรรมของคนในสังคม ชวยใหคนในสังคมอยูรวมกันอยาง สนั ติสุข 5. วฒั นธรรม ทาํ ใหประเทศชาติมคี วามเจรญิ รงุ เรือง . ความหมายความสําคญั ของประเพณี ประเพณี หมายถงึ แบบความประพฤตทิ ี่คนสวนรวมถือเปนธรรมเนียมหรือระเบียบแบบแผน และปฏบิ ัติสืบตอ กันมาชา นาน จนเกิดเปนแบบอยางความคิดหรือการกระทําที่ไดสืบตอกันมา และยังมี อิทธพิ ลอยูใ นปจจบุ นั ซ่งึ อยใู นรูปแบบของ จารตี ประเพณี ขนบประเพณี และขนบธรรมเนยี มประเพณี จารีตประเพณี คือ ประเพณีท่ีเกีย่ วขอ งกับศีลธรรมและจติ ใจ เชน การตอบแทนบุญคุณบิดา มารดา บพุ การี การเลีย้ งดูเม่อื ทา นแกเ ฒา การเคารพเชอื่ ฟงครู อาจารย การนับถือบรรพบรุ ษุ ขนบประเพณี คอื ประเพณที ี่ประพฤตปิ ฏิบตั ิกนั อยทู ่ัวไปมาอยางเปนระเบียบ บังคับใหคน ในสังคมนน้ั ๆ ยึดถือและปฏิบตั ติ าม เชน กฎหมาย กฎระเบียบ และขอ บงั คบั ตา ง ๆ และมีขนบประเพณีที่ คนในสังคมไมต องปฏบิ ตั ิตามเสมอไป เชน ประเพณกี ารโกนจุก เปน ตน ธรรมเนียมประเพณี คือ ประเพณีที่เกี่ยวของกับการปฏิบัติระหวางบุคคลที่สังคมยอมรับ เชน การทักทาย การไหว การเดนิ กิริยามารยาท เปน ตน 19

นอกจากนย้ี งั มีประเพณที างศาสนา เชน วนั โกน วันพระ ประเพณเี กีย่ วกับการเกิด การตาย การโกนผมไฟ ประเพณีเก่ยี วกบั ครอบครัว เชน การปลูกเรอื น ประเพณเี กยี่ วกบั เทศกาลตาง ๆ เชน ตรุษไทย วนั สงกรานต วันลอยกระทง และแตละภาค แตละทอ งถ่นิ มีประเพณแี ตกตา งกันออกไป ความสําคญั ของประเพณี มอี ยู 5 ประเภท คือ 1. เปนเคร่อื งบอกความเจรญิ ของชาตินน้ั ๆ ชาติทีเ่ จริญในปจ จบุ นั มีประเพณีตา ง ๆ ทีแ่ สดงถงึ ความเจรญิ กาวหนา 2. ประเพณีสวนมากสืบคน ความเปน มาของประเพณนี นั้ ๆ ต้งั แตอดีตเชื่อมโยงถึงปจจุบัน ประเพณีจงึ สามารถใชเ ปนแนวทางในการศึกษาประวตั ศิ าสตรไดเ ปน อยา งดี 3. ประเพณที ําใหค นในสังคมเกิดความภาคภมู ิใจในความดงี ามของเผา และชาติบานเมือง ตนเอง 4. ประเพณที าํ ใหค นในสังคมไดท าํ กจิ กรรมรว มกัน อันเปน การดํารงความรักสามัคคี ทําให คนในเผา ชมุ ชน ภาค และเปน ชาติมคี วามมน่ั คงสืบตอ กนั มา 5. ประเพณีเปนสญั ลกั ษณท ี่สาํ คัญ ซ่ึงแสดงออกความเปนเผา ชมุ ชน ภาค เปนชาติ เรืองที วฒั นธรรมประเพณีทีสําคญั ของท้องถิน และของประเทศ . วฒั นธรรมทีสําคญั วัฒนธรรมท่ีสาํ คัญของทอ งถน่ิ และของประเทศทีแ่ สดงออกถงึ ความเปน ไทยท่สี ําคัญตา ง ๆ คือ ภาษา การแตงกาย อาหาร และมารยาท ภาษา ภาษาท่ีใชสื่อสารกันในสังคม มี 2 ลักษณะ คือ ภาษาทางกาย และภาษาทางวาจา ในเผา ในชุมชน ภาค จะมีภาษาถิ่น สําเนียงถิ่น กิริยาอาการแสดงออกของทองถ่ิน และจะมีภาษากิริยา อาการ คนไทยจะใชภาษาไทยกลาง ซ่งึ เปน ภาพรวมของประเทศ ดังน้ัน วัฒนธรรมทางภาษา จะบงบอก ท่ีมาของกําเนิดซงึ่ ควรจะเปนความภูมิใจในตัวตน ไมเ ปนสิ่งเชย นา อาย หรือลาสมัยในการแสดงออกทาง ภาษาถ่ิน ภาษาไทยกลางของคนไทย การแตงกาย การแตงกายของคนในสังคมไทยในปจจุบันไดรับอิทธิพลจากวัฒนธรรม ตะวนั ตกในชวี ติ ประจําวันคนไทยจึงแตงตัวแบบสากลตอเมื่อมีงานบุญ ประเพณีตาง ๆ หรือในโอกาส สําคญั ๆ จงึ นําการแตง กายประจําถน่ิ ทีแ่ สดงออกมาเปน เผา ชุมชน และภาค อยางไรก็ตาม เรายังเห็นคน รุน เกา รุนพอ แม ปู ยา ตา ยาย ในทอ งถิ่นบางแหง ยงั คงมวี ัฒนธรรมการแตงกายท่ีสืบทอดมาจากบรรพบุรุษ ใหเ ราเห็นไดใ นชวี ติ ประจาํ วนั อาหาร เนื่องจากการติดตอสื่อสารของโลกปจจุบันเปนโลกไรพรมแดน เราจึงสามารถ รบั ประทานอาหารไทยทร่ี า นในเมืองลอสแองแจลิส เมืองฮอ งกงไดด ว ย วฒั นธรรมทางอาหารการกินของ คนไทยในทอ งถิ่น และไทยยังคงสืบตอตงั้ แตอ ดีตมาจนถึงปจจบุ นั เพราะสภาวะแวดลอมทางภูมิศาสตร ทรัพยากรตาง ๆ สงผลใหวัตถุดิบที่ใชในการประกอบอาหารทองถ่ินไทย ยังคงมีอยูและนํามาใชใน การประกอบอาหาร การกนิ ไดตลอดมา แตอ าหารบางชนดิ เรม่ิ สูญหายไป เด็กไทยปจจุบันเร่ิมจะไมรูจัก 20

