unit 4

ข้อมูลฟาร์มท่ีจาเป็นและใชใ้ นการวางแผนและวิเคราะห์ การจดั การฟาร์มหรือการจัดการไรน่ านนั้ การเก็บรวบรวมข้อมูลเป็นสิ่งสาคัญและ ต้องดาเนินการเปน็ อนั ดบั แรก เพราะข้อมูลเหล่านเ้ี ป็นขอ้ มูลท่ีต้องใช้ประกอบในการวางแผน ฟาร์มและงบประมาณฟาร์มข้อมูลที่รวบรวมได้จะทาให้การวางแผนฟาร์มและงบประมาณ ฟาร์มมคี วามเป็นไปได้ และใกล้เคยี งเหตกุ ารณ์ท่ีจะเกิดข้ึนมากทีส่ ุด ดังน้ี 1. ขอ้ มลู ทั่วไปของฟารม์ หรือไร่นา ไดแ้ ก่ ขอ้ มลู สภาพภมู ปิ ระเทศ ชนดิ ของดิน ความอุดมสมบูรณ์ของดนิ การระบายน้า อุณหภมู ิ และปริมาณนา้ ฝน ซง่ึ ควรเปน็ ขอ้ มลู เฉล่ีย รายเดอื นยอ้ นหลัง 5 ปี เพื่อทราบถึงปรมิ าณนา้ ฝนและการกระจายตวั ของฝนในรอบปี 2. ขอ้ มูลเก่ียวกับเทคนิคการปฏิบัตแิ ละชว่ งระยะเวลาในการปลูกพืช หรือ การทากิจกรรมการเกษตรได้แก่ ปฏิทนิ การปลกู พชื และเลี้ยงสัตว์ เทคนิคการปฏบิ ัตใิ นการปลกู พชื เลย้ี งสตั ว์ หรือประมง ปริมาณผลผลิตและระยะเวลาทไี่ ด้ผลผลติ 3. ขอ้ มูลเกี่ยวกับต้นทุนการผลิตและผลตอบแทน เป็นสิ่งจาเปน็ ในการวางแผนฟาร์ม ต้นทุนการผลิตของกจิ กรรมการเกษตร รวมถงึ รายจา่ ยที่เปน็ เงนิ สดและไม่เป็นเงนิ สด เช่น ค่าแรงงานในครอบครัว ค่าใช้จ่ายแรงงานสัตว์ ค่าใชจ้ ่ายทด่ี ิน เป็นต้น ข้อมูลเก่ียวกับต้นทุนและผลตอบแทน จะเป็นเครอื่ งช้ีวา่ ควรจะเลอื กผลิตพืชหรือกิจกรรมใดที่ให้ผลตอบแทนสูง และงบประมาณที่จะต้องใช้ตลอดฤดูกาลเพาะปลูก เพื่อเตรียมการสาหรับเงนิ ทุนท่ใี ช้ 4. ข้อมลู เกย่ี วกับการใช้แรงงาน การทาการเกษตรในปัจจบุ ันทเ่ี น้นการทาการผลิต หลายๆ อยา่ ง จงึจาเป็นต้องทราบการใช้แรงงานในการทาการเกษตรแตล่ ะชนดิ เพอ่ื ที่จะ สามารถกระจายแรงงานในการทาการเกษตรอยา่ งมปี ระสทิ ธิภาพ เช่น แรงงานในครอบครวั มีเท่าใดและจะต้องจา้ งแรงงานเทา่ ใด

