Ang LALIK

Ang Lalik ANG OPISYAL NA PUBLIKASYONG PANG-ESTUDYANTE NG PAMBANSANG PAMANTASAN NG BATANGAS tomo. 3 blg. 1 setyembre-oktubre 2019 Kwento ng Pag-aaklas: Martsa at sigaw ng Borbonian Naging madilim ang mga taon bago at pagkatapos ng 2005 para sa komunidad ng BatStateU, subalit ang mga bahaging ito ng nakaraan ang sumubok at nagpalakas sa institusyon. Malaki ang naging ambag ng mga rally sa kasaysayan sa likod ng maunlad na Pamantasan, ito ang simbolo at paalala ng paglaban ng komunidad ng mga Borbonian noon laban sa katiwalian. ► pahina 8 BALITA LATHALAIN DEVCOM dibuho ni ARIEL G. MAGNAYE JR. at JOHANNES R. RAMOYAN Pinakamataas na gusali sa Si Kuya Boyet at ang 35 Pag-aray ng sidewalk vendors Batangas, itatayo sa BatStateU taon niya sa BatStateU sa road clearing ops, tinugunan Maki-abang para sa mga ng pamahalaang lungsod pinakabagong balita! I-follow kami sa aming Twitter account. Isinagawa na ang groundbreaking ng 02 Isa sa itinuturing na pinakamasisigasig na 12 Bilang tugon ng pamahalaang lungsod sa 17 twitter.com/theLATHEpub 10-storey Higher Education Building (HEB), tagapangalaga ng unibersidad si Ginoong mga naapektuhang magtitinda matapos ang magiging pinakamataas na gusali sa Eusebio Catibog Catilo o mas kilala bilang ang malawakang road clearing operations, Mag-share ng inyong mga Batangas na itatayo sa BatStateU ... “Kuya Boyet”... sinimulan na ang operasyon ng night market saloobin, hugot, atbp. sa aming sa lumang palengke... Gmail account. [email protected] Gamitin ang QR Code na ito at makibalita gamit ang aming Facebook page. facebook.com/TheLATHEPublications

02 Ang TABLOID BLaalliikta Tomo 3, Blg. 1 Setyembre - Oktubre 2019 MATAYOG NA ADHIKAIN. Inaasahan ni Pangulong Tirso SSCC CBL, inamyendahan Ronquillo III na ang itatayong 10-storey Higher Education Building ay magiging sagot sa kakulangan ng mga classroom Confederation, pinangalanang USC bunga ng patuloy na pagtaas ng populasyon ng unibersidad. kuha ni ROLAND R. REYES ni DANIEL D. DE CASTRO Matapos ang apat na taon, muling inamyendahan ang Constitution and By-Laws (CBL) ng Supreme Student Council Confederation (SSCC) upang mas mabigyang-linaw ang mga gampanin at papel nito bilang highest governing body ng mga estudyante ng Unibersidad. Ayon kay Kgg. Arvin Lloyd Ibinahagi ni Atienza ang mga Atienza, pangulo ng USC, planong proyekto ng USC tulad pangunahing dahilan ng ng pagkakaroon ng Financial pagbabagong ito ay ang Assistance para sa mga piling kalituhan ng mga estudyante sa estudyante kung saan ang mga pagkakaiba ng SSC sa SSCC. ito ay makatatanggap ng 1,000 kada semester. Gayundin, ibinahagi ni Atienza ang pagkakaroon Gayundin, nagkaroon ng ng Executive Vice President sa ‘Kapatiran Funding’ ang USC bagong CBL ng USC. “Hindi noong nakaraang semestre na clear sa CBL kung sino nga ba sa naglayong matulungan ang mga vice president ang magte- mga SSC na kapos sa pondo. take place sa president [position] if ever na hindi siya capable to “Pinili namin ang campus attend to his responsibilities, kaya ng Mabini, San Juan at Lobo idinagdag namin ang Executive since sila ‘yung may smallest Vice President, technically ay population. We have guaranteed under niya lahat ng VPs,” sabi them a project amounting to ni Atienza. 10,000 each.” Ilan pa sa mga pangunahing Dagdag pa ni Atienza, plano pagbabago sa CBL ay ang pag- ring magtayo ng Student alis sa VP for Financial Assistance Cooperative na pawang Loans and Scholarships, at pinamamahalaan ng mga paghihiwalay sa VP for Students’ estudyante. Ilan sa mga Rights and Welfare. inaasahang serbisyo ng Student Coop ay ang ‘low-cost’ printing, “Tinanggal natin ‘yung book binding, graduation position na ito [VPFALS] kasi picture at iba pa. “We envision hindi na siya ganoon ka- that by the end of our term ay effective since free education na ma-establish namin ‘to. Kasi tayo. Pero hindi naman natin nakita namin ang benefits ng tinanggal ‘yung services under pagkakaroon nito sa University. nito. Inilipat lang natin siya sa Unang-una nga ay para VP for Student Welfare.” matulungan natin ang students na kumita ng pera kasi magpa- Sa obserbasyon ni Atienza, part time sila rito.” hindi sapat ang kasalukuyang membership share upang Nilinaw ni Atienza na hindi matustusan ang mga bagong nabago ng amendasyon ang plano at proyekto ng USC para gampanin ng USC. sa mga estudyante. Kung kaya, mula sa dating limang “Ang main role nito ay mag- pisong membership fare, ito ay serve sa students. Ang USC din magiging 10 piso. ang nag-o-oversee sa lahat ng SSC. Ito rin ang representation “Inisip muna namin kung ng students sa administration. bakit kailangang itaas. Kung Ine-empower namin ang mga ano bang pagkakagastusan nito SSC for them to be able to serve kasi ‘yun ang unang itatanong their respective campuses,” sa amin,” paliwanag ni Atienza. pagtatapos niya. Pinakamataas na gusali sa Batangas, DOST, BatStateU, magkatuwang itatayo sa BatStateU na nagsagawa ng MSME exhibit ni ROSELLE C. LUNA ni ROSCHELLE R. ZUNIGA Isinagawa na ang groundbreaking ng 10-storey Higher Education Building (HEB), ang magiging SA LAYUNING maparami pa ang mga micro, small, and medium pinakamataas na gusali sa Batangas na itatayo sa BatStateU PB Main I bilang bahagi ng nakaraang strategic entreprises (MSMEs) at mabigyan ng pansin ang kani-kanilang planning ng unibersidad, Okt. 11 mga produkto, nagtayo ng isang eksibit ang Department of Science and Technology (DOST) sa Gov. Feliciano Leviste Gymnasium, GPB “We lack space at the main faculty development, naglaan ang Kabilang sa mga dumalo sa Main Campus I, Set. 17. campus of Batangas State pamunuan ng malaking badyet pagpapasinaya sina Batangas University and we are responding para rito ayon sa 10-year strategic 2nd District Rep. Ranie Abu. Binigyan ng Technology and Innovation for Micro, Small and to the number of enrollees that is plan ng unibersidad. Commission on Higher Education Medium Enterprises’ Upscaling and Sustainability Exhibit ng coming to the BatStateU year after (CHED) Commissioner at Chairman oportunidad ang mga MSME na maitampok ang kanilang year. We can recall that in 2015, we Bukod sa itatayong 10-storey ng BatStateU Governing Board produktong ibinibenta o serbisyong isinasagawa sa eksibit. registered the peak of around 46, HEB, nagkaroon din ng blessing Lilian De Las Llagas, Vice 000, [while] at this year or in this at ceremonial turnover ng bagong President for External Affairs at ICT Ilan sa mga aktibong participating MSME’s ay kinabibilangan ng school, year we registered only 33 5-storey HEB na may floor area na Services, Professor Rogelio Antenor Cristie Food Seasonings, Rosario Dary Raisers Association (RODRA), 000,” sabi ni Dr. Tirso Ronquillo, 5, 335 square meters. at mga miyembro ng BatStateU Kababaihan Sama-sama sa Kaunlaran (KASAMAKA) with Ginga presidente ng Unibersidad. Governing Board. Agrifood, at iba pa. “Dapat tayo ang mag-safe Sa kabuuang floor area na 2,776 guard nito para mapakinabangan “My president and BatStateU, I Lahat ng nakilahok na industriya ay may kani-kanilang lugar square meters, magkakaroon ito pa ng susunod sa atin. Maging warmly congratulate you for your sa loob ng gym upang makapagtayo ng kanilang booth kung saan ng maluwag na lobby sa ground mindful tayo na itong building ay foresights, leadership, strength maaaring pumunta ang mga mag-aaral at magtingin ng kanilang floor, mga klasrum, at science atin, ituring natin itong tahanan and openness. You are indeed a produkto. laboratories simula ikalawang natin,” sabi ni Kgg. Arvin Lloyd sample of an innovative upcoming palapag. Atienza, Student Regent, sa isang Batangas National. This building Nagkaroon din ng pagtatanong ang mga hurado tungkol sa mga panayam sa Ang LALIK. is you president, you are solid produkto ng mga kalahok para sa pagpili ng pinakamagaling na Inaasahang matatapos ito sa but with resilient character, I booth kung saan itinanghal na Best Booth ang Eggciting Products loob ng dalawa hanggang tatlong Sa kasalukuyan, ginagamit ang congratulate you and a tree is Manufacturing na nakakuha ng 76 puntos. taon sa nakalaang badyet na gusali ng mga senior o graduating known for its roots and at tree is 117M. students at graduate school known for its kind and soil, be a “Maraming benefits ang exhibit na ito kasi it focuses on the students kapag araw ng Sabado at tiller, be a mover,” sabi ni Llagas. exchange of ideas and to mold into something na maging business Sapagkat kasalukuyang Linggo. ng mga MSME’s. Bukod pa rito ay ang pagtuklas sa mga bagong prayoridad ng BatStateU ang ideya sa packaging, labeling collaboration, extension, thesis for technology transfer related to prototype machine at product development. In here, there’s a possibility na ma-adapt ng ating mga microenterprise [ang mga idea na ito] at ma-promote nila balang araw,” sabi ni Engr. Marielli Katherine C. Untalan, Food Innovation Center Head.