คุนเคยอาหารบางชนิด เชน ขนมกง ซง่ึ ประเพณีแตงงานภาคกลาง ในอดีตจะมีขนมกง เปนขนมทําจาก ถ่ัวทองปน เปน รปู วงกลม มซี ่เี หมือนลอเกวียน เพอื่ ใหช ีวติ แตง งานราบร่นื กา วไปขางหนา เปน ตน มารยาท มารยาทของคนไทยที่อาศัยอยูเปนเผา ชุมชน ภาค ตลอดจนไทยกลางไดรับการ สืบทอดมาจากบรรพบุรุษ แตเมื่อกลาวโดยรวมแลวมารยาทไทยน้ันทั่วโลกยอมรับวามีความงดงาม ออนชอย การไหว การกราบ บงบอกถึงความเปนชาติท่ีมีวัฒนธรรมอันดีงาม ทําใหคนตางประเทศ ประทบั ใจ สง ผลใหอตุ สาหกรรมการทองเทยี่ วเจริญกา วหนา เรืองที การอนุรักษ์สืบสานวฒั นธรรมประเพณไี ทย 3.1 ความสําคญั ในการอนุรักษ์สืบสานวฒั นธรรมประเพณไี ทย การอนุรักษสืบสานวัฒนธรรมประเพณีไทย เปนสิ่งสําคัญท่ีคนไทยทุกคนพึงตระหนักถึง หนาท่ีที่ทุกคนพึงกระทํา ท้ังนี้ เพราะวัฒนธรรมประเพณีประจําชาติและทองถ่ิน จัดเปนส่ิงท่ีมีคุณคา ควรแกการอนุรักษ โดยเฉพาะอยางย่ิงขนบธรรมเนียมประเพณี โบราณสถาน โบราณวัตถุ ภาษา วรรณกรรมตาง ๆ ซ่งึ ไดบรรจุ และสั่งสมความรู ความหมาย คุณคาที่มีมาตั้งแตอดีตใหคนไทยปจจุบัน ไดเ รียนรู เพ่ือรูจ กั ตนเองและมีความภูมิใจในความเปนชาติไทย และสิ่งเหลาน้ีจะสูญหายหากขาดการ เอาใจใสในการอนุรักษ และสง เสรมิ ในทางที่ถูกทคี่ วร 3.2 แนวทางในการอนุรักษ์วฒั นธรรมประเพณขี องไทย 1. ศึกษา คนควา วิจัย วัฒนธรรม ประเพณีไทย และทองถ่ินที่ยังไมไดรวบรวมศึกษาไว เพ่ือใหมีความรูความเขาใจถองแท ทําใหเกิดความรูสึกยอมรับในคุณคา จะไดหวงแหน ภูมิใจ และ เผยแพรใหเกดิ ประโยชนต อไป 2. สรางความเขาใจใหคนไทยทุกคนเขาใจ ปรับเปล่ียน ตอบสนองวัฒนธรรมประเพณีอ่ืน ๆ จากภายนอกอยา งเหมาะสม 3. ขยายขอบเขตเรอื่ งการอนรุ กั ษ วัฒนธรรม ประเพณีไทยใหค นไทยทุกคนเห็น เปนหนาท่ี สําคญั ท่ีจะตอ งรว มกันทะนุบาํ รุงรกั ษาทง้ั ดว ยกาํ ลงั กาย และกําลงั ทนุ ทรพั ย 4. สงเสริมการแลกเปล่ยี นเรยี นรูว ัฒนธรรมประเพณีระหวางเผา ชุมชน ภาค เพ่ือส่ือสารสราง ความสัมพนั ธระหวางกนั 5. ชว ยกันจดั ทําระบบขอ มูลสารสนเทศทางวฒั นธรรมประเพณี เพ่ือใชเปนฐานความรูของ สงั คม เพื่อใชใ นการประชาสมั พันธและสงผลถงึ ภาวะอตุ สาหกรรมท่ีเกี่ยวของที่สําคัญ คือ อุตสาหกรรม ทองเท่ยี วเชงิ อนุรกั ษจะสงผลตอเศรษฐกจิ ของชาตโิ ดยรวม 21

เรืองที ค่านิยมทีพงึ ประสงค์ของไทยและของท้องถนิ 2.1 คา นิยมที่พึงประสงคของไทย ในเมื่อคานิยมเปนส่ิงท่ีกําหนดความเช่ือ ซ่ึงสงผลถึงพฤติกรรมของคนในสังคมแลว การกาํ หนดคานยิ มทีพ่ ึงประสงคของทองถิ่นและของไทย จึงควรท่ีคนในสังคมไทยทั้งในทองถ่ินจนถึง ระดบั ชาติ อยางไรก็ตาม มีผูแจกแจงคานิยมของสังคมไทยไวดังนี้ คือ สมเด็จฯ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ไดต รสั วา คานิยมของสงั คมไทยมี 3 ประการ คอื 1. รักความเปน ไทย 2. คนไทยไมชอบการเบยี ดเบียนและหาเรื่องกับคนอืน่ 3. การรจู ักประสานประโยชน รูจ ักการประนปี ระนอม โอนออนผอนตาม ทําใหเมืองไทย ไมต กเปนอาณานคิ มของประเทศใด ศาสตราจารย ประเสริฐ แยมกลิม่ ฟุง จาํ แนกคานิยมของคนไทย ไวด ังนี้ 1. ความรกั อิสรภาพหรือความเปนไทย 2. ยํ้าความเปนตัวของตวั เอง 3. ความมักนอ ย 4. ยา้ํ หาความสุขจากชวี ิต สง ผลใหเกิด คําวา “สยามเมืองยิ้ม” 5. เคารพ เชอ่ื ฟง อํานาจ โดยชอบธรรม คนไทยเคารพผอู าวโุ ส 6. ชอบความโออา มใี จนกั เลง กลา ได กลา เสยี บรโิ ภคนิยม 7. มีนา้ํ ใจเออ้ื เฟอเผอ่ื แผ คนไทยมลี กั ษณะเปน มติ รกับคนทุกคน ในปจ จุบันสงั คมไทยมปี ญหา คนขาดคณุ ธรรม จรยิ ธรรม ปญหาเร่อื งเพศ เรือ่ งความรุนแรง และอบายมุข ในป 2549 กระทรวงศกึ ษาธิการ จงึ กาํ หนดลักษณะเชิงพฤติกรรมที่เปน 8 คุณภาพพื้นฐาน เพ่อื เปนรากฐานในการพัฒนาเด็กและเยาวชนใหเ ปนคนดี สงผลใหส งั คมไทยเปนสงั คมทีด่ ี คือ 1. ขยัน คือ ตัง้ ใจเพียรพยายามทําหนา ทีก่ ารงานอยา งตอ เน่ือง สม่าํ เสมอ อดทน 2. ประหยัด คือ รูจักเก็บออมถนอมใชทรัพยสินแตพอควรพอประมาณใหเกิดประโยชน คมุ คา ไมฟุม เฟอ ย ฟุงเฟอ 3. ซอื่ สัตย คือ ประพฤติตรงไมเอนเอยี ง ไมมีเลหเ หลยี่ ม มีความจรงิ ใจ ปราศจากความรูสึก ลาํ เอยี ง หรอื อคติ 4. มีวนิ ัย คอื ยึดมั่นในระเบียบแบบแผน ขอบังคับ และขอปฏิบัติ มีท้ังวินัยในตนเองและ วนิ ยั ตอ สงั คม 5. สุภาพ คือ เรียบรอย ออ นโยน ละมนุ ละมอ มมีกิริยามารยาทที่งาม มสี มั มาคารวะ 6. สะอาด คือ ปราศจากความมัวหมองท้ังกาย ใจ และสภาพแวดลอมความผองใสเปนที่ เจรญิ ตา ทาํ ใหเกิดความสบายใจแกผ พู บเห็น 22

7. สามัคคี คือ ความพรอมเพียงกัน ความกลมเกลียว ความปรองดองกัน รวมใจกัน ปฏิบัติงานบรรลุผลตามที่ตองการเกิดการงานอยางสรางสรรค ปราศจากการทะเลาะวิวาท ไมเอารัด- เอาเปรียบกัน เปนการยอมรับความมีเหตุผล ยอมรับความแตกตางหลากหลาย ความคิด เชื้อชาติ หรือ อาจเรียกอกี อยางวา ความสมานฉันท 8. มีน้ําใจ คอื มคี วามจรงิ ใจ ไมเห็นแกต วั และเรือ่ งของตัวเอง แตเห็นอกเห็นใจ เห็นคุณคา ในเพ่ือนมนุษย มีความเออื้ อาทรเอาใจใสใหค วามสนใจในความตอ งการ ความจําเปน ความทุกขสุขของ ผอู น่ื และพรอมท่ีจะใหความชว ยเหลอื เกื้อกูลกันและกัน . ค่านยิ มท้องถิน คานิยมของทองถ่ิน จะบงบอกลักษณะนิสัยเดนของคนในทองถ่ิน เชน คนภาคเหนือ มมี ารยาทออ นโยน พูดจาออนหวาน คนภาคใตมีความรักใครพวกพองตาง ๆ เหลานี้สามารถศึกษาไดจาก ลักษณะของคนในชุมชน วถิ ชี ีวิตการแสดงออก สถาบนั ทางการศกึ ษา ศาสนา และครอบครัวมีสวนสาํ คญั ในการสรางเสริมคา นยิ มใหม ๆ ใหเกิดขึน้ ในครอบครวั ชุมชน สังคม เรืองที การประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ นตามค่านิยมทพี งึ ประสงค์ การประพฤติปฏิบัติตนตามคานิยมที่พึงประสงค น้ัน เปนสิ่งท่ีควรกระทําทุกคนจึงเปนพลัง สําคญั สงผลใหป ระเทศชาติพฒั นาไปอยา งย่งั ยนื หรืออาจกลาววา หากสังคมใดมีแตความเจริญทางวัตถุ แตข าดความเจรญิ ดา นจติ ใจ สงั คมนั้นจะพัฒนาอยางไมยงั่ ยืน ซงึ่ ความเจริญทางดานจิตใจ นั้น นอกจาก คนในสังคมจะตองประพฤติปฏิบัติดีตามหลักธรรมศาสนาแลว ควรสรางเสริมคานิยมที่ดีใหเกิดข้ึนกับ คนในชาตโิ ดยพรอ มเพียงกันอีกดว ย ตัวอยางเชน คา นิยมความประหยัด การสรางนิสัยประหยัดพลังงาน น้ํามนั ของคนในชาติ ไมใ ชท ําเฉพาะผูม รี ายไดน อย ผทู ม่ี ีฐานะรา่ํ รวยสามารถใชน้ํามันอยางสุรุยสุรายได เพราะชาติน้ีมเี งินมากมายใชชว่ั ลูกช่ัวหลานไมหมด ผูมีฐานะรํ่ารวยจะตองมีนิสัยประหยัดพลังงานดวย เปน ตน และแมวา นํ้ามันมีราคาถูกลงทุกคนในชาติควรประหยัดตอ ไปใหเปน นสิ ัย กิจกรรมที ให้ผ้เู รียนเลอื กคาํ ตอบทถี ูกต้อง ข. การแตง กาย ง. ถูกทกุ ขอ 1. ขอใดคอื วฒั นธรรม ก. อาหาร ข. การแตง งาน ค. ภาษาพูด ง. การถือศลี 8 2. ขอใดคอื ประเพณี ก. การพูดทักทาย ค. การรบั ประทานขา ว 23

