μέλισσες τρέφονται με μέλι, ταΐζουν άλλες γηραιότερες μέλισσες και τιςκάμπιες εργατριών και κηφήνων.Οι περισσότερες αποικίες παράγουν περισσότερο μέλι από τις ανάγκες τουςσε καλές εποχές νεκταροέκκρισης. Αυτές ακριβώς τις ποσότητες μπορούμενα τρυγήσουμε. Με τους κατάλληλους χειρισμούς στις κυψέλες, μπορούμενα αυξήσουμε την ποσότητα του παραγόμενου μελιού. Απλώς αφαιρώνταςμερικές κηρήθρες με μόνο μέλι (ποτέ και με γόνο), διεγείρουμε την αποικίαγια περισσότερη παραγωγή μελιού αν βεβαίως υπάρχει επάρκεια πηγών καιπόρων.Η γύρη είναι μια ουσία σε σκόνη η οποία παράγεται από τα αρσενικάόργανα των λουλουδιών και περιέχει το σπέρμα τους. Οι μέλισσεςσυντελούν έτσι στην επικονίαση, μεταφέροντας γύρη από άνθος σε άνθος. Ηδιαδικασία αυτή είναι η σπουδαιότερη συμβολή της μέλισσας στονδιασταυρωμένο πολλαπλασιασμό των φυτών. Πολλές αγροτικές καλλιέργειεςδιατηρούν μελισσοκομεία για την συντομότερη και ασφαλέστερη επικονίαση της παραγωγής τους. Οι μέλισσες που επισκέπτονται τα άνθη για την νεκταροσυλλογή, με την επαφή τους με την γύρη που υπάρχει εκεί καλύπτουν τις μικρέςτρίχες του σώματός τους με γύρη. Περιοδικά μαζεύουν αυτή την γύρη με τοειδικό όργανο των πίσω ποδιών, την πιέζουν σχηματοποιώντας την σεμικρές μπαλίτσες και την αποθηκεύουν στο ειδικό καλάθι γύρης πουβρίσκεται και αυτό στα πίσω πόδια.Η γύρη είναι τροφή για τον γηραιότερο γόνο και επίσης καταναλώνεται σεμεγάλες ποσότητες από τις \"παραμάνες\" εργάτριες οι οποίες παράγουνβασιλικό πολτό από τους αδένες κεφαλής. Η γύρη είναι η διατροφική πηγήγια πρωτεΐνες, βιταμίνες και μεταλλικά άλατα για τις μέλισσες. Η γύρηαποθηκεύεται άμεσα σε κελλιά τα οποία περιβάλλουν τα κελλιά του γόνουώστε να βρίσκεται εύκολα και γρήγορα από τις παραμάνες εργάτριεςΗ πρόπολη είναι μια ρητινώδης ουσία η οποία συλλέγεται από τα φυτά. Οιμέλισσες την χρησιμοποιούν για να σφραγίζουν μικρές ρωγμές τηςκυψέλης, για να επισκευάζουν παλιές κηρήθρες και για να επικαλύπτουννεκρά μικρά ζώα, των οποίων το μέγεθος δεν τους επιτρέπει να σύρουν έξωαπό την κυψέλη. Η πρόπολη περιέχει χημικές ουσίες οι οποίες είναιαντιβακτηριακές και επουλωτικές. Έτσι με την χρήση της επιτυγχάνεται οέλεγχος των βακτηριακών μολύνσεων στο περιβάλλον της κυψέλης.Μεταφέρεται επίσης στο καλάθι της γύρης με τα πίσω πόδια.Το νερό αναμιγνύεται με μέλι πριν οι μέλισσες το φάνε ή πριν ταϊσουν τονγόνο. Οι μέλισσες επίσης χρησιμοποιούν νερό για να κατεβάσουν τηνθερμοκρασία της κυψέλης στις πολύ ζεστές ημέρες, κατά τις οποίες πολλέςμεταφορείς μέλισσες ασχολούνται μόνο με την μεταφορά νερού. Με σταγόνεςνερού περιχύονται οι κηρήθρες και οι ειδικών καθηκόντων εργάτριεςίπτανται ανάμεσά τους δημιουργώντας ρεύμα αέρα και έτσι οι σταγόνεςκαθώς εξατμίζονται κατεβάζουν την θερμοκρασία της κυψέλης.Το νερό μεταφέρεται στην κυψέλη στο στομάχι των μεταφορέων. Κοντινήπηγή νερού βοηθάει την αποικία καθώς μειώνει την κατανάλωση ενέργειας 50
για την αναζήτηση και μεταφορά του. Εάν δεν υπάρχει φυσική πηγή νερούκοντά, ο μελισσοκόμος πρέπει να την εξασφαλίσει με τεχνητή πηγή νερού,φροντίζοντας ώστε να είναι εύκολα και με ασφάλεια προσβάσιμη στιςμέλισσες για την αποφυγή πνιγμού τους.(Πηγή: www.melissocosmos.com)ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΣΟ βιολογικός κύκλος της μέλισσας περιλαμβάνει τα στάδια ανάπτυξής της,τα οποία είναι το αυγό, η προνύμφη, η νύμφη και το ενήλικο έντομο(βασίλισσα, εργάτρια και κηφήνας). Τα διαφορετικά άτομα της κυψέληςχρειάζονται άλλους χρόνους ολοκλήρωσης του βιολογικού τους κύκλου. Ηβασίλισσα χρειάζεται 16 ημέρες, η εργάτρια 21 και ο κηφήνας 24 ημέρες.Πιο αναλυτικά, για τη βασίλισ- σα το στάδιο μέχρι την εκκόλαψη του αυγούείναι 3 ημέρες, το προνυμφικό 5,5 ημέρες και το νυμφικό 7,5 ημέρες,δηλαδή συνολικά 16 ημέρες. Για την εργά- τρια, το στάδιο μέχρι τηνεκκόλαψη του αυγού είναι 3 ημέρες, το προνυμφικό 6 ημέρες και τονυμφικό 12 ημέρες, δηλαδή συνολικά 21 ημέρες. Για τον κηφήνα, το στάδιομέχρι την εκκόλαψη του αυγού είναι 3 ημέρες, το προνυμφικό 6,5 ημέρεςκαι το νυμφικό 14,5 ημέρες, δηλαδή συνολικά 24 ημέρες. Η βασίλισσα (Εικ.1-2). γεννά αυγά από τα οποία θα προκύψουν όλα τα άτο- μα του μελισσιού(κοινή μητέρα). Το μέγεθος του κελιού, το οποίο καθορίζουν οι εργάτριεςμέλισσες που το κατασκευάζουν, καθοδηγεί τη βασίλισσα για τη γέννησητου ανάλογου αυγού μέσα σε αυτό. Έτσι, σε βασιλικά (Εικ. 1-3) και εργατικάκελιά (Εικ. 1-4) γεννά γονιμοποιημένα αυγά, από τα οποία θα προ- Εικ. 1-1:Ενήλικο άτομο (Α) και προνύμφη (Β) της μύγας Eristalis tenax (Drone fly).(Α) (Β) Κεφάλαιο 1: H βιολογία της μέλισσας 15 Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣΜΕΛΙΣΣΑΣ κύψουν οι θηλυκές μέλισσες, δηλαδή οι εργάτριες (Εικ. 1-5)και οι βασίλισσες, αντίστοιχα, ενώ σε κελιά για κηφήνες (Εικ. 1-6) γεννάαγονιμοποίητα αυγά, από τα οποία θα βγουν οι αρσενικές μέλισσες, δηλαδήοι κηφήνες (Εικ. 1-7). Εικ. 1-3: Βασιλικό κελί. Εικ. 1-2: Ενήλικη βασίλισσαμαζί με εργάτριες μέλισσες. 