28 5. ขอ้ มลู ในด้านราคาของผลผลิตในท้องตลาด จะเป็นสงิ่ จูงใจให้เกษตรกรตดั สนิ ใจในการเลือ ปลูกพืชเลยี้ งสัตว์ หรือทากิจกรรมการเกษตรชนิดใด ราคาของผลผลตจิ ะมีการเคลื่อนไหวเปลี่ยนแปลง อยู่ตลอด เวลาในช่วงฤดูกาลผลิต ถา้ เราทราบแนวโน้มของราคาในช่วงต่าง ๆ แลว้ เกษตรกรจะสามารถตัดสินใจทากิจกรรมเพื่อสอดคล้องกบั ภาวะและความตอ้ งการของตลาดได้ข้ันตอนการเก็บข้อมลู ในไร่นา วธิ ีการเก็บขอ้ มูลในไรน่ า มวี ตั ถุประสงค์เพื่อนาข้อมูลในไรน่ าของเกษตรกรมาช่วยแนะนา เกษตรกรในการวางแผนฟาร์มและงบประมาณฟาร์ม เพอื่ นาไปประยกุ ต์ใชไ้ ด้จรงิ ในไรน่ า มขี นั้ ตอนดงั นี้ ขนั้ ตอนที่ 1 กาหนดตวั อยา่ งไรน่ าเกษตรกรทีจ่ ะรวบรวมข้อมลู ขน้ั ตอนที่ 2 เตรียมแบบสัมภาษณ์เกษตรกรเพื่อรวบรวมข้อมูลไร่นา ข้นั ตอนท่ี 3 ดาเนนิ การเก็บรวบรวมขอ้ มูลไร่นา ขั้นตอนที่ 4 ตรวจสอบความสมบูรณ์และถกู ต้องของข้อมูลไรน่ าทสี่ ัมภาษณ์ >> ขนั้ ตอนท่ี 1 กาหนดตวั อยา่ งไรน่ าเกษตรกรทีจ่ ะรวบรวมข้อมูล การสุ่มเลือกตัวอย่างไร่นาเกษตรกรที่จะเก็บข้อมูล ย่อมขน้ึ อยู่กบั วัตถุประสงค์ของการเกบ็ วา่ต้องการนาขอ้ มูลไปใช้เรอื่ งใด เช่น เจา้ หน้าท่ีสง่ เสรมิ การเกษตร ต้องการแนะนาส่งเสรมิ ใหเ้ กษตรกรรจู้ ักการวางแผนฟารม์ และงบประมาณฟารม์ กเ็ ลือกเกษตรกรในหมบู่ ้านเป้าหมาย ส่วนจานวนข้อมลู หรือจานวนตวั อย่างมากนอ้ ยข้ึนอยกู่ บั จานวนประชากร วธิ กี ารสุ่มตัวอย่างใช้วธิ ีการสุ่มธรรมดา (Simple randomSampling) หรอื ถ้ามเี วลาไมเ่ พียงพออาจจะใชว้ ธิ ีสมุ่ ตวั อย่างตามแต่เผอญิ (Accidental Sampling) >> ขัน้ ตอนที่ 2 เตรยี มแบบสมั ภาษณเ์ กษตรกรเพอื่ รวบรวมขอ้ มลู ไรน่ า ในการเตรียมแบบสัมภาษณต์ อ้ งตั้งวตั ถปุ ระสงคก์ ่อนว่า ต้องการขอ้ มลู ไปทาอะไร โดยแยกเป็นขอ้ ๆหรอื เป็นประเด็น แลว้ ออกแบบสมั ภาษณ์ตามประเด็นทตี่ ้ังไว้ 3 ประการ คอื 1. เพ่อื ทราบขอ้ มูลพ้นื ฐานของไร่นาเกษตรกรนาไปใช้ประกอบการวางแผนและงบประมาณไร่นา และการปรบั ปรุงพฒั นาไรน่ า 2. เพ่ือทราบข้อมูลไร่นาเกย่ี วกับปฏิทนิ การปลกู พชื ตน้ ทนุ การผลติของกจกิ รรมการเกษตรเพอ่ื เปน็ บรรทดั ฐานประกอบการวางแผนและงบประมาณไรน่ า 3. เพื่อทราบขอ้ มูลผลตอบแทนของกิจกรรมการผลติ ในฟาร์ม และผลตอบแทนของฟาร์มทง้ั หมด ขอ้ มูลพนื้ ฐานของไรน่ า ไดแ้ ก่ ขอ้ มูลไรน่ าท่ัวไป สภาพพ้ืนท่ี ชนิดดนิ การใช้นา้ ปริมาณนา้ ฝน และการกระจายตัวของนา้ ฝนและขอ้ มลู อนื่ ๆ ท่ีจาเป็น

29ตวั อยา่ งแบบสัมภาษณ์ขอ้ มูลพน้ื ฐานไร่นาของเกษตรกร1. ชือ่ ...........................................................................ทอ่ี ยู่..................................................................................2. พ้ืนทกี่ ารเกษตรทัง้ หมด...................................................... ไร่( ) ของตนเอง......................................................... ไร่( ) เชา่ ..................................................................... ไร่( ) ใหท้ าฟรี..............................................................ไร่( ) ได้ทาฟรี..............................................................ไร่3. ระดบั พนื้ ท่ี ( ) ทดี่ อน........................................................ไร่ ( ) ทร่ี าบ.................................... ไร่( ) ทีล่ มุ่ .......................................................... ไร่ ( ) อนื่ ๆ ................................... ไร่4. แหลง่ น้าเพอ่ื การเกษตร ( ) ใชน้ ้าชลประทาน.................................. ไร่ ( ) ใชน้ ้าฝน................................................ไร่ ( ) แหล่งนา้ อื่น ๆ ระบ.ุ ............................. ไร่5. ชนดิ ของดิน ( ) ดินทราย................................. ไร่ ( ) ดินเหนียว............................................. ไร่( ) ดนิ รว่ น....................................ไร่ ( ) อืน่ ๆ .........................................ไร่ (ระบุ)6. แหล่งทม่ี กี ารซ้ือขายผลผลิตส่วนใหญ่ ( ) ท่ีบ้านหรือไรน่ า ( ) หมบู่ ้าน ( ) อาเภอ ( ) จงั หวัด7. ในครอบครัวมีสมาชิก............................... คน ทาการเกษตรได้............................ คน8. ขณะน้ไี ด้กเู้ งินมาใช้ทาการเกษตรหรอื ไม่ ( ) กู้ ( ) ไม่กู้9. เคร่อื งมือการเกษตรทีเ่ ปน็ ของตนเอง( ) รถไถเดินตาม ( ) เครอ่ื งสบู น้า( ) เคร่ืองพน่ สารเคมี ( ) อน่ื ๆ ระบ.ุ ............................................10. วชิ าจัดการไรน่ า ทเี่ คยปฏบิ ัติ( ) การวางแผนและงบประมาณไรน่ า( ) การจดบนั ทกึ และลงบัญชีไร่นา( ) อนื่ ๆ ระบ.ุ ....................................... ขอ้ มลู ต้นทนุ การผลติ โดยปกตขิ อ้ มูลตน้ ทนุ การผลติ พชื หรือสตั ว์ สามารถเกบ็ ข้อมูลเหล่านี้จากบัญชีฟาร์มของเกษตรกร แตโ่ ดยเหตุทีเ่ กษตรกรมีการลงบญั ชแี ละบันทึกกิจการไรน่ าน้อยมาก ขอ้ มูลต้นทนุ การ

