เอกสารประกอบการสอนหน่วยที่ 1

ความสาคญั ของการจัดการฟาร์ม การจัดการฟารม์ เป็นวิชาการแขนงหน่ึงท่ีเกี่ยวข้องกบั วิทยาศาสตร์ประยุกต์เพอ่ื ม่งุ เนน้ การหาแนวทางการแกไ้ ขปัญหาตา่ ง ๆ ภายในฟาร์ม เช่น ทรัพยากรทด่ี นิ ทนุ และแรงงาน เป็นหลกั นอกจากนี้ยงั มสี ่วนเก่ยี วขอ้ งสัมพันธก์ บั ราคาและการตลาด การพัฒนาการทาฟาร์มของประเทศไทย ได้มีการพัฒนาและเปล่ยี นแปลงมาโดยตลอด จากการทาฟาร์มเพ่อื ยงั ชพี การทาฟารม์ แบบรวมจนกระท่งั มาสกู่ ารทาฟารม์ แบบเชงิการคา้ ซ่ึงท้งั หมดสบื เนื่องมาจากการเปล่ยี นแปลงด้านทรัพยากร เศรษฐกิจและสังคมและดว้ ยเหตุผล ทวี่ ่าการทาฟาร์มหรือการจัดการฟาร์มเปน็ การดาเนินงานภายใต้สถานการณ์ความเสี่ยง และ ความไม่แน่นอน อันเนื่องมาจากการเปล่ียนแปลงของปจั จัยหลายอย่างท่ีเกษตรกรไมส่ามารถ ควบคุมได้ เชน่ การเปลย่ี นแปลงสภาพดนิ ฟา้ อากาศ การข้ึนลงของราคาสนิ คา้ เกษตร ตลอดจนความต้องการและการแขง่ ขนั ในการผลิตสินคา้ เกษตร ดงั นั้น

2 ความจาเป็นในการจดั การหรอื การตดั สนิ ใจนัน้ จงึ มีความสาคัญหากการจดั การไม่เหมาะสมหรือไม่ถูกตอ้ งอาจจะทาให้ เกิดการขาดทุนหรือเสียหายได้ แต่ถ้าเกษตรกรมกี ารจัดการทดี่ ี และตัดสินใจท่ถี กู ต้องก็จะ ทาให้ประสบความสาเรจ็ ได้ นั่นหมายความวา่ มีความเสียหายน้อยทสี่ ุด หรอื มีความเส่ยี งนอ้ ย แตไ่ ด้ประโยชน์มากทสี่ ุด กล่าวคอื กอ่ ให้เกดิ รายไดแ้ ละกาไรมาก ความสาคญั ของการจดั การฟาร์มเกี่ยวขอ้ ง ดงั นี้ 1. บริหารและจัดการทรัพยากรที่มอี ยู่อย่างจากดั และเป็นแนวทางแก้ปัญหากิจกรรม ภายในฟาร์ม 2. การใช้ปัจจัยการผลติ ในฟารม์ ให้เกิดประสิทธภิ าพสงู สุด 3. การคดั เลือกกจิ กรรมการผลิตให้สอดคลอ้ งกบั ทรพั ยากรท่มี อี ยู่ตลอดจนความรู้ ความสามารถและทักษะของเจ้าของฟารม์ 4. การจดั การด้านแรงงานและเงินทนุ ใหเ้ กิดประโยชนส์ งู สุด เนื่องจากสภาพปจั จุบันแรงงานครัวเรือนและแรงงานจ้างคอ่ นข้าจากดั ตลอดจนเทคโนโลยีสมยั ใหม่เข้ามา จึงจาเปน็ ต้องใชเ้ งินทุน เข้ามาช่วยสนับสนนุ ดังน้นั การจดั การจงึ เนน้ ถงึ การควบคมุ ดแู ลและการกากับการใช้ปัจจยั แรงงาน และเงนิ ทนุ 5. พน้ื ท่ีการเกษตรเรมิ่ มขี นาดเล็กลง