แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 4 สมบัติของธาตุแทรนซิชัน

แผนการจดั การเรยี นรทู้ ่ี 4 รายวชิ าเพ่มิ เติมวทิ ยาศาสตร์ เคมี กลมุ่ สาระการเรียนรู้ วทิ ยาศาสตร์ ระดบั ช้ันมธั ยมศึกษาปีที่ 4 หนว่ ยการเรียนรู้ท่ี 2 อะตอมและสมบัติของธาตุ เวลา 60 นาที เร่ือง สมบตั ิของธาตแุ ทรนซชิ นั ครูผ้สู อน ปวนั รัตน์ งามญาณ วนั ท่ีสอน 21 มกราคม 2564 1. สาระการเรยี นรเู้ พมิ่ เตมิ เคมี เข้าใจหลกั การทำปฏบิ ตั ิการเคมี การวดั ปริมาณสาร หน่วยวดั และการเปลีย่ นหน่วย การคำนวณ ปริมาณของสารความเข้มข้นของสารละลายรวมท้งั การบรู ณาการความรแู้ ละทักษะในการอธบิ ายปรากฏการณ์ ในชีวิตประจำวนั และการแกป้ ัญหาทางเคมี 2. ผลการเรียนรู้ ม.4/6 บอกสมบตั ิของธาตุโลหะแทรนซชิ นั และเปรียบเทียบสมบัตกิ ับธาตุโลหะในกล่มุ ธาตุ เรพรีเซนเททีฟ 3. สาระการเรยี นรเู้ พม่ิ เตมิ ธาตแุ ทรนซิชนั เปน็ โลหะท่ีส่วนใหญ่มีเวเลนซ์อเิ ลก็ ตรอนเท่ากบั ๒ มีขนาดอะตอมใกล้เคียงกัน มีจุดเดือด จดุ หลอมเหลวและความหนาแนน่ สงู เกิดปฏิกริ ิยากับนำ้ ไดช้ ้ากว่าธาตุโลหะในกลุม่ ธาตเุ รพรเี ซนเททีฟ เมอ่ื เกดิ เป็นสารประกอบสว่ นใหญจ่ ะมสี ี 4. จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ 4.1 นักเรียนสามารถเปรยี บเทียบสขี องสารประกอบโลหะหมู่หลักกบั โลหะทรานซิชนั ได้ (K) 4.2 นักเรยี นสามารถทำกจิ กรรมสขี องสารประกอบได้อยา่ งถูกต้อง (P) 4.3 นักเรียนมีความสนใจในเรอ่ื งท่เี รยี นและการทำงานเปน็ กลุ่ม (A) 5. สาระสำคญั หรือความคิดรวบยอด ธาตแุ ทรนซชิ ัน สามารถทำปฏิกิรยิ าเกดิ สารประกอบตา่ ง ๆ ได้หลายชนดิ เนอ่ื งจากธาตุแทรนซิชนั มี ค่าเลขออกซิเดชนั หลายคา่ และใหส้ ขี องสารประกอบแตกตา่ งกัน เช่น MnO2 มสี ีดำ ,KMnO4 มีสมี ่วงแดง และ K2MnO4 มสี ีเขียว และโดยทั่วไปธาตแุ ทรนซชิ ันสามารถเกิดสารประกอบเชิงซอ้ น และไอออนเชิงซอ้ น ได้งา่ ย และ 1. ธาตแุ ทรนซชิ นั ทุกธาตุเป็นโลหะ มีจดุ เดอื ดและจุดหลอมเหลวสงู เพราะมพี นั ธะโลหะ

2. ความหนาแน่นมีแนวโน้มเพ่มิ ขน้ึ เมอ่ื เลขอะตอมเพมิ่ ขน้ึ 3. มอี เิ ลก็ ตรอนวงนอกสดุ (valence e-) เท่ากับ 2 ยกเวน้ Cr และ Cu เทา่ กับ 1 4. อเิ ล็กตรอนถัดจากวงนอกสุดเขา้ มาหนึ่งระดับพลงั งาน ไมค่ รบ 18 ยกเว้น Cu และ Zn 5. มเี ลขออกซิเดชนั ไดม้ ากกวา่ 1 ค่า ยกเว้นหมู่ 2B (Zn , Cd) เปน็ +2 ค่าเดยี ว และหมู่ 3B (Sc) 0 เป็น +3 ค่าเดยี ว 6. สมรรถนะสำคัญของผเู้ รยี น 1. ความสามารถในการสอื่ สาร -การแลกเปลีย่ นความคดิ เหน็ ภายในกล่มุ 2. ความสามารถในการคิด -การอภิปรายผลการทดลอง 3. ความสามารถในการแกป้ ญั หา -มไี หวพรบิ ในการแก้ปญั หาเฉพาะหนา้ 4. ความสามารถในการใชท้ กั ษะชวี ติ -สามารถนำไปปรับใชใ้ นชวี ิตประจำวนั ได้ 5. ความสามารถในการใชเ้ ทคโนโลยี -การใชเ้ ครอ่ื งมือ อปุ กรณ์วทิ ยาศาสตร์ 6. ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ -การตงั้ สมมติฐาน -การทดลอง 7. ทักษะแหง่ ศตวรรษท่ี 21 -การสอื่ สารสารสนเทศและการรเู้ ทา่ ทนั สอื่ -การคดิ อยา่ งมวี จิ ารณญาณและการแก้ปัญหา -ความรว่ มมือ การทำงานเปน็ ทมี และภาวะผนู้ ำ 8. จติ วิทยาศาสตร์ -ความอยากรอู้ ยากเห็น -ความสอื่ สัตย์ -ความรอบคอบ