TABLOID Ang 03 Tomo 3, Blg. 1 BLaalliikta Setyembre - Oktubre 2019 BALITANG BOARDS Engr. Kristian Ronel O. Espina Top 7 Espina, Rank 7 sa ChemTech boards ni DOROTHY LIZZETTE F. ABELEDA Mula sa 2,834 na mga kumuha ng nakaraang October 2019 WALANG TAKAS. Isinara ang mga gate ng Batangas State University habang nagdaraos ng taunang Earthquake Drill upang lahat ng mga Chemical Technician Licensure Examination, isang Red Spartan estudyanteng nasa loob ng unibersidad ay makasali bilang paghahanda sa posibilidad ng paglindol sa hinaharap. alumni ang kinilalang nagkamit ng pwesto sa listahan ng kuha ni ROLAND R. REYES may pinakamatataas na passing rate ngayong taon. Seminar-workshop, isinagawa Nakamit ni Kristian Ronel A. Espina ang ikapitong pwesto para sa campus journalists sa Topnotchers’ list sa passing rate na 90 porsiyento kasama ang lima pang Rank 7 chemical technicians mula sa ibang ni TRISHA ANN MARIE F. FONTE unibersidad sa Pilipinas. Sa layon na mapatibay ang pundasyon ng mga baguhang campus journalist at maging saligan sila ng “Study hard. Play hard! Huwag kalimutang magpalipas- patuloy na pagpapayabong ng kultura ng pamamahayag, isinagawa ang 2nd Seminar-Workshop on Campus oras kung kinakailangan lalo na kung nai-stress na sa mga Journalism para sa lahat ng miyembro ng publikasyon ng BatStateU sa Lecture Room, CITE Building, Okt. basahin. Reward yourself even for small milestones,” sabi ni 15-17. Espina sa isang panayam ng Ang LALIK. Sa pangunguna ng The LATHE ibang publikasyon ng Unbersidad editor; Cristina DT. Geron, adviser Kabilang sa 58 na bagong chemical technicians ng at sa tulong ng iba’t ibang gaya ng The Magister - College ng Insignia, Roland R. Reyes, Unibersidad na bumuo sa 84.06 porsiyentong passing rate publikasyon ng Unibersidad, of Teacher Education, Insignia - managing editor; Nña Angela sina Rhena Faith O. Abdon, Charrisma A. Acosta, Joyce Anne isinakatuparan ang tatlong araw College of Accountancy, Business, Gracia C. Perez, editor in chief; T. Antonio, Charmaine Pearl R. Arellano, Laika Mae M. Asa, na programa na may layuning Economics, and International at Ramon Jr. M. Omagap, layout Mary Joyce G. Atienza, Mikko Angelo U. Balmes, Annalyn hasahin ang mga kalahok sa Hospitality Management, Bits and artist. V. Barrion; Luisita A. Basco, Joel F. Bautista, Danica de pagsulat ng balita, lathalain, Bytes - College of Informatics and Guzman Beron, Ma. Nenita Las Piñas Bulanhagui, Hesed editoryal, opinyon, at balitang Computing Sciences, The Opus - “Even if you are not skilled, Luke S. Capinig, Khiemshie A. Caringal, Clarrise O. Castillo, isports, at linangin ang mga College of Industrial Technology, at as long as you love what you are Christian M. Claus, Leah M. Clerigo, Marjorie L. Co, John kalahok ng editorial cartooning, Agos - BatStateU-Lemery. doing, you can make a change,” Harvey P. Contreras, Rad Alvin A. Dalangin, Frances Marie photojournalism at caption writing, sabi ni Rayos na nagbahagi rin ng C. De Chavez, May Angeline J. De Chavez, Melissa Maria copyreading and headline writing, Nagsilbing mga tagapagsalita kanyang karanasan sa larangan C. Dimaculangan, Camille C. Driz; Rendelle M. Enriquez, at layouting. ang mga pangunahing bumubuo ng pamamahayag. Rheyna F. Espineli, Mary Grace F. Gutierrez, Rica Ann sa Editorial Board ng The LATHE C. Gutierrez, Venus Abigail D. Gutierrez, Ma. Eufracia I. “Write something that could at ilang advisers ng iba’t ibang Binigyang pokus ng seminar- Hernandez, Catherien D. Ilagan, Ana Marie Ilao, Marjorie L. touch other people’s lives,” sabi ni publikasyon na bihasa sa kani- workshop ang paghubog sa Lalog, Christine Joy M. Latag, Krystel Ann L. Libuna, Aljon Dr. Vanessah V. Castillo, Assistant kanilang larangan at kategorya kaalaman at kakayahan ng mga Joseph G. Maderazo, Trixie Mhay C. Magnaye, Jhamella Director of the Office of Student ng pamamahayag. Kabilang dito dumalong mamamahayag na Abarca Magsino, Merlyn Angel M. Manalo, Sharon V. Manalo, Publications sa gitna ng kanyang sina Regina Chriscel S. Delute, inaasahang makatutulong sa Cheyenne R. Marqueses; John Marco I. Matira, Ivy Vanessa inspirational speech. adviser ng The Magister; Marjun pagbuo ng mga payahagan ng R. Mendoza, Karla Mae A. Mendoza, Dan Joseph M. Mercado, R. Rayos, editor in chief; Noriene bawat publikasyon at ng patuloy Samantha Claire M. Mercado, Pamela T. Pellosis, Fleurdeliz Ang naturang seminar ay Joyce D. Araneta, associate editor; nilang paglilingkod sa mga kapwa N. Platon, Rudolf Nichole G. Prudente, Mikee C. Sabido, Jhon dinaluhan ng mga estudyanteng Christmae R. Paglinawan, senior nila estudyante bilang mga Emil Q. Tiuzen, Albert D. Villanueva, Mae Deleniana Virtus at mamamahayag mula sa iba’t artist; Xavier M. Tomas, associate mamamahayag. Vilma Nerissa Angelica Ysabelle T. Perez. Umabot sa 2,298 buong Pilipinas ang pumasa sa nasabing licensure examination na nagtala ng 81.09 porsiyentong national passing rate. Responsive working environment, tinalakay sa ikalawang leadership seminar ng SSC ni ROLAND R. REYES Kabilang si Asst. Director of Office of Student Publications (OSP) Dr. Vanessah V. Castillo sa siyam na hanay ng mga inimbitahang tagapagsalita para sa ginanap na COLLAB 2019 na may temang “It all starts here,” sa CITE Amphiteather, Okt. 4. ISANG PAALALA. Pinaalalahanan ni Dr. Vanessah V. Castillo ang mga mag-aaral ng wastong paghandle ng stress at kung paano ito makakaapekto Bilang pagpapahalaga sa mental Sa parehong araw ay nabigyan sa composure at pamumuno ng mga student leaders, Okt. 4. | kuha ni ROLAND R. REYES na kalusugan ng mga student din ng pagkakataon sina Hon. leader, inilahad ni Dr. Castillo Eloise Jan Serrano Tejada, ang mga salik na nakaaapekto sa pinakabatang konsehal ng pagganap ng mga student leader Ibaan, Batangas at Jay Jaboneta sa kanilang tungkulin katulad ng na direktor ng Nexus Innovation stress sa kanyang presentasyon Laboratory sa DLSU-Lipa na na pinamagatang, “Breaking ibahagi ang kanilang karanasan out in stress zone: Responsive sa pamumuno at pagsisilbi working environment for students bilang lider ng kani-kanilang organization”. organisasyon. “Kailangang matutunan Kinabukasan, Oktubre 5, ilan sa niyo kung paano gamitin ang mga dumalong student-leader ang eustress upang maging maayos nagtungo sa Villa Marines Resort ang composure niyo as student 2, upang makilahok sa Team leaders,” diin ng OSP assistant Building na inihanda ng SSC. director.

04 Ang TABLOID BLaalliikta Tomo 3, Blg. 1 Setyembre - Oktubre 2019 Mga PWD na visually impaired, nabigyan ng assistive device ni MARK A. DE LOS REYES Labing-pitong miyembro ng Persons with Disabilities (PWD) na visually impaired mula sa iba’t ibang bayan at lungsod sa lalawigan ng Batangas ang nakatanggap ng assistive device o white cane sa isinagawang distribution ceremony ng Samahang Batangueña sa DREAM Zone, Capitol Compound, Batangas City, Okt. 16. Sa kooperasyon ng Pamahalaang Panlalawigan ng Batangas, Provincial Social Welfare and Development Office (PSWDO), at Ceracare Foundation, layunin ng Samahang Batangueña na matugunan ang pangangailangan ng PWDs. Nagsimula ang pagbibigay ng nasabing white cane noong ikaapat ng Oktubre sa Barangay Mabakong, Batangas City, kung saan 18 ang nakatanggap. PROYEKTONG PANGKAUNLARAN. Nilagdaan ni Gob. Hermilando Mandanas ang P4B loan agreement sa pagitan ng Pamahalaang Panlalawigan ng Batangas at ng Development Bank of the Philippines Upang mas mapaglinaw ang na naglalayong ilaan bilang pondo ng lalawigan sa mga serbisyo sa mga mamamayan, Okt. 14. | mula sa BATANGAS PIO kaalaman ng bawat empleyado ng PSWDO kung paano tatanggap P4B loan para sa Capability Building Program, pinagtibay at gagabayan ang mga may kapansanan, nagkaroon din ng basic training ang Ceracare Foundation para sa mga benepisyaryo. ni SHEENA PATRICIA L. DE LEON Binigyang-daan din ng programa ang pagsasanay sa mga Para sa katuparan ng Capability Building Program na ilulunsad para sa mga Batangueño, nilagdaan na ni Gob. Hermilando Mandanas ang Batangueño na visually impaired Php 4 billion loan agreement sa pagitan ng Pamahalaang Panlalawigan ng Batangas at ng Development Bank of the Philippines (DBP) sa DBP Head sa maayos na paggamit ng Office, Makati City, Okt 14. kanilang natanggap