การพัฒนาวิชาชีพ

การพัฒนาวชิ าชีพ รองศาสตราจารย์ ดร.สมศักดิ์ คงเทีย่ ง* พระราชบัญญัติระเบียบข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา พ.ศ. ๒๕๔๗ ได้บัญญัติไว้ว่า “วิชาชีพ” หมายความถึง วิชาชีพครู วิชาชีพการบริหารการศึกษา และวิชาชีพบุคลากรทางการศึกษาอื่น การพัฒนาวิชาชีพเป็นส่ิงจาเป็นท่ีจะต้อ งกระทาอย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง ด้วยรัฐธรรมนูญ แห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช ๒๕๔๐ ได้บัญญัติชัดเจนในมาตรา 8๑ เร่ืองการพัฒนาการศึกษาและ การพัฒนาวิชาชีพครูและพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พุทธศักราช ๒๕4๒ มาตรา ๕๒ กาหนดให้ กระทรวงศึกษาธิการสง่ เสริมให้มีระบบกระบวนการผลิต การพัฒนาครู คณาจารย์ และบุคลากรทางการศึกษา ให้มีคุณภาพและมาตรฐาน ท่ีเหมาะสมกับการเป็นวิชาชีพช้ันสูง ซ่ึงต้องพัฒนาทั้งบุคลากรใหม่และบุคลากร ประจาการ อย่างต่อเนือ่ ง พระราชบัญญัติสภาครูและบุคลากรทางการศึกษา พ.ศ. ๒๕๔๖ กาหนดให้คุรุสภา เป็นสภาวิชาชีพ มีฐานะเป็นนิติบุคคลในกากับของกระทรวงศึกษาธิการ มีอานาจหน้าท่ีตาม มาตรา 8 คือ กาหนดมาตรฐาน วชิ าชพี ออกและเพิกถอนใบอนุญาต กากับ ดแู ลวชิ าชีพและจรรยาบรรณของวิชาชีพรวมท้ังการพฒั นาวิชาชีพ กาหนดนโยบายและแผนพัฒนาวิชาชีพ ประสาน ส่งเสริมการศึกษาและการวิจัยเกี่ยวกับการประกอบอาชีพ องคก์ ารการศึกษา วิทยาศาสตรแ์ ละวฒั นธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ได้กลา่ วถงึ การพฒั นาวชิ าชีพครู ดว้ ยการเพม่ิ พนู สถานภาพ กาลังใจ และความเป็นมอื อาชีพใหแ้ กค่ รู ครูทุกคนควร 1. ไดร้ ับการยกย่องและการตอบแทนที่เหมาะสม ๒. มีโอกาสรับการอบรมพฒั นาและสนับสนุนในวิชาชีพ ๓. ร่วมตดั สินใจในเรื่องที่จะกระทบต่อวิชาชีพและการสอน ๔. เข้าใจความหลากหลายของวิธีการเรียนรู้และพัฒนาการทาง สงั คมและสตปิ ัญญาของนักเรียน ๕. สรา้ งสภาพแวดลอ้ มทีก่ ระตุ้นการเรยี นร้แู ละการมสี ว่ นร่วมใน การเรยี นรู้ และ 6. รับผดิ ชอบต่อวิชาชพี ของตน รับผิดชอบต่อผเู้ รยี นและชุมชน ดร.เชลดอน เชฟเฟอร์ (Dr. Sheldon Shaeffer) ผู้อานวยการสานักการศึกษาภาคพื้นเอเชียและ แปซฟิ กิ ของ UNESCO ไดใ้ หแ้ นวคดิ เก่ียวกับหลักการสาคญั ในการพฒั นาครูใหเ้ กิดความเข้มแข็ง คือ