30ผลิตจงึ รวบรวมจากการสัมภาษณ์เกษตรกรโดยใช้แบบสอบถามทีไ่ ด้เตรยี มไว้ล่วงหน้า โดยปกตกิ ารคดิ ต้นทุนการผลติ จะประกอบด้วยตน้ ทุน 2 ประเภท ไดแ้ ก่ ตน้ ทุนผันแปรและต้นทนุ คงที่ ก. ตน้ ทนุ ผันแปร ได้แก่ ตน้ ทุนซง่ึ เกดิ จากการผลิตจะแปรผนั ไปตามปรมิ าณการผลิต ถ้าเกษตรกรผลิตมาก (หลายไรห่ รอื หลายตวั ) ก็จะเสยี ค่าใช้จ่ายประเภทน้ีมาก ถา้ ผลติ นอ้ ยกเ็ สยี ค่าใช้จ่ายประเภทนีน้ ้อย ตน้ ทุนผนั แปรน้ปี กตแิ บ่งออกเปน็ 2 ประเภทใหญ่ ๆ ได้แก่ 1. หมวดคา่ วสั ดุ ได้แก่ คา่ เมล็ดพนั ธ์ุ ค่าปยุ๋ เคมี ค่าสารเคมีกาจดั ศัตรพู ชื ฯลฯ 2. หมวดค่าแรง ได้แก่ ค่าแรงงานคน เป็นคา่ จ้างแรงงาน (แรงงานจา้ ง) และแรงงานในครอบครัว โดยคิดจากชั่วโมงการทางาน 8 ช่ัวโมง ถือเปน็ 1 แรงงาน ในเอกสารเลม่ นี้จะคดิ เฉพาะ แรงงานจ้างเพ่ือไมใ่ ห้เกดิ การสบั สน อัตราคา่ จา้ งแรงงานในแต่ละท้องถิ่นจะแตกตา่ งกนั ออกไป ข. ต้นทุนคงท่ี ไดแ้ ก่ คา่ ใช้จ่ายที่เกษตรกรจะต้องเสยี แมเ้ กษตรกรจะทาการผลติ หรอื ไม่ผลิตกต็ ามได้แก่ ค่าใชท้ ีด่ นิ ค่าเสือ่ มเครอ่ื งมืออปุ กรณก์ ารเกษตร ในทน่ี ้ีจะเนน้ การวเิ คราะหต์ น้ ทนุ การผลติ ของพืชระยะสั้น เชน่ ขา้ ว พชื ไร่ และเน้นเฉพาะ ต้นทนุ ผันแปร เพ่ือประกอบการในการวเิ คราะห์ตน้ ทุนการผลติ และการวางแผนงบประมาณไร่นาตามแผนการปรับปรงุ ไรน่ า ในการสอบถามข้อมลู เพือ่ วิเคราะหต์ ้นทนุ การผลิตใช้แบบสัมภาษณ์เกษตรกร ซ่งึ มปี ระเดน็ ตา่ ง ๆ ดังน้ี 1. ขน้ั ตอนของกิจกรรม ได้แก่ ขน้ั ตอนของการปลูกพชื ตง้ั แต่การปลูกจนถงึ การเก็บเกยี่ ว เช่น การเตรยี มเมลด็ พันธ์ุ การเตรียมดนิ การปลกู การดูแลรกั ษา การเก็บเก่ียวและขนย้าย การขนสง่ และขาย 2. เทคนิคการปฏิบตั ิของเกษตรกร เปน็ รายละเอียดเทคนิคการปฏิบัติของเกษตรกร ตามขน้ั ตอนของกจิ กรรม เช่น ขนั้ ตอนการเตรียมเมล็ดพันธุ์ ประกอบด้วยการซื้อเมล็ดพนั ธุ์ คลกุ เมล็ดพนั ธ์ุดว้ ยสารเคมีขน้ั ตอนการเตรียมดิน ประกอบดว้ ยการไถดะ ไถแปร การหว่านป๋ยุ รองพื้น ตามลาดบั ข้นั ตอนของกิจกรรมจนถงึ การเก็บเกย่ี วและขายผลผลติ ซง่ึ ต้องอาศยั ประสบการณ์ของผู้สัมภาษณ์เองดว้ ย 3. เดือน ปีท่ีปฏบิ ัติ ได้แก่ รายละเอยี ดเกย่ี วกับเวลาในการปฏิบัตขิ องเกษตรกรตามขั้นตอนของกจิ กรรม 4. จานวนคน วนั ชวั่ โมง เพ่อื ใช้ในการคานวณแรงงานท่เี กษตรกรปฏิบตั หิ รือการจา้ ง แรงงานจากท่ีอ่นื โดยการคดิ แรงงาน (Man-day) 5. ปจั จยั การผลติ ได้แก่ ปจั จัยทีใ่ ชใ้ นการผลิต พืชหรือสัตว์ เช่น เมล็ดพชื พันธุ์ปุ๋ยเคมี สารเคมีกาจัดศัตรูพืช ชอ่ งปริมาณ คอื จานวนทใ่ี ช้ก่กี โิ ลกรัม ราคา/หน่วย คือราคาต่อกิโลกรัมหรือต่อไร่ ช่องมลู คา่ คือ ราคา/หนว่ ย x ปรมิ าณ