na assistive device. Ayon sa pahayag ni Batangas at iba pang may kinalaman sa mga panahon ng emergency at Binanggit din ni DBP Public Information Officer (PIO) pangangalaga ng kalikasan sakuna. Chairperson Alberto Romulo Kasali sa pag-aabot ng mga Vince Altar, ilalaan ang pondo at mga kalsada at tulay; ang ipinamalas na tapang at kagamitan sina Batangas para sa economic development ng pagtatayo ng mga laboratory at “We will use the capability paninindigan ni Gob. Mandanas Governor Dodo Mandanas, Atty. lalawigan ng Batangas at social paglalagay ng mga angkop na building fund efficiently, sa paghahain ng petisyon Regina Reyes Mandanas, Pangulo services projects para sa mga mga kagamitan para sa medical, expediently and economically,” sa Korte Suprema para sa ng Samahang Batangueña, mamamayan. health at veterinary concerns; sabi niya. tamang kabahagi ng mga local Jocelyn Montalbo, PSWDO pagbili ng mga IT equipment para government units (LGUs) sa Department Head at Ms. Lily Nakapaloob sa nasabing DBP sa mga tanggapan at paaralan; Ang kasalukuyang partnership buwis. H. Tangco, head ng Ceracare loan ang paglalaanan nitong mga at pagbili ng mga ambulansya, ng lalawigan at DBP ay isang Foundation. proyekto tulad ng konstruksyon heavy engineering equipment, pagkakataon upang mas “Everybody endorsed it, but not ng mga gusali at pasilidad para agricultural equipment at iba pang mapaunlad ang lalawigan sa everybody had the guts to push for sa sektor ng kalusugan, water mga sasakyang kakailanganin sa pamamagitan ng tulong at it,” sabi ni Romulo. treatment, agricultural storage serbisyo para sa mga kababayan. Batangas, ikatlong pinakamayamang probinsya pa rin BALITANG KINIPIL ni KRIS STEVEN A. AMUL Kauna-unahang sea jeepney sa bansa, lumayag na sa Cebu Sa pangalawang pagkakataon mula 2018, nanatili ang lalawigan ng Batangas bilang pangatlo sa pinakamayamang probinsya sa buong Pilipinas, ayon sa inilabas na Annual Financial Report ng Upang masolusyunan ang problemang trapiko sa Cebu, Commission on Audit. bumiyahe na ang unang sea jeepney, ang MV Nicole Express na pinapatakbo ng MCE Shipping Lines, na lalayag patungo at Ibinahagi ni Gobernador unlad ng probinsya sapagkat Samantala, napabilang naman pabalik sa Naga City Port at Pier 1 ng Cebu City, Okt. 28. Ang Hermilando “Dodo” Mandanas mula noong 2017 ay tumaas sa Top 10 richest municipalities isang sakay sa naturang sea jeepney na tinatawag na MyBoat ang balitang ito sa ginanap ang kabuuang kita o yaman ang ngayo’y lungsod na ng ay nagkakahalagang Php60 pero hindi pa nagsisimula ang na flag ceremony sa Provincial nito ng 16.82 porsiyento mula Sto. Tomas bilang ikaapat, sa sistemang pinaplano nilang gamitin para rito. Ginamit muna Auditorium, Lungsod ng Php15.568 billion. kabuuang yaman na Php2.556 nila ang issuing ticket sa halip na issuing card. Batangas, Okt. 21. billion; at ang Bayan ng Calaca Nanguna naman bilang sa ikasampung pwesto na may PH, Australia, magkatulong sa isang Nanatili sa puwesto sa pinakamayamang lalawigan kabuuang yaman na Php1.876 SafeKidsPH child rights advocacy nasabing listahan ang ang Cebu na may kabuuang billion. probinsya ng Batangas matapos yaman na tinatayang Php35.659 Nagsanib-puwersa ang ating pambansang pamahalaan makapagtala ng tinatayang billion, sinundan ng Compostela Hinirang din ang Batangas at mga child rights advocate na miyembro ng samahang Php18.186 bilyon na assets Valley sa kabuuang assets na bilang ikatlo sa “top tourist pinamumunuan ng pamahalaan ng Australia para mabuo ang noong 2018. Bakas ang pag- tinatayang Php19.615 billion. destinations” sa bansa. SafeKidsPH, isang 6-year awareness campaign ukol sa online sexual exploitation of children (OSEC) na unang inilunsad sa Integrated energy system ng Pilipinas Shell, Makati City, Okt. 22. ilalagay sa Batangas City ni JULIE ANN B. PANOPIO Mga magsasaka, hinandugan ng free concert Maglalagay ng solar farm at battery energy system sa isa sa mga sangay ng oil refinery sa Tabangao, Ilang mga lokal na musikero ang naghandog ng libreng Batangas City ang Pilipinas Shell Petroleum Corp. (Pilipinas Shell), Okt. 9. concert para sa mga miyembro ng peasant organization at allied groups kasabay ng fair trade para sa mga magsasaka na Napagplanuhang simulan ang paggagawa ng Nakapagbabawas ang nasabing sistema ng isinagawa sa Quezon Memorial Circle, Okt. 20. solar farm sa Nobyembre at ang 3 - megawatt hour mahigit kumulang 8,760 tons ng carbon dioxide at (Mwh) battery energy storage system sa kalagitnaan nabibigyan ng pagkakataon ang paggamit ng mga Isinakatuparan ang nasabing programa na may temang ng taong 2020. natural gas-generated power sa Luzon. “BAGSAKAN: Stand With Farmers” upang mabigyang-pansin ang kalagayan ng mga magsasaka sa Pilipinas at matulungan Itatampok ang Tabangao refinery bilang “This integrated solution is the result of collaboration silang ipakilala ang kanilang ani sa mga dumalo at bumisita. pinakaunang oil refinery sa bansa na mayroong between Pilipinas Shell and Royal Dutch Shell’s (RDS) industrial-scale solar farm, at ito rin ang magiging New Energies business, to showcase Shell’s aspiration punong abala sa isa sa pinakamalaking proyekto sa to thrive in the energy transition, and at the same time battery storage sa Timog-Silangang Asya. demonstrate opportunities to unlock value between conventional and new energy systems,” sabi ni Cesar Makalilikha ng 2400 Mwh ang energy system na Romero, Pilipinas Shell’s President and Chairman of mayroong kakayahang makapagbigay ng enerhiya Shell companies. sa 850 na bahay sa isang komunidad kada taon.

Ang twitter.com/theLATHEpub 05 [email protected] OpinLayliok n EDITORYAL Para sa lahat Nakababahala na sa kabila ng walang kamatayang paglapastangan sa pagtataguyod ng malayang pamamahayag at katotohanan, nananatili pa ring bingi at bulag ang karamihan. Sa kabila ng kaliwa’t kanang isyung pinoproblema natin, hindi ba’t kataka-taka na tila tahimik at nananahimik ang gobyerno pagdating sa usapin ng journalist killings? Aminin na natin, hindi naman talaga gaanong maganda ang ugnayan ng gobyerno at ng media sa simula pa lamang. Sa katunayan, hindi na bago ang araw-araw na pagbabatuhan ng kritisismo ng magkabilang panig sapagkat maituturing na ring parte ng trabaho ng mga mamamahayag ang magsilbi hindi lamang bilang boses ng nakararami kundi pati na rin ang maging tagabantay sa mga nangyayari sa loob ng pamahalaan. Ngunit, hindi ito dahilan upang maisawalang-bahala ang isang mabigat na problema katulad ng journalist killings. Dalawang edisyon na ng Ang [ng pagpaslang] mula 2007 ay Sa mga nangyayari ngayon, Sa isang ideyal na sitwasyon, Magising na sana tayo sa LALIK ang nakalipas mula nang mga mamamahayag na nakabase hindi lamang unsolved journalist media sana at ang mga bumubuo katotohanan. Maging parte tayo ng maideklara ang Pilipinas bilang sa labas ng Metro Manila at killings ang problema. Nagiging nito ang magsisilbing isa sa mga matinong pagbabago. Hindi tama pinakadelikadong bansa para sa minsan nang nag-cover ng mga hamon na rin sa panig ng mga pangunahing tagasubaybay at ang makuntentong mangmang mga mamamahayag. Kung datos pangyayaring may kinalaman mamamahayag ang ipaintindi sa tagapagbalita ng hindi lamang sa at walang malasakit. Hindi rin at datos din lamang ang ating sa pulitika, kurapsyon, krimen, madla ang kanilang mga gampanin mga pasikot-sikot ng gobyerno sapat ang magkaroon lamang ng pagbabatayan, walang dudang at maging sa usapin ng bisnes. bilang boses ng mga mamamayan. kundi pati na rin sa kabuuang pakialam, mahalagang may sapat nagkaroon ng pagbabago kung Dahil dito, nananatiling matatag kalakaran ng bansa. Media rin sana na pag-unawa at pagkilatis sa ikukumpara ang mga ulat noon at ang puwesto natin sa 13 na Nakakahiya na may mga taong ang magiging tagapagbalanse sa anumang impormasyong ating ngayon. Ang nakalulungkot nga mga bansang pinangalanan ng bulag na bulag sa pagsuporta mga impormasyong natatanggap tatanggapin. Magsilbi sanang lamang, nananatili pa rin tayo sa Committee to Protect Journalists sa gobyerno sa puntong hindi natin sa pang-araw-araw—ang aral sa ating lahat ang mga hindi negatibong parte ng balita. (CPJ) bilang may pinakamababagal na sila tumatanggap ng kahit magpapaniguradong hindi puro