1. ต้องให้ครูพัฒนาตนเองอย่างต่อเนื่องและผูกกับการได้ ตอ่ ใบอนุญาตประกอบวชิ าชีพ ๒. ต้องปรับวิธีการพัฒนาครูจากภาพรวมศูนย์พัฒนา ทั่วทั้งประเทศมาเป็นการพัฒนาระยะส้ันให้แต่ละโรงเรียน โดยใชโ้ รงเรยี นเปน็ ฐาน และ ๓. ตอ้ งใหร้ างวัลแก่ผมู้ ีความก้าวหนา้ ในวิชาชีพ ประเทศไทยได้ดาเนินการปฏิรูปครูและบุคลากรทางการศึกษา โดยกาหนดให้มีกฎหมายที่เกี่ยวข้อง เป็นแนวทางในการดาเนินการโดยเฉพาะพระราชบัญญัติสภาครูและบุคลากรทางการศึกษา พ.ศ. ๒๕๔๖ ได้ กาหนดแนวทางการพัฒนาวิชาชีพทางการศึกษาโดยมีกลมุ่ เปา้ หมายการพัฒนาไว้ 4 กลุม่ ได้แก่ ๑. ครูประจาการ ๒. ผู้บริหารสถานศึกษา ๓. ผู้บรหิ ารการศกึ ษา และ 4. บคุ ลากรทางการศกึ ษาอ่ืน ไดแ้ ก่ ศกึ ษานิเทศก์ กลุ่มเป้าหมาย ๔ กลุ่มดังกล่าว ถือว่าเป็นผู้ประกอบวิชาชีพควบคุมตามมาตรา ๔๓ แห่ง พระราชบัญญตั ดิ งั กล่าว ครุ ุสภาจึงกาหนดการพฒั นาวิชาชีพทางการศึกษาไวค้ อื ๑. ระบบมาตรฐานและการควบคมุ การประกอบอาชีพ ๒. ระบบใบอนุญาตประกอบวิชาชีพ ๓. ระบบการพฒั นาผ้ปู ระกอบวิชาชีพทางการศกึ ษา และ ๔. ระบบการยกย่องและผดุงเกียรติผู้ประกอบวิชาชีพ ทางการศกึ ษา คุรุสภาได้กาหนดกรอบการพัฒนาผู้ประกอบวิชาชีพ ทางการศึกษาเพ่ือให้หน่วยงานและผู้เก่ียวข้องกับการพัฒนานาไป ปฏบิ ตั ิเพ่อื พัฒนาผู้ประกอบวชิ าชีพทางการศกึ ษา คือ 1. หน่วยวางแผน กาหนดมาตรฐานและรับรองการพัฒนา ประกอบด้วย คุรุสภา สานักงาน คณะกรรมการข้าราชการครูและบุคลากรทางการศึกษา (ก.ค.ศ.) สถาบันพัฒนาข้าราชการครูและบุคลากร ทางการศึกษา (สคบศ) สถาบนั ผลติ ครูและสานกั งานคณะกรรมการมาตรฐานการบริหารงานบุคคลสว่ นท้องถิ่น ๒. หนว่ ยปฏบิ ัตเิ พอ่ื การพัฒนา ประกอบดว้ ย คุรุสภา สถาบนั ผลติ ครู สมาคมชมรมวชิ าชพี เครอื ข่าย การพฒั นา และ ๓. หน่วยสนับสนุนส่งเสริมการพัฒนา ป ร ะ ก อ บ ด้ ว ย ส า นั ก ง า น เ ข ต พื้ น ท่ี ก า ร ศึ ก ษ า กรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น สานักการศึกษา กรุงเทพมหานคร สานักบริหารงานคณะกรรมการ ส่งเสริมการศึกษาเอกชน สมาคมชมรมวิชาชีพ และเครือขา่ ยการพัฒนา

ยทุ ธศาสตร์การพัฒนาผู้ประกอบวิชาชพี ทางการศกึ ษา ประกอบด้วย 1. สร้างระบบการพัฒนาวิชาชีพทางการศึกษาด้วยวัฒนธรรมแบบสร้างและสั่งสมความรู้ (knowledge accumulation) ๒. สร้างระบบการพฒั นาวชิ าชพี ทางการศกึ ษาโดยใช้กระบวนการมีสว่ นรว่ ม ๓. สรา้ งเครอื ข่ายพฒั นาผู้ประกอบวิชาชพี ทางการศึกษา และ ๔. สรา้ งเสรมิ ศักยภาพของผปู้ ระกอบวชิ าชีพทางการศึกษาและเครือขา่ ย สถาบันพัฒนาครูคณาจารย์และบุคลากรทางการศึกษา สานักงานปลัดกระทรวงกระทรวงศึกษาธิการ ได้กาหนดยุทธศาสตร์การพฒั นาครแู ละบุคลากรทางการศึกษาไว้ดังนี้ ๑. การฟื้นฟูศรัทธาวชิ าชีพ ประกอบด้วย ๑.๑ ยกระดบั มาตรฐานวิชาชพี และบคุ ลากรทางการศึกษา ๑.๒ พัฒนาระบบบริหารจัดการการบริหารงานบุคคลและ ความกา้ วหนา้ ในวิชาชีพ ๑.