3. ประเพณวี ง่ิ ควายอยใู นจังหวดั ใด ก. ชยั นาท ข. อา งทอง ค. ชลบรุ ี ง. สมุทรปราการ 4. ประเทศไทยไดร บั อิทธิพลวัฒนธรรมประเพณีจากทใ่ี ด ก. อารยธรรมตะวนั ตก ข. อารยธรรมจนี ค. อารยธรรมอินเดยี ง. ถูกทกุ ขอ 5. การตอบแทนบญุ คุณ บิดา มารดา บุพการี จัดเปน อะไร ก. ประเพณี ข. จารตี ประเพณี ค. ขนบประเพณี ง. ธรรมเนียมประเพณี 6. ภาษาไทยไดร บั อิทธพิ ลจากภาษาอะไรบา ง ก. ภาษาบาลี - สนั สกฤต ข. ภาษาองั กฤษ ค. ภาษาจีน ง. ถูกทุกขอ 7. ประเพณีใดท่มี ีทกุ ภาคของประเทศไทย ข. แขง เรือ ก. สงกรานต ง. สารทเดือน 10 ค. วิ่งควาย 8. ประเพณจี รดพระนังคัลแรกนาขวญั ไดร บั อทิ ธพิ ลจากศาสนาใด ก. ศาสนาพทุ ธ ข. ศาสนาครสิ ต ค. ศาสนาอิสลาม ง. ศาสนาพราหมณ – ฮนิ ดู 9. วฒั นธรรม ประเพณมี ีความสาํ คัญตออตุ สาหกรรมใด ก. กฬี า ข. การทอ งเท่ยี ว ค. พาณชิ ยกรรม ง. นนั ทนาการ 10. ในความเปนชาติแตล ะชาตมิ คี วามแตกตางในดานใด ก. วัฒนธรรมประเพณี ข. ภาษา ค. ศลิ ปะ ง. เชือ้ ชาติ กิจกรรมที ให้ผู้เรียนแบ่งกลุ่มศึกษาค้นคว้าวัฒนธรรมประเพณีในชุมชนของตนเองแล้วนํามา แลกเปลยี นเรียนรู้กนั 24

บทที่ 3 หนาทพี่ ลเมอื งไทย สาระสําคญั เปน สาระท่เี ก่ยี วกบั ความหมายของประชาธิปไตย สิทธิ เสรีภาพ บทบาทหนาที่ของพลเมืองใน วถิ ปี ระชาธิปไตย การมีสว นรว มในการปฏบิ ตั ติ นตามกฎหมาย มคี ณุ ธรรมและคานิยมพื้นฐานในการอยู รวมกันอยางปรองดองสมานฉันท ปญหา และสถานการณการเมืองการปกครองท่ีเปนกรณีตัวอยางท่ี เกิดขนึ้ ในชมุ ชน กฎหมายที่เกี่ยวของกับตนเองและครอบครวั กฎหมายท่ีเก่ยี วขอ งกับชุมชน กฎหมายอื่น ๆ เชน กฎหมายแรงงานและสวสั ดิการ กฎหมายวาดวยสทิ ธิเด็กและสตรี และการมสี วนรว มของประชาชน ในการปอ งกนั และปราบปรามการทุจริต ผลการเรียนรคู าดหวงั 1. รแู ละเขาใจในเรือ่ ง สิทธิ เสรีภาพ บทบาทหนาท่ี และคุณคาของความเปนพลเมืองดี ตามแนวทางประชาธิปไตย 2. ตระหนักในคุณคาของการปฏิบัติตนเปนพลเมืองดีตามวิถีประชาธิปไตยและมี คณุ ธรรม คา นยิ มพื้นฐานในการอยูร วมกนั อยา งปรองดองสมานฉันท 3. แยกแยะปญหา และสถานการณก ารเมืองการปกครองที่เกดิ ขึน้ ในชุมชน 4. รูแ ละเขาใจสาระท่ัวไปเกย่ี วกับกฎหมาย 5. นําความรกู ฎหมายทเ่ี กย่ี วขอ งกบั ตนเอง ครอบครัว ชุมชน และประเทศชาติไปใช ในชวี ติ ประจาํ วันได 6. เห็นคณุ คา และประโยชนข องการปฏบิ ตั ติ นตามกฎหมาย 7. มีจติ สํานึกในการปอ งกันปญหาการทุจริต ขอบขา ยเน้ือหา เร่อื งที่ 1 การปกครองระบอบประชาธิปไตย เรื่องที่ 2 สถานภาพ บทบาท สิทธิ เสรีภาพ และหนา ที่ของพลเมอื งในวถิ ีประชาธปิ ไตย เรื่องท่ี 3 คณุ ธรรมและคา นยิ มพน้ื ฐานในการอยรู วมกันอยา งปรองดองสมานฉนั ท เรือ่ งท่ี 4 รัฐธรรมนูญ เรื่องท่ี 5 ความรูเ บือ้ งตนเกยี่ วกับกฎหมาย เรื่องท่ี 6 กฎหมายท่เี กีย่ วขอ งกับตนเองและครอบครัว เรื่องท่ี 7 กฎหมายท่เี กี่ยวกบั ชุมชน เรอ่ื งที่ 8 กฎหมายอ่นื ๆ เรือ่ งที่ 9 การปฏบิ ตั ติ นตามกฎหมายและการรกั ษาสิทธเิ สรีภาพของตนในกรอบของกฎหมาย เรอื่ งที่ 10 การมสี ว นรว มในการปองกันและปราบปรามการทุจริต 25

เรืองที การปกครองระบอบประชาธิปไตย 1.1 ความหมายของประชาธปิ ไตย ประชาธปิ ไตย เปนรปู แบบการปกครองในประเทศ มาจากคํา 2 คาํ ดังนี้ “ประชา” หมายถึง ประชาชนท่ีเปนพลเมอื งของประเทศ “อธปิ ไตย” หมายถงึ อํานาจสูงสดุ ในการปกครองประเทศ ดังนั้น ประชาธิปไตย จงึ หมายถึง ประชาชนปกครองหรือการปกครองโดยประชาชน พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหความหมายของประชาธิปไตยไววา “ระบอบการปกครองที่ถอื มตขิ องปวงชนเปนใหญ หรอื การถอื เสยี งขางมากเปน ใหญ” และศาสตราจารย ดร.กมลทองธรรมชาติ ใหค วามหมายวา “ประชาธิปไตย เปนการปกครองของ ประชาชน โดยประชาชนเพ่ือประชาชน” สรุป ประชาธปิ ไตย หมายถงึ การทปี่ ระชาชนหรอื พลเมอื งของประเทศมีอาํ นาจและมีสวนรว ม ในการกาํ หนดนโยบายในการปกครองประเทศ โดยคาํ นงึ ถงึ ประโยชนข องประชาชนสวนรวมเปนหลัก . หลกั การสําคญั ของการปกครองระบอบประชาธิปไตย 1. หลักอาํ นาจอธิปไตยเปนของปวงชน หมายถงึ ประชาชนเปน เจาของอํานาจสูงสุดในการ ปกครองประเทศ 2. หลกั ความเสมอภาค ประชาชนทกุ คนมคี วามเทา เทยี มกันภายใตกฎหมาย ความเทาเทียมกัน ทางการเมอื ง 3. หลักสิทธิ เสรีภาพ และหนาท่ี ไดแก การท่ีประชาชนมีอํานาจอันชอบธรรมในการเปน เจาของทรัพยสิน มีอิสระในการกระทําในขอบเขตของกฎหมาย และมีแนวทางปฏิบัติตนท่ีเปนอิสระ ภายใตข อบเขตของกฎหมาย 4. หลักนิติธรรม การปกครองในระบอบประชาธิปไตย มีหลักกฎหมายเปนกฎเกณฑและ กตกิ าของประเทศ คือ การทีป่ ระชาชนใชกฎหมายเปน หลักในการทาํ งาน เพื่อการอยรู ว มกนั อยางสนั ติสุข และเกดิ ความยตุ ธิ รรมในสงั คม 5. หลกั การยอมรบั เสยี งขางมาก คือ การท่ีประชาชนในรัฐใชมติของประชาชนสวนใหญเปน หลกั ในการทาํ งาน 6. หลักการใชเหตุผล คือ การที่ประชาชนใชหลักเหตุผลเปนหลักในการหาขอสรุปเพ่ือ ทํางานรว มกันหรอื การอยรู วมกนั 7. หลกั การประนีประนอม คอื การทป่ี ระชาชนไมใชความรุนแรงในการแกไ ขปญหา แตใช การตกลงรว มกันในการขจัดขอ ขดั แยง ที่ไมเ หน็ ดว ย 8. หลักความยินยอม คอื การที่ประชาชนใชวจิ ารณญาณในการตัดสินใจ เปนตัวของตัวเอง โดยปราศจากการบังคบั มีความเห็นตรงกัน จึงตัดสนิ ใจผานตัวแทนของประชาชนในการดําเนินงานทาง การเมอื งและการปกครอง 26