31 หรือ มลู ค่า = ปรมิ าณ x ราคา/หนว่ ย 6. แรงงาน ในการคิดตน้ ทุนการผลติ ถา้ จะคิดอย่างละเอียดต้องคานวณทัง้ แรงงานครอบครัวและแรงงานจา้ งวา่ ในแตล่ ะขนั้ ตอนของกจิ กรรม ใชแ้ รงงานจา้ งหรอื ครอบครัว กคี่ น ก่ีวนั วนั ละก่ีชั่วโมง เพือ่คานวณหา Man-day หรือแรงงานอัตราคา่ จา้ งแรงงานใหส้ อบถามด้วยวา่ จา้ งในอตั ราวันละเท่าใด 7. อปุ กรณเ์ คร่ืองมือการเกษตร ใชใ้ นกรณกี ารเตรียมดนิ หรือการสบู น้า ใชเ้ คร่ืองมือการเกษตร ชนิดใด เช่น รถแทรกเตอร์ รถไถเดนติ าม เพ่ือจะได้ทราบว่า กิจกรรมนน้ั มีเครอ่ื งมือการเกษตรชว่ ยในการ ทางาน >> ข้ันตอนที่ 3 ดาเนินการเกบ็ รวบรวมขอ้ มลู ไรน่ า หลงั จากเตรียมแบบสัมภาษณ์และเก็บข้อมูลเรยี บร้อยแลว้ ก็ดาเนนิ การเก็บข้อมูลในพ้นื ท่ี โดยปกติตามหลักการจะตอ้ งสมุ่ ตวั อยา่ งเกษตรกรผู้ให้ข้อมูล (ฟาร์มเกษตรกร) โดยวธิ ีสมุ่ ธรรมดา (Simple RandomSampling) ตามจานวนที่เราตั้งเปา้ หมายไว้ การเริม่ ตน้ สมั ภาษณ์เกบ็ ขอ้ มูลฟาร์มเกษตรกรโดยปกติจะตอ้ งเปน็ เกษตรกรผเู้ ป็นหัวหน้าครอบครวั หรอื ภรรยาของเกษตรกรที่ทางานในฟารม์ จริง ๆ การสอบถามควรสังเกตคาตอบทไ่ี ด้จากเกษตรกรว่าเปน็ ผู้ทาการเกษตรจรงิ ๆ หรือไม่ ถ้าไม่ใชเ่ กษตรกรกใ็ ห้เปล่ียนเกษตรกรรายใหม่ ในการสอบถามข้อมูลควรดาเนนิ การตามลาดับ ดงั น้ี 1. สอบถามขอ้ มลู ทั่วไป 2. พนื้ ท่ีทาการเกษตรและกิจกรรมภายในฟาร์ม ควรเขียนแผนทีป่ ระกอบและทาปฏิทิน การปลูกพืชและเลยี้ งสตั ว์ 3. รายละเอียดต้นทุน รายได้ ของแต่ละกิจกรรม ตามแบบฟอรม์ การเก็บขอ้ มูลตน้ ทนุ การผลิต ควรเก็บรายละเอียดทุกขนั้ ตอนของกิจกรรมตามแบบสัมภาษณ์ >> ข้นั ตอนที่ 4 ตรวจสอบความถูกตอ้ ง ครบถ้วนของขอ้ มลู ปรมิ าณปัจจัยการผลติ แรงงานจา้ งและผลผลิตทีไ่ ด้รบั ถ้าขอ้ มูลไมค่ รบถ้วน ต้องขอข้อมูลจากเกษตรกรเพ่ิมเติม อาจอาศยั สมุดบันทกึ ที่เกษตรกรจดบันทึกไวป้ ระกอบดว้ ย เพื่อใหเ้ กดิ ความเข้าใจในแบบสมั ภาษณ์ จะยกตัวอยา่ งจากการกรอกแบบสัมภาษณ์ตน้ ทนุ การผลติ พืชถ่ัวลิสงพื้นที่ 1 ไร่ ดังนี้

32

ตารางที่ 1 ตวั อย่างแบบสัมภาษณ์เกษตรกร เพอ่ื รตาบล......................................................อาเภอ...........................................จงั หวัด.......พืช........................................................................พนื้ ท.่ี .................................................ราคาผลผลิต/หนว่ ย.....................................บาท รายได้/ไร่......... ขน้ั ตอน เทคนคิ การปฏบิ ตั ิงาน เดอื น/ปี จานวนของกิจกรรม ของเกษตรกร ทีป่ ฏิบัติ คน/วนั /ชม. ชนิด ปรมิ