pa nakakamit na hustisya. Sa na paglutas ng mga ganitong anong impormasyon mula sa propaganda ang ating naririnig o ating mga simpleng paraan, Ayon sa 2019 Global Impunity uri ng kaso.Nakakapangamba at kabilang panig. Kung ating kaya nama’y puro kapintasan; ang maging tagapag-ambag tayo Index, nangunguna ang nakalulungkot isiping tumatagal mapapansin, hindi na bago ang magkikilatis at maghihiwalay ng ng pagtanggol sa malayang Pilipinas sa mga bansang may ng isang dekada o higit pa ang mga naglipanang karakter sa tunay sa hindi. pamamahayag sapagkat ito’y para pinakaraming unsolved journalist proseso ng paglutas at pagbibigay- social media na personalan kung sa ating lahat. killings. Tinatayang nasa 41 na hustisya para sa mga buhay na makipagsagutan sa tuwing may Ngunit tila taliwas dito ang hindi nalulutas na mga kaso ng kinitil. Sa puntong ito, hindi na hindi sila matanggap na opinyon mga nangyayari sa bansa natin “ Nakakahiya na pagpaslang sa mga mamamahayag masasabing kasinungalingan kung mula sa ibang netizens; bukod pa ngayon. Bukod sa halos araw-araw may mga taong bulag ang naitala ngayong taon— sabihin mang nawawala na ang rito ang mga nakakaawang patuloy na mga panglalait at pagbabanta na bulag sa pagsuporta kabilang pa rin dito ang 32 kasapi pagpapahalaga hindi lamang sa pa ring nagpapabiktima sa fake na kinakaharap ng industriya sa sa gobyerno... ng media na biktima ng Ampatuan, buhay ng mga tao kundi pati na news sa kabila ng mga ebidensiya araw-araw, higit na malaking Maguindanao massacre noong rin sa malayang pamamahayag na at mga inihahaing tulong ng mga dagok ang halos hindi umuusad na Nobyembre 23, 2009. Samantala, dapat ay mayroon tayo. gustong magmalasakit. hustisya para sa mga pinatay na ang iba sa mga nalalabing biktima mamamahayag. mga bagay na nakalimutan, Ang o yung mga hindi pa gaanong naiintindihan. Lalik Niña Angela Gracia C. Perez Matapos ang mga kwento ng ang Opisyal na publikasyong pang-eStudyante ng Batangas State University BS Chemical Engineering bagong simula at pagbabalik- lupon ng patnugutan [email protected] loob sa sariling wika at mga Niña Angela Gracia C. Perez, punong patnugot; Noriene Joyce D. Anareta, katuwang na patnugot; kwento ng pagpapatuloy noong Roland R. Reyes, tagapamahalang patnugot NINYAATOMIKA una at ikalawang edisyon Dorothy Lizzette F. Abeleda, patnugot ng balita; Harriette Joshua B. Hernandez, patnugot ng ng Ang LALIK, inihahandog opinyon; Miraflor B. Perez, patnugot ng lathalain; Marjun R. Rayos, patnugot ng panitikan; naman namin ngayong taon sa Jacob A. Esguerra, patnugot ng devcom; Edward Glenn L. Bagui, patnugot ng isports; Bryan Jed C. Barola, punong litratista; Tungo sa pagbabago pamamagitan ng mga bagong artikulo, dibuho, at litrato ang Ariel M. Magnaye, Jr., Johannes R. Ramoyan, mga punong dibuhista; Xavier M. Tomas, tagapangasiwa ng sirkulasyon; WALA sa hinuha ni sa plano ko ang hawakan ang edisyong ito ng mga kwento ng realisasyon, Ang LALIK sa huling taon ko bilang estudyante. Tandang-tanda ko pa pagkatuto, at pagtutol sa mali Daniel D. De Castro, Roland R. Reyes, mga tagapag-anyo ng pahina; kung gaano ko ipinangalandakan sa mga kasamahan kong editor ang para sa ikalilitaw ng katotohanan Kris Steven A. Amul, Ken Xaviery G. Buensalida, Aikovin O. Clerigo, Sheena Patricia L. De Leon, plano kong pagbaba ng pwesto sa publikasyon para magpokus sa acads at pagbabago. Mark A. Delos Reyes, Kristine Marie C. Dimaano, Trisha Ann Marie F. Fonte, Roselle C. Luna, ngayong taon dahil sa paniniwalang ayos na, sapat na ang limang taon Alam namin kung gaano Jhon Mark A. Mercado, Nica Mae P. Montero, Richmond Zedrick E. Orioste, Julie Anne B. Panopio, para patunayang nagampanan ko nang maayos ang aking tungkulin kabigat ang mga pinili Edvan Jasmyne A. Raymundo, Coleen Jill F. Sajo, Daniel Joshua T. Taligatos, Roschelle R. Zuniga, bilang estudyanteng mamamahayag. naming paksa lalo’t higit ang mga tagapagbalita; Pero hindi naman ako pinili kong bigyan muli ng pangunahing lathalain subalit Rina Marie M. Arellano, Loumer H. De Silva, Jerome G. Dimaano, Aram John Alfred M. Flosa, John nagsisising tinanggap kong bagong mukha ang minahal at kahit kailan ay hindi namin muli ang ganitong posisyon sa patuloy nating minamahal na pagsisisihang ibinahagi sa inyong Jefferson L. Garo, Christmae R. Paglinawan, Sandro Carlo Tablizo, mga dibuhista; publikasyon. Ang LALIK. Nais kong patunayan kapwa namin estudyante ang Raven N. Garme, Lei Trinnah A. Lontoc, Camille Fe D. Manguiat, John Lester B. Piol, mga litratista; na ang bisa at pagiging epektibo bawat kwentong nakapaloob Masayang maging parte ng isang bagay ay may iaangat sa edisyong ito lalong higit Gng. Heidi B. Gonzales, gurong tagapayo; ng publikasyong ito higit lalo pa, na hindi sa dating anyo ng ang naging simula ng totoong Dr. Vanessah V. Castillo, katuwang na direktor, office of student publications; ng edisyong ito na kahit nasa edisyong ito nagtatapos ang pagbabago sa ating unibersidad ikatlong taon na bilang Ang ebolusyon, na okay lang gumawa na isa sa maituturing na Dr. Lucille D. Evangelista, direktor, office of student affairs and services LALIK ay bago pa rin para sa ng pagbabago sa ikalawa, ikatlo, pinakamakasaysayang akin. Masaya, lalong-lalo na o ilan pang pagkakataon. pangyayaring naganap labing- KOMIKS dahil sa naging magandang apat na taon na ang nakararaan. ni ARIEL G. MAGNAYE JR. pagtanggap ng mga gaya n’yong “Malaking hamon para sa aming Maligayang pagbabasa! mambabasa na marahil ay mas komportable pa rin magbasa mga mamamahayag ang maghain Nais kong patunayan... na ng nasa sarili nating wika muli ng mga bagong kwentong okay lang gumawa kaysa sa Ingles na nakasanayan kakagatin at mapapakinabangan natin noon. Patunay lamang ng bawat mambabasang ng pagbabago ito na hindi kami nagkamali sa tumatangkilik sa Ang LALIK, aming desisyon noon na baliin ngunit para sa minimithi naming ang aming nakasanayan sa pagbabago, para sa inyong aming pagsusulat. Maraming salamat sa mga mambabasa, sinikap naming pagtangkilik, Red Spartan! buuin ang edisyong ito. sa ikalawa, ikatlo, o ilan pang Gayunpaman, dahil sa Hangad namin na sa huli ay katotohanang panatiko ang magmulat ang edisyong ito sa pagkakataon. ating lahat– sa mga bagay na maraming tao ng pagbabago, marahil ay hindi natin alam,

06 Ang TABLOID OpLianliykon Tomo 3, Blg. 1 Setyembre - Oktubre 2019 Noriene Joyce D. Anareta Nakababahalang isipin na Roland R. Reyes ipinalabas sa iba’t ibang bansa BS Development Communication ang pelikulang nagpapakita ng BS Development Communication [email protected] kontrobersyal na mapa, lalo [email protected] pa’t hindi lingid sa kaalaman KATALISTA ng lahat ang mainit na agawan AWIT NI ROLAND ng teritoryo sa pagitan ng mga A-ban-minable bansa at China. Kung hindi Kung ayaw mo, ‘wag mo magiging taliwas at mahigpit ang Mas gusto ko talagang magbasa kaysa manood, kaya noon pa aksyon na ipupukol ng Pilipinas Umabot ka na ba sa puntong ayaw mo nang magbukas ng Facebook o man, hindi na ako nahilig sa mga pelikula, lokal man o hindi. Piling- dito, maaaring magpakita ito Twitter dahil sa toxic na patutsadahan na nagaganap sa alinmang sulok pili at bilang na bilang ang mga pelikulang pinagtuunan ko talaga ng ng pagbabalewala natin sa nito? Ganyan ang aking pananaw sa usapin patungkol sa matumal na oras para ipila sa sinehan o ‘di kaya’y ipaghanap ng kopya sa mga site katotohanang ipinaglalaban pagpapapasa ng divorce law sa bansa. Masakit sa anit. Para sa katulad na namimirata. Sa kabila nito, hindi ako bulag sa malaking impak ng natin ang teritoryo sa kabila ng kong apektado nito, mahirap tanggapin na hanggang ngayon ay mga palabas sa mga manonood, kaya’t masasabi kong kritikal na isyu malapit na ugnayan ni Pangulong walang aksyon upang ipasakatuparan ito, maraming Pilipino pa ang ang pasiklab ng kontrobersiya tungkol sa pelikulang “Abominable”. Duterte sa pangulo ng China. makararanas ng pinagdaanan ko. Ang Abominable ay isang Oktubre 17, nakalahad na tuluyan Malaki ang impak ng mga ‘Inabot na ng siyam-siyam,’ pamamagitan ng diborsyo. Balbal animated film tungkol nang tinanggal sa mga sinehan pelikula sa mga manonood kung sa isang batang babaeng ang pelikulang Abominable. kaya’t hindi dapat binabalewala ‘ika nga ng mga matatanda, kung