16 Mέλισσα: Εκτροφή και Νοσήματα Εικ. 1-4:Σφραγισμένα κελιά με εργατικό γόνο. Εικ. 1-5: Ενήλικες εργάτριεςμέλισσες. Κεφάλαιο 1: H βιολογία της μέλισσας 17 Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣΜΕΛΙΣΣΑΣ Η μετατροπή των προνυμφών που προήλθαν απόγονιμοποιημένα αυγά σε βασίλισσες ή εργάτριες μέλισσες θα εξαρτηθεί στησυνέχεια από το είδος της διατροφής τους. Τα αυγά τοποθετούνται κατά τηνπαραγωγή τους από τη βασίλισσα σε όρ- θια θέση μέσα στο κελί καισταδιακά, έως την τρίτη ημέρα, πλαγιάζουν και εκ- κολάπτονται οιπρονύμφες (72 ώρες). Το σχήμα των αυγών είναι στενόμακρο μεαποστρογγυλεμένες άκρες, λευκού γαλακτώδους χρώματος και μεγέθουςπερίπου 1,3-1,8 mm. Οι εργάτριες μέλισσες (παραμάνες) ταΐζουν τιςαναπτυσσόμενες προνύμφες με βασιλικό πολτό (δηλαδή εκκρίματα τωνυποφαρυγγικών και γναθιαίων αδέ- νων), γύρη και μέλι, τα οποίατοποθετούν μέσα στο κελί τους. Οι προνύμφες υπόκεινται σε σειράεκδύσεων, δηλαδή καθώς αναπτύσσονται αποβάλλουν τον εξωσκελετό τους,μέχρι την ώρα που θα αρχίσουν να πλέκουν το κουκούλι τους και θασφραγιστούν τα κελιά τους, οπότε σταματούν να τρέφονται. Το είδος της 51
διατροφής των προνυμφών είναι απόλυτα καθοριστικό για την εξέλιξή τους.Οι προνύμφες, οι οποίες έχουν προγραμματισθεί να γίνουν βασίλισσεςτρέφονται με άφθονο βασιλικό πολτό σε όλη τη διάρκεια της ανάπτυξήςτους. Έτσι προ- σλαμβάνουν αυξημένες ποσότητες νεανικής ορμόνης, ηοποία συντελεί στην ταχεία και πλήρη ολοκλήρωση της ανάπτυξής τους.Αντίθετα, οι υπόλοιπες προνύμφες τρέφονται με λίγο βασιλικό (ή εργατικό)πολτό τις πρώτες τρεις ημέρες και στη συνέχεια με βασιλικό πολτό, γύρηκαι μέλι για τις υπόλοιπες ημέρες, μέχρι να σφραγιστούν τα κελιά τους. Στηδιάρκεια του προνυμφικού σταδίου, οι αναπτυσσόμενες προνύμφεςαυξάνουν υπέρμετρα κατά εκατοντάδες φορές το βάρος τους. Στη διάρκειατου σταδίου της νύμφωσης εμφανίζονται τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα τηςενήλικης μέλισσας (κεφάλι, θώρακας, κοιλιά, μάτια, κεραίες κ.ά.). Τοεπιδερματίδιο σταδιακά με την πάροδο των ημερών από λευκόχρωμο Εικ. 1-6: Σφραγισμένα κελιά με κηφηνογόνο. Εικ. 1-7: Ενήλικες αρσενικέςμέλισσες (κηφήνες). 18 Mέλισσα: Εκτροφή και Νοσήματα γίνεταισκουρόχρωμο και ολοκληρώνεται η ανάπτυξη των εσωτερικών οργά νων. Ηέξοδος της ώριμης μέλισσας από το κελί γίνεται με το σχίσιμο τουσφραγίσματος του κελιού της.(Πηγή: www.melinet.gr)Κυψέλη( Φανή )Κυψέλη είναι ένα φυσικό η ανθρώπινο κατασκεύασμα , μέσα στο οποίοκατοικούν μέλισσες. Τις φυσικές κυψέλες συνήθως αποτελούν : κουφάλεςδέντρων, ανοίγματα βράχων και άλλες σε μικρές φυσικές κοιλότητες. Οιτεχνητές κυψέλες είναι κατά κύριο λόγο ξύλινες όμως τα τελευταία χρόνιαφτιάχνονται και από πλαστικό αλλά και από πολυουρεθάνη .Οι κυψέλεςεσωτερικά αποτελούνται από ξύλινα πλαίσια με κηρήθρες παράλληλεςεξαγωνικές δομές, κούφιες στο εσωτερικό και κατασκευασμένες από κερί, οιοποίες συνιστούν τον σκελετό τους. Μέσα στις κηρήθρες η βασίλισσα γεννάτα αυγά και εκεί αναπτύσσονται οι προνύμφες των μελισσών καιαποθηκεύονται θρεπτικές ουσίες όπως μέλι και γύρη .Οι τεχνητές κυψέλεςέχουν σκοπό την εκμετάλλευση των μελισσών για το μέλι τους, το κερί τουςκαι λοιπά προϊόντα .ΠΗΓΗ: ΒΙΚΙΠΑΙΔΙΑ 52
ΜΕΛΙΣΣΕΣ: Επικοινωνία και συμπεριφορά(Παύλος ) 1:Επικοινωνία Φανταστείτε μια πόλη που αποτελείται από 40000 άτομα, είναι πολύ καλάοργανωμένη και που το συνολικό αποτέλεσμα της συνεργασίας όλων αυτώντων ατόμων είναι καταπληκτικό και πολύ παραγωγικό…Πως όμως επικοινωνούν όλα αυτά τα άτομα μεταξύ τους ….?Η επικοινωνία των μελισσών γίνεται πάντα σε σκοτεινό εσωτερικό χώρομιας κυψέλης αφού το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα της ζωής τηςμέλισσας περνιέται στο σκοτάδι.Για να επικοινωνήσει χρησιμοποιεί τις λεγόμενες φερομόνες. Οιφερομόνες αποτελούνται από πολλά διαφορετικά συστατικά που διαφέρουνσημαντικά σε αναλογία μεταξύ τους ανάλογα με το τι θέλει να πει η μιαμέλισσα στην άλλη. Κάθε συστατικό της φερομόνης αποτελεί μια λέξη πουμπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μια πρόταση. Οι φερομόνες υπάρχουν μέσαστην τροφή των μελισσών όπου τις ανταλλάζουν μέσο των κεραιών τους. Ηδιαδικασία αυτή ονομάζεται «τροφάλλαξη». Έτσι οι μέλισσες μπορούν ναανταλλάσουν χιλιάδες πληροφορίες μεταξύ τους. Μάλλον αυτός είναι ολόγος που η κοινωνία των μελισσών είναι η καλύτερη πολλών άλλων. Σεαυτήν έχουν όλοι ένα κοινό συμφέρον την επιβίωση την διαιώνιση τουείδους τους και την ισορροπία της φύσης .ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ: Κωνσταντίνος 2: συμπεριφορά 53