7. กระบวนการจัดการเรยี นรู้ วธิ ีการสอนแบบสืบเสาะหาความรู้ (5E) (5Es Instructional Model) ขั้นที่ 1 ขน้ั สร้างความสนใจ (Engagement) ครกู ลา่ วทักทายนักเรียน ครูใหน้ ักเรียนดสู ารประกอบ 2 ชนดิ คอื NaOH (โซเดียมไฮดรอกไซด์) และ KMnO4 (โพแทสเซยี มเปอรแ์ มงกาเนต) แล้วให้นักเรียนบอกความแตกตา่ งของสารประกอบ 2 ชนดิ นี้ (แนว คำตอบ : มสี ีแตกต่างกนั NaOH มสี ใี ส KMnO4 มีสมี ่วง) แลว้ ครตู ัง้ คำถามกบั นกั เรยี นว่า เพราะอะไร ทำไม สารประกอบถงึ มสี ีตา่ งกัน ขน้ั ท่ี 2 ขนั้ สำรวจและคน้ หา (Exploration) ครูทบทวนความรู้ใหน้ ักเรียนเกยี่ วกบั สมบัติบางประการของธาตุหมหู่ ลกั และพูดถงึ วา่ ตอ่ ไปเราจะ ศกึ ษาเกย่ี วกบั ธาตอุ ีกกล่มุ หนง่ึ คือธาตุแทรนซิชัน (นกั เคมีจัดธาตุแทรนซิชนั ไว้ในกลมุ่ ของธาตุทเ่ี ปน็ โลหะ แต่ ไมไ่ ดอ้ ย่ใู นกล่มุ เดยี วกบั ธาตโุ ลหะ หมู่ 1 และหมู่ 2 ของธาตหุ มหู่ ลกั ) ครูจึงตัง้ คำถามกับนักเรียนวา่ เพราะเหตุ ใด จงึ จัดธาตโุ ลหะแทรนซชิ ันไวอ้ กี กลมุ่ หน่งึ จากนน้ั พดู ถึงเก่ียวกับสมบัติบางประการของธาตุแทรนซชิ นั (เปรยี บเทียบกับโลหะหมูห่ ลกั ในคาบที่ 4 คือ K และ Ca โดยเปรยี บเทยี บกับจดุ เดือด จดุ หลอมเหลว ความ หนาแน่น พลงั งานไอออไนเซชันลำดับท่ี 1 และอเิ ลก็ โทรเนกาตวิ ติ ี หลงั จากท่ีครูพดู ถงึ สมบตั บิ างประการของ ธาตุแลว้ จะพดู ถงึ การจดั เรียงอิเล็กตรอน เพื่อทีจ่ ะเปรียบเทียบขนาดอะตอมของโลหะแทรนซชิ นั ) จากนั้นครูจะใหน้ ักเรียนทำกจิ กรรมเรอื่ งสขี องสารประกอบ โดยกจิ กรรมนใ้ี ชเ้ วลาประมาณ 30 นาที ซึง่ ครูจะทำการแบง่ นกั เรียนออกเป็นกลมุ่ กลมุ่ ละ 3 คน และรับบัตรภาพ 1 ชดุ ต่อ 1 กลมุ่ (1 ชุดมี 10 ใบ)