na katwiran, isang balbal at bulag nakakilala ng isang yeti at ang ang mensaheng ipinaabot ng pakikipagsapalaran niya kasama Kung hindi dahil sa isyung pelikulang Abominable. Maaaring aking ilalarawan ang estado ng na katwiran. ang dalawa pang kaibigan nakapaloob sa pelikulang ito, isa lamang ito sa mga istratehiya upang maibalik sa tahanan ang maaaring ang Abominable ay ng China laban sa mga kalabang Divorce Bill sa bansa. Ikinasa Marahil hindi nila nakikita yeti sa kabila ng mga banta isa lamang sa mga pelikulang bansa sa teritoryo. Kung taong 1999 pa, ang House Bill ang maraming benepisyo na rito. Isa itong pelikula mula lumampas sa kaalaman ko. Bago palalampasin ito ng Pilipinas, 6993 ay ang unang hakbang makakamit kung sakaling ipasa sa DreamWorks Animations at pa man tuluyang nai-ban sa ano pa ang mga kaya nating na siyang naglalayon na isali ang Absolute Divorce Act. Bukod Pearl Studio, isang Chinese film bansa ang pelikula, halu-halo na palampasin? sa nilalaman ng Family Code of sa maiiwasan ang impormal na production company. ang reaksyon ng mga eksperto, the Philippines ang opsyon na separasyon, magkakaroon ng opisyal, at mga simpleng Samakatuwid, tama lamang diborsyo sa mga mag-asawa. maayos na usapan sa pagitan Nagmula ang mainit na usapin mamamayan dito. May ilang na i-ban ang pelikula sa bansa. Mula 2001 hanggang 2005, ilang ng dalawang kampo patungkol tungkol dito sa isang partikular nagsabi na sapat nang i-cut ang Hindi sapat na i-cut lamang ang panukala rin ang inihain sa sa kahihinatnan ng mga anak na eksenang nagpakita ng ‘nine- eksena at maaari pa ring patuloy eksena nito. Sa ganitong paraan, kongreso na umaasang muling na naiwan sa nalugmok na dash line map’. Ito ang mapang na ipalabas ang pelikula. maipapakita natin na hindi ikonsidera ang naturang batas. pagsasama. Higit pa rito, ito nagpapakita na pag-aari ng magaan ang impak na idinulot China ang malaking bahagi ng Sa aking perspektibo, isa nito sa bansa at sa matatalinong Halos dalawang dekada na ay ‘di hamak na mas madaling South China Sea, sa kabila ng lamang itong pailalim na mamamayan nito, at hindi tayo pagiging “legally invalid” nito. propaganda ng China upang mananatiling nasa ilalim ng ang lumipas subalit ang Absolute alternatibo kaysa sa annulment na iparating sa mga bansa ang China. Patuloy nating ilalaban na Nanguna nang mag-ban ang pagiging dominante nito sa atin ang West Philippine Sea na Divorce Act of 2018 ang may ipinapairal ng bansa. Vietnam ng naturang palabas, atin. Hindi sapat ang maliliit kahit sa isang pelikula ay hindi sumunod ang Malaysia. Katulad na aksyon laban sa kilos na ito. pinakamalayo nang narating Sa halip na maghintay ng ng Pilipinas, may isyu rin sa Imposibleng hindi inasahan “ito maaaring angkinin ng China. kumpara sa mga nakaraang dalawang taon o higit pa bago agawan ng teritoryo ang mga ng mga producer ang posibleng ...hindi ako bulag sa panukalang batas na inihain sa mawalan ng bisa ang kasal, bansang ito sa China. Sa isang mensahe na ipinararating ng malaking impak ng kongreso. Bagama’t nakapasa na minamabuti na lamang ng mag- opisyal na pahayag na ipinadala pagpapakita ng nine-dash line mga palabas sa mga sa kongreso, mababakas pa rin asawa na maghiwalay at bumuo ng Movie and Television Review map sa nasabing pelikula. manonood...” na maasim ang pagtingin ng mga ng kanya-kanyang pamilya. and Classification Board (MTRCB) mambabatas sa bill na ito. Hindi Dito maiiwan ang mga anak sa sa Pilipino Star Ngayon noong na ako magtataka kung bakit. kalunos-lunos na sitwasyon Sa loob ba naman ng 300 taon - maaaring pumili ng isa sa na napasailalim tayo sa mga dalawang magulang o ‘di kaya ay debotong mestizo, matinding manirahan sa puder ng kanilang nakakapit sa paniniwala ng mga lolo at lola habang ang tunay na Pilipino na ang kasal ay sagrado, magulang ay abala sa pagbuo ng at kailanma’y hindi maaaring kanilang bagong pamilya. Kumpara sa ibang mga ipagpawalang-bisa nang ganoon Ako, at ilan lamang sa na lamang sa pamamagitan ng napakaraming Pilipinong anak propesyong umabot sa 50 diborsyo. ang kasulukuyang bumabalikat sa hanggang 80 porsiyento Sa likod ng pagtanggi sa komplikadong sitwasyon na ito Marjun R. Rayos ang passing rates, marahil ay opsyong ito ay ang pagpikit ng na sana’y mahahadlangan kung BS Accountancy kailangan nang kumustahin dalawang mata sa kasulukuyang nagkaroon ng maayos at ligal [email protected] at suriin ang sistema mula sa estado ng mga pamilyang hindi na hiwalayan ang aming mga mga unibersidad hanggang makausad sapagkat nakatali sila magulang. TA(N)GAPAGTUOS sa government agencies na “sa naturang paniniwala na hindi Hindi porke’t salungat ang nag-oorganisa ng nasabing usapin sa iyong pananaw ay dapat maganap ang hiwalayan hahayaan mo nang dumaan pagsusulit. - kahit hindi na maganda ang sa butas ng karayom ang mga pakikitungo ng ‘dating’ mag kabataan na apektado ng kawalan Para sa tatlong letra Dahil madaling magbago ang asawa, kahit panay pasakit na ng atensyon sa Divorce Bill. Kung ang epekto sa mga anak - hindi ayaw mo ‘wag mo. mga araling nakapaloob dito dahil dapat pahintulutan ang ligal at mapayapang hiwalayan sa Kung panghahawakan ko pa rin ang napakababaw na dahilan kung sa pabagu-bagong accounting bakit ko pinasok ang magulong kwento ng pagkukwenta, pagbabalanse policies at statutory laws (RA ng mga numero, at ang sandamakmak na debit at credit limang taon na 10963 o TRAIN mula sa RA 8424 ang nakararaan, baka hindi ang nababasa ninyo sa taas ang kursong o NIRC of 1997), isang pagsubok kinukuha ko ngayon. para sa lahat ng kaugnay na mga Sa paglawig ng accounting ang ilan sa mga kakilala kong institusyong maipatupad ang mga ...maasim ang pagtingin ng mga theories na nakakasalamuha ko may kasunod nang CPA sa dulo pagbabago sa mga pamantasan mambabatas sa bill na ito. Hindi kada semestre, mas lumalalim ng kanilang mga pangalan, nang malinaw at naaayon sa at lumalawak ang pananaw ko pagsaludo naman ang gusto kong pangangailangan. na ako magtataka kung bakit. sa propesyong ito—na akala ng ipaabot sa libo-libong sumailalim Isa rin itong hamon sa mga iba’y pagbibilang lamang ng pera bagaman nabigo sa nasabing institusyon para balikan ang KOMIKS ni ARAM JOHN ALFRED M. FLOSA o pagtatrabaho sa bangko. Mataas eksaminasyon. Sa isang kursong kanilang program curricula kung ang pagtingin ko sa practice ng may mahigpit na retention policy angkop at nauugnay pa ba ito sa accounting bilang “language of (para sa ibang Unibersidad), nagbabagong pangangailangang business” na natutunan ko noong qualifying at comprehensive pang-akademiko. Gayundin, isang unang taon sa Unibersidad. examinations, at mock boards, paalala ito para sa mga kapwa ko hindi nasusukat ang tagumpay sa mag-aaral upang mas paigtingin Sa simula pa lamang ay iisang pagbagsak lamang. ang paghahanda para sa CPALE at ipinabatid na sa amin na ang mas maging matibay sa anumang mag-accounting ay hindi biro, Bagaman kinikilala ang CPALE problemang darating, mapa- kung ilalapat sa tugtuging bilang isa sa pinakamahihirap accounting man o sa loob at labas Pinoy. (Disclaimer: Hindi na pagsusulit mula sa Philippine ng silid-aralan. layon ng kolum na itong itangi Regulation Commission, Sa huli, mataas ang paniniwala ang Accountancy sa iba pang naniniwala akong hindi dapat kong hindi natatapos ang pangarap programs.) mababang passing rates ang ng 12,417 nabigo sa nakaraang Hindi rin biro ang nagdaang maging pagpapatunay rito; CPALE sa iisang pagsusulit lamang. Certified Public Accountant Licensure Examination (CPALE) para lamang maipakilala o Hindi pa huli ang lahat para sa nitong Oktubre kung saan umabot lamang ang national maipamukhang ang propesyon “tatlong letra. passing rate sa 14.3 porsiyento— ay prestihiyoso at ‘ika nga’y ...lumalawak ang pananaw maikokonsiderang isa sa bukod-tangi ang magiging mga ko sa propesyong ito— pinakamababang passing rates sa lisensyado. na akala ng iba’y kasaysayan. Samantala, nagtala naman ng 18.28 porsiyentong Kung babalikan ang ibang passing rate ang Unibersidad. board exams nitong 2019, kapansin-pansing CPALE ang Habang masayang makita may dalawang pinakamababang pagbibilang lamang ng passing rates; 16 porsiyento noong pera o pagtatrabaho Mayo at 14 porsiyento nitong sa bangko. Oktubre.