Οι μέλισσες για να βρούνε πηγές τροφής χρησιμοποιούνε πρώτα τηνόσφρησή (φερομόνες) τους ( που είναι 4-5 φορές οξύτερη από του σκύλου),μετά την όρασή τους και μετά τις άλλες τους αισθήσεις. Στο ταξίδι συλλογήςνέκταρ η όσφρηση παίζει τον μεγαλύτερο ρόλο σε αναλογία με 80% έναντιτων άλλων αισθήσεων. Ο χορός των μελισσών γίνεται για την ενδοεπικοινωνία των μελισσών.Κατ’ αρχήν υπάρχουν 2 χοροί: ο χορός της κοιλίας και ο κυκλικός χορός. Οιεπιτυχημένες συλλέκτριες χορεύουν στη δική τους μεριά για να δείξουνστις υπόλοιπες συλλέκτριες που είναι το μέρος όπου βρήκαν την γύρη. Οισυνοδοί από την άλλη μεριά παρακολουθούν την χορεύτρια με τιςκεραίες. Όταν οι ίδιες βγουν αμέσως μετά από την κυψέλη μετατρέπουν(αποκωδικοποιούν) με απόλυτη ακρίβεια τα μηνύματα τα οποία πήραν στηδιάρκεια του χορού. Παράλληλα οι επιστρατευμένες μέλισσες μετρούν καιτην απόσταση, πιθανότατα με βάση την ενέργεια (θερμίδες), την οποία θαχάσουν περπατώντας πίσω από την χορεύτρια. Βγαίνοντας από την κυψέληψάχνει είτε «τριγύρω» από την κυψέλη είτε κατευθείαν «σε ορισμένηκατεύθυνση και απόσταση» από την κυψέλη.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ:ΜΕΛΙΣΣΩΜΑΝΙΑ (προσανατολισμός)ΘΡΑΚΟΜΕΛΟ (χορός) 54
«Ειδικότητες Μελισσών»( Μαρία Βαφειάδη)Οι εργασίες που πραγματοποιούν οι εργάτριες μέλισσες ποικίλει ανάλογα μετην ηλικία τους. Μόλις γεννηθεί αναλαμβάνει τον καθαρισμό των κελιών.Έπειτα όσο περνάνε οι μέρες αρχίζει να σφραγίζει τα κελιά του γόνου,περιποιείται γόνο και βασίλισσα, κατασκευάζει και συντηρεί τις κηρήθρες.Επίσης χρησιμοποιώντας το κεντρί της φρουρεί και υπερασπίζεται τηναποικία με αυτοθυσία.Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που εργάτριες πραγματοποιούν πολλέςεργασίες σε μια ημέρα ανάλογα με τις ανάγκες του μελισσιού. Σε περιόδουςέντονης δραστηριότητας (Άνοιξη- Καλοκαίρι ) η εργάτρια ζει το πολύ 45ημέρες ενώ το χειμώνα μέχρι και 6 μήνες.Η καθαρίστρια μέλισσαΗ πρώτη δραστηριότητα της εργάτριας λίγες ώρες αφού γεννηθεί είναι ναπροετοιμάσει τα κελιά: για την υποδοχή αυγών που θα γεννήσει η βασίλισσαή την αποθήκευση τροφής. Μπορεί να εκτελέσει αυτή την εργασία μέχριτην ηλικία των 30 με 50 ημερών.Η εργασία της περιλαμβάνει την απομάκρυνση των υπολειμμάτων στα κελιάαπό κομμάτια κεριού, κόκκους γύρης, αποδερματώσεις και ακαθαρσίες απότις νύμφες, γυαλίζοντας τον πάτο και τα τοιχώματα των κελιών.Η πιο ηλικιωμένες εργάτριες μέλισσες καθαρίζουν το κάτω μέρος τηςκυψέλης όπου μπορεί να περιέχει ξένα σώματα τα οποία απομακρύνουνεκτός της κυψέλης.Τροφός, παραμάνα μέλισσαΗ νεαρή μέλισσα τις πρώτες ημέρες της ζωής της και μετά την έξοδο της απότο κελί αρχίζει την φροντίδα του γόνου .Οι εργάτριες μέλισσες είναι σε θέσηνα αναγνωρίζουν την ηλικία και την κάστα των προνυμφών μέσω τωνφρεμόνων που εκκρίνουν τα αυγά ,οι προνύμφες και οι νύμφες.Έχει παρατηρηθεί ότι οι μέλισσες μπορούν να ταΐσουν τον γόνο ήδη από τηνηλικία των τριών, τεσσάρων ημερών και για 15 ημέρες. Σε ηλικία 6 καιπάνω ημερών γίνονται παραμάνες εκτρέφοντας τις βασιλικές προνύμφες σταβασιλικά κελιά.Ένα κελί που περιέχει μια προνύμφη ενδέχεται να ελεγχτεί περισσότεροαπό 6000 φορές και μπορεί να ταϊστεί έως και 1000 φορές .Η μέλισσα αρχιτέκτοναςΟι εργάτριες μέλισσες ηλικίας 5 έως 20 ημερών παράγουν κερί από τουςκηρογόνους αδένες τους χτίζοντας και επισκευάζοντας αυτό το θαύμααρχιτεκτονικής δομής που ονομάζεται κηρήθρα. Για την κατασκευήκηρήθρας χρησιμοποιείται κερί το οποίο εκκρίνεται σε μορφή μικρώνλεπιών, στα οποία η μέλισσα προσθέτει σάλιο που το κάνει πιο εύπλαστο.Η μέλισσα αποθηκάριοςΌταν η συλλέκτρια μέλισσα επιστέφει στην κυψέλη για να τοποθετήσει τοφορτίο της αναζητεί τις εργάτριες που θα παραλάβουν την τροφή. Τηνδιαχείριση της τροφής την αναλαμβάνουν οι εργάτριες αποθηκάριωνηλικίας περίπου 15 ημερών. Οι συλλέκτριες που επιστρέφουν με γύρη τηβάζουν κατευθείαν στα κελιά και επιστρέφουν στη δουλειά τους. Οιαποθηκάριοι προσθέτοντας σάλια και μέλι στοιβάζουν την γύρη στο βάθοςτου κελιού με τα σαγόνια τους και όταν το κελί γεμίσει το καλύπτουν με ένα 55
λεπτό στρώμα μελιού για να το συντηρήσουν.Η αερίστρια μέλισσαΟι μέλισσες έχουν το πλεονέκτημα να διατηρούν την θερμοκρασία τουσμήνους σταθερή ανεξαρτήτως με τις εξωτερικές συνθήκες. Ο αερισμόςγίνεται από τις εργάτριες κάθε ηλικίας στις 18-20 ημέρες. Οι αερίστριεςπαίρνουν θέση στην έξοδο της κυψέλης ,κουνάνε γρήγορα τα φτερά τουςκαι έχουν σηκωμένο το πίσω μέρος της κοιλιάς τους δημιουργώντας ρεύματααέρα, ρυθμίζοντας έτσι το μικροκλίμα της αποικίας.Η μέλισσα φρουρόςΟι μέλισσες φρουροί εξασφαλίζουν την υπεράσπιση του σμήνους. Η μέσηηλικία τους είναι μεταξύ 12 και 25 ημερών. Καθώς πλησιάζει ένας πιθανόςκίνδυνος οι φρουροί παίρνουν μια χαρακτηριστική στάση :η κάθε μέλισσακάθεται στα 4 πίσω πόδια της κρατώντας το μπροστινό ζεύγος ποδιώνσηκωμένο στον αέρα και ανοιγοκλείνει τα σαγόνια της έτοιμη για μάχη.Επίσης εκκρίνουν φερομόνες συναγερμού και επιθετικότητας διεγείρονταςέτσι τις υπόλοιπες μέλισσες στρατιώτες που βρίσκονται στο εξωτερικό τηςκυψέλης .Στην άκρη της κοιλιάς βρίσκεται το κεντρί το οποίο φέρειάγκιστρα και χρησιμοποιείται για άμυνα και επίθεση. Όταν η μέλισσακεντρίσει τον εχθρό μεταγγίζει το δηλητήριο στον εχθρικό οργανισμό καιύστερα πεθαίνει. Το κεντρί αποκολλάτε από την μέλισσα και μένει στονεχθρικό οργανισμό έτσι ώστε να διαχετευτεί ό σο το δυνατόν μεγαλύτερηποσότητα δηλητηρίου. Πηγή: melissokomianet.grΚΗΡΗΘΡΕΣ(Μανώλης Τσιμπινός) Οι κηρήθρες είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της ζωής τωνμελισσών. Είναι η φωλιά της μέλισσας, ένα τμήμα της κυψέλης, το οποίοαποτελείται απο εξάγωνα κέρινα κελιά σε σειρά και το κατασκευάζουν οιμέλισσες, για να αποθηκεύουν το μέλι και τη γύρη αλλά και να τοποθετούντα αυγά τους Γίνεται όπως ξέρουμε από κερί, το οποίο βγαίνει σαν μικρά λέπια απότους κηροφόρους αδένες που βρίσκονται στις κοιλιές των μελισσών.