. ลกั ษณะของสังคมประชาธิปไตย ในสงั คมประชาธิปไตย ประชาชนจะปฏิบตั ติ อ กัน ดังนี้ 1. การเคารพในสทิ ธิและเสรภี าพของบุคคล ตามขอบเขตท่บี ัญญัติไวในกฎหมาย 2. การใชห ลักเหตผุ ลในการตดั สนิ ปญ หา ขอขัดแยง 3. การเคารพในกฎกติกาของสังคม เพ่ือความสงบสุขและความเปนระเบียบเรียบรอย ในสงั คม 4. การมสี วนรวมในกจิ กรรมของสว นรวมและสังคม 5. การมีน้ําใจเปนประชาธิปไตยยอมรับฟงความคิดเห็นของผูอ่ืน และเห็นแกประโยชน สว นรวมมากกวา สวนตน 6. การยดึ มน่ั ในหลักความยุติธรรม และการปฏิบัติตอกันอยางเสมอภาคเทาเทียมกันของ สมาชิกทกุ คนในสังคม . คุณลกั ษณะทีสําคญั ของสมาชิกในสังคมประชาธปิ ไตย 1. มคี วามยดึ มัน่ ในอดุ มการณป ระชาธปิ ไตย 2. มีการรูจักใชเ หตุผล และรับฟงความคดิ เหน็ ของผอู ่ืน ซ่ึงมเี หตผุ ลและมกี ารประนีประนอมกนั ในทางความคิด 3. เคารพในสทิ ธิและการตดั สินใจของผอู นื่ 4. มีความเสยี สละ และเหน็ แกประโยชนข องสว นรวมมากกวา สวนตน 5. สามารถทาํ งานรวมกับผอู ่ืน 6. ใชเ สยี งขา งมากโดยไมล ะเมิดสิทธิเสียงขา งนอย 7. ยดึ ถือหลักความเสมอภาค และเทา เทียมกนั ของสมาชิก 8. ปฏิบัติตนตามกฎขอบังคับของสงั คม 9. ปฏบิ ตั ิตนตามหลกั ศลี ธรรม ยึดมน่ั ในวฒั นธรรม ประเพณี 10. รูจกั แกปญ หาโดยสนั ตวิ ิธี . ความสําคญั ของการปฏบิ ัตติ นเป็ นพลเมอื งดตี ามวถิ ีประชาธิปไตย 1. ทําใหสงั คมและประเทศชาติมกี ารพฒั นาไปอยางมั่นคง 2. เกิดความรักและความสามัคคีในหมคู ณะ 3. สงั คมมคี วามเปนระเบียบ สงบเรียบรอ ย 4. สมาชิกทกุ คนไดรบั สทิ ธิ หนาที่ เสรีภาพ จากกฎหมายเทาเทียมกันเกิดความเปนธรรมใน สังคม 5. สมาชิกในสังคมมคี วามเอ้ือเฟอ เผือ่ แผแ ละมนี ้ําใจตอ กนั 2. วถิ ีประชาธิปไตย สังคมประชาธิปไตยที่สมบูรณ เปนสังคมท่ีปลูกฝงความเปนประชาธิปไตยใหแกประชาชน ทง้ั ในแงความคิด อุดมการณ และวิธกี ารดาํ เนนิ ชีวติ ตั้งแตเ ดก็ เปน ตน ไป 27

โดยในชีวิตประจําวันของบุคคลในครอบครัว ชุมชน และสังคม จะดําเนินไปอยางสงบสุขได เม่ือทุกคนท่ีเปนสมาชิกเขาใจ และตระหนักถึงความสําคัญของการใชคุณลักษณะประชาธิปไตยเปน แนวทางในการดําเนนิ ชวี ติ ดงั น้ี . ประชาธิปไตยในครอบครัว ประชาธิปไตยในครอบครัวจะเริ่มไดก็ตอเมื่อพอแมคิดและประพฤติปฏิบัติตอกันตอลูก ๆ และตอบุคคลอ่นื อยา งเปนประชาธิปไตย ในการดําเนินชวี ติ ประจาํ วันทกุ ๆ ดาน ไดแก 1. การแสดงความคดิ เหน็ อยางมเี หตผุ ล 2. การรบั ฟง ความคดิ เห็นของผูอ นื่ 3. การตดั สนิ ใจโดยใชเหตุผลมากกวา อารมณ 4. การแกป ญหาโดยใชเหตผุ ล 5. การลงมตโิ ดยใชเ สยี งสว นใหญ 6. การเคารพกฎระเบยี บของครอบครัว 7. การกลา แสดงความคดิ เห็นตอสว นรวม 8. การยอมรบั เม่ือผอู น่ื มีเหตุผลทดี่ ีกวา ตนเอง . ประชาธิปไตยในชุมชน ท้องถิน วิถีชีวิตประชาธิปไตยในการดําเนินกิจกรรมตาง ๆ ภายในชุมชน เปนการรวมกลุมของ บคุ คลภายในชุมชน สมาชกิ ในชมุ ชนตอ งมคี ุณลกั ษณะประชาธิปไตยทสี่ ําคญั คือ 1. การเคารพในระเบยี บ กฎหมายของทองถิ่น และกฎหมายบานเมือง 2. การมสี วนรว มในการพัฒนาชุมชนและทอ งถ่ิน 3. การยอมรับฟง ความคิดเห็นของผอู น่ื 4. การตัดสนิ ใจในสวนรวมโดยใชก ารลงมตเิ สยี งสวนใหญ 5. การตดั สนิ ใจโดยใชว ิธีการลงมติเสียงสวนใหญ 6. การแสดงความคดิ เห็นอยางมีเหตผุ ลตอชมุ ชน 7. การรว มกนั วางแผนในการทาํ งานเปนกลุมหรือตัวแทนของกลุม ในการดําเนินชีวิตของกลุมคนในรูปแบบตาง ๆ เชน สมาคมแมบานผูผลิตสมุนไพรบานหวยใต สหกรณออมทรัพยบานแตง สมาคมศิษยเกา โรงเรียน มูลนิธิตาง ๆ ในการดําเนินชีวิตในกลุมสมาชิก ควรมีคุณลกั ษณะของประชาธิปไตย ไดแก 1. เคารพในกฎระเบียบขอ บังคบั ของกลุม หรอื องคกร 2. มบี ทบาทในการแสดงความคิดเห็นอยางมเี หตผุ ล 3. ยอมรับฟงความคิดเห็นของทุกคนท่ีดีกวา โดยไมใชอารมณ อดทนตอความขัดแยงที่ เกดิ ข้ึน 4. ยอมรบั ในเหตุผลทีด่ กี วา 5. การทํางานโดยใชว ิธกี ารประชุมวางแผน และแกป ญ หารว มกัน 6. การลงมติของกลมุ หรอื องคกรโดยใชการลงมติเสียงขา งมาก 28