และทรพั ยากรเริม่ จากดั ไมว่ า่ พ้ืนท่หี รอื แรงงานก็ตาม จึงจาเป็นต้องเพ่มิ ธรุ กิจภายในฟาร์มทม่ี ีขนาดเท่าเดิมให้มากข้นึ โดยอาศัยการจัดการฟาร์มทถี่ กู ต้อง และเหมาะสม 6. การวางแผนและการวิเคราะห์ฟาร์มเพอ่ื กาหนดทิศทางการผลิตใหส้ อดคล้องกับทรัพยากร และความตอ้ งการของตลาด ส่ิงสาคัญให้เกิดความเสี่ยงน้อยท่ีสดุ 7. เนอ่ื งจากการตลาดนาการผลิต การจัดการฟาร์มจึงต้องตระหนกั ถงึ ระบบการตลาด การซือ้ การขายผลผลิต ชว่ งระยะเวลา และคุณภาพของผลผลติ เป็นตน้

3ความหมายของการจัดการฟารม์ “การจดั การ” (Management) หมายถงึ การจดั สรรทรัพยากรท่ีมอี ยู่จานวนจากัดในการ ผลติสนิ คา้ และบรกิ าร เพอื่ สนองความต้องการของมนษุ ย์ หรอื เพ่อื ใหไ้ ดต้ ามวตั ถุประสงคท์ ่ีกาหนดไว้ “การจดั การฟารม์ ” (Farm Management) หมายถึง การจัดสรรทรพั ยากรของหนว่ ย ธรุ กจิ ฟาร์มได้แก่ ทดี่ นิ แรงงาน ทุน ท่ีมอี ยู่จานวนจากดั มาใช้ในการผลิตพชื เลย้ี งสัตว์ และประมง เพ่ือให้ไดต้ ามวตั ถปุ ระสงค์ที่กาหนดภายใตก้ ารเส่ยี งและความไม่แนน่ อน การจดั การฟาร์มนี้จะรวม ถงึ การวางแผน และงบประมาณฟารม์ ตอ่ การปลกู พืช เล้ียงสตั ว์ และประมง ในการพัฒนาการผลติ การเกบ็ บนั ทกึ ข้อมูลเพ่อื การวเิ คราะหแ์ ละประเมนิผลการทาฟาร์มเอาไว้ด้วย อยา่ งไรก็ตาม การจดั การ ฟาร์มที่ดีนั้น นอกจากจะใหไ้ ด้กาไรสูงสดุ และทาให้ได้ตามวัตถปุ ระสงค์ทีก่ าหนดแลว้ ยังจะต้องจัดแบง่ เวลาให้เหมาะสมดว้ ย ดังน้นั การจัดการฟาร์มมไิ ดม้ งุ่ หวังเพยี งกาไรสูงสดุ เทา่ นนั้ แต่ยังมีจดุ มุ่งหมายทก่ี อ่ ให้เกดิ รายได้อยา่ งตอ่ เน่อื งจากกิจกรรมภายในฟาร์ม โดยเฉพาะการจัดการฟารม์ ในลกั ษณะไร่นาสวนผสมของเกษตรกรไทยท่ีจะให้มีรายได้ประจาวนั ประจาสัปดาห์ ประจาเดอื น ประจาสามเดือน หกเดือนและ รายปีตลอดจนสง่ เสริมให้มีการพฒั นาฟารม์ ลกั ษณะดงั กลา่ วเป็นแหล่งอาหารและใช้สอยในครัวเรือน ด้วย นอกจากการเพิ่มรายไดแ้ ลว้ ยังพิจารณาถึงความกนิ ดอี ยู่ดี ความมีหน้าทใ่ี นสังคม ความรน่ื รมย์ ในชีวิต ความสุขในครอบครัวการพกั ผ่อนหย่อนใจ ความมัน่ คงในอาชีพการเกษตร ตลอดจน ความสมดลุ ของสภาพแวดลอ้ มลักษณะการทาฟารม์ ของประเทศไทย