Για ναβγει το κερί οι μέλισσες πιάνονται η μια από τα πόδια τις άλληςδημιουργώντας αλυσίδες και παραμένουν έτσι κρεμασμένες ανάποδα γιαπολλές ώρες, ώσπου τελικά αρχίζει και βγαίνει το κερί από τις κοιλιές τους. Οι μέλισσες που θα παράγουν κερί πρέπει να είναι χορτασμένες απόμέλι, ενώ έχει υπολογιστεί ότι για να βγάλουν οι μέλισσες 1 κιλό κερίπρέπει να έχουν καταναλώσει προηγουμένως 8 έως 12 κιλά μέλι.ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΜΕ ΚΕΡΙ Tα καλύτερα κεριά φτιάχνονται από το αγνό κερί της μέλισσας. Tοκαθαρό κερί, όπως παράγεται από τις μέλισσες, είναι άσπρο ή διαφανές και 56
χρησιμοποιείται κυρίως στη φαρμακευτική και στην κοσμετολογία. Για τηνκατασκευή κεριών χρησιμοποιείται κυρίως το μελισσοκέρι με τις κίτρινεςαποχρώσεις, που προέρχονται από τη γύρη και την πρόπολη. Mάθετε,λοιπόν, δύο απλούς τρόπους για να φτιάχνετε τα δικά σας κεριά, που εκτόςαπό όμορφα θα είναι και οικολογικά.Oι τεχνικέςΛιώνοντας μελισσοκέρι...Θα χρειαστείτε- Mελισσοκέρι σε πλάκες ή σε τενεκεδένια κουτιά- Bαμβακερό φυτίλι, ένα μολύβι και ένα μικρό βότσαλο- Ψαλίδι- Eιδικά καλούπια για κεριά, τενεκεδόκουτα, σκεύη από ανθεκτικό γυαλί ήπλαστικό- Kατσαρόλα κανονικού μεγέθους, ανοξείδωτο βαθύ κατσαρολάκι ή μπρίκι- Ξύλινο κουτάλι- Θερμόμετρο ζαχαροπλαστικής- Γάντι κουζίνας- Σπορέλαιο για να ξεκολλήσει το κερί από το καλούπιΠροαιρετικά- Φυσικά χρώματα ζαχαροπλαστικής ή φυτικές βαφές ρούχων ή χρώματα μεβάση το νερό- Bότανα (π.χ. θυμάρι, λεβάντα), μπαχαρικά (π.χ. κανέλα, μπαχάρι,γαρίφαλο), ξηρούς καρπούς, αιθέρια έλαια για άρωμα και διακόσμηση- Kορδέλες, αποξηραμένα φρούτα και λουλούδια, κομμάτια κανέλας,χαρούπια, βότσαλα, κοχύλια, στολίδια από πηλό, ξύλο, πλαστικό, για ναδιακοσμήσετε τα κεριά- Παλιές εφημερίδες ή λαδόκολλεςΠροετοιμασίαΘα χρησιμοποιήσετε ένα τραπέζι ή έναν πάγκο εργασίας, όπου θα στρώσετεεφημερίδες ή λαδόκολλες. Eκεί θα στήσετε το μικρό σας εργαστήριο, με όλατα παραπάνω υλικά και τα σύνεργα που χρειάζεστε.Tα 7 βήματα1. Zεσταίνετε στην κατσαρόλα νερό, διατηρώντας σταθερή τη θερμοκρασία(την τσεκάρετε με ένα θερμόμετρο). Mετά, βυθίζετε το κατσαρολάκι ή τομπρίκι στο ζεστό νερό, έχοντας τοποθετήσει πρώτα μέσα ένα κομμάτιμελισσοκέρι, και στη συνέχεια παρακολουθείτε το μελισσοκέρι μέχρι ναλιώσει (περίπου στους 62 βαθμούς Kελσίου).2. Eνδιάμεσα, περνάτε με λίγο σπορέλαιο το εσωτερικό των καλουπιών πουέχετε επιλέξει για τα κεριά σας.3. Όταν το μελισσοκέρι λιώσει εντελώς, εάν θέλετε προσθέτετε, σε μικρήποσότητα, αρωματικά βότανα ή τα αιθέρια έλαια που σας αρέσουν, καθώς καιχρώμα. Aνακατεύετε καλά το μείγμα με μια ξύλινη κουτάλα, για να γίνειομοιόμορφο.4. Aπομακρύνετε το κατσαρολάκι ή το μπρίκι από το νερό χρησιμοποιώντας 57
ένα γάντι κουζίνας και ρίχνετε το περιεχόμενο στα καλούπια σας,προσέχοντας να μην τα γεμίσετε μέχρι πάνω.5. Έπειτα, κόβετε ένα κομμάτι φυτίλι -λίγο πιο μακρύ από το ύψος τουκεριού που θέλετε να φτιάξετε- και δένετε στη μια του άκρη ένα μικρόβότσαλο. Bυθίζετε το φυτίλι μέσα στο ρευστό κερί -από τη μεριά που είναιδεμένο με το βότσαλο-, μέχρι να φτάσει στον πάτο του καλουπιού. Tο φυτίλιπου περισσεύει από πάνω το δένετε στη μέση ενός μολυβιού, του οποίου τιςάκρες στηρίζετε στο στόμιο του καλουπιού, για να μην πέσει το φυτίλι μέσαστο κερί.6. Aφήνετε το μελισσοκέρι αρκετές ώρες -ή και ολόκληρο βράδυ- για νασκληρύνει. Ξεδένετε το φυτίλι από το μολύβι και αναποδογυρίζετε τακαλούπια σας για να βγουν τα κεριά. Σκάβετε λίγο τον πάτο του κεριού γιανα βγάλετε το βότσαλο.7. Tέλος, προσθέτετε εξωτερικά ό,τι διακοσμητικά θέλετε, όπως κορδέλες,αποξηραμένα λουλούδια και καρπούς, και τα δικά σας οικολογικάχειροποίητα κεριά είναι έτοιμα.Πού θα βρείτε τα υλικάTο ιδανικό είναι να προμηθεύεστε μελισσοκέρι σε χύμα μορφή απευθείαςαπό ένα μελισσοκόμο ή από συνεταιρισμούς μελισσοκόμων. Διαφορετικά,μπορείτε να το αναζητήσετε σε παραδοσιακά κηροπλαστεία, καταστήματα μεεκκλησιαστικά είδη, μεγάλα χρωματοπωλεία και μαγαζιά με είδηχειροτεχνίας. Eκεί θα βρείτε και τα υπόλοιπα υλικά, όπως και έτοιμα κεριάαπό αυτό το υλικό.Tυλίγοντας κηρύθρα...Θα χρειαστείτε- Kηρύθρα (θα τη βρείτε σε συσκευασία 80 φύλλων, σε μέγεθος σελίδας A4)- Mελισσοκέρι σε πλάκες- Bαμβακερό φυτίλι- Ψαλίδι- AερόθερμοTα 3 βήματα1. Aνάβετε το αερόθερμο και τοποθετείτε μπροστά μερικά φύλλα κηρύθρας,για να μαλακώσουν λίγο, ώστε να μπορείτε να τα «δουλέψετε».2. Kόβετε το φυτίλι σε λίγο μεγαλύτερο ύψος από αυτό του κεριού πουθέλετε να φτιάξετε. Έπειτα, το τυλίγετε με ένα φύλλο κηρύθρας, ξεκινώνταςαπό τη μικρή πλευρά του και φτάνοντας στην άλλη, όπως θα κάνατε εάντυλίγατε τη ζύμη στον πλάστη. Φροντίστε όμως να αφήσετε ένα κομμάτι τουφυτιλιού ελεύθερο. Πάνω από το πρώτο φύλλο τυλίγετε όσα άλλα θέλετε,μέχρι να φτάσετε στη διάμετρο του κεριού που επιθυμείτε.3. Aφήνετε το κερί να σκληρύνει και μετά ζεσταίνετε μελισσοκέρι στοαερόθερμο. «Δουλεύετε» το υλικό και φτιάχνετε στολίδια της αρεσκείας σας,όπως κοτσίδες και λουλούδια, που τα κολλάτε πάνω στο κερί. 58