เรืองที สถานภาพ บทบาท สิทธิ เสรีภาพ และหน้าทีของพลเมืองในวถิ ีประชาธิปไตย 1. ความหมาย ความสําคญั 1.1 สถานภาพ สถานภาพ หมายถึง ฐานะหรือเกียรติภูมิของบุคคลที่อยูในสังคม เปนตําแหนงของ บุคคลหนึ่งทไ่ี ดรบั ความนบั ถอื จากสาธารณชน สถานภาพเปนสงิ่ ทส่ี ังคมกาํ หนดข้นึ เปนสิ่งกาํ หนดเฉพาะตวั บคุ คลทีท่ าํ ใหแตกตางจาก ผูอืน่ สถานภาพ แบง เปน 2 ประเภท คอื 1. สถานภาพท่ีติดตวั มาต้ังแตกําเนดิ ไดแก  สถานภาพทางวงศาคณาญาติ เชน เปนลกู หลาน พน่ี อ ง ฯลฯ  สถานภาพทางเพศ เชน เพศหญงิ เพศชาย  สถานภาพทางอายุ เชน เด็ก วัยรุน ผูใหญ  สถานภาพเชื้อชาติ เชน คนไทย คนองั กฤษ  สถานภาพทางถิ่นกําเนดิ คนในภาคเหนอื คนในภาคใต  สถานภาพทางชนช้ันในสังคม เชน เชื้อพระวงศ คหบดี หรือชนชั้นตาง ๆ ในกลมุ ชนท่นี ับถอื ศาสนาฮินดู เชน ชนช้ันพราหมณ ฯลฯ 2. สถานภาพที่ไดมาภายหลัง หมายถึง สถานภาพที่ไดมาจากแสวงหาหรือไดมาจาก ความสามารถของตนเอง ไดแ ก  สถานภาพทางการศึกษา เชน จบการศกึ ษาระดบั ปรญิ ญาตรี ปรญิ ญาโท ปริญญาเอก  สถานภาพทางอาชพี เชน เปน ครู เปน หมอ เปนนักการเมอื ง  สถานภาพทางการเมือง เชน เปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎร เปนนายกรัฐมนตรี เปน รัฐมนตรี  สถานภาพทางการสมรส เชน โสด สมรส หมาย 1.2 บทบาท บทบาท หมายถึง การทาํ หนา ทต่ี ามสถานภาพที่สังคมกําหนด เชน นายเอกมีสถานภาพ เปนพอ ตองดําเนินบทบาทในการใหการอบรมเลี้ยงดู สั่งสอนบุตรใหเปนคนดี สงเสียบุตรใหไดรับ การศึกษาที่สมควรตามวัย สวนนายโทมีสถานภาพเปนบุตรที่ตองดําเนินบทบาทเช่ือฟงคําส่ังสอนของ บิดามารดา ตัง้ ใจหมน่ั เพียรในการศกึ ษา ชว ยเหลอื บดิ ามารดาในการทํางานบา นตามควรแกว ยั 1.3 สิทธิ เสรีภาพ และหน้าที “สิทธิ” หมายถึง อํานาจหรือผลประโยชนอันชอบธรรมของบุคคลที่มีกฎหมายให ความคุมครอง เชน สิทธใิ นการนบั ถอื ศาสนา การประกอบอาชพี การไดรับการศกึ ษา ฯลฯ “เสรีภาพ” หมายถึง ความมีอิสระในการกระทําของบุคคล ซึ่งการกระทําน้ันจะตองไม ขดั ตอกฎหมาย เชน การแตงกาย การแสดงความคดิ เห็น 29

“หนาที่” หมายถึง ภาระหรอื ความรบั ผิดชอบทบี่ ุคคลจะตองปฏิบัติตามกฎหมาย สทิ ธเิ สรีภาพ เปนรากฐานสําคัญในการปกครองตามระบอบประชาธปิ ไตย การท่ีจะรูวา การปกครองของประเทศใดมีความเปนประชาธิปไตยไดมากนอยเพียงใด ตองดูท่ีสิทธิเสรีภาพของ ประชาชนในประเทศนั้น ๆ เปนสําคัญ ถาประชาชนมีสิทธิเสรีภาพมาก ความเปนประชาธิปไตยของ ประเทศน้นั ก็มมี าก หากสิทธิเสรีภาพของประชาชนถูกจํากัดหรือลิดรอนโดยผูมีอํานาจในการปกครอง ประชาธปิ ไตยก็จะมีไมได ดวยเหตุน้ีกฎหมายรัฐธรรมนูญของไทยทุกฉบับ จึงไดบัญญัติคุมครองสิทธิ เสรภี าพของประชาชนไวอ ยางแจงชัด สวนหนาท่ี น้ัน เปนกรอบหรือมาตรฐานของการปกครองในระบอบประชาธิปไตย ทั้งนี้ก็เพราะวา การปกครองระบอบประชาธิปไตย น้ัน ตองอาศัยกฎหมายเปนหลักในการดําเนินการ หากประชาชนไมรจู ักหนาที่ของตน ไมปฏิบัติตามกฎหมายระบอบประชาธิปไตยกจ็ ะดาํ รงอยูตอ ไปไมได ดังน้ัน สิทธิ เสรีภาพ และหนาท่ี จึงมีความสําคัญอยางยิ่งในการปกครองตามระบอบ ประชาธิปไตยซ่ึงขาดเสยี มิไดเ ด็ดขาด 1.4 ความสําคญั ของสิทธิ เสรีภาพ และหน้าที 1. การท่ีรัฐไดบัญญัติ สิทธิ เสรีภาพ และหนาที่ ของบุคคลในรัฐธรรมนูญ ทําให ประชาชนไดร บั ความคมุ ครอง และปฏิบตั อิ ยา งเทาเทียมเสมอภาค และยุตธิ รรม 2. บุคคลทกุ คนจะตองรบั ทราบ และพึงปฏิบัติตามขอบเขตสิทธิ เสรีภาพ และหนาท่ีท่ีได บัญญัติใชใ นรฐั ธรรมนูญ 3. การใชอ าํ นาจรฐั จะตองคํานงึ ถงึ สิทธิ เสรีภาพของประชาชน 4. ท้ังรัฐและประชาชนพึงปฏิบัติตามหนาท่ีท่ีบัญญัติใชในรัฐธรรมนูญอยางเครงครัด ยอมกอใหเกดิ ความสงบรม เย็นผาสุกในชาติ 5. หนาทข่ี องประชาชนในระบอบประชาธปิ ไตย ไดแ ก 5.1 หนาที่ในการรักษาไวซ่ึงชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย และการปกครองตาม ระบอบประชาธปิ ไตยอันมพี ระมหากษัตรยิ ทรงเปน ประมุข 5.2 หนาท่ีในการปอ งกันประเทศ ไดแก การชวยสอดสองดูแลและแจงใหเจาหนาท่ี บานเมอื งทราบถึงภัยทจ่ี ะเกิดข้นึ แกป ระเทศชาติ เชน การแจงขอมูลเกี่ยวกับการคายาเสพติด การสมัคร เปนอาสาสมัครรักษาดินแดน เปน ตน 5.3 หนาที่ในการรับราชการทหารตามกฎหมาย โดยชายไทยทุกคนเมื่ออายุ 20 ป บริบูรณ จะตองไปตรวจเขารับการเกณฑทหารประจําการ เปนเวลา 2 ป เพื่อเปนกําลังสําคัญเมื่อเกิดภาวะ สงคราม 5.4 หนา ท่ใี นการปฏิบัตติ นตามทก่ี ฎหมายกําหนด ทงั้ นีเ้ พ่ือความเปนระเบียบเรียบรอย ทาํ ใหสังคมมีความสงบสขุ และสมาชกิ ในสงั คมอยรู ว มกนั ไดอยา งสันตสิ ขุ 5.5 หนาท่ีในการเสียภาษีอากรตามท่ีกฎหมายกําหนด เพื่อรัฐจะไดมีรายไดเพื่อ นํามาใชจายภายในประเทศ รวมทัง้ จัดสวสั ดกิ ารตาง ๆ ใหกับประชาชน และชมุ ชนในประเทศ 30