33รวบรวมขอ้ มูลต้นทนุ การผลิตพืช (ข้าวและพืชไร)่.........................................ชือ่ เกษตรกร...................................................................................ไร่ ผลผลิตตอ่ ไร่ สงู สดุ .............................................กก...............บาท ต่าสดุ .............................................กก. เฉลี่ย..............................................กกปัจจยั การผลิต ชนิดแรงงาน อุปกรณ์ เครื่องมือ หมายเหตุ การเกษตรมาณ ราคา/หน่วย มูลค่า ครอบครวั จ้าง

ตารางท่ี 2 ตัวอย่างแบบสัมภาษณเ์ กษตรกร เพื่อรตาบล..........ชนบท..................................อาเภอ...........ชนบท..................จังหวัด..........พืช..............ถ่วั ลิสง.............................................พนื้ ที่............................1......................ราคาผลผลติ /หนว่ ย.................12................บาท รายได้/ไร่......... ขั้นตอน เทคนิคการปฏิบตั ิงาน เดอื น/ปี จานวน ชนิด ป ของกิจกรรม ของเกษตรกร ทป่ี ฏบิ ัติ คน/วัน/ชม. เมลด็ พันธ์ุ 21. การเตรียม ม.ค. 59 แรงงาน 0.4เมล็ดพันธ์ุ - ซื้อเมล็ดพันธุ์ ม.ค. 59 - - กะเทาะเปลือก, คลุก - 202. การเตรยี มดิน เมล็ดดว้ ยสารเคมี, คลุก ม.ค. 59 ดว้ ยเชื้อไรโซเบยี ม - เช้ือ 603. การปลูก - ซ้อื เชื้อไรโซเบยี ม ม.ค. 59 ไรโซเบียม4. การดแู ลรกั ษา - ไดเทนเอ็ม 0.0 - ค่าสารเคมคี ลุกเมลด็ ม.ค. 59 0.7 ไดเทนเอม็ 45 ม.ค. 59 - 45 0.1 - ให้นา้ ม.ค. 59 - แรงงาน 85 - ไถ ม.ค. 59 - แรงงาน - ใสป่ ูนขาว ม.ค. 59 - แรงงาน 1 - ซ้ือปนู ขาว ก.พ. 59 4/4/6.6 ปนู ขาว 18 - หยอดเมล็ด 4/4/5 1.32 แรง - ใส่ปยุ๋ ม.ค.-เม.ย. 59 แรงงาน - ปุ๋ยสูตร 15-15-15 5/5/4 ปยุ๋ เคมี - ฉดี สารเคมีฆา่ แมลง แรงงาน

34รวบรวมขอ้ มูลตน้ ทุนการผลติ พืช (ข้าวและพืชไร่)...ขอนแก่น..............ช่ือเกษตรกร................นายต้นแบบ ปราดเปรอ่ื ง.........................ไร่ ผลผลติ ตอ่ ไร่ สงู สดุ ...................300.................กก...2,400............บาท ต่าสุด...................100.................กก. เฉลี่ย....................200.................กก ปจั จยั การผลิต มูลค่า ชนิดแรงงาน อปุ กรณ์ เครื่องมอื หมายเหตุปรมิ าณ ราคา/หนว่ ย ครอบครัว จ้าง การเกษตร20 กก. 15 บ/กก. 300 บ. - - - -47 แรง - - / - ถงั แกลลอน -00 กรัม 0.05 บ./กรมั 10 บ. - - - -0 กรัม 0.08 บ./กรัม 5 (4.8) บ. - - - -06 แรง - - /- - ใชน้ า้77 แรง - - / - ควาย ชลประทาน18 แรง - - / - หวา่ น -5.5 แรง 1 บ./กก. 85.5 - - - -- - - / - แรงงานคน -1 แรง - - /- - -8.8 กก. 5.6 บ./กก. 105 บ. - - - -1.25 120 บ./ลติ ร 60 บ. / - - -

ข้ันตอน เทคนคิ การปฏิบัตงิ าน เดอื น/ปี จานวน ป ของกิจกรรม ของเกษตรกร ท่ีปฏิบตั ิ คน/วัน/ชม. ชนดิ ม.ค.-เม.ย. 595. การเก็บเกยี่ ว - ใหน้ ้าตามร่อง ก.พ. 59 4/5/2 แรงงานและการขนยา้ ย - กาจดั วชั พืช พ.ค. 59 5/10/8 แรงงาน6. การขนส่ง - เก็บเกยี่ วและขนยา้ ย พ.ค. 59 10/8/6.25 แรงงาน - ตากแหง้ พ.ค. 59 2/5/22 แรงงาน - ขนจากไรน่ ามาบา้ น 5/5/4 แรงงาน

35 ปัจจยั การผลิต มลู คา่ ชนดิ แรงงาน อุปกรณ์ เครอ่ื งมอื หมายเหตุปรมิ าณ ราคา/หนว่ ย ครอบครวั จ้าง การเกษตร 0.5 - - /- - - 5 25 บ. 6.25 - 125 - / - - 0.25 - 0.8 - - -- - - - /- - - - -- - -