๓ สร้างและพัฒนาระบบเงินเดือน ค่าตอบแทน สวัสดิการ และสทิ ธปิ ระโยชนเ์ กอื้ กูล ๒. การพัฒนาศกั ยภาพครู ประกอบด้วย ๒.๑ การสรา้ งภาวะผนู้ าเพอ่ื การเปล่ียนแปลง 2.๒ การพฒั นาประสิทธภิ าพครแู ละบคุ ลากรทางการศึกษา ๒.๓ การสร้างแนวร่วมและเครอื ขา่ ยการพฒั นา ๒.๔ การส่งเสริมการศกึ ษาต่อ ๒.๕ การสร้างเอกภาพและระบบการบริหารจดั การทมี่ ีประสทิ ธิภาพ และ ๒.๖ การขับเคลอ่ื น ยทุ ธศาสตรก์ ารพฒั นา ยทุ ธศาสตร์การพัฒนาครแู ละบคุ ลากรทางการศึกษา ยงั ไดก้ าหนดหลักการการพฒั นาครูและบุคลากร ทางการศึกษาไว้ คอื 1. การพฒั นาตอ้ งก่อใหเ้ กดิ การเปลยี่ นแปลงท่ตี วั ผูเ้ รียน ๒. การพฒั นาตอ้ งเกิดจากความตอ้ งการของครูและบุคลากรทางการศกึ ษา ๓. การพัฒนาต้องมุ่งเน้นลักษณะที่ใช้สถานศึกษาหรือแหล่งปฏิบัติงานเป็นฐาน School-Based Development : SBD ๔. การพัฒนาตอ้ งมหี ลากหลายรูปแบบใหเ้ ลือกตามความเหมาะสมของแตล่ ะบุคคล ๕. การพัฒนาต้องสอดคล้องกับภารกจิ และหน้าท่ี ท่ีปฏบิ ัติของครูและบคุ ลากรทางการศึกษา 6. การพัฒนาต้องดาเนนิ การในรูปของเครอื ข่ายกระจายทั่วประเทศ ๗. การพฒั นาต้องสอดคล้องกับนโยบายและข้อกาหนดของหนว่ ยงานที่เกยี่ วข้อง และ 8. การพฒั นาตอ้ งกระทาอย่างทั่วถึง และครอบคลมุ กลมุ่ เป้าหมายทง้ั ในและนอกกระทรวงศกึ ษาธิการ ภายใต้ข้อจากัดด้านงบประมาณ

รูปแบบและวธิ ีการพัฒนา มดี ังน้ี ๑. การพัฒนาครูและบุคลากรทางการศึกษา มุ่งเน้นให้มีสมรรถนะตามมาตรฐานตาแหน่งและ มาตรฐานวิชาชีพทง้ั สมรรถนะหลัก สมรรถนะการปฏิบตั งิ านในหน้าที่ และสมรรถนะเฉพาะกลุม่ สาระ ๒. รูปแบบของการพัฒนามุ่งเน้นการสร้างเครือข่ายที่มีคุณภาพตามมาตรฐานท่ีสถาบันพัฒนาครู คณาจารย์และบุคลากรทางการศึกษากาหนดให้กระจายอยู่ท้ังประเท ศเพื่อความสะดวกในการเข้ารับการ พฒั นาของครแู ละบุคลากรทางการศึกษา ทั้งท่เี ป็นองคก์ รเครือขา่ ย บุคคลเครอื ข่ายและเครอื ขา่ ยทางไกล 3. วิธีการพัฒนาต้องมีความหลากหลายสอดคล้องกับความต้องการพัฒนาของครูและบุคลากร ทางการศึกษา แต่มุ่งเน้นวิธีการพัฒนาที่ใช้โรงเรียนหรือหน่วยงานเป็นฐานเป็นสาคัญ วิธีการพัฒนาท่ีสาคัญ ได้แก่ แบบเพื่อนช่วยเพ่ือน (peer group) การวิจัยในชั้นเรียน การเข้ารับอบรมหรือการเข้าร่วมสัมมนา ทางวิชาการ การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ประสบการณ์กับผู้ทรงคุณวุฒิหรือผู้เช่ียวชาญเฉพาะสาขา การศึกษาต่อ และการเรียนร้ผู า่ นระบบเครือขา่ ยทางไกล อา้ งอิง: สารานุกรมวชิ าชีพครู เฉลมิ พระเกยี รติพระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอย่หู ัว เน่อื งในโอกาสฉลองสริ ริ าชสมบัติครบ 60 ปี,77-81