5.6 หนาที่ในการรับการศึกษาภาคบังคับตามเง่ือนไข และวิธีการที่กฎหมายกําหนด เพอ่ื ชวยใหม คี ณุ ภาพที่ดี และเปนกําลงั ใจในการพฒั นาประเทศตอไป 5.7 หนาที่ในการชวยเหลือราชการตามกฎหมายกําหนด เพื่อประโยชนสวนตนและ สวนรวม 5.8 หนาท่ีในการใชสิทธิเลือกต้ังโดยสุจริต ในการเลือกสมาชิกสภาผูแทนราษฎร เขาไปทาํ หนา ทีบ่ รหิ ารประเทศ เปน การจรรโลงการปกครองตามระบอบประชาธิปไตยใหย ง่ั ยืนสบื ไป เรอ่ื งท่ี 3 คณุ ธรรมและคานิยมพนื้ ฐานในการอยูรวมกนั อยางปรองดองสมานฉนั ท ความหมายของ คุณธรรม คา นยิ ม และ ความสมานฉันท คณุ ธรรม คอื ความดีงามท่ีถูกปลูกฝงข้ึนในจิตใจ มีจิตสํานึกท่ีดี ความละอาย และเกรงกลัวใน การที่จะประพฤติชั่ว ถึงแมวาคุณธรรมจะเปนเร่ืองภายในจิตใจ แตสามารถสะทอนออกมาไดทาง พฤตกิ รรม เชน ความซ่อื สตั ย ความกตัญกู ตเวที ความมรี ะเบยี บวนิ ยั เปน ตน ความปรองดอง หมายถึง ออมชอม ประนีประนอม ยอมกัน ไมแกงแยงกัน ตกลงกันดวยความ ไกลเ กลีย่ ตกลงกนั ดวยไมตรจี ิต (พจนานุกรม ฉบบั ราชบณั ฑิตยสถาน พ.ศ. 2554) คานิยม คือ ความคิด พฤติกรรมและส่ิงอ่ืนที่คนในสังคมหน่ึงเห็นวา มีคุณคา จึงยอมรับมา ปฏิบัติและหวงแหนไวระยะหนึ่ง คานิยมมักเปลี่ยนแปลงไปตามกาลสมัยและความคิดเห็นของคนใน สังคม ความสมานฉนั ท แปลตามศพั ท คือ ความพอใจรว มกนั ความเห็นพองตอ งกนั มคี วามตองการที่ จะทาํ การอยางใดอยางหน่ึงตรงกัน หรือเสมอเหมือนกัน ซึ่งความสมานฉันทจะเปนตัวลดความขัดแยง และนาํ ไปสคู วามสามคั คี ประชาชนชาวไทยพรอ มใจกันเฝา รับเสดจ็ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เสด็จออกมหาสมาคม ณ สีหบญั ชร พระที่นัง่ อนันตสมาคม เมือ่ วนั ท่ี 9 มถิ นุ ายน 2549 31

จากภาพ เปนความพรอมเพรียงกนั ของพสกนกิ รชาวไทยและชาวตางประเทศที่รวมใจกันสวมเส้ือ สเี หลอื ง รวมกันโบกธงชาติ และธงพระปรมาภิไธยพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พรอมกับเปลงเสียงถวายพระพร เปนการแสดงใหเห็นถึงความสมานฉันทของพสกนิกรชาวไทยและ ชาวตางประเทศ ภาพเหตุการณเหลาน้ีสรางความแปลกใจใหกับสื่อตางประเทศเปนอยางมาก จนทําให สํานกั ขา วหลายสาํ นกั ตองเสนอขาวเกยี่ วกับงานพระราชพิธคี รั้งนเ้ี พม่ิ เติม เพ่ืออธิบายถึงเหตุผลท่ีปวงชน ชาวไทยถวายความจงรักภักดแี ละเทดิ ทูนสถาบนั พระมหากษตั รยิ มากมายขนาดนี้ ชาวตางชาติแสดงออกถึงความรัก และเทิดทูน พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช แตใ นทางกลับกนั ในชว งป พ.ศ. 2547 – พ.ศ. 2557 ทงั้ ชาวไทยและชาวตา งชาตติ า งรูถงึ ความขดั แยง ทางดานการเมืองในประเทศไทย เหตุการณเหลานี้สงผลตอเศรษฐกิจ สังคม โดยเฉพาะธุรกิจดาน การทองเท่ยี ว และยังสงผลกระทบตอสภาพจติ ใจของคนไทยอีกดว ย จากเหตกุ ารณท่ีกลาวมา จะเห็นไดวาหากเรามีความสมานฉันทในส่ิงที่ถูกตองดีงาม จะทําให สงั คมของเรามีความเจริญกาวหนา ความสมานฉันทเปนบอเกิดของความสุข ความสามัคคีของหมูคณะ เมือ่ มีความสามคั คีของหมูค ณะยอ มทาํ ใหเกดิ พลัง ซง่ึ จะนําไปสูความสาํ เร็จในจุดมุงหมายที่ไดต ัง้ เอาไว แตค วามสมานฉนั ททจ่ี ะนําไปสูความสุขและความเจริญนั้นจะตองเปนไปในทางที่ถูกตองดีงาม ซง่ึ ตอ งประกอบดวยคณุ ธรรมและที่สาํ คัญยงิ่ คือ การเห็นแกประโยชนสว นรวม หากสมานฉันทแ ตเ ฉพาะ ในกลมุ พวกของตนเองแลวไปขัดแยงกับกลมุ พวกของคนอื่น แลว ทาํ ใหส ว นรวมเสยี หาย ลักษณะนี้ถือวา เปน การสมานฉันทในทางท่ผี ิด 32

ดังนนั้ หากเราตองการความสมานฉันทที่ถกู ตอ งดงี ามจะตอ งอาศัยคณุ ธรรมดังตอ ไปนี้ คา นิยมพน้ื ฐานในการอยรู ว มกันอยางสมานฉนั ท 12 ประการ ขอ 1. มคี วามรกั ชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ  ขอ 2. ซอื่ สัตย เสยี สละ อดทน ขอ 3. กตัญตู อ พอ แม ผปู กครอง ครูบาอาจารย ขอ 4. ใฝห าความรู หมั่นศกึ ษาเลาเรยี นท้งั ทางตรงและทางออ ม ขอ 5. รักษาวฒั นธรรมประเพณไี ทยอันงดงาม ขอ 6. มศี ลี ธรรม รกั ษาความสตั ย หวงั ดีตอผอู ่ืน เผ่อื แผ และแบงปน ขอ 7. เขา ใจเรียนรกู ารเปน ประชาธปิ ไตย อนั มีพระมหากษัตริยทรงเปน ประมุขที่ถูกตอ ง ขอ 8. มีระเบียบวนิ ัย เคารพกฎหมาย ผนู อยรจู ักเคารพผใู หญ ขอ 9. มีสติรูตัว รคู ิด รทู ํา รูป ฏิบตั ิ ตามพระราชดํารสั ของพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช ขอ 10. รูจกั ดาํ รงตนอยูโ ดยใชหลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงตามพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช รูจ ักอดออมไวใชเ ม่อื ยามจําเปน มีไวพอกินพอใช ถาเหลือก็แจกจาย จาํ หนา ย และขยายกิจการ เมื่อมคี วามพรอมโดยมีภูมคิ ุมกนั ทด่ี ี ขอ 11. มคี วามเขมแข็งทงั้ รา งกายและจิตใจ ไมย อมแพต อ อํานาจฝา ยต่ําหรือกิเลส มคี วามละอายเกรงกลัว ตอ บาปตามหลักของศาสนา ขอ 12. คํานึงถงึ ผลประโยชนข องสว นรวมและตอชาติมากกวา ผลประโยชนของตนเอง คานิยมพ้ืนฐานดังกลาวขางตนมีความสําคัญอยางยิ่งท่ีคนไทยจะตองนํามาประพฤติปฏิบัติใน ชีวติ ประจาํ วันอยูเสมอ และเพื่อใหเกิดความเขาใจย่ิงขึ้นจะขอกลาวในรายละเอียดเพมิ่ เติม ดังน้ี 1. มีความรักชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย เปนคุณลักษณะที่แสดงถึงรักความเปนชาติไทย เปนพลเมอื งดีของชาติ มคี วามสามคั คี เหน็ คณุ คา ภูมใิ จ เชิดชูความเปนไทย ปฏิบัติตนตามหลักศาสนาท่ี ตนนับถือ และแสดงความจงรกั ภักดตี อ สถาบันพระมหากษตั รยิ  ประชาชนรวมกจิ กรรมจุดเทียนถวายพรพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช 33