ประเทศไทยเป็นแหล่งกาเนิดของอารยะธรรมและการเกษตร ท่ีสาคญั แหล่งหนง่ึ ของโลก ซ่ึงมีแบบแผนการดารงชีพทางการเกษตรของมนษุ ยใ์ นการปลกู พืชเลี้ยงสัตว์เป็นหลักเพื่อการ ยังชวี ิต อย่างไรก็ตามการทาการเพาะปลูกและเล้ียงสัตวบ์ นพ้ืนที่การเกษตรหรือฟาร์มนั้นประกอบด้วย ส่ิงมชี ีวิต พืช สตั ว์ ประมงทรพั ยากรดินและนา้แสงสวา่ ง ความชื้น สิ่งมีชีวิตในดิน เคร่ืองมือ อปุ กรณ์การเกษตร การจัดการ และ มนุษย์ เป็นผกู้ ระทา ตลอดจนปัจจัยตา่ งๆ ที่ส่งผลกระทบต่อฟารม์ เพ่ือตอบสนอง วัตถุประสงคแ์ ละเป้าหมายของมนุษย์ชมุ ชนและสังคมเทา่ นนั้ สาหรับลักษณะการทาฟาร์มของประเทศไทยหรือสากลนั้นแยกได้ 3 ลักษณะคอื 1. การทาฟารม์ แบบยังชีพ (Subsistence Farms) เปน็ การทาฟารม์ หรือทาการเกษตรแบบยงั ชีพ ไมไ่ ด้ม่งุ หวงั การทาการผลิต เพื่อผลติผลออกมา จาหน่ายหรือค้าขาย เน่ืองจากเจ้าของฟาร์ม ชุมชน

4และสังคมแต่ละพื้นทีต่ ่างก็มีพ้ืนท่ี ตา่ งกม็ ีทรัพยากร ภายในฟาร์มทย่ี งั สมบูรณ์ ระบบการตลาดหรือค้าขายยงัไม่มีการพฒั นา เพยี งแตม่ กี ารแลกเปลีย่ น สินคา้ เกษตรกนั บ้าง ตลอดจนระบบการปกครองและการล่าอาณานิคมยังไมแ่ พรห่ ลาย การคมนาคม และการส่ือสารยงั ไม่สะดวก การทาฟาร์มประเภทน้ี จงึ มุ่งเนน้ ถึงฟารม์ คอื แหล่งอาหาร และใช้สอย ในครัวเรือนเท่าน้นั 2. การทาฟารม์ แบบรวม (State and Collective Farms) เปน็ การรวบรวมทรพั ยากรทดี่ นิ ทุนและแรงงาน เข้าด้วยกันภายใต้การจดั การของคนใด คนหนงึ่ หรือกล่มุ คนใดกลมุ่ คนหนึง่ เพ่ือตอ้ งการผลผลิตปรมิ าณมากและทนั ตอ่ เวลา ฟารม์ ลกั ษณะเชน่ นี้ เกิดขน้ึ เมือ่ มีการเจรญิ เตบิ โตด้านสงั คมเศรษฐกิจ และอานาจทางการเมืองโดยผู้ท่ีมีอานาจหรืออิทธพิ ลพยายามที่จะรวบรวมทรัพยากรการผลิตทัง้ หมดเอาไวเ้ พื่อเป็นอานาจในการต่อรอง การทาฟารม์ จึงเกิดข้นึในลกั ษณะการผลิตแบบรวมและจัดสรรเป็นหมวดหมู่ เพื่อสะดวกในการจดั การด้านการผลิต 3. การทาฟารม์ แบบค้าขาย (Commercial Farms) การทาฟารม์ เร่ิมได้รบั การพฒั นาข้นึเนือ่ งจากการขยายตวั ทางเศรษฐกิจและสงั คม ระบบนายทุนนิยมและวชิ าการสมัยใหม่ในการ ผลติทางการเกษตรเกิดขนึ้ เชน่ วิธกี ารเพาะปลูก การเลย้ี งสัตว์ การใช้พนั ธุ์ การใชป้ ุ๋ย สารเคมี และเครื่องจักรกลการเกษตรตลอดจนวิทยาการหลังการเก็บเกยี่ ว เป็นตน้ นอกจากนี้ ความจาเป็นอยา่ งหน่งึ คอืประชากรเพ่มิ มากข้ึนตอ้ งการ อาหารมากขน้ึ ชมุ ชนแต่ละชุมชนหรือสังคมมีความสัมพนั ธต์ ดิ ต่อกนั มากขนึ้ ความจาเป็นดา้ นการตลาด ทางการคมนาคมมมี ากขน้ึ การเปลี่ยนแปลง และขดี จากัดของทรัพยากรท่ีมอี ยเู่ ร่ิมลดน้อยลง ดังน้ัน จงึ เกดิ การทาฟารม์ แบบคา้ ขาย เพอื่ แลกเปลี่ยนเงินตราเข้ามาสู่แตล่ ะชุมชนหรอื แต่ละประเทศ เพือ่ ตอบสนองการลงทนุ ส่วนหน่งึ เพ่ือจะเอาชนะทรพั ยากรธรรมชาติทีม่ อี ยู่อยา่ งจากัด อกี สว่ นหน่งึ เพ่อื ตอบสนองด้านเศรษฐกิจและสงั คมของชุมชนน้นั หรือประเทศนน้ั ฟารม์ เปน็ แหลง่ ทรพั ยากรอนั ย่ิงใหญ่ของครวั เรือนเกษตรกรในการผลิตทางการเกษตร หรืออาจจะกลา่ วได้วา่ ฟารม์ เปน็ หน่วยการผลิตหน่วยหนง่ึ ดงั คาว่า Farm as a Unit เมอื่ เรามีความ เข้าใจคาวา่ ฟาร์มและการพฒั นาระบบการทาฟาร์มท่ีผ่านมาแลว้ สง่ิ ทจี่ าเป็นมากที่สดุ ในปัจจบุ นั น้ี คือการใชท้ รพั ยากรการผลิตอย่างไร จงึ จะคมุ้ คา่ กบั ด้านเศรษฐกจิ สงั คม การเมอื ง และสิง่ แวดลอ้ ม ดงั น้ันเกษตรกรเป็นผู้มีสว่ นร่วมในกระบวนการผลตจิ ะต้องเป็นผ้ทู ีม่ ี ความรู้ ความสามารถและทักษะ ที่จะผลติสนิ คา้ การเกษตร ภายใตเ้ ง่ือนไขทรัพยากรการผลิตท่ีมอี ยอู่ ย่างจากัด ซ่ึงได้แก่ ทีด่ ิน ทนุ และแรงงาน การจดั การดา้ นทรัพยากรดงั กล่าว จะต้องมีแบบแผนทางวิชาการและความเหมาะสมกับ สภาพพน้ื ท่เี ป็นหลักเพ่อื ให้ผลตอบแทนสงู สุด ตน้ ทนุ การผลิตต่าสุด

5 อยา่ งไรกต็ าม การผลติ ของเกษตรกรไทยสว่ นใหญย่ งั คงไว้ซงึ่ เพือ่ การบรโิ ภคและจาหน่าย แตร่ ูปแบบวิธกี ารเร่ิมมีการแข่งขนั เชงิ การค้ามากขนึ้ กลา่ วคอื เน้นทั้งปริมาณและคุณภาพของผลผลิต เพ่ือตอบสนองความต้องการของตลาด หากจะเปรยี บเทียบการทาฟาร์มในลกั ษณะบรษิ ทั แล้ว ซง่ึ ปจั จุบนั ในประเทศไทยก็มอี ย่หู ลายบริษัท มีรูปแบบการทาฟารม์ มุง่ เน้นธรุ กจิ เกษตรเปน็ หลัก มกี าร ใช้เทคโนโลยขี น้ั สูง การใช้ปัจจยัการผลติ ค่อนขา้ งสงู มรี ะบบเครอื ข่ายการตลาดท่ีชัดเจน และการจดั การที่มีประสิทธภิ าพสงู