36วิธีการวเิ คราะห์ข้อมูลไรน่ า หลังจากเก็บขอ้ มูลจากเกษตรกรแล้ว ก็จะถงึ ขนั้ ตอนการวเิ คราะห์ขอ้ มูลไรน่ าท่ไี ดม้ า เพื่อทราบสถานะของฟารม์ หรือไรน่ าเกษตรกรขณะนัน้ สาหรบั เปน็ พนื้ ฐานในการวางแผนและงบประมาณไรน่ า ในปีต่อไป ข้อมูลทีไ่ ด้จากแบบสัมภาษณห์ รือแบบสอบถาม แยกประเดน็ ไดด้ ังนี้ 1. ขอ้ มูลพ้นื ฐานทั่วไปของไรน่ าและของเกษตรกร 2. ชนิดของกิจกรรมในไรน่ าและขนาดของการผลิต 3. ขั้นตอนการผลิตและเทคนิคการปฏบิ ัติในแต่ละขน้ั ตอนของแตล่ ะกิจกรรม 4. รายได้ รายจา่ ย กาไรของแต่ละกจิ กรรมและของทัง้ ฟาร์ม 5. แรงงานในครอบครวั และแรงงานจา้ ง ขัน้ ตอนการวเิ คราะหข์ ้อมลู ไร่นา จากแบบสมั ภาษณ์เกษตรกร ทราบวธิ ีปฏบิ ัติและรายได้ รายจา่ ยของแต่ละกิจกรรมแล้ว ข้ันตอนตอ่ ไปทาตาราง ดงั นี้ 1. ทาแบบสอบถามข้อมลู กิจกรรม เปน็ ต่อ 1 หน่วย (1 ไร่) หรอื 2. ทาตน้ ทนุ การผลิตพืช (บาท/พ้ืนท่กี ารผลติ ) โดยดงึ ขอ้ มลู จากแบบสัมภาษณเ์ กษตรกรฉบบั เต็มพื้นท่ี(ยังไม่ได้ทาเป็นต่อไร่) หรอื 3. ทาต้นทนุ การผลติ พชื ตอ่ 1 ไร่ เพอื่ เปรยี บเทียบรายได้ รายจ่าย กาไร (ผลตอบแทน) แต่ละกจิ กรรม 4. ทาตารางการกระจายการใช้แรงงาน (ของแต่ละพืชและของทง้ั ฟารม์ ) 5. ทาตารางกระแสเงนิ สดการปลูกพืช (บาท/ไร่) ของแตล่ ะพชื และของท้งั ฟารม์ 6. ทาปฏิทินการปลกู พืชและเล้ยี งสัตว์ สาหรับรายละเอยี ดการวิเคราะห์ของแตล่ ะหวั ข้อ ไดแ้ สดงตารางตา่ งๆตามหัวข้อดงั กล่าว ข้างต้น คอื 1. ตารางสรปุ ข้อมูลรายละเอยี ดของแต่ละกจิ กรรมเปน็ ตอ่ ไร่ 2. สรุปต้นทนุ การผลิต (พืชหรือสัตว์) ตอ่ 1 หนว่ ย (ไร่) 3. ตารางการกระจายการใช้แรงงาน (ต่อไร)่ 4. ตารางกระแสเงนิ สดของการทากิจกรรม (ตอ่ ไร)่ 5. ตารางเปรยี บเทยี บรายได้ รายจ่าย และกาไรของการทากิจกรรมแต่ละชนิดในพื้นที่ 1 ไร่

37การสรปุ และวิเคราะหต์ น้ ทนุ การผลติ พชื ตอ่ 1 ไร่การสรุปตน้ ทนุ การผลติ พืชตอ่ 1 ไร่ ตัวเลขข้อมูลตา่ ง ๆ จากการรวบรวมข้อมูลต้นทนุ การผลิตพืชต่อ 1 ไร่ (แบบสัมภาษณ์ขอ้ มูลเกษตรกรรายกจิ กรรม) จะตอ้ งนามาแจกแจงลงในตารางตน้ ทนุ การผลติ พชื ต่อ 1 ไร่ ตามตัวอยา่ ง ดงั น้ีตารางที่ 3 ตัวอย่างตารางตน้ ทุนการผลติ พืช (บาท/ไร่)พืช ถว่ั ลสิ ง ตาบล ชนบท อาเภอ ชนบท จังหวัด ขอนแกน่ ตารางตน้ ทนุ การผลิตต่อไร่ เป็นการใชข้ ้อมูลจากการสมั ภาษณม์ าวิเคราะห์ เพอื่ ทราบต้นทนุ การผลติ ของกิจกรรมตอ่ หนง่ึ ไร่ โดยเปน็ ค่าใช้จา่ ยผันแปร ประกอบด้วย ค่าวัสดุ ค่าแรงงาน ตลอดจน ทราบรายได้กาไร ของกจิ กรรมนนั้ ต่อหนว่ ยการผลิตการวิเคราะห์ตน้ ทุนการผลติ พชื ต่อ 1 ไร่ การวิเคราะหต์ น้ ทนุ การผลติ พชื ต่อ 1 ไร่ วิเคราะห์ 2 ประเดน็ คือ (1) วิเคราะห์เรื่องการใชแ้ รงงานในไรน่าของเกษตรกร ซง่ึ จะวเิ คราะห์ตารางการกระจายการใช้แรงงาน