2. ซื่อสัตย เสียสละ อดทน เปนคุณลักษณะท่ีแสดงถึงการยึดม่ันในความถูกตอง ประพฤติตรงตาม ความเปนจริงตอตนเองและผูอื่น ละความเห็นแกตัว รูจักแบงปนชวยเหลือสังคมและบุคคลท่ีควรให รูจ กั ควบคมุ ตนเองเม่ือประสบกับความยากลาํ บาก และสิง่ ทีก่ อ ใหเ กดิ ความเสยี หาย 3. กตัญตู อ พอแม ผปู กครอง ครบู าอาจารย เปน คุณลักษณะที่แสดงออกถึงการรูจักบุญคุณ ปฏิบัติตาม คําส่ังสอน แสดงความรัก ความเคารพ ความเอาใจใส รักษาช่ือเสียง และตอบแทนบุญคุณของพอแม ผูป กครอง และครบู าอาจารย ประชาชนรวมกจิ กรรมแสดงความกตัญูกตเวที 4. ใฝห าความรู หม่ันศึกษาเลาเรียนท้ังทางตรงและทางออม เปนคุณลักษณะที่แสดงออกถึงความตั้งใจ เพยี รพยายามในการศึกษาเลาเรยี น แสวงหาความรู ทั้งทางตรงและทางออม 5. รกั ษาวฒั นธรรมประเพณีไทยอนั งดงาม เปนการปฏิบตั ิสืบทอดอนุรักษวัฒนธรรม และประเพณีไทย อนั ดงี ามดว ยความภาคภมู ใิ จเห็นคณุ คา ความสาํ คัญ 6. มีศีลธรรม รักษาความสัตย หวังดีตอผูอื่น เผ่ือแผและแบงปน เปนความประพฤติที่ควรละเวน และ ความประพฤตทิ ีค่ วรปฏิบัตติ าม 7. เขาใจเรียนรูการเปนประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขท่ีถูกตอง คือ มีความรู ความเขาใจ ประพฤตปิ ฏบิ ัตติ นตามสทิ ธแิ ละหนาทข่ี องตนเอง เคารพสทิ ธแิ ละหนา ทข่ี องผอู น่ื ใชเสรีภาพ ดวยความรบั ผิดชอบภายใตขอบเขตของกฎหมายตามระบอบประชาธิปไตย อันมีพระมหากษัตริยทรง เปนประมขุ 8. มรี ะเบียบวนิ ยั เคารพกฎหมาย ผูนอยรูจ ักการเคารพผูใหญ เปนคุณลกั ษณะท่ีแสดงออกถึงการปฏิบัติ ตามขอตกลง กฎเกณฑ ระเบยี บ ขอ บังคับ และกฎหมาย มีความเคารพและนอบนอมตอผใู หญ 9.มีสติรูตวั รูค ิด รทู ํา รปู ฏบิ ตั ิ ตามพระราชดาํ รสั ของพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เปนการประพฤติปฏบิ ัติตนอยางมสี ตริ ตู ัว รูค ดิ รูทํา อยา งรอบคอบถูกตอง เหมาะสม และนอ มนําพระราชดํารัส ของพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มาปฏิบัตใิ นชวี ิตประจําวัน 34

10.รจู ักดาํ รงตนอยโู ดยใชห ลกั ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพยี งตามพระราชดาํ รสั ของพระบาทสมเด็จ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช รจู ักอดออมไวใ ชเ มอ่ื ยามจาํ เปน มไี วพ อกินพอใช ถาเหลอื ก็แจกจา ย จําหนา ย และขยายกิจการเมอ่ื มคี วามพรอ ม สามารถดาํ เนนิ ชวี ิตอยางพอประมาณ มเี หตผุ ล มภี มู คิ ุม กนั ในตัวทด่ี ี มีความรู มีคณุ ธรรม และปรับตวั เพือ่ อยูในสังคมไดอยางมีความสุข 11. มคี วามเขม แขง็ ทัง้ รา งกายและจติ ใจ ไมย อมแพต ออํานาจฝา ยต่ําหรอื กิเลส มคี วามละอายเกรงกลวั ตอ บาปตามหลักของศาสนา เปน การปฏิบตั ติ นใหม รี า งกายสมบรู ณ แข็งแรง ปราศจากโรคภยั และมีจิตใจท่ี เขม แขง็ ไมกระทําความช่วั ใด ๆ ยึดมัน่ ในการทาํ ความดตี ามหลักของศาสนา 12. คาํ นงึ ถงึ ผลประโยชนข องสว นรวมและตอชาติมากกวาผลประโยชนของตนเอง ใหความรวมมือใน กจิ กรรมทเี่ ปนประโยชนตอสวนรวม และประเทศชาติ เสยี สละประโยชนสวนตน เพ่ือรักษาประโยชนของ สว นรวม ประชาชนรวมกิจกรรมปลูกปาชุมชน 35

กจิ กรรม 1. ใหผเู รียนวิเคราะหความสาํ คัญหรอื ความจําเปนของการนําคุณธรรม คา นยิ ม ไปปฏิบัตเิ พอื่ การอยู รว มกนั อยางปรองดองสมานฉันท ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 2. ในฐานะท่ีผูเรียนเปนบุคคลในสังคม ผูเรียนคิดวาจะปฏิบัติตนตามคานิยมพื้นฐาน 12 ประการ อยางไรจึงจะไดช ่ือวาเปนพลเมอื งดีตามวถิ ีประชาธปิ ไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมขุ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 36

การนาํ คณุ ธรรมไปใชในชีวิตประจาํ วนั เพอ่ื แกปญหาความขัดแยง และสรางความสมานฉนั ท คุณธรรม : ความมรี ะเบียบวนิ ัย กรณศี กึ ษาท่ี 1 : การเขาควิ รบั บรกิ าร หมูบา นหนองผกั บงุ เปนหมูบา นหนงึ่ ทีโ่ ดนนา้ํ ทวมหนักคราวนํา้ ทว มใหญข องประเทศที่ผานมา ชาวบานบางคนถูกน้ําทวมบานจนมิดหลังคาบาน จึงตองอพยพไปพักอาศัยช่ัวคราวที่วัดหนองผักบุงท่ี พอจะอาศยั อยไู ด จึงมีผูค นมาอยรู วมกันพอสมควร นาํ้ ทว มอยูน าน ความเดือดรอนเร่ืองกินเรื่องอยูก็มาก เปนทวีคณู แตค นไทยท่ีไมป ระสบอทุ กภยั กไ็ มแลง นํ้าใจเดินทางมาชวยเหลือนําขาวสารอาหารแหงและ อปุ กรณเ คร่อื งใชมาบรจิ าค คราวหน่งึ เจาอาวาสประกาศวาไดรับขา ววา จะมผี ูใจบุญนาํ ของมาแจกชาวบา นรขู า วกม็ ารอรับกนั แนนวัด ในขณะท่ีกําลังเขาคิวรับถุงยังชีพก็เกิดเหตุการณไมคาดฝน มีชาย 2 คน กําลังชกตอยกัน เจาอาวาสจงึ บอกใหยุติ และซักถามไดค วามวา เกิดการตอวากันเรอ่ื งมาทีหลังแลว มาแซงคิว คนทถ่ี ูกตอวา ก็ไมพอใจ และท้ังสองคนเปนชาวบานคนละหมูบานกันดวย จึงโมโหและชกตอยกันข้ึน เจาอาวาส จึงเตือนสติใหท้ังสองคนระงับอารมณ และสอนใหทุกคนรูจักการอดทนในการรอรับบริการ เพราะมี คนจาํ นวนมาก ทุกคนเดือดรอนเหมือนกัน ท้ังน้ีก็เพื่อความเปนระเบียบเรียบรอย เคารพสิทธิของผูอ่ืน จงึ ตองรจู ักการเขา ควิ ตามลาํ ดับกอ นหลงั ถา ทกุ คนทําไดเชนนี้ ปญหาความขัดแยง กจ็ ะไมเ กิดข้ึน พวกเรา ในหมูบา นหรอื ชมุ ชนไหนกต็ ามก็จะอยรู ว มกันไดอ ยางเรียบรอ ย ปกตสิ ุข 37

กิจกรรม : ใหผ เู รยี นอานกรณศี ึกษาแลวรว มกันอภิปรายแลกเปลี่ยนเรยี นรตู ามประเดน็ ดงั น้ี 1. ผูเรียนคิดวา กรณีศึกษาน้ีจะกอใหเกดิ ปญหาและความขัดแยง ไดอ ยา งไร ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 2. ผูเรียนคิดวา คานิยมพื้นฐาน 12 ประการ ที่จะชวยแกปญหาและความขัดแยง คือคานิยม เร่ืองอะไร และแกป ญ หาไดอยางไร ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 38