ตัวอย่างบัตรภาพ โดยครูจะอธิบายขั้นตอนการทำกจิ กรรมและแจกใบกจิ กรรม (ให้นกั เรียนจำแนกสารทง้ั 10 ชนิดวา่ สารใดเป็นสารประกอบโลหะหม่หู ลักและสารใดเปน็ สารประกอบโลหะแทรนซชิ ัน และสงั เกตเปรยี บเทียบสี ของสารประกอบโลหะ แลว้ บนั ทกึ ในใบกิจกรรมทีค่ รูแจกให้) ขน้ั ท่ี 3 ข้ันอธบิ ายและลงขอ้ สรุป (Explanation) หลงั จากนักเรียนทำกิจกรรม ครแู ละนกั เรยี นรว่ มกนั อภิปราย โดยครูอภปิ รายโดยใชค้ ำถามชวนคิดวา่ นักเรยี นคดิ วา่ KMnO4 K2CrO4 และ Na2CoCl4 เปน็ สารประกอบทมี่ สี หี รือไม่ เพราะเหตใุ ด (แนวคำตอบ : สารประกอบทง้ั 3 ชนดิ นมี้ สี ีโดย KMnO4 มสี มี ่วง K2CrO4 มสี เี หลอื ง และ Na2CoCl4 มสี ีน้ำเงิน การท่ี สารประกอบทัง้ หมดมสี ี เนอื่ งจากมีธาตแุ ทรนซิชันเป็นองค์ประกอบ) และสรุปกจิ กรรมสขี องสารประกอบ (โดย ใหม้ ีแนวการสรุปดังนี้ สีของสารประกอบโลหะเปน็ สมบัตทิ างกายภาพที่สามารถมองเหน็ ได้ดว้ ยตาเปลา่ และ สารประกอบโลหะหมู่หลกั สว่ นใหญเ่ ปน็ สีขาว สว่ นสารประกอบโลหะแทรนซชิ นั สว่ นใหญ่จะมสี ี) ขัน้ ท่ี 4 ขั้นขยายความรู้ (Elaboration) ครูอธิบายเพิม่ เติมเกี่ยวกบั สีของสารประกอบ (โดยมีแนวการอธิบายดังนี้ สารประกอบของธาตุแทรน ซิชันเมื่อเกิดเป็นสารประกอบแล้วส่วนใหญ่จะมีสี เนื่องจากอิเล็กตรอนในระดับ d-orbital ดูดกลืนแสงที่ตา มองเห็น และแสงที่ไม่ดูดกลืนจะสะท้อนเข้าสู่ตา ทำให้เห็นสารประกอบของธาตุแทรนซิชันเป็นสีนั้น ซึ่งมีสี แตกต่างกันขึ้นอยู่กับปัจจัยต่าง ๆ เช่น ชนิดของธาตุแทรนซิชัน เลขออกซิเดชัน ชนิดและจำนวนของสารที่ สรา้ งพันธะกบั ธาตุแทรนซิชัน) ข้นั ท่ี 5 ขน้ั ประเมนิ (Evaluation) 1.ครูประเมินนักเรยี นจากคำถามชวนคดิ ทอี่ ภิปรายรว่ มกัน 2.ครูประเมนิ นักเรยี นจากการสังเกตพฤติกรรมในการทำงานเปน็ กลุ่ม 3.ครูประเมินนกั เรยี นจากใบกิจกรรม

8. สอ่ื วสั ดุ อปุ กรณ์ และแหล่งการเรียนรู้ ส่อื การเรียนรู้ แหล่งการเรียนรู้ 1.Power point 1.หนังสอื เรยี นม.4 เลม่ 1 2.NaOH 3.KMnO4 4.ชดุ บตั รภาพสขี องสารประกอบ 9. การประเมินการเรียนรู้ จุดประสงคก์ าร วธิ กี ารวดั และประเมิน เคร่อื งมอื ที่ใชว้ ดั เกณฑก์ ารวดั และ เรียนรู้ ประเมนิ ผล ประเมนิ ผล -อภปิ รายผลการทดลอง 1.ด้านความรู้ (K) -การตอบคำถามทา้ ย -ใบกจิ กรรมสขี อง ร้อยละ 60 ผา่ นเกณฑ์ กจิ กรรม สารประกอบ 2.ดา้ นทักษะ / -การทำกิจกรรมสีของ กระบวนการ (P) สารประกอบ -ใบกจิ กรรมสีของ ร้อยละ 60 ผ่านเกณฑ์ สารประกอบ 3.ดา้ นคุณลักษณะ -จากการสังเกตพฤติกรรม -การสังเกตพฤตกิ รรม อนั พงึ ประสงค์ (A) ในการทำการทดลอง รายกลุ่มในการทำ -สังเกตพฤตกิ รรมการ กิจกรรม ทำงานเปน็ กลมุ่ -การสงั เกตพฤตกิ รรม ระดับคุณภาพ 2 ขึ้น -แบบประเมนิ พฤตกิ รรม ผ่านเกณฑ์

10.บนั ทกึ ผลหลงั จากการจดั การเรียนรู้ 10.1 จำนวนนกั เรยี นทส่ี อน ............................................................................................................................. ...................................... ................................................................................................................................................................... 10.2 ผลทเี่ กดิ ขึ้นจากการเรียนรู้ (ความรู้/ทักษะ/จติ วทิ ยาศาสตร์) ............................................................................................................................. ...................................... ................................................................................................................................................................... 10.3 บรรยากาศการเรียนรู้ ............................................................................................................................. ..................................... ................................................................................................................................................................... 10.4 การปรับเปล่ียนแผนการจดั การเรยี นรู้ (ถา้ ม)ี ............................................................................................................................. ...................................... ................................................................................................................................................................... 10.5 ปญั หา / วิธกี ารแกไ้ ข / ผลการแกไ้ ข ............................................................................................................................. ...................................... ................................................................................................................................................................... ลงชอ่ื .......................................................ผเู้ ขียนแผนการการจัดการเรียนรู้ (.....................................................) ................/................../................ ลงชอ่ื .......................................................ผ้ตู รวจ (.......................................................) ................./.................../.................