38 (2) วิเคราะห์เรื่องการใช้เงินทุนจากตารางขอ้ มูลต่าง ๆ ดังนี้ - ตารางกระแสเงนิ สดการปลกู พชื - ตารางเปรียบเทียบ รายรับ-รายจ่ายและกาไรในการปลูกพืช 1 ไร่ ก่อนทาการวิเคราะห์ต้นทนุ การผลิตพืชตอ่ 1 ไรน่ น้ั มขี อ้ มลู ทีเ่ ก่ยี วข้องซ่งึ ตอ้ งทาความเขา้ ใจประกอบการ ทาการวเิ คราะห์ขอ้ มลูดังต่อไปนี้ 1. รายไดท้ งั้ หมด = ผลผลิต X ราคา 2. ค่าใชจ้ ่ายผันแปร = ค่าใช้จจ่ายทเี่ กิดจากการใช้ปัจจยั ผันแปรในการผลิต ไดแ้ ก่ ค่าเมล็ดพนั ธ์ ค่าป๋ยุ คา่ สารฆ่าแมลง คา่ จ้างแรงงาน เปน็ ค่าใช้จ่ายทีเ่ กษตรกรจะใช้จ่ายมากขึน้ เม่ือมกี ารผลิตมากข้นึและค่าใช้จ่ายน้อยเม่อื มกี ารผลติ นอ้ ย 3. กาไรขน้ั ตน้ = รายได้ทั้งหมด – ค่าใชจ้ า่ ยผนั แปร 4. คา่ ใชจ้ ่ายคงที่ = ค่าใช้จ่ายท่เี กิดจากการใช้ปัจจยั คงที่ ไดแ้ ก่ ค่าเชา่ ทีด่ นิ ค่าภาษี ค่าเส่ือมเครอื่ งจกั รเครอื่ งมอื ซง่ึ เป็นค่าใช้จา่ ยทเี่ กษตรกรจะทาการผลิตหรือไมก่ ็ตาม จะตอ้ งเสียคา่ ใช้จ่ายประเภทน้ีอยแู่ ลว้ 5. กาไรสทุ ธิ = กาไรขน้ั ตน้ – คา่ ใช้จ่ายคงที่ 6. ค่าใช้จ่ายทง้ั หมด/ 1 กก. = คา่ ใชจ้ ่ายผนั แปร + ค่าใช้จ่ายคงท่ี จานวนผลผลิตทัง้ หมด 7. คา่ ใช้จา่ ยผนั แปร/1 กก. = ค่าใช้จา่ ยผันแปร จานวนผลผลติ ท้งั หมด 8. กาไรข้นั ต้น/1 แรงงาน = กาไรขั้นต้น แรงงานครอบครัวทใี่ ช้ 9. จดุ คมุ้ ทนุ (Break–even Point) คอื จุดที่รายได้ = รายจ่าย 10. ผลผลิตท่ีคมุ้ กบั การลงทนุ = รายจา่ ย (คานวณจดุ ที่รายได้ = รายจ่าย) ราคาผลผลติ 11. ราคาคุ้มกบั การลงทนุ = รายจ่าย (คานวณจุดทร่ี ายได้ = รายจ่าย) ผลผลติ เมอ่ื ทาความเข้าใจกับขอ้ มูลทเี่ กีย่ วขอ้ งเหลา่ นแี้ ล้ว ก็สามารถดาเนินการสรปรุ วบรวมข้อมลูเพื่อทาการวิเคราะห์ต้นทนุ การผลติ พชื ต่อ 1 ไร่ ไดต้ ามตัวอยา่ งตารางท่ีใหไ้ วต้ ามลาดับดังน้ี คอื (1) ตารางกระจายการใชง้ าน (2) ตารางกระแสเงนิ สดการปลกู พืช (บาท/ไร)่ (3) ตารางเปรยี บเทียบรายได้ – รายจา่ ย และกาไรในการปลูกพชื 1 ไร่

เดอื น ม.ค. ตารางที่ 4 ตวั อย่างตารางกรายการ 0.47 พืช ถั่วลสิ ง ตาบล ชนบท อาเการเตรยี มเมลด็ พนั ธ์ุ- กะเทาะเปลอื ก, คลุกเมล็ด, 0.06 ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. มิ.ยคลกุ ไรโซเบยี ม 0.77การเตรยี มดิน 0.18 1.0 0.25 0.25- ให้นา้ 1.32 0.25 0.12 0.14 0.06- ไถ 0.12- ใสป่ ูนขาว 0.125 9.75การปลูก 0.6การดูแลรกั ษา 7.50- ใส่ปุย๋ 2.985 0.25- ฉีดสารเคมฆี ่าแมลง 2.985 0.08- ใหน้ ้า 11.12 0.37 0.39 7.89- การกาจดั วัชพชื - 6.12 0.39 0.39 1.64การเกบ็ เกี่ยวและขนยา้ ย 5 - - 6.25- เกบ็ เกี่ยว- ตากแหง้การขนสง่แรงงานทง้ั หมดแตล่ ะเดอื นแรงงานครอบครัวแรงงานจา้ ง

การกระจายการใช้แรงงาน 39เภอ ชนบท จงั หวดั ขอนแก่น หมายเหตุย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค่. รวม 0.47 แรงงานท่ใี ช้ทง้ั หมด = 22.75 แรงงานจ้าง = 11.25 แรง 0.06 0.77 แรงงานครอบครวั 0.18 = 11.5 แรง 1.32 1.00 0.875 0.5 9.75 7.50 0.25 0.08 22.755 11.505 11.250