กรณศี ึกษาท่ี 2 : เห็นความสาํ คัญของประโยชนส ว นรวม การบุกรกุ ที่ดนิ ขอบเขตร้วั เหตุเกิดข้นึ ในชมุ ชนแหง หนึง่ ทคี่ นในชุมชนเกิดความขัดแยงในเร่ือง การใชกระบวนการ ยึดสทิ ธเิ์ ปน หลกั เรือ่ งมีอยวู า รัว้ บา นของนายสงบ ไดร ุกลํ้าเขาไปในพ้นื ที่บานของนายสมชาย เพราะถือวา บิดาของนายสงบมาจบั จองพ้ืนทก่ี อน ในขณะทีน่ ายสมชายรับรูวาท่ีดินน้ีไมมีโฉนด บุคคลอื่นในชุมชน สามารถเขาถือครองสิทธิ์ เปนเหตุใหท้ังสองทะเลาะวิวาทกัน การจัดการความขัดแยงหรือลดปญหา ดังกลา วที่เกดิ ขน้ึ คนในชมุ ชนสามารถมสี วนรว มในการแกไ ขความขัดแยง โดยใชวธิ กี ารเจรจาไกลเกลย่ี มีคนกลางท่ีคูป ญ หาทั้งสองนับถือและใหการยอมรับ ซึ่งวิธีการนี้เปนการจัดการความขัดแยงโดยเช่ือม ความสัมพนั ธระหวา งสองครอบครัว และการท่ีท้ังสองเปนคนท่ีมีถ่ินฐานอยูภูมิภาคเดียวกัน วัฒนธรรม เดียวกนั การมบี ดิ าของนายสงบและนายสมชาย มารว มเจรจา ทําใหง ายตอ การเจรจา หาจดุ ยืนของท้ังสองฝาย แลวคํานึงถึงผลประโยชนรวม ผลสุดทายของการเจรจานายสงบยอมรื้อถอนเขตรั้วออกจากที่ดินของ นายสมชาย เพื่อใหเปนหลักฐานในการตกลงเจรจา ท้ังสองฝายตองทําสัญญาประนีประนอมยอมความ หลงั จากขอตกลง และเปน ไปตามหลักกฎหมายเก่ยี วของ โดยสรุป กระบวนการจัดการความขัดแยงขางตน หลัก คอื ตอ งมุง เนน ความสัมพนั ธ และพยายามทําใหคูกรณีเกิดความพึงพอใจ ดวยเหตุน้ี วิธีการจัดการ ความขดั แยงเบอ้ื งตนในชมุ ชน จงึ ใชรปู แบบการเจรจาไกลเกล่ยี โดยคนกลาง อํานวยความสะดวกในการ สนทนาและใหค ําปรึกษาหาทางออก เพ่อื อยูรวมกันอยางสนั ติสามัคคีปรองดอง 39

กจิ กรรม : ใหผูเ รยี นอานกรณศี ึกษาแลว รวมกันอภปิ รายแลกเปลี่ยนเรียนรตู ามประเด็น ดงั น้ี 1. ผเู รียนคิดวา กรณศี กึ ษาเรอื่ งการบุกรกุ ทด่ี นิ ขอบเขตร้ัวนจ้ี ะกอใหเ กิดปญ หาและ ความขดั แยง ไดอ ยา งไร ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 2. ผูเรียนคิดวา คานิยมพื้นฐาน 12 ประการ ท่ีจะชวยแกปญหาและความขัดแยง คือคานิยม เร่อื งอะไร และแกป ญหาไดอยางไร ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... 40

กระบวนการแกป ญ หาและสถานการณก ารเมอื งการปกครองที่เกดิ ขน้ึ ในชุมชน กรณีศึกษา เหตเุ กดิ ทโ่ี นนดอนตา เหตเุ กดิ ท่โี นนดอนตา “บา นโนนดอนตา” เปน ชุมชนหมูบา นเล็ก ๆ ในชนบทท่ีไมหางไกลจากท่วี า การอาํ เภอมากนัก ชมุ ชนบา นโนนดอนตาเคยอยกู ันเหมือนพี่นอ ง สงบและรมเยน็ เอ้ือเฟอ เผื่อแผก นั ชว ยเหลือเกือ้ กลู กนั และรวมแรงรวมใจในกิจการของสว นรวม แตกย็ งั ขาดสาธารณปู โภคข้ันพ้ืนฐานและสิ่งจําเปนตาง ๆ อยมู าก เชน ถนน สะพาน แหลง นา้ํ สถานีอนามยั ศนู ยพฒั นาเดก็ เลก็ ตอ มาเมื่อทางราชการใหม กี ารเลอื กตัง้ สมาชกิ สภาองคการบรหิ ารสว นตาํ บลและนายกองคก าร บริหารสวนตําบลข้ึนตามหลกั การประชาธิปไตยและหลักการกระจายอาํ นาจ เพ่ือใหช าวบา นไดมีสวน ในการบริหารจดั การกจิ การตาง ๆ ของตําบล เพือ่ ใหต รงกบั ความตองการท่ีแทจริงของคนในทองถ่ิน สะดวกรวดเร็ว แทนท่ีจะตองรอนโยบายและงบประมาณจากสวนกลาง อีกทั้งยังเปนการสรางวิถี สะดวกจากองคการบริหารสว นตาํ บลมากกวา เดิม แตดว ยความท่ีชาวบา นยังไมค ุนเคยกับการเลือกตั้งทองถ่นิ ผูสมัครรับเลือกต้ังใชวิธีการหาเสียง แขง ขนั กนั หาเสียงกับชาวบาน ซึ่งสวนใหญก็เปนญาตมิ ติ รกนั แทบท้งั น้นั การท่ีตางฝา ยตางสนับสนนุ ผสู มคั รทตี่ นช่ืนชอบมากกวา กลบั กลายเปน การเห็นตาง มีการอภปิ รายถกเถียง จนนําไปสูการขัดแยง ทะเลาะวิวาท แบงฝก แบงฝา ยกนั ทําใหบานโนนดอนตาท่ีเคยมคี วามรกั สามัคคี กลับกลายเปนความสับสน วุนวาย แตกแยกสามัคคีกนั ไมสงบรมเยน็ ดงั ท่ีเปนมา หรอื การพัฒนาและความเจรญิ ของหมบู า นจะตอ งแลกดวยความสงบรมเย็นของคนบานโนนดอนตา จําเปนเพยี งใดท่ชี าวบานโนนดอนตาจะตองเลอื กเพยี งอยางใดอยางหนึ่งเทา นน้ั หรือ 41

กจิ กรรม : ประเดน็ การอภปิ ราย 1. ปญหาทเี่ กิดขนึ้ ในชุมชนโนนดอนตาคืออะไรขนึ้ ปญหาน้ีมีสาเหตมุ าจากอะไร 2. ถา ทานเปน ชาวชมุ ชนโนนดอนตา ทา นคดิ วา ปญหานใี้ ครควรมีบทบาทใน การแกป ญ หาและควรแกป ญหานอ้ี ยางไร 3. ทานคิดวา คณุ ธรรมสาํ คญั ทน่ี าํ มาประยุกตใชใ นการแกปญ หาของชุมชนโนนดอนตา คอื อะไร เพราะเหตุใด …………………………….. เรืองที รัฐธรรมนูญ รฐั ธรรมนูญเปน กฎหมายสูงสดุ หรอื เปนกฎหมายหลักของประเทศท่ีออกโดยฝายนิติบัญญัติ คือ รัฐสภา อนั ประกอบดวยตัวแทนของประชาชน ดังนนั้ รัฐธรรมนญู จึงเปน กฎหมายทีป่ ระชาชนสวนใหญ ใหค วามเห็นชอบ ความสําคญั รัฐธรรมนูญ เปนกฎหมายที่สําคัญท่ีสุด เปนเสมือนกฎเกณฑหรือกติกาที่ประชาชนในสังคม ยอมรับใหเปนหลักในการปกครอง และการบริหารประเทศ ซ่ึงการออกกฎหมายใด ๆ ยอมตอง ดําเนนิ การภายในกรอบของบทบญั ญัตใิ นรัฐธรรมนญู กฎหมายใดที่ขัดแยงตอ รฐั ธรรมนูญจะไมสามารถ ใชบ ังคับได สาเหตุทีมรี ัฐธรรมนูญในประเทศไทย สาเหตุที่สําคัญมาจากการท่ีประเทศไทยเกิดการเปลี่ยนแปลงทางการปกครองจากระบอบ สมบรู ณาญาสิทธริ าชยเ ปน ระบอบประชาธปิ ไตย ซงึ่ เริม่ มีแนวคิดตงั้ แตรชั กาลที่ 6 โดยกลุมบุคคลที่เรียก ตนเองวา “คณะราษฎร” ประกอบดวย ขาราชการ ทหาร พลเรือน ไดเขาถึงอํานาจการปกครอง พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว จึงไดทรงลงพระปรมาภิไธย ในรางรัฐธรรมนูญการปกครอง แผนดินฉบับช่ัวคราวที่คณะราษฎรไดเตรียมไว นับวาเปนรัฐธรรมนูญฉบับแรกของไทย เม่ือวันท่ี 10 ธ.ค. 2475 ถือไดวาประเทศไทยมีการเปล่ียนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย มาเปน การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย นับแตน นั้ มา จนถึงปจจุบันไดมีการเปลี่ยนแปลงแกไข และประกาศใชรัฐธรรมนูญการปกครองหลายฉบับ เพอ่ื ใหเ หมาะสม สอดคลองกบั สภาวการณบา นเมอื งท่ีผนั แปรเปลี่ยนในแตละยุคสมัย โดยมีสาระสําคัญ เหมือนกัน คือ ยึดมั่นในหลักการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข จะมีเน้ือหาแตกตางกันก็เพ่ือใหเหมาะสมกับสถานการณของบานเมืองในขณะน้ัน ประเทศไทย มรี ัฐธรรมนูญมาแลว จํานวน 18 ฉบับ และปจจุบนั ใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศักราช 2550 42