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ • http://www.melissocosmos.com/search/label/%CE%9A%CE%B7%CF %81%CE%AE%CE%B8%CF%81%CE%B5%CF%82 • http://www.vita.gr/mindandbody/alternative/article/2415/oikologika- keria-apo-ta-xeria-sas/ Οι μέλισσες και ο ρόλος τους στην αποικία τους (ΛΩΡΗ ΙΛΙΑΝΑ) ••Η κατανομή εργασίας των μελισσών •Οι εργασίες που πραγματοποιούν οι εργάτριες μέλισσες ποικίλει α- νάλογα με την ηλικία τους. Μόλις γεννηθεί αναλαμβάνει τον καθαρισμό των κελιών. Έπειτα όσο περνάνε οι μέρες αρχίζει να σφραγίζει τα κελιά του γό- νου, περιποιείται γόνο και βασίλισσα, κατασκευάζει και συντηρεί τις κηρήθρες. Επίσης, χρησιμοποιώντας το κεντρί της φρουρεί και υπερασπίζεται την αποικία με αυτοθυσία. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που οι εργάτριες πραγματοποιούν πολλές εργασίες σε μία ημέρα ανάλογα με τις ανάγκες του μελισσιού. Σε περιόδους έντονης δραστηριότητας (Άνοιξη-Καλοκαίρι) η εργάτρια ζει το πολύ 45 ημέρες ενώ το χειμώνα μέχρι και 6 μήνες. 59
Η καθαρίστρια μέλισσα Η πρώτη δραστηριότητα της εργάτριας λίγες ώρες αφού γεννηθεί είναι να προετοιμάσει τα κελιά για την υποδοχή αυγών που θα γεννήσει η βασίλισσα •και την αποθήκευση τροφής. •Η καθαρίστρια μέλισσα μπορεί να εκτελέσει αυτήν την εργασία μέ- χρι την ηλικία των 30 με 50 ημερών. • Η εργασία της περιλαμβάνει την απομάκρυνση των υπολειμμάτων στα κελιά από κομμάτια κεριού, κόκκους γύρης, αποδερματώσεις και ακαθαρσίες από τις νύμφες, και τον καθαρισμό του πάτο και των τοι- χωμάτων των κελιών. Οι πιο ηλικιωμένες εργάτριες μέλισσες καθαρίζουν το κάτω μέρος της κυψέλης όπου μπορεί να περιέχει ξένα σώματα τα οποία απομακρύ- νουν εκτός της κυψέλης.Η τροφός, παραμάνα μέλισσαΗ νεαρή μέλισσα τις πρώτες ημέρες της ζωής της και μετά την έξοδο της απότο κελί αρχίζει την φροντίδα του γόνου.Οι εργάτριες μέλισσες είναι σε θέση να αναγνωρίζουν την ηλικία και τηνκάστα των προνυμφών μέσω των φερομόνων που εκκρίνουν τα αυγά, οι προ-νύμφες και οι νύμφες.Έχει παρατηρηθεί ότι οι μέλισσες μπορούν να ταΐσουν τον γόνο ήδη από τηνηλικία των τριών, τεσσάρων ημερών και για περισσότερες από 15 ημέρες.Σε ηλικία 6 και πάνω ημερών γίνονται παραμάνες εκτρέφοντας τις βασιλι-κές προνύμφες στα βασιλικά κελιά.Ένα κελί που περιέχει μια προνύμφη ενδέχεται να ελεγχθεί περισσότεροαπό 6000 φορές και μπορεί να ταϊστεί έως και 1000 φορές.Η μέλισσα αρχιτέκτοναςΟι εργάτριες μέλισσες ηλικίας 5 έως 20 ημερών μπορούν να παράγουν κερίαπό τους κηρογόνους αδένες τους χτίζοντας και επισκευάζοντας αυτό τοθαύμα αρχιτεκτονικής δομής που ονομάζεται κηρήθρα.Οι κηρήθρες χτίζονται σε παράλληλες σειρές και αποτελούνται από εξάγωνακελιά και στις δύο όψεις. 60
Το μέγεθος των κελιών ποικίλει ανάλογα με την κάστα. Τα πιο μικρά κελιάόπου είναι και περισσότερα σε αριθμό προορίζονται για τις εργάτριες μέλισ-σες και τα μεγαλύτερα για τους κηφήνες.Τα κελιά των βασιλισσών είναι λιγοστά και βρίσκονται συνήθως στο κάτωμέρος του πλαισίου (σμηνουργίας) ή στο κέντρο του πλαισίου (ορφάνιας).Χωρίς την κηρήθρα δεν μπορεί να εκτραφεί γόνος ούτε να αποθηκευτεί μέλικαι γύρη.Για την κατασκευή της κηρήθρας χρησιμοποιείτε κερί το οποίο εκκρίνεταισε μορφή μικρών λεπιών, στα οποία η μέλισσα προσθέτει σάλιο που το κάνειπιο εύπλαστο.Οι μέλισσες εργάζονται σε ομάδες κρεμασμένες η μία με την άλλη δημιουρ-γώντας μια αλυσίδα με θερμοκρασία η οποία ξεπερνά τους 35 °C, κατάλλη-λη για την έκκριση του κεριού.Οι μέλισσες ηλικίας 5 έως 25 ημερών σφραγίζουν τα κελιά των εργατριώνπου περιέχουν προνύμφες ενώ μέλισσες ηλικίας άνω των 25 ημερών κλεί-νουν τις πιθανές ρωγμές τις κυψέλης με πρόπολη.Η προνύμφη πριν εξελιχθεί σε νύμφη ανεβαίνει στο κελί και εκπέμπει φε-ρομόνες που ενεργοποιούν τις εργάτριες ώστε να σφραγίσουν το κελί.Κάθε κελί χρησιμοποιείται πολλές φορές.•Κατεστραμμένα κελιά επιδιορθώνονται και επαναχρησιμοποιούνται. Η αερίστρια μέλισσα Οι μέλισσες έχουν το πλεονέκτημα να διατηρούν την θερμοκρασία του σμήνους σταθερή ανεξαρτήτως τις εξωτερικές συνθήκες. Ο αερισμός γίνεται από εργάτριες κάθε ηλικίας με μέσο όρο ηλικίας στις 18 με 20 ημέρες . Οι αερίστριες παίρνουν θέση στην έξοδο της κυψέλης, κουνάνε γρήγορα τα φτερά τους και έχουν σηκωμένο το πίσω μέρος της κοιλιάς τους δημιουργώντας ρεύματα αέρα, ρυθμίζοντας έτσι το μικροκλίμα της αποικίας. Η μέλισσα φρουρός Οι μέλισσες φρουροί εξασφαλίζουν την υπεράσπιση του σμήνους. •Θα τις συναντήσουμε συνήθως στην είσοδο της κυψέλης εποπτεύο- ντας τις κινήσεις των άλλων μελισσών. 61
Η μέση ηλικία τους κυμαίνεται μεταξύ 12 και 25 ημερών. Καθώςπλησιάζει ένας πιθανός κίνδυνος, οι φρουροί παίρνουν μια χαρακτη-ριστική στάση: η κάθε μέλισσα κάθετε στα τέσσερα πίσω πόδια της,κρατώντας το μπροστινό ζεύγος ποδιών σηκωμένο στον αέρα και α-νοιγοκλείνει τα σαγόνια της έτοιμη για μάχη.Επίσης εκκρίνουν φερομόνες συναγερμού και επιθετικότητας διεγεί-ροντας έτσι τις υπόλοιπες μέλισσες στρατιώτες που βρίσκονται στοεσωτερικό της κυψέλης.Στην άκρη της κοιλιάς βρίσκεται το κεντρί, το οποίο φέρει άγκιστρακαι χρησιμοποιείτε για άμυνα και επίθεση.Όταν η μέλισσα κεντρίσει τον εχθρό μεταγγίζει το δηλητήριο στονεχθρικό οργανισμό και ύστερα πεθαίνει.Το κεντρί αποκολλάτε από την μέλισσα και μένει στον εχθρικό οργα-νισμό έτσι ώστε να διοχετευτεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ποσότηταδηλητηρίουΗ συλλέκτρια μέλισσαΗ συλλογή τροφής πραγματοποιείται από μεγαλύτερης ηλικίαςμέλισσες άνω των 20 ημερών, συλλέγοντας νέκταρ, γύρη και νερό,απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη της αποικίας.Πριν γίνει συλλέκτρια η νεαρή μέλισσα πραγματοποιεί πτήσειςπροσανατολισμού ώστε να μάθει τις πηγές της τροφής της έξω απότην κυψέλη.Κατά μέσο όρο η μέλισσα ξεκινά να συλλέγει τροφή σε ηλικία άνωτων 20 ημερών.Η απόσταση που διανύει για την τροφή παίζει σημαντικό ρόλο στηνδιάρκεια της ζωής της. Η διατροφή της μέλισσα περιλαμβάνειπρωτεΐνες, υδατάνθρακες, βιταμίνες νερό και διάφορα άλλασυστατικά.Υπάρχουν μέλισσες που συλλέγουν αποκλειστικά νέκταρ, γύρη, νερόή πρόπολη.Υπάρχουν και οι μικτές συλλέκτριες που μαζεύουν και γύρη καινέκταρ.Η συλλογή νέκταρος γίνεται από τα λουλούδια, εισχωρώντας το σώματης μέσα στο άνθος και ρουφώντας το με την προβοσκίδα γεμίζονταςέτσι τον πρόλοβό της.Αφού τον γεμίσει επιστρέφει με το φορτίο της στην κυψέληόπου με την διαδικασία της τροφάλλαξης το μεταφέρει προςαποθήκευση.Η συλλογή του μελιτώματος γίνεται από τις εκκρίσεις των μελιτογό-νων εντόμων που ζουν πάνω σε πεύκα, έλατα κ.α, και είναι πλούσιεςσε ζάχαρα, πρωτεΐνες και αμινοξέαΣε καλές συνθήκες όταν ένα είδος φυτού παράγει μεγάλες ποσότητες 62
νέκταρος μια αποικία μπορεί να συλλέξει μέχρι και 5 κιλά την ημέ- ρα. Η γύρη της εξασφαλίζει τις απαραίτητες πρωτεΐνες για την ανάπτυξη του γόνου. Η μεταφορά της γύρης γίνεται με τα πίσω πόδια της μέ- λισσας που αποθηκεύεται στα καλαθάκια γύρης. Στην συνέχεια την μεταφέρει στην κυψέλη σε μορφή σβόλων και την εναποθέτει στο αντίστοιχο κελί. Η ετήσια κατανάλωση της γύρης για ένα μελίσσι είναι 15 με 30 κιλά. Όταν στο περιβάλλον οι μέλισσες δεν βρίσκουν γύρη τότε αυτόματα σταματά η ωοτοκία της βασίλισσας και η εκτροφή του γόνου. • •ΠΗΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ: •perierga.gr •ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: •REAL.GR ( εφημερίδα) • ••Ρύθμιση της Θερμοκρασίας •Ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα της κοινωνικής ζωής της μέλισσας είναι η ομοιόσταση, δηλαδή η διατήρηση της θερμοκρασίας και των άλλων περιβαλλοντικών παραγόντων του μελισσιού σε σχετι- κά σταθερά επίπεδα, ανεξάρτητα από τις εξωτερικές ρυθμίσεις. •Οι μέλισσες είναι γενικά δραστήριες σε θερμοκρασίες από 10 – 38 βαθμούς Κελσίου. • •Για την εκτροφή του γόνου η άριστη θερμοκρασία στη φω- λιά είναι 35 oC. Οι παραμάνες καλύπτουν με το σώμα τους το γόνο και επιτυγχάνουν τη θερμοκρασία αυτή με συνεχείς συσπάσεις των μυών του θώρακα και ταυτόχρονη κατανάλωση μελιού. •Όταν η θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι μεγαλύτερη από 35 oC οι μέλισσες δροσίζουν την φωλιά συλλέγοντας νερό και ανεμίζοντας τα φτερά τους, έτσι ώστε να διευκολύνεται η εξάτμιση του νερού με τη δημιουργία ρεύματος αέρα. • •Κατά τη σμηνουργία, η θερμοκρασία στο εσωτερικό του α- φεσμού είναι 35 oC ενώ στο εξωτερικό του περίβλημα είναι 15-21 oC . •Επειδή οι εργάτριες στο εσωτερικό του αφεσμού παράγουν θερμότη- τα και οι εργάτριες στο εξωτερικό του παρέχουν μόνωση εναλλάσ- σονται μεταξύ τους. Όταν η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας ανεβεί τότε ο αφεσμός αραιώνει και δημιουργούνται δίοδοι δια μέσου των 63
οποίων περνά ρεύμα αέρος δημιουργούμενο από το φτερούγισμα των μελισσών. •Όταν η εξωτερική θερμοκρασία είναι κάτω από τους 14 oC οι μέλισσες σχηματίζουν στη φωλιά τη μελισσόσφαιρα και καθώς η θερμοκρασία κατεβαίνει η μελισσόσφαιρα συμπτύσσεται, ώ- στε να εξοικονομείται θερμότητα λόγω μείωσης της επιφάνειας από την οποία αυτή χάνεται. Στο εξωτερικό της μελισσόσφαιρας, οι μέλισ- σες σχηματίζουν στρώσεις με το κεφάλι προς τα μέσα και εναλλάσσο- νται με τις εσωτερικές μέλισσες. •Στην περίπτωση που δεν υπάρχει γόνος στο μελίσσι, η ελά- χιστη θερμοκρασία στο εσωτερικό της μελισσόσφαιρας είναι 13 oC και η μέγιστη 20 oC ενώ στη εξωτερική στρώση είναι 8 oC. •Όταν όμως υπάρχει γόνος στο εσωτερικό της σφαίρας, η θερμοκρασία πρέπει να παραμείνει στους 35 oC. • •Μια μεμονωμένη μέλισσα χάνει την ικανότητα της να πετά- ξει όταν η θερμοκρασία μειωθεί κάτω από τους 10 oC και στους 8 oC ακινητοποιείται και μπορεί να πεθάνει. • •Όταν η θερμοκρασία μειωθεί στους -5 oC η μελισσόσφαιρα δεν μπορεί να συμπτυχθεί άλλο και οι εργάτριες για να επι- βιώσουν παράγουν επιπλέον θερμότητα καταναλώνοντας μέλι. ΠΗΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Πρακτική Μελισσοκομία, Ανδ. Θρασυβούλου•Τροφάλλαξη στις μέλισσες•Η συλλέκτρια μέλισσα όταν επιστρέφει στην κυψέλη για να εναποθέσει τοφορτίο της αναζητεί τις εργάτριες που θα παραλάβουν την τροφή.Η μεταφορά και ανταλλαγή της τροφής από μέλισσα σε μέλισσα μετις προβοσκίδες τους ονομάζεται τροφάλλαξη.•Την διαχείριση της τροφής την αναλαμβάνουν οι εργάτριες αποθηκάριοιηλικίας περίπου 15 ημερών.Οι συλλέκτριες που επιστρέφουν με γύρη την εναποθέτουν κατευθείαν στακελιά και επιστρέφουν στην δουλειά τους.Οι αποθηκάριοι προσθέτοντας σάλιο και μέλι στοιβάζουν την γύρη στο βά-θος του κελιού με τα σαγόνια τους και όταν το κελί γεμίσει το καλύπτουν μεένα λεπτό στρώμα μελιού για να την συντηρήσουν. 64
•Η συλλέκτρια μέλισσα αρχίζει να εισροφά το νέκταρ ή το μελίτωμα, αρχίζεικαι να του προσθέτει ουσίες από το αδενικό της σύστημα.•Αυτές οι ουσίες είναι πλούσιες σε ένζυμα που ξεκινούν το διαχωρισμό τηςσακχαρόζης στα δυο της συστατικά, τη γλυκόζη και τη φρουκτόζη. Αυτή ηδιάλυση (ιμβερτοποίηση) της σακχαρόζης συνεχίζεται και μέσα στον πρόλο-βο (μελιστομάχι) της κατά το πέταγμα μέχρι την επιστροφή της στην κυψέ-λη.•Η ποσότητα αυτή του ήδη επεξεργασμένου νέκταρος, με τη συνεργασίαπολλών εργατριών μελισσών και με τη βοήθεια των ζεστών αερίων μαζώνπου κινούνται μέσα στην κυψέλη, υφίσταται επιπλέον βιοχημικές επεξερ-γασίες καθώς και αφυδάτωση.•Έτσι το νέκταρ μετατρέπεται σε ένα προϊόν, μια ουσία, με τελείως διαφο-ρετικά χημικά, φυσικά, οργανοληπτικά και παλινολογικά (περιεχόμενο σεγύρη) χαρακτηριστικά.•Το μέλι, έτοιμο (ώριμο) στα κελιά των κηρήθρων, καλύπτεται στη συνέχειααπό τις εργάτριες μέλισσες με ένα λεπτό στρώμα κεριού το «κάλυμμα» . Έ-χουμε έτσι το μέλι μέσα στις κηρήθρες από τις οποίες ο μελισσοκόμος θα τοπάρει.••ΠΗΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ –ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:•Πτυχιακή εργασία κ.Κασσιμάτη Ιωάννη από το ΤΕΙ Καλαμάτας 65
Οι Εχθροί των Μελλισών( Δημήτρης Νιανιόπουλος ) 1) Μια εχθρός των μελισσών είναι οι γνωστές σφήκες οι οποίες θανατώνουν τις μέλισσές για εκτροφή του γόνου των σφηκών. Ο κηρόσκορος είναι νυχτόβιο σε μέγεθος πεταλούδας και κάνουν με- γάλη ζημιά στις μέλισσες γιατί γεννούν εκατοντάδες αυγά στις κυψέ- λες, έτσι γεννούνται νύμφες και καταστρέφουν την κηρήθρα καθώς τρέφονται με αυτή και το μέλι 66
1) Ένας άλλος εχθρός είναι ο μελισσοφάγος ο οποίος συχνά κυνηγά τις μέλισσες σε ομάδες καθώς πετούν ή πάνω από την κυψέλη. Άλλοι εχθροί είναι τα πουλιά, τα μυρμήγκια, οι νυχτοπεταλούδες, οι αρκούδες...Οι ασθένειες των μελισσών: 1) Μια ασθένεια των μελισσών είναι η Αμερικανική Σιψηγονία η οποία οφείλεται σε ένα βακτήριο που βοηθάει τις νύμφες και τις προνύμφες να πολλαπλασιαστούν και να σπορογονούν μολύνοντας την κυψέλη .Μια άλλη ασθένεια είναι βαροϊκή ακαρίαση από έναπαράσιτο το οποίο τρέφεται με την αιμολέμφο των μελισσώνκαι τους μεταφέρει ιούςΆλλες ασθένειες είναι η Ευρωπαϊκή Σιψηγονία, η νοζεμίαση ... 67
. Η Δηλητηρίαση των μελισσών: Ο Φοίνικας είναι ένα δέντρο με πλούσια γύρη και οι μέλισσες δεν αντιστέκονται αλλά υπάρχει ένα σκαθάρι και εμείς οι άνθρωποι για να προστατέψουμε το δέντρο αυτό το ψεκάζουμε και έτσι δηλητηριάζουμε τις μέλισσες.Οι Μέλισσες στην θρησκεία: Ο Άγιος Φιλάρετος Ο Ελεήμων έζησε τον 8ο αιώνα μ.Χ. Όταν έχασε την περιουσία του έμεινε μόνο με 250 μελίσσια παρέμεινε ο ίδιος άνθρωπος και συνέχισε να δίνει στους φτωχούς και να τους βοηθάει.. Με το θέλημα του θεού η βασίλισσα πάντρεψε την κόρη του Και έκεινος ονομάστηκε έπαρχος και απόκτησε πλούτο όμως έμεινε πάντα ο ίδιος πιστός άνθρωπος. 68
Πηγές:tomelissi.wordpress.com,mellisonomos.blogspot.gr,www.gaiapedia.gr,Mellisokomia.com,mellisoptisi.blogspot.gr,minagric.gr,orinimelissa.blogspot.gr,www.saint.gr 69
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΦΩΛΙΑΣ - ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙΕΠΙΛΟΓΗ ΤΡΟΦΗΣ(ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΔΙΟΛΑΤΖΗΣ) ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΛΟΓΗ ΦΩΛΙΑΣ 70
Όταν ένα μελίσσι έχει αυξηθεί πολύ και ο διαθέσιμος χώρος τηςφωλιάς του έχει περιοριστεί τότε διαιρείται, και ένα μέρος του με την παλιάβασίλισσα φεύγει για αναζήτηση καινούριας φωλιάς. Η ανάγκη ανεύρεσηςφωλιάς είναι επιτακτική το συντομότερο. Το σμήνος συνήθως εγκαθίσταταιστο κλαδί ενός κοντινού δέντρου και κάποιες από τις εργάτριεςαναλαμβάνουν να βρουν και να ανιχνεύσουν πιθανά μέρη φωλιάς. Οι ανιχνεύτριες μέλισσες εξετάζουν καλά τη φωλιά που βρήκαν καιόταν επιστρέψουν στο σμήνος χορεύουν για να δηλώσουν τη θέση και τηνποιότητα της φωλιάς που βρήκαν. Ο χορός τους διαρκεί 15-30′ και οι εργά-τριες που ακολουθούν τις χορεύτριες αποφασίζουν να εξετάσουν μόνο τιςφωλιές που οι πρώτε ανιχνεύτριες προπαγάνδισαν με έντονο τρόπο. Αφού επιστρέψουν και εκείνες θα χορέψουν κ.ο.κ. Έτσι σε δεύτεροκαι τρίτο επίπεδο, εξετάζονται μόνο οι καλύτερες λύσεις, μέχρις ότου απορ-ριφθούν οι λιγότερο κατάλληλες και όλες οι ανιχνεύτριες θα χορεύουν γιαμια και μόνο θέση φωλιάς, αποφασίζοντας έτσι σε επίπεδο κοινωνίας πλέον.Οι ανιχνεύτριες τότε οδηγούν το σμήνος στην καινούρια του φωλιά. ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΡΟΦΗΣ 71
Σε αναζήτηση τροφής οι μέλισσες μπορούν να διανύσουν μεγάλες απο-στάσεις. Κάποιες φορές όταν η πηγή τροφής ευρίσκεται μακριά από το με-λισσοκομείο, ξεπερνούν τα χίλια μέτρα για την συλλογή της. Για το τάισμα των προνυμφών τους συλλέγουν τη γύρη και το νέκταρ,τα οποία αποθηκεύουν στις κηρήθρες σε διαφορετικά σημεία.ΝέκταρΤο νέκταρ είναι μια γλυκιά ρευστή ουσία που παράγουν τα λουλούδια, γιανα προσελκύσουν έντομα, μέλισσες και πουλιά τα οποία θα βοηθήσουνστην επικονίασή τους.Οι μέλισσες ρουφούν το νέκταρ και το αποθηκεύουν στον προστόμαχο τουςή κοινωνικό στομάχι. Επιστρέφοντας στην κυψέλη, βγάζουν από τον προ-στόμαχο σταλιά σταλιά το νέκταρ και το διαμοιράζουν στις νεαρές οικιακέςμέλισσες, το φαινόμενο αυτό λέγεται τροφάλλαξη. Οι οικιακές μέλισσες α-φαιρούν μέρος του νερού, κατακρατούν κάποια ποσότητας λεπτής γύρης πουπεριέχει, το αναμιγνύουν με ένζυμα και το αποθηκεύουν στα κελιά, εκείπαραμένει εκτεθειμένο στον αέρα για κάποιο χρονικό διάστημα μέχρινα εξατμιστούν οι όποιες ποσότητες ύδατος υπάρχουν και αφού το κάνουννα περιέχει κάτω από 17 έως 18% υγρασία, το σφραγίζουν με ένα λεπτόστρώμα κεριού και το κρατούν για μελλοντική τους χρήση. Έτσι συλλέγουν,επεξεργάζονται, δημιουργούν και αποθηκεύουν το μέλι.ΓύρηΗ γύρη είναι το αρσενικό γενετήσιο υλικό για την διαιώνιση όλων περίπουτων φυτών στον πλανήτη μας. Τη βρίσκουμε πότε να είναι κολλώδης, πότεμεγαλόσχημη, πότε ανάλαφρη να μεταφέρεται σε μεγάλη απόσταση σαν σύν-νεφο (ειδικά στα πευκόδαση), σε διάφορα σχήματα και χρώματα. Οι ιδιότη-τές της όμως παραμένουν πάντα οι ίδιες.Καθώς οι μέλισσες κινούνται από λουλούδι σε λουλούδι, μεταφέρουν τηνγύρη που είναι κολλημένη στα τριχίδια του σώματός τους, και επικονιάζουναμέτρητα είδη φυτών, για την δημιουργία καρπών, φρούτων, λαχανικών,συμβάλλοντας στην διατήρηση και αύξηση της χλωρίδας του πλανήτη μας. 72
Κατά την επίσκεψη των μελισσών στα λουλούδια, κινούνται γρήγορα,σπρώχνουν το σώμα τους πότε χαμηλά και πότε ψηλά ανάμεσα στους στήμο-νες για την ανεύρεση και συλλογή νέκταρος. Κατά την διαδικασία αυτή,κολλάνε γυρεόκοκκοι που πέφτουν από τους γυρεοδότες στήμονες, στις μι-κρές τρίχες που καλύπτουν το σώμα τους. Με αυτό τον τρόπο μεταφέρουναπό το ένα άνθος στο άλλο την γύρη και γίνεται η επικονίαση των φυτών. Ταυτόχρονα όμως, στο σώμα των μελισσών παραμένουν ποσότητες γυ-ρεόκοκκων. Οι μέλισσες με τα δυο πρώτα ζεύγη ποδιών χτενίζουν αυτούςτους μικρούς κόκκους γύρης από όλο το σώμα τους. Στην συνέχεια τους σα-λιώνουν για να κολλάνε και τους στερεώνουν στις δυο θήκες γύρης του τρί-του ζεύγους των ποδιών τους, σιγά σιγά και κατά την διάρκεια της συλλογήςσχηματίζονται δύο μικροί βόλοι γύρης. Οι θήκες γύρης είναι έτσι φτιαγμέ-νες που όσο και να μεγαλώσουν οι βόλοι κατά την συλλογή δεν πέφτουνστην διάρκεια της πτήσης και μεταφέρονται με σιγουριά στην κυψέλη. Εκείοι συλλέκτριες οδηγούνται στα πλαίσια γύρης και αρχίζει η διαδικασία απο-θήκευσης της.Η μέθοδος αποθήκευσης είναι αξιοπρόσεκτη και αξιέπαινη. Κατά την διάρ-κεια της εναπόθεσης μέσα στα κελιά δεν πρέπει ανάμεσα στους βόλους γύ-ρης να υπάρχουν κενά. Τα κενά σημεία εγκυμονούν κινδύνους. Η ύπαρξηοξυγόνου ευνοεί την ανάπτυξη στους μύκητες και μικροοργανισμούς πουαλλοιώνουν και χαλάνε ή μουχλιάζουν την γύρη. Για να μην συμβούν τα παραπάνω, οι μέλισσες βρέχουν την γύρη μετο σάλιο τους (που εμπεριέχει ένζυμα και δεν επιτρέπει την βλάστηση της,αλλά και την ανάπτυξη κάποιων μικροοργανισμών) την πλάθουν και τηνσυμπιέζουν με τα κεφάλια τους στα κελιά σε τέτοιο βαθμό που αφαιρείται τοοξυγόνο και έτσι δεν υπάρχει κίνδυνος αλλοίωσης της. Σε μέρη και περιοχές που υπάρχει υγρασία, την γύρη που συλλέγουνμετά τον Αύγουστο και την προορίζουν για χειμερινή χρήση, την σκεπάζουνμε ένα λεπτό στρώμα μελιού για να την προφυλάξουν από την μούχλα καιτην περαιτέρω αλλοίωση της. 73
Οι συλλέκτριες που κουβαλάνε το νέκταρ όσο και οι υπόλοιπες ηλι-κίες των μελισσών στο εσωτερικό της κυψέλης που δέχονται το νέκταρ γιανα το μετατρέψουν σε μέλι, τρέφονται με την γύρη που ευρίσκεται σε μι-κρούς κόκκους μέσα στο νέκταρ. Ο μηχανισμός καθαρισμού του νέκταροςστο στομάχι των μελισσών που κατακρατεί αυτήν την γύρη, τις δίνει αρκετήποσότητα για να συντηρείται και να γίνεται πιο ισχυρός ο εξωσκελετός τους. Την περίοδο που οι νεαρές εργάτριες πλάθουν τον εργατικό πολτό,τρέφονται με μεγάλες ποσότητες γύρης, που τους αρκεί για μεγάλο χρονικόδιάστημα.Κατά την διαδικασία ταΐσματος της βασίλισσας με βασιλικό πολτό, πάνταυπάρχει περίσσευμα στα στοματικά μόρια των νεαρών εργατριών, με αποτέ-λεσμα οι υπόλοιπες μέλισσες που ευρίσκονται κοντά, να τον παίρνουν. Η γύρη που τρέφονται οι μέλισσες είτε με τον ένα τρόπο είτε με τονάλλο μετατρέπεται σε πρωτεΐνη και αποθηκεύεται στον οργανισμό τους.Πηγές:blog.beeing.gr, melissomania.gr , http://melissokomikosxartis.gr/apostasi-sullogis/ , http://bees.morkland.org/coverage/ 74
Search