TABLOID Ang 07 Tomo 3, Blg. 1 OpLianliykon Setyembre - Oktubre 2019 Hindi nakatutuwa ang Dorothy Lizzette F. Abeleda ng budget cut na ito – nagkaroon maghintay sa mahabang pila sila ng pledged augmentation tapos may biglang magsasabi na, BS Accountancy na Php7-bilyon mula sa “Sorry. Cut-off na po.” [email protected] Miscellaneous Personnel Benefits Fund (MPBF) upang tumaas ang Marahil hindi na nakagugulat MUNI-MUNING pondo sa Human Resource for ang pagkakaroon ng budget Health Deployment Program ng cut sa pondo ng mga sangay Sa pagitan ng kinulang at pinabayaan Php9.245-bilyon. Hindi man ng gobyerno ngunit sa opisyal ang halagang maiibigay paglalabas ng iba’t ibang kaso poor and far-flung areas” na unahan ka na ng pila at dapat lang maganda rito ay maaaring sa MPBF pero kahit ganoon, ng health issues tulad ng dengue, nangangailangan ng maraming may makukuha ka na pero mapilitan silang mag-iba ng ang importante ay mayroon pa diphtheria, measles at polio, doktor, nars, dentista, midwives biglang wala na pala. Cut off trabaho o maghintay sa sunod na ring magsisilbing karagdagan sa nakakapangambang ang proposed at ibang propesyunal sa na. Next time na lang daw. Ang taon. pondong hindi sapat. na badyet para sa Department of medisina. Kaya naman, mahirap sakit, hindi ba? Matagal ka Health (DOH) ay Php160.15 bilyon tanggapin na sa simpleng nang nagtatrabaho pero dahil Next line, ang daling sabihin Huwag sana nating hayaang na lamang, Php9.3 billion lower sa pondo lang ng DOH ay hindi pa lamang sa malaking kakulangan na sa susunod na lamang naghihintay ang ating mga ngayong budget na Php169.45. maibigay ng gobyerno ang buong sa inilaang pondo sa DOH, kapag na-cut off ka pero sa trahabador sa isang linya na suporta. mawawalan ka na ng trabaho pinakamasamang pagkakataon, walang kasiguraduhan kung Ayon kay Senate President Pro kasama ng libu-libo pang iba. itinutulak natin ang ating may makukuhang kapalit dahil Tempore Ralph Recto, aabot ang Katulad ng paghihintay sa Ikaw, kayo, at ang sinabing trabahador sa medisina na baka sa susunod ay wala nang badyet ng DOH para suportahan isang linya, mahabang panahon 40 porsiyento pa na katulad lumipat sa ibang trabaho o bansa. maghintay sa atin dahil lumipat ang 3,854 sa 17,293 nars ng ating din ang matiyagang ginugugol ninyo na ang propesyon ay Papunta sa puntong mauubusan na lang sila sa linya kung bansa habang wala namang ng mga health worker para pangmedisina, kayong lahat ang na tayo ng skilled workers sa ating saan may matatanggap silang dentista at medical technologists makapaglingkod sa kapwa, magdurusa. bansa. oportunidad na mas karapat- ang masusuportahan. baon ang determinasyong Samantalang may 10,921 makapagtrabaho nang maayos Kung sa isang linya, pupunta Mabuti na lamang at mas “dapat sa kanila. personale sa kalusugan ang at kumita ng perang susustento sila sa ibang linya o sa sunod na nanaig pa rin sa mga nars Ang hindi lang mawawalan ng trabaho. sa pangangailangan ng kanilang araw na lang, maghihintay sila. at ibang manggagamot ang maganda rito ay pamilya. Ano nga ba ang maaring gawin kanilang gampanin sa buhay maaaring mapilitan Matindi ang ating ng mga health worker? Ang hindi base sa kanilang propesyon sa silang mag-iba ng pangangailangan sa medisina, Kaso nakakainis kapag nasa kabila ng mga suliraning hatid trabaho lalo na at maraming sakit ang dala ng pagbabago ng klima. Marami ring nagsusulputan na “unserved and underserved, Nagtataka ako. Sino ka? Miraflor B. Perez Ngayon, nais kong sabihin na Ano ang dapat kong itawag sa’yo? sa pagkakataong ito ay bigo ka BS Business Administration na. Unti-unti ko nang pinupulot Oras na siguro para kausapin [email protected] ang bawat piraso nang ako na kita, ano? Pakiramdam ko itinapon mo. Marami na akong kasi’y ngayon na ang tamang MIRASON kasama upang pagalingin ang pagkakataon dahil nasa mga sugat na sumakop sa aking magandang lugar ako- kung saan katawan, puso at isipan. Nasa mas mahirap sa’yo na hawakan isang magandang kalagayan na ako. ako ngayon at kahit na hanapin mo pa ako, ibaba o nakawan Nanatili akong nakatingin sa Bukas na liham para sa depresyon mo ng mga sandali, hinding- aking balikat dahil alam kong hindi mo na ako matutukoy. babalik at babalik ka sa lalong Unti-unti akong nakalilimot ko ay nagagawa mong idamay, pagdududa, pagkabalisa, pag- Maaaring ikaw ang nangibabaw madaling panahon. ng mga bagay, ninakaw mo rin hinayaan mo rin silang magdusa iisa. sa ilang panahon ng aking ang mga interes ko, inilayo mo habang natatakot sila para sa buhay ngunit hinding-hindi Idagdag pa ang kakampi mong ako sa kasiyahan, karangalan, akin. Sinabi mo sa akin ang mga ikaw ang maglalarawan kung si kalungkutan, nakaupo sa sulok katapangan. Iniuudyok at bagay na kailanma’y hindi ko sino at ano ako. Hindi ikaw ang na nanonood sa akin habang ipinapaalala mo rin ang mga Ang nakakainis pa ay tila ba lagi narinig sa iba, ipinagpipilitan katumbas ng aking pagkatao. inaasahan ang iyong pagbalik. sugat na matagal nang naghilom mo na lang akong pinaglalaruan. mong wala akong halaga, hindi Kahit sa pinakamalalang Mukhang mas madali yata ang at mga sikretong matagal ko nang Sa mga panahong pakiramdam mapagkakatiwalaan, walang sandali ay nadala mo ako, alam trabaho n’yo kapag magkasabay itinatago. kong umuusad ako, na masaya kwenta at hindi karapat-dapat sa kong mas higit ako - mas higit kayong umaatake. ako - bigla ka namang lilitaw at kahit ano mang aking nakamtan. Ang mga sakit na ibinibigay mo sisirain ang lahat. Muli mo akong Pilit kang bumubulong na mahina “kami kaysa sa’yo. Ginugol ko ang oras ko sa ay tila ba mga binhing sumisibol ibababa sa zero at pilit na ikakapit ako, na wala akong makakasama, Ginugol ko ang oras pagtanggi sa’yo, pamamanhid, at sa aking pagkatao. Patuloy itong sa mga negatibong numero - na iiwan ako ng lahat, na wala ko sa pagtanggi paglaban sa mga ibinibigay mo. dadaloy sa aking balat, sa aking dahilan para mawalan ako ng akong magagawang maganda, na sa’yo, pamamanhid Masasabi kong isa kang malaking isipan, mga bagay na hindi ko pag-asa at balanse. hanggang dito lang ako! at paglaban sa mga katunggali. Napakahirap mong makontrol-kontrol. Hindi ko ibinibigay mo. pasukuin. Kahit anong gawin alam kung hanggang kailan ako Hindi mo sinabi na totoo ka, ‘ni Ngunit, alam mo? Ngayong kong paraan para takasan ka, nito hahawakan, nagawa mo hindi ka nga nagpapakilala, hindi kaya ko na, ngayong sinira ng para iwasan ka - gumaganti ka akong paiyakin sa bus, mawala ko alam kung ano ka, pero bakit mga taong mahalaga sa akin ang sa pamamagitan ng mga sakit na sa sarili habang naglalakad sa ganoon? Napakadali sa’yong tirahang itinayo mo, ngayong ipinararanas mo na higit pa sa kalye at lumuha nang tila nasa sumira ng emosyon, aatake alam ko na, na may halaga ako mga lakas na inipon ko. isang serye. Pati mga taong mahal ka nang walang halong takot- - matatalo pala kita, kahit ano o magbubuhos ka ng napakaraming sino ka pa. KOMENTARYO Sad reacts only, pls [email protected] Noong hindi pa gaanong na halos ipakipagsapalaran na karampatang bilang ng likes na mahihinuhang dapat gawing Paanong laganap ang ganitong hinog ang aking pag-iisip, ng iba ang kanilang dangal at isinet ng guro. At samakatuwid, dinamiko at sumasabay sa kakulangan gayong bago pa namulat ako na posible pala pribadong buhay upang matamo ang mga mag-aaral na nakaipon modernisasyon ang iskima, man nagkaroon ng K-12, na talagang ang gradong mailagay lang ang isang tila ikamamatay ng isandaang likes sa post pangunahin pa rin na maibigay mas higit ang pagtanaw sa sa aking markahan ay bunga na thumbs-up o heart react. ang siyang magagawaran ng ng bawat administrasyon ang tangible outputs, ay mayroon lamang ng pagtingin sa ‘di Lubos na nakakapangibit- perfect score. Mananatiling seguridad at kapakanan ng nang istandard na gabay sa kalayuan. Ito ang katotohanang balikat ang gawaing ito lalo pa kwestyunable at aani ng batikos mga iskolar sa pagpapatupad pagsusuri at ebalwasyon? Paano sambit ng mga taong bitter sa kung nakapaloob sa konteksto ang ganitong uri ng patakaran ng mga likhang nakaangkla sa naging ganito ang estado ng naturang karanasan. At ngayon, ng akademika. sa lahat ng institusyong pang- kurikulum. At sa kahalintulad karapatan sa bansang matagal isang palasak na naman ang akademiko kung hindi aagapan na pananaw, kailangang mas nang iginagapang ang layunin hain ng diumano’y walang Alinsunod sa katunayang ito, ng mismong mga tagapagturo at mapanghawakan ang kalidad ng edukasyon? Paanong ang kabuluhang basehan ng marka: inaaksyunan na ng Kagawaran tagapayo ang eksenang sadyang ng edukasyong ating itinatangi reaksyon ng mga estrangherong likes-based projects. ng Edukasyon (DepEd) at ng nakapagpapataas ng kilay. buhat pa noong simula ng ating netizens ang naging sukatan ng Kagawaran ng Teknolohiyang kabihasnan. lubos mong pinagpagalan ng Marahil katulad ko, marami sa Pang-Impormasyon at Ayon kay DepEd Spokesperson ilang walang-tulog na gabi? inyo ang malapit nang masagad Komunikasyon (DICT) ang Annalyn Sevilla, hindi papasang Sa isang banda, hindi sa halos hindi ninyo kilalang pagpapairal ng sirkular o “sound assessment” ang likes malinaw ang naging “sistema” Hindi ito ang hinintay nating friends sa Facebook na labis ang memorandum sa pagbabawal bilang batayan ng grado kung ng pagmamarka sa isyung umusbong mula sa masinsinang pang-aabala sa pagpapa-like ng mga natukoy na proyekto. kaya’t nakadaragdag ito nabanggit, kahit na nariyan pagpapalaganap ng kaayusan ng kung anumang kanilang Ito ay matapos na may ng pressure at kung minsan ang sandamukal na criteria at sa larangan ng pormal na pag- inilimbag sa social media. O kung magreklamong mga magulang ay nagiging dahilan ng rubrics na puwedeng ariing aaral. Hindi deserve ni Juan hindi man siya mismo ang may- hinggil sa mababang markang depresyon sa mga bata kapag basehan sa mabusising mga na pulutin lang siya mula sa ari ay kung sinumang malapit natamo ng kanilang mga anak ikinukumpara nila ang kanilang proyekto na nakaukit sa ilalim kangkungan. sa kaniya. Nakatatawang isipin na dulot ng hindi pagkaabot sa nakuhang likes sa iba. Bagaman ng output-based education.