บตั รภาพ (1 ชดุ )

ใบกิจกรรมสีของสารประกอบ สารประกอบของโลหะหมูห่ ลกั สารประกอบของโลหะแทรนซชิ นั สตู รเคมี สขี องสารประกอบ สตู รเคมี สขี องสารประกอบ อภปิ รายผลจากกจิ กรรม ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... คำถามทา้ ยกจิ กรรม 1.สขี องสารประกอบของโลหะหมู่หลกั และสารประกอบของโลหะแทรนซชิ นั เหมือนหรอื ตา่ งกันอย่างไร ................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................

เฉลยใบกจิ กรรมสีของสารประกอบ สารประกอบของโลหะหม่หู ลัก สารประกอบของโลหะแทรนซิชัน สูตรเคมี สขี องสารประกอบ สูตรเคมี สีของสารประกอบ NaCl สีขาว CuSO4.5H2O สฟี ้า CuCO3 สเี ขียวออ่ น Na2CO3 สีขาว KNO3 สีขาว MnO2 สเี ทา-ดำ CaSO4 สขี าว ZnSO4 สเี หลอื งออ่ น CaCO3 สขี าว LiCl สีขาว อภปิ รายผลจากกิจกรรม 1.สีของสารประกอบเป็นสมบตั ทิ างกายภาพ ซึง่ สามารถสงั เกตไดด้ ว้ ยตาเปล่า 2.สารประกอบโลหะหมหู่ ลักสว่ นใหญเ่ ป็นสขี าว สว่ นสารประกอบของโลหะแทรนซชิ ันมักจะมีสี เชน่ CuSO4.5H2O มีสีฟ้า ZnSO4 มีสีเหลอื งออ่ น คำถามทา้ ยกิจกรรม 1.สขี องสารประกอบของโลหะหมูห่ ลกั และสารประกอบของโลหะแทรนซิชนั เหมือนหรอื ต่างกันอย่างไร สารประกอบโลหะหมู่หลักสว่ นใหญเ่ ปน็ สขี าว สว่ นสารประกอบโลหะแทรนซชิ นั สว่ นใหญจ่ ะมสี ี

แบบสังเกตพฤตกิ รรมการทำงานเปน็ กลมุ่ คำชี้แจง : ให้ ผู้สอน สังเกตพฤติกรรมของนักเรยี นระหวา่ งเรียนและนอกเวลาเรยี น แล้วขีด ลงในชอ่ งว่างที่ตรงกับระดับคะแนน กลุ่ม …………………… สมาชกิ ของกล่มุ 1……………………………………………..2……………………………………………… 3………………………………………… 4…………………………………………….. คณุ ภาพการปฏบิ ัติ ลำดบั ท่ี พฤติกรรม 432 1 1 มีการแลกเปลย่ี นความคดิ เหน็ และรับฟังกนั ภายในกลุม่ 2 มคี วามกระตือรือร้น และตังใจในการทำงาน 3 มีการจดั การทดี่ ภี ายในกลุ่มมกี ารวางแผนอย่างเปน็ ระบบ 4 มีการชว่ ยเหลอื เกอ้ื กลู กนั ภายในกลุ่ม 5 มีความรับผดิ ชอบในการทำงาน 6 มีการทำงานไดอ้ ย่างถูกต้องและปลอดภัย รวม ลงชอื่ ……………………………………………………ผู้ประเมิน ….………/……………./………….. เกณฑ์การให้คะแนน ปฏบิ ตั ิหรอื แสดงพฤตกิ รรมอยา่ งสม่ำเสมอ = 4 คะแนน ปฏบิ ัติหรอื แสดงพฤติกรรมบอ่ ยคร้งั = 3 คะแนน ปฏิบตั หิ รือแสดงพฤตกิ รรมบางครง้ั = 2 คะแนน ปฏบิ ตั ิหรือแสดงพฤติกรรมนอ้ ยครง้ั = 1 คะแนน เกณฑ์การตดั สนิ คุณภาพ ชว่ งคะแนน ระดบั 21-24 ดีมาก 16-20 ดี 11-15 พอใช้ 6-10 ปรบั ปรงุ