ตารางการกระจายการใช้แรงงาน เพ่ือแสดงว่าแรงงานท่ใี ชไ้ ปน้ันกระจายอยครอบครัวมเี พียงพอหรอื ไม่ ถา้ ไม่เพียงพอตอ้ งหาแรงงานจ้างเพมิ่ เตมิ ในช่วงใด ซง่ึ ในเตม็ ทีท่ ุกเดือน จ้างแรงงานใหน้ อ้ ยทส่ี ดุ เพื่อลดต้นทุนการผลิต ตารางที่ 5 ตัวอย่างตารางกระแ พชื ถ่วั ลสิ ง ตาบล ชนบท อาเกระแสเงนิ สด (บาท) เดอื น ม.ค. ก.พ. มี.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ิ ยการเตรียมเมลด็ พนั ธุ์- เมล็ดพนั ธ์ุ 300- สารเคมโี ดเทนเอม-45 5- เชื้อไรโซเบ้ยี ม 10- ปนู ขาว 85.5- ปุ๋ย 15-15-15 105- สารเคมีมาลาไธออน 9 17 17 17หมวดค่าจา้ งแรงงาน- กาจดั วัชพชื 125- เก็บเกีย่ ว 156.25 รวมแตล่ ะเดือน 409.5 247 17 17 156.25 ตารางกระแสเงนิ สดของการปลูกพชื (บาท/ไร่) เป็นตารางซ่ึงแสดงถงึ การใชเกษตรกร เพือ่ เกษตรกรจะไดเ้ ตรยี มหาเงนิ ทุนไวใ้ ช้จ่ายตามแต่ละขั้นตอนของกิจกรรม(ไร่นา) เกษตรกร ตารางกระแสเงนิ สดจะแสดงได้ทง้ั รายไดแ้ ละรายจา่ ย โดยการเขีย

40ย่างสมา่ เสมอ และมีการใช้แรงงานในครอบครัวอยา่ งเตม็ ท่ีหรือไม่ ถ้าแรงงานในนการวางแผนและงบประมาณฟารม์ ในปตี ่อ ๆ ไป จะตอ้ งใช้แรงงานในครอบครัวอยา่ งแสเงนิ สดการปลูกพืช (บาท/ไร)่เภอ ชนบท จังหวัด ขอนแก่นย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. รวม หมายเหตุ 300 5 10 85.5 105 60 25 156.25 846.75ชเ้ งนิ ในแต่ละเดือนของการทากจิ กรรมการเกษตร หรอื กิจกรรมทงั้ หมดในฟารม์มในฟาร์ม จากตวั อย่างการวเิ คราะหเ์ ปน็ คา่ ใช้จ่าย เงนิ สดของกจิ กรรมเดยี วในฟาร์มยนเคร่อื งหมายไว้ข้างหน้าตัวเลข

ถ้าเป็นรายจา่ ย เขียนเคร่ืองหมาย – ไวห้ นา้ ตัวเลข ถา้ เปน็ รายได้ ตารางที่ 6 ตัวอย่างตารางเปรยี บเทยี บ ราย รายการ ถ่ัวลสิ ง ถัว่ เขผลผลิต (กก./ไร่) 200 62.ราคา (บาท/กก.) 12รายได้ 2,400 8ค่าใช้จ่ายผนั แปร (บาท/ไร)่ 846.75 50ค่าใช้จา่ ยผันแปร/ กก. 4.23 303กาไรข้นั ตน้ (Gross margin) 1,553.25 4.8กาไรขน้ั ต้น/ 1 แรงงาน 135.06 196(แรงงานครอบครวั ) (11.5) 4.8ผลผลติ ทีค่ มุ้ การลงทุน 70.56 -ราคาที่คุ้มการลงทุน 4.23 35. 6.0 ตารางเปรียบเทยี บ รายได้ - รายจา่ ย และกาไรในการปลกู พืชไร่ หรือขกจิ กรรมของเกษตรกร แต่ตัวเลขต่าง ๆ เหล่านี้ เปน็ การวิเคราะหด์ ้านเศรษฐศาสตรเ์เหมาะสมของสภาพพื้นท่ี ข้อมูลด้านสภาพภูมอิ ากาศ ปริมาณน้าฝน แหลง่ น้า และควประกอบด้วย

41 เขียนเครื่องหมาย + ไวห้ น้าตวั เลขยได-้ รายจา่ ย และกาไรในการปลูกพืช 1 ไร่ขียว ขา้ ว พืชอ่นื ๆ.50 4508 2.800 1,2603.56 51086 1.136.44 75085 57.69--.95 182.1407 1.13ขา้ ว เพื่อเปรยี บเทยี บระหว่างกจิ กรรมตา่ ง ๆ ประกอบการตัดสนิ ใจ ในการเลือกเท่าน้นั แต่การตดั สนิ ใจเลอื กกจิ กรรมใดกจิ กรรมหน่งึ ต้องพจิ ารณาเรอ่ื งความวามถนดั ของเกษตรกร (ความรู้ ความเข้าใจและความชานาญ) เปน็ ข้อมลู