08 Ang TABLOID LathLaalilkain Tomo 3, Blg. 1 Setyembre - Oktubre 2019 Kwento ng Pag-aaklas: Martsa at sigaw ng Borbonian nina NORIENE JOYCE D. ANARETA at RICHMOND ZEDRICK E. ORIOSTE ‘Martial Law’ sa sa nakaupong administrasyon. dibuho ni JOHANNES R. RAMOYAN pamantasan Isa lamang ang sigaw ng mga estudyanteng Labingwalong taon na ang nakalilipas mula nang maging ganap na unibersidad Hindi lamang isa o dalawang beses nangyari ralihista — bumaba sa pwesto si Dr. de Chavez ang Pablo Borbon Memorial Institute of Technology (PBMIT) sa ilalim ng Republic Act No. ang mga rally laban sa administrasyon ng at ang mga tiwaling kasama nito sa pwesto. 90451. Mula noon, nagsimulang mamayagpag ang pamantasan sa iba’t ibang larangan BatStateU noong 2005. Ang pinakamalaki dala ang pangalang Batangas State Univeristy. Naging makulay at makabuluhan ang at pinakamalawak na pag-aalsa ay naganap Hatol ng Katarungan kasaysayan sa likod ng BatStateU, na ngayon ay mayroon nang 11 kampus sa iba’t ibang noong buwan ng Agosto kung saan lampas bayan sa lalawigan ng Batangas. sa isang libo ang nakibaka. Hindi rin naging Ilan pang pag-aaklas ang naganap bago madali para sa mga lumaban na paghandaan tuluyang nagkaroon ng hatol sa mga opisyal Makikita sa bawat sulok at bahagi ng unibersidad ang pagbabago patungo sa mas ang mga naganap na pagpoprotesta, sapagkat na napatunayang nangurakot sa pamantasan. maganda at mas maunlad na institusyon ng pagkatuto. Marahil ay mahirap nang dumaan pa ito sa mga sikretong pagpupulong Napatunayang sangkot si Dr. de Chavez at mabakas sa kasalukuyang estado ng pamantasan ang anyo nito sa mga nakaraang taon, at pagpaplano. ang pangalawang pangulo nito na si Rolando subalit bawat hibla ng kasaysayan, nakalimbag man o hindi, ay hindi mabubura. Lontok Jr. sa patung-patong na anomalya at “Ang pakiramdam namin, based on reading, katiwalian sa pamantasan. Bahagi ng makulay na kasaysayan ng BatStateU ang madilim na taon ng 2005, kung para kaming nasa martial law, dahil hindi kailan naganap ang mga pag-aalsa at protesta laban sa korapsyon ng administrasyon ng kami nakakapag-usap, walang freedom of Una nang nahatulan ng graft ang dalawa pamantasan, partikular na ng noo’y pangulo na si Dr. Ernesto de Chavez. speech talaga,” anang isang dating estudyante noong 2012 nang mapatunayan ang sabwatan ng BatStateU na isa sa mga nanguna sa mga ng dalawa upang piliting rumenta ang mga Mabibilang sa daliri ang mga nakasulat na sanggunian na maaaring pagkuhanan pagkilos. estudyante ng graduation caps at gowns sa ng impormasyon tungkol sa rally na naganap noong 2005, kung kaya’t nagkaroon ng sariling shop ni Dr. de Chavez. mga panayam Ang LALIK sa mga taong naging parte nito. Ang pangyayaring ito ay isa Ayon sa kanya, naging maingat at sa mahahalagang parte ng kasaysayan na nakatulong sa pagsibol ng Batangas State komplikado ang proseso bago maisakatuparan Noong 2016, nahatulan na guilty beyond University na umiiral sa kasalukuyan. ang pag-aalsa. Nagsimula sila nang may reasonable doubt si de Chavez sa paglabag ng kakaunting bilang lamang at nagkaroon ng seksyon 3(e) ng Republic Act 3019 o Anti-Graft Ugat ng Pag-aalsa watchdog and it is our moral obligation to be mga patagong recruitment para lumakas ang and Corrupt Practices Act, dahil sa ilegal na vigilant at all times. If you know that something’s puwersa. Dumating sa puntong kinailangan koleksyon ng P550 sa mga estudyante para Taong 2005, ika-labing anim na taon ni Dr. wrong then act, don’t just stand and do nothing,” nilang gumamit ng mga code name upang itago sa internet fee mula noong 2000 hanggang de Chavez bilang pangulo ng BatStateU nang ayon sa isang miyembro ng faculty na nakiisa sa ang mga katauhan. May ilang mga mag-aaral 2002. Nasintensyahan siya ng sampung taong sumiklab ang mga protesta at pag-aalsa na naisakripisyo na ang mga oras ng pag-aaral pagkakabilanggo at diskwalipikasyon sa mula sa malaking populasyon rally noon. para sa paghahanda. paghawak ng kahit anong posisyon sa mga ng pamantasan na napiling pampublikong tanggapan. lumaban. Noon ay binubuo ang Information May mga underground newspaper na ginawa karamihan ng mga miyembro transparency—ito para sa mga estudyante na lihim na umiikot Sa kabila ng ilang kaso mula pa noong 2012, ng administrasyon ng mga ang hinihingi ng nito lamang Abril 2017 nang sumuko ang dating kapamilya o kaanak ng pangulo. mga estudyante na upang iparating sa buong komunidad ng pangulo at pangalawang pangulo ng BatStateU hindi ibinibigay noon ng BatStateU ang mga nagaganap na upang tanggapin ang hatol sa kanila. Sumuko Matagal din ang naging administrasyon. Nagkaroon katiwalian. ang mga ito sa opisina ng Department of Justice pananahimik ng mga guro at pa ng mga tahimik na at kasalukuyan nang nakapiit sa National Bureau estudyante sa mga napupunang paglaban noon ang mga Mayroong fact sheets na of Investigation Detention Center. kamalian at korapsyon ng estudyante gaya ng naglalaman ng mga dapat malaman administrasyon dahil sa takot sa “Wear Black Wednesday” na impormasyon tungkol sa Ilang taon din ang lumipas bago tuluyang maaaring epekto ng paglaban sa upang magpakita ng administrasyon; ang korapsyon na nakuha ng mga estudyante ang katarungang pag-aaral o propesyon ng mga simbolismo ng paglaban, bumabalot dito. Magkakatulong din isinigaw at iminartsa ng mga ito. ito. subalit hindi nakarating silang gumawa ng posters at placards sa administrasyon na ginamit sa mga rally. Hindi biro Pagbangon, Pagbabago, at Ang pangunahing ang mga pahaging na ang prosesong pinagdaanan ng mga Pag-unlad kinukuwestiyon ng mga ganito. Dito na tuluyang nakibahagi sa rally at ang sakripisyo para estudyante noon ay ang nagsimula ang mga lumabas at lumaban. Naging madilim ang mga taon bago at malaking halaga ng rally upang pababain pagkatapos ng 2005 para sa komunidad ng tuition fee at maraming sa puwesto si Dr. de Martsa laban sa BatStateU, subalit ang mga bahaging ito ng bayarin. Dumating sa Chavez. korapsyon nakaraan ang sumubok at nagpalakas sa puntong mas mahal pa institusyon. Malaki ang naging ambag ng sa tuition fee ng mga Napuno ang kahabaan ng kalsada sa harap mga rally sa kasaysayan sa likod ng maunlad pribadong paaralan ng BatStateU hanggang Batangas National na Pamantasan, ito ang simbolo at paalala ng sa Maynila ang High School ng mga estudyanteng ralihista paglaban ng komunidad ng mga Borbonian binabayaran ng mula sa mga kampus ng unibersidad. May noon laban sa katiwalian. mga estudyante. dalang posters at placards na may nakasulat Mayroon ding mga na “Estong, kurakot”, “Ernesto layas”, at “I don’t know what to feel at that moment. All kinokolektang bayad malalaking class card na may nakalagay na I can say is that it was a momentous event for the para sa mga pasilidad o pangalan ng pangulo at markang singko mula University,” ayon sa isang propesor na kasama proyektong hindi makita sa mga estudyante ng BatStateU. sa rally. o mapakinabangan ng mga nagbabayad para rito. Ang malaking pwersa ng mga ralihista ay Taong 2006 nang pumalit sa pagkapangulo nagmula sa Alangilan Campus. Ayon sa isang si Dr. Nora L. Magnaye. Naging mahirap ang Nanatiling tahimik ang primaryang sanggunian, naging mahirap naganap na transisyon mula sa nalugmok na mga apektado nito dahil sa para sa mga nag-aaral sa main campus ng administrasyon, subalit, unti-unti, nakabangon limitadong campus freedom at pamantasan na kumilos sapagkat naging ang Pamantasan at naging mas maunlad at freedom of speech, naghihintay mahigpit at mapanuri ang administrasyon sa matibay pa. Sa ilalim ni Dr. Magnaye, muling ng pagkakataon para bawat galaw ng mga estudyante. Mahigit isang tumaas ang moral ng pamantasan at isinulong lumaban at magkaroon ng libong ralihista ang nagtipon-tipon upang nito ang transparency at zero corruption. pagbabago. ipakita ang paglaban sa korapsyon na ilang taon ding umiral sa institusyon. Sa kabila ng mga katiwaliang naganap sa “It takes courage ilalim ni Dr. de Chavez, marami rin ang mga talaga “Makikita mo ‘yung students, staff, professors, pagbabagong naiambag nito sa kasaysayan. being a and employess, they were unafraid, we were Sa administrasyon nito naging opisyal na actually risking our jobs and education for the unibersidad ang dating PBMIT, nagkaroon ng students,” wika ng isang propesor na kabilang kampus ang Pamantasan sa ibang mga bayan, din sa rally. nadagdagan ang mga kurso at programa, at nagsimula ang ugnayan sa pagitan ng Naging mapangahas ang mga ralihista at pamantasan at ibang internasyunal na umabot sa punto ng pagkasira ng tarangkahan institusyon. ng paaralan dahil sa pagpupumilit ng mga nag-aaklas na pumasok at makausap ang Ang mga hakbanging ito ang ipinagpatuloy tumatayong pangulo. at mas pinag-igting ng sumunod na presidente hanggang sa kasalukuyan na si Dr. Tirso Makikita sa isang video sa Youtube ang mga Ronquillo. Mula noon, naging mabilis at malaki aktuwal na pangyayari sa isa sa malalaking rally na ang pagbabago ng BatStateU patungo sa mas na naganap noong 2005. Nagkaroon ng hindi maunlad nitong bersyon upang makapagbigay lamang isa o dalawang rally, sa katunayan, ng mas mahusay na serbisyo para sa umabot din ang pag-aalsa ng mga estudyante komunidad nito. sa opisina ng Commission on Higher Education (CHED) upang ipakita ang labis na pagtaliwas

