ใบความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับสารคดี1

ใบความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับสารคดี รายวชิ าภาษาไทยเพม่ิ เตมิ ระดับชั้นมัธยมศกึ ษาปี ท่ี ๕ ครูผู้สอน คุณครูพุดตาล สมศรี

ใบความรู้ท่ัวไปเกย่ี วกับสารคดี ความหมายของสารคดี ลักษณะของสารคดี ประเภทของสารคดี องค์ประกอบของสารคดี สารคดชี ีวประวตั ิ กรอบการวิเคราะห์ ความหมายของสารคดี สารคดี คอื งานเขียนอย่างสร้างสรรค์ ทีม่ ลี กั ษณะคล้ายบทความ แต่ไม่ใช่บทความ นักวชิ าการได้ อธิบายความหมายของสารคดไี ว้ต่างๆกันดงั น้ี พจนานุกรมราชบณั ฑติ ยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒ (๒๕๔๖, หน้า ๑๑๘๒) ได้ใหค้ วามหมายของ สารคดีไวว้ ่า “สารคดี [สาระ-] น. เร่ืองที่เรียบเรยี งขึ้นจากความจริงไมใ่ ช่จนิ ตนาการ เช่น สารคดี ทอ่ งเท่ียว สารคดชี ีวประวัติ” ปานฉาย ฐานธรรม (ม.ป.ป., หนา้ ๕๑) อธิบายว่า “สารคดี คอื การ เขียนท่ีเนน้ ขอ้ มลู ที่เปน็ ความจริงมากท่ีสุด โดยมีจดุ มุ่งหมายเพอื่ ให้ความรู้ และความจรงิ เพอ่ื ให้ เกิดคณุ ค่าทางปัญญา” ฉลวย สรุ สทิ ธ์ิ (๒๕๒๒, หนา้ ๒๕๙) อธิบายว่า คาว่า สารคดี ถา้ แยกคาแลว้ แปล กจ็ ะไดค้ วามว่า สาร หมายถึง สาคญั คดี หมายถึง เร่อื ง ถ้าแปลรวมกนั กห็ มายถึง เรื่องใดทม่ี สี าระสาคญั และถา้ เทียบคานที้ ับคาภาษาอังกฤษจะเท่ากับคา feature ซึง่ มรี ากศพั ทว์ า่ fact ซ่ึงแปลวา่ ความจรงิ เพราะฉะนน้ั การเขียนสารคดจี ึงหมายถึง การ เขียนเรอื่ งใดๆท่เี ปน็ ความจริง มสี าระสาคัญน่ารู้ท่ีแฝงด้วยความจรงิ เนอื้ หามีสาระสาคญั ที่เช่ือถอื ได้ เสาวนีย์ สกิ ขาบัณฑิต (๒๕๓๓, หนา้ ๖๑) กล่าวถึงความหมายของสารคดวี ่า “สารคดีจะมี ลักษณะเนือ้ หาสาระเชงิ วิชาการที่ใชร้ ูปแบบไมเ่ ปน็ ทางการ มสี าระความเพลิดเพลิน และความรู้ ใช้สานวนภาษาทันสมัย เร้าความสนใจ อยากติดตาม และมอี สิ ระในการใชภ้ าษา” ถวลั ย์ มาศจรสั (๒๕๔๕, หน้า ๒๔๔) อธบิ ายว่า “สารคดี (Non-fiction) คอื งานเขียนที่ ยดึ ถือเร่อื งราวจากความเปน็ จริงนามาเขียน เพอื่ ม่งุ แสดงความรทู้ รรศนะความคดิ เห็นเปน็ หลกั ด้วยการจัดระเบียบความคิดในการนาเสนอ ผสมผสานในการถ่ายทอดตอ่ การสนใจใฝ่รขู้ องผู้อ่าน เพอ่ื ใหเ้ กดิ คุณค่าทางปัญญา” วนดิ า บารุงไทย (๒๕๔๕, หน้า ๙) ได้ใหค้ วามหมายของสารคดีไว้ว่า “สารคดี คือ เรอ่ื งสรา้ งสรรค์

(creative) บางคร้ังมคี วามเปน็ อตั วสิ ัย (subjective) เปน็ ข้อเขียนทีม่ ุง่ ให้ความบนั เทงิ และ ขา่ วสารเกย่ี วกบั เหตกุ ารณ์ปัจจบุ ัน สถานการณห์ รือแง่มุมชีวติ ท่ีนา่ สนใจ” สจุ ิรา ช้างอยู่, วิลาวัลย์ ม่วงเอี่ยม, สุจารี หอมนาน (๒๕๔๖, หนา้ ๗) กลา่ วว่า “สารคดี เปน็ งานเขยี นรอ้ ยแกว้ ท่มี ีเนอื้ หาหลากหลายโดยผ่านการกล่ันกรองข้อเทจ็ จริง แลว้ นามาเสนอผ่าน ภาษาทม่ี ีสสี นั ชวนอ่าน มีเน้อื หาในการนาเสนอข้อเท็จจริงในรูปแบบการอธิบาย การวิจารณ์ หรือ อาจมเี รอ่ื งราวเกี่ยวกับความบันเทงิ สอดแทรก” ชลอ รอดลอย (๒๕๕๑, หนา้ ๓) กล่าวถึงความหมายของสารคดไี วว้ ่า “สารคดี คอื งาน ประพนั ธร์ ้อยแก้วทีผ่ ู้เขยี นมงุ่ ทีจ่ ะเสนอความรู้และความจรงิ เก่ยี วกบั เร่อื งราวต่างๆเปน็ หลกั เพื่อให้ผู้อ่านไดร้ ับทง้ั ความร้แู ละความเพลิดเพลินไปพร้อมกันด้วย” ศรี คณปติ (๒๕๕๑, ยอ่ หน้า ๑) ใหค้ วามเห็นว่า “สารคดี หมายถงึ งานเขียนที่เป็นเรอื่ ง เกย่ี วกับขอ้ เท็จจรงิ เสนอเรอื่ งราวเกี่ยวกับบุคคลที่มีตัวตนจริง เหตุการณ์ที่เกดิ ขน้ึ จริง มเี จตนา เบ้อื งต้นในการให้สาระ ความรู้ ความคิด ทั้งน้ีต้องมกี ลวิธีการเขียนใหเ้ กิดความเพลิดเพลินดว้ ย” เกศินี จฑุ าวจิ ติ ร (๒๕๕๒, หนา้ ๒๕๙) กลา่ วถงึ ความหมายของสารคดีไวว้ า่ “สารคดี คือ ความเรียงท่ีมุ่งนาเสนอข่าวสารขอ้ มูลความรู้ และข้อเท็จจริงพร้อมกบั ใหค้ วามเพลดิ เพลิน และ ความพึงพอใจ ผ่านการใช้ภาษาทพ่ี ิถีพถิ ัน เร้าใจ คมคาย และงดงาม” จากความหมายขา้ งตน้ สรุปไดว้ ่า สารคดี คือ งานเขียนสรา้ งสรรค์ประเภทร้อยแกว้ ซงึ่ เปน็ เรอื่ งราวท่ีเกดิ ขึ้นจริง มุ่งเสนอความรู้ที่นา่ สนใจ และความเพลดิ เพลินในการอ่าน โดยมีการใช้ ภาษาที่ทนั สมัย คมคาย งดงาม เร้าความสนใจ อาจเป็นเรือ่ งเกีย่ วกบั บุคคล หรือสถานการณ์

ประเภทของสารคดี ๑. สารคดีบุคคล เป็ นเร่ื องราวท่ีเก่ียวกับชีวิตท่ีน่าสนใจของบุคคลท่ัวไปในแง่มุมต่างๆ ๒.สารคดีโอกาสพิเศษ เป็ นเร่ื องที่เขียนตามเทศกาลสาคัญต่างๆ ของแต่ละชาติ เช่ นวันสุนทร ภู่ วันวิสาขบูชา ๓.สารคดีประวัติศาสตร์ เป็นเร่ืองราวทางประวัติศาสตร์ที่นา้ มาเขียนขึ้นเพื่อย้าเตือน จิตส้านึกของอนุชนรุ่นหลังหรือให้เห็นความสา้ คัญ เช่น สงครามยุทธหัตถี การสร้าง กรุงเทพมหานคร ๔.สารคดีท่องเท่ียว เป็นการน้าเร่ืองราวที่พบเห็นจากการท่องเที่ยวมาเขียนถึงใน แง่มุมต่าง ๆ ตามทัศนะของตน *. สารคดีแนะน้าวิธีท้า ป็นเร่ืองเกี่ยวกับการแสดงข้ันตอนการท้าสิ่งใดส่ิงหนึ่ง เช่นการ ท้าอาหาร การผลิตธนบัตร ๖.สารคดีเด็ก เขียนถึงเรื่องราวของเด็กในแง่มุมต่างๆ เช่น การเลี้ยงดู การใช้แรงงาน เด็ก ๗.สารคดีสตรี เขียนถึงสตรีในแง่มุมต่าง ๆ ๘.สารคดีเกี่ยวกับสัตว์ เขียนถึงสัตว์ในแง่ของการให้ความรู้ที่เป็นสาระ ๙.สารคดีความทรงจ้า เป็นเร่ืองราวของความทรงจ้าในอดีตที่เล่าให้ผู้อ่ืนเขียน หรือ เขียนเอง เช่น การละเล่นสมัยก่อน การอพยพหนีสงคราม

ตัวอย่างสารคดีบุคคล เป็ นเร่ืองราวที่เก่ียวกับชีวิต ที่น่าสนใจของบุคคลท่ัวไปในแง่มุมต่างๆ พนั ท้ายนรสิงห์ ทหารกล้าผู้ซื่อสัตย์ ความซื่อสตั ยเ์ ปน็ คุณธรรมทีจ่ าเปน็ ต่อทุกสังคม ไม่ว่าจะเป็นความซ่ือสัตย์ในระดบั ไหนก็ตามก็ต้องมี การปลูกฝังหรอื สอนเยาวชนรนุ่ หลังใหป้ ระพฤติปฏบิ ตั ิ ท้ังน้ีเพราะคนในสงั คมหากขาดคุณธรรมข้อน้เี มอื่ ใด สังคมก็จะเกิดความวนุ่ วาย คนจะเอารัดเอาเปรยี บกนั และเหน็ แก่ตัวมากขึ้น จนก่อใหเ้ กิดปญั หาอ่ืนๆตามมาอกี มากมาย ดังเร่อื งราวท่ีเปน็ ตานาน เลา่ ขานสบื ต่อกนั มาหลายยุคหลายสมัย ตน้ แบบในการยึดมัน่ กฎเกณฑแ์ ละ หลกั การ พนั ทา้ ยนรสิงห์ ทหารกล้าผูซ้ ่ือสตั ย์ ในยคุ สมัยของสมเดจ็ พระเจา้ สรรเพชญท์ ี่ 8 หรือสมเดจ็ พระเจา้ เสอื พระมหากษัตริย์แห่งราชวงศ์บา้ น พลูหลวง แหง่ กรุงศรีอยธุ ยา พระองค์ทรงเปน็ พระมหากษัตรยิ ์ท่ีมีความเกง่ กลา้ สามารถ ทรงโปรดปรานการรบ การคลอ้ งช้าง การลา่ สัตว์ และทีส่ าคญั คอื การชกมวย จึงมีเร่อื งเล่าขานกันวา่ พระองค์ได้ทรงปลอมตวั เพอ่ื ไป ชมการแข่งขันชกมวยอยูเ่ สมอ และหากพบบุคคลใดที่ต้องตาต้องพระทัยของพระองคแ์ ลว้ นน้ั กจ็ ะทรงมอบ รางวัลให้ หรือใครบางคนท่ีพระองคช์ ่ืนชอบมากจะมีการอนุญาตให้ผนู้ นั้ เข้ารบั ราชการเป็นทหารให้วัง

พนั ท้ายนรสิงห์ ทา่ นมนี ามเดิมวา่ \"สงิ ห\"์ เป็นชาวบ้านนรสงิ ห์ จังหวัดอา่ งทอง มภี รรยาชอื่ ศรนี วล สิงห์ มคี วามสามารถด้านการชกมวย ครงั้ หนึ่งได้มีการชกมวยคาดเชอื กเหมือนดงั ท่ีผ่านมาแต่ถว่าครง้ั นีน้ ายสิงหไ์ มร่ ู้ เลยวา่ ตนเองน้นั ไดช้ กมวยอยู่กบั เจา้ ฟ้าเจ้าแผ่นดินนั้นคือ พระเจา้ เสอื ภายหลงั จากการต่อยมวยจบลง นาย สงิ ห์เป็นที่พอพระทัยอยา่ งมากถึงขนั้ มีหมายเชญิ จากราชวังเรียกตวั เขา้ วงั ให้เป็นมหาดเล็กและต่อมาไดเ้ ลื่อน เปน็ ราชองครกั ษ์เลอ่ื นตาแหน่งเป็น พนั ทา้ ยนรสิงห์ เรอ่ื งราวของพันทา้ ยนรสิงหป์ รากฏอยใู่ นพระราชพงศาวดารกรงุ ศรอี ยธุ ยา กล่าวถงึ เหตุการณ์ในพ.ศ. 2246-2252 พระเจ้าเสือเสด็จประพาสปากนา้ สาครบรุ ี (ปจั จุบนั คือจังหวดั สมุทรสาคร) ทางชลมารคดว้ ยเรอื พระทนี่ ่ังเอกชยั มีพันทา้ ยนรสิงห์เปน็ นายทา้ ยเรือ เมอ่ื เรือพระทน่ี ั่งถึงคลองโคกขามซงึ่ เป็นคลองที่มีความคด เคย้ี วมากทาให้เกิดอบุ ตั เิ หตุคือหวั เรือพระที่นง่ั ชนกบั กง่ิ ไม้ใหญแ่ ล้วหวั เรือหกั ทาให้พนั ท้ายนรสงิ ห์ต้องโทษถงึ ชวี ิต พันทา้ ยนรสงิ หย์ อมถูกประหารชวี ติ เพือ่ รักษากฎมนเทียรบาลไว้ พระเจ้าเสือจึงส่ังให้ประหารชวี ิตแล้วส่งั ให้สรา้ งศาลเพียงตาไว้ เหตุน้ีจงึ ตอ้ งสูญเสียคนดขี องแผ่นดิน

ปัจจุบนั ศาลพันท้ายนรสงิ ห์ตั้งอยู่ตาบลพันท้ายนรสงิ ห์ อาเภอเมือง จงั หวดั สมทุ รสาครซึ่งเปน็ ศาลท่ี ได้รับการเคารพบชู าจากบคุ คลทว่ั ไปและเป็นทเ่ี คารพบูชาของชาวสมุทรสาครเปน็ อยา่ งมาก โดยเฉพาะ ชาวบา้ นในบรเิ วณนน้ั ตา่ งเชื่อม่นั ในดวงวญิ ญาณขององค์พันท้ายนรสงิ ห์วา่ มีอยูจ่ ริงและยังคงคอยปกปักรักษา คุ้มครองลูกหลานที่ทาความดี และเร่อื งราวของพันท้ายนรสิงหถ์ ึงแม้จะลว่ งเลยมานานแค่ไหน แต่คุณงามความ ดขี องทา่ นยงั คงเปน็ แบบอยา่ งให้กลับคนร่นุ หลังในเร่ืองความเสียสละและความจงรกั ภกั ดีตลอดไปนานเท่านาน ตวั อย่างสารคดีโอกาสพเิ ศษ ใหน้ กั เรยี นเข้าศกึ ษาตามเวป็ น้ี https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/17347/028558 เรอื พระราชพิธี เป็นมรดกทางวฒั นธรรมที่ทรงคุณค่ายิ่งของไทย สรา้ งสรรคข์ น้ึ เพอื่ ใช้ เปน็ พระราชพาหนะของพระมหากษัตริย์ในการเสดจ็ พระราชดาเนินทางชลมารค เรอื แต่ละลามี

ความวิจติ รงดงามด้วยฝมี ือประณีตของชา่ งศิลป์ไทยหลากหลายแขนง ยามเม่อื ได้อย่ใู นกระบวนพยุ หยาตราทางชลมารคก็ย่ิงดสู ง่างาม ตระการตา เปน็ ทป่ี ระทับใจยิ่ง ดงั ที่ ลาลแู บร์ ได้เขียนบนั ทึก พรรณนาไวว้ ่า “หลงั คาเครอ่ื งยอดขบวนเรอื พระทนี่ ่ังน้นั ปดิ ทองท่วั ถึงพายกป็ ิดทอง หลังคาเครือ่ ง ยอดนีม้ เี สารับและประดับดว้ ยลวดลายจาหลักเป็นลายกระจงั อยา่ งวจิ ิตร หลงั คาเครื่องยอดลาง หลงั มีกันสาดบังแสงแดด” หนังสอื “เรอื พระราชพิธี และเหเ่ รอื มาจากไหน ?” เลม่ นจ้ี ะบอกเล่าให้ทราบอย่าง ละเอยี ดถึงความเป็นมาและความสาคัญของเรอื พระราชพิธี ทั้งในดา้ นความเชื่อ ศาสนา และ หลักฐานทางประวตั ศิ าสตร์ ทีส่ าคญั รวมไปถึงความเป็นมาของการเหเ่ รอื และอ่เู รอื พระราชพิธี ภายในเลม่ ประกอบดว้ ยเน้ือหา ๘ บท คือ ๑. เรือพระราชพิธแี ละเรอื ศกั ดิ์สิทธ์ิ ๒,๕๐๐ ปมี าแลว้ ๒.เรอื ศกั ดสิ์ ิทธมิ์ าจากโลงศพคล้ายงู ๓. เรือนาคในพธิ ีศพ ๔. เรอื พระราชพิธใี นพิธีกรรมขอขมาดนิ และน้า ๕. เดอื น ๑๑ แขง่ เรอื ไล่น้าให้นา้ ลด ไม่ท่วมข้าวจนตาย ๖. เดือน ๑๒ ลอยกระทง ลงเรอื ขอขมาดินและน้า ๗.เหเ่ รอื มาจากไหน ? เม่ือไร ? ๘.อ่เู รือพระราชพิธี หาซ้อื ไดแ้ ลว้ วนั นี้ท่ีร้านหนังสือชั้นนาท่ัวประเทศ… เรือพระราชพิธี และเหเ่ รอื มาจากไหน ? (๑๔๕ บาท)ผู้เขียน : สุจติ ต์ วงษเ์ ทศ ตวั อยา่ งสารคดีท่องเท่ียว ให้นกั เรียน คลิกดู

โรงเรยี นรามวทิ ยา รชั มคั ลาภเิ ษก