TABLOID Ang 09 Tomo 3, Blg. 1 LathLaalilkain Setyembre - Oktubre 2019 Paniniwala sa pagitan ng mayroon at wala nina CINDY B. EVANGELISTA at EDVAN JASMYNE A. RAYMUNDO minsan ay wala, at kung mayroon unang baitang pa lamang si Justin, nakadepende sa relihiyon ng isang mga kuha ni BRYAN JED C. BAROLA man, ay kulang. nagkaroon na siya ng mga duda sa tao. dibuho ni JOHN JEFFERSON L. GARO relihiyon. Noong nasa elementary “I started doubting the existence of siya, magkasunod ang mga Hindi na bagong paksa sa relihiyon Makulay at sagana ang kasaysayan ng relihiyon sa Pilipinas. Bago the so-called God when I started asking asignaturang Religion at Science, kaya ang paghahanap ng mga kasagutan pa man dumating ang unang lahing nanakop sa bansa, magkakaiba na a lot of questions religion can’t answer,” mas lalo lamang siyang nagtaka sa sa mga tanong ng mga tao. Mas ang mga paniniwalang umiiral sa iba’t ibang bahagi nito. ayon kay Peter. mga nalalaman sa murang edad. nagiging mapaghanap ang mga Kinuwestiyon n’ya kung paano tao, lalo’t higit ang mga bagong Ang politeismo ang dominanteng paniniwala ng mga sinaunang tao, Naimpluwensiyahan ang kanyang nabuhay ang mga halaman na ginawa henerasyon na patuloy ang paglawak kung saan sumasamba sila sa maraming diyos at diyosa, anito, espirito, paniniwala tungkol sa pinagmulan ng Diyos sa ikatlong araw ng paglikha ng perspektibo. o elemento sa kalikasan. Laganap na rin ang Islam sa Mindanao at ilang ng lahat ng mga science-based TV ayon sa bibliya, gayong sa ika-apat bahagi ng Luzon at Visayas. Taong 1565, nang dumating ang kastilang series gaya ng Scorpion at The Big Bang pang araw ginawa ang araw at buwan, Kritikal ang usapin tungkol si Miguel Lopez de Legazpi, at ipakilala sa Pilipinas ang Kristiyanismo, Theory. Sa siyensiya niya nahanap na siyang kailangan sa photosynthesis. sa relihiyon at paniniwala. na ngayon ay nangungunang relihiyon sa rami ng sumasampalataya ang mga sagot at ito na ang kaniyang Parte ito ng kultura at buhay na rito. pinanigan mula noon. Si Joseph naman ay umaming kinagisnan o hindi kayaý buhay naimpluwensiyahan ng kapatid na pinili ng bawat isa. Unti-unti na ring dumami ang mga relihiyon sa bansa sa pagdating “Marami ngang nagtatanong kung kaya’t pinili ring paniwalaan at paghalo ng iba’t ibang lahi sa paglipas ng panahon. Sumibol din sa’kin kung nawalan daw ba ako ng ang siyensiya sa paghahanap ng Isa lamang ito sa maraming ang mga taong naghahanap ng sagot sa mga tanong na hindi masagot loved ones kaya ako naging ganito, mga sagot. Naniniwala siyang ang aspeto ng pagkakaiba ng tao. ng relihiyon. Karaniwan na sa kalikasan ng tao ang pagdududa at pero ang totoo, wala akong makitang relihiyon ay isa lamang organisasyon Ang respeto sa pagitan ng mga pagtatanong sa mga bagay-bagay sa mundo, lalo’t higit sa konseptong sense sa mga sagot nila sa tanong ko dahil ito ay binubuo ng iba’t ibang relihiyon ay lubhang mahalaga pinagmulan ng mga ito. kaya naghanap ako ng akin,” aniya. grupo ng mananampalataya na may upang mapanatili ang maayos na kanya-kanyang ritwal at paniniwala. daloy ng mga relasyon sa kabila Ang katotohanan ay nagiging subhetibo sa kasalukuyang henerasyon, Sa pagtanda ni Peter, sa ng mga pagkakaibang ito. na higit na nagpapahirap sa paghahanap ng mga kasagutan, sa pamamagitan ng pagbabasa at Kung si Justin ay nagsimulang pagtingin ng tama at mali. panonood ng mga palabas na umiikot magduda dahil sa siyensya, mas Ang mga testimonya ng mga sa konsepto ng ispirituwalidad ay naging rason para kay Joseph ang non-believer ay patunay ng mas Narito ang ilang Red Spartans na nabibilang sa populasyon ng unti-unting nababago ang kanyang pagbabalat-kayo ng ibang mga banal malawak na mundo sa labas ng mga non-believer/doubter na nagbahagi ng kanilang mga opinyon at pananaw. na tao. Ayon sa kanya, may mga mga kinikilalang relihiyon ng tao, paniniwala. taong sinasabing banal dahil malimit sa pagitan ng paniniwala at hindi. “I believe that there is a supreme sa simbahan, ngunit hindi naman Ang bawat isa ay may kalayaang Pagmamahal at mga diyos.” being out there. Naniniwala na ako mabubuting kapwa. maniwala sa pinili nito. Walang pagtanggap na may God because there should katapusan ang pagtatanong at “Ayaw rin daw ng Diyos kapag be someone who created this whole “Madali naman pumasok ng paghahanap ng sagot, patuloy Nagising na lamang siyang puno kinukuwestiyon siya, ‘di ba? So, universe,” sabi ni Peter. simbahan o magdasal, ang mahirap, itong dadami at lalalim. ng mga tanong at pagdududa— “sino kasalanan ang maging matalino,” ‘yong magpakabuting tao,” ani niya. ba ako at kanino ba ako nagmula?” ani ni Dannieboy na may bakas ng Sa kabila ng paniniwala sa Lumaki siyang hindi alam ang pagdududa. pagkakaroon ng “supreme being” Ang pagiging atheist ay hindi paniniwalaan dahil sa magulo at iba’t ni Peter, ang hindi naman niya kapares ng pagiging masamang ibang katuruan. Sa kabila ng pagtalikod sa lahat pinapanigan ay ang konsepto ng tao. Hindi malilimutan ni Justin ng relihiyon, nilinaw rin niya na relihiyon. ang karanasan nang ibahagi niya sa Piniling itago ang totoong hindi masamang tao ang mga mga kaklaseng siya ay isang atheist pangalan, ngunit matapat na taong piniling maging atheist. “Religion is telling people to follow sapagkat hindi niya inasahan ang nagsalaysay si Dannieboy, 20, Naniniwala siyang kabutihan pa rin this set of rules, that sometimes doesn’t naging reaksyon ng mga ito. isang estudyante ng BS Accounting ang magdidikta ng kalagayan ng tao make sense, so that they won’t be put Management ng kanyang kwento sa mundo, lalo na kung alam nito into eternal damnation. Nagiging “So sinasamba mo si bilang isang atheist. Para sa kanya, ang tama at mali para sa sarili at sa close-minded ang mga tao dahil sa Satanas?,”tanong ng mga ito. ang relihiyon ay isa lamang kapwa. religion,” ayon kay Peter. paniniwala, kagaya ng mga naging Para kay Joseph, mas mabuting paniniwala ng mga ninuno natin noon Sa huli, pinanindigan niyang Sa kanyang pananaw, tila mas walang pinaniniwalaan, tungkol sa mga iba’t ibang Diyos na kung may paniniwalaan man siyang magiging ayos ang sistema ng sa ganitong paraan, sinasamba at ang iba pa nga raw ay relihiyon, pagmamahal ang kanyang mundong ito kung walang relihiyon posibleng magkaroon mula sa kalikasan. Naniniwala rin pipiliin. Walang batayan ng tamang sa pagitan ng Diyos at mga taong ng kapayapaan at siyang ang relihiyon daw ay paraan pagsamba at paniniwala, pagtanggap, sumasamba rito. pagmamahal. Ayaw lamang para makontrol ang mga tao. pag-ibig, at pagrespeto ang niya ng relihiyong itinuturing niya. WAla sa relihiyon puno ng mga High school pa lamang nang batas na dapat magsimula si Dannieboy na “Kaya if one day I die and meet your Ang relihiyon ang isa sa mga bagay sundin sapagkat magduda at kuwestiyunin ang galaw God, I think, somehow, he’ll understand na patuloy na kinukuwestiyon ng nasa sarili ang at patakaran ng mundo. Mula sa and forgive me,” aniya bilang magkapatid na Joseph Franklin at pagpapakabuti panonood sa Youtube at sa ibang pagwawakas sa kanyang kwento. Justin Fredrich Tobias. at hindi social media sites, araw-araw siyang kailanman nakapagbabasa at nakatutuklas ng Siyensiya ang sagot Si Joseph Fredrich ay isang mga teorya. Dito rin siya nakakilala ng estudyante ng BS Business mga atheist at kalaunan ay naniwala Naipit si Peter sa mga katanungan Administration major in Operations na rin sa mga pinaniniwalaan ng kung alin nga ba ang paniniwalaan— Management, at si Joseph Franklin grupo. ang relihiyong kinamulatan ng naman ay estudyante ng BS karamihan o ang siyensiyang klaro Information Technology. Ang Ayon sa isang opisyal na website ang paliwanag sa lahat ng duda sa magkapatid ay naniniwala sa siyensya ng mga ateista, binigyan nila ng kaisipan? at hindi sa relihiyong kinamulatan pakahulugan ang kanilang sarili sa nila. ganitong paraan — “hindi pagtanggi Si “Peter”, nasa ikalawang taon sa sa paniniwala sa Diyos ang ateismo; Petroleum Engineering, ay isa sa mga “I became an atheist when ito ay kakulangan ng paniniwala sa taong naghahanap ng sagot, na kung answers cannot be provided at all,” paliwanag ni Justin. Mula noong nasa

Ang TABLOID 10 PanitikanLalik Tomo 3, Blg. 1 Setyembre - Oktubre 2019 Amen Minsang naging panader ni JACOB A. ESGUERRA ni MARJUN R. RAYOS dibuho ni LOUMER H. DE SILVA “Father, patawarin niyo po ako sapagkat ako’y nagkasala.” Isang taon na ang nakalipas noong huling nangumpisal Dalawang araw na rin akong pinapahirapan at maaga akong ihinahatid ni papa sa kantong Hal sapagkat sa dasal na lang idinaraan kadalasan ng trangkasong nakuha ko yata sa sobrang sakayan bago siya pumasok sa panaderyang pag-a ang paghingi ng kapatawaran pagpupuyat. Sunud-sunod ang plates na iyon. Kilala ito sa buong bayan kaya’t hindi makik sa mga kasalanang kinailangan naming tapusin nang nakaraang nakapagtatakang angat sa buhay ang may- bus. T sinadya mga linggo. Minabuti kong umuwi muna lalo pa’t ari. Hilig ni papa ang pagguhit at pinangarap isinal hindi sinasadya matagal-tagal na rin nang huli akong natulog niyang maging isang arkitekto subalit hindi niya salita nasa pagitan ng sinadya at hindi sinasadya. sa sarili naming bahay, mag-iisang taon na rin nagawang makapagkolehiyo noon. Pagkatapos mata. siguro. ko ng high school ay nangako si papa na sisikapin “Anak, sige, sabihin mo ang iyong kasalanan.” niyang pag-aralin ako sa kolehiyo kaya’t “Ak Nag-aalinlangan Tatlong baranggay na lang at malapit na akong namasukan siya bilang panadero. Dagdag pa kasi s may puwersang pumipigil bumaba ng bus. Magkahalong tuwa at kaba niya’y kahit anong pagkakakitaan ay susubukan nang para sabihin ang mga salitang baka magpapakalma ang nararamdaman ko. Tuwa dahil sa wakas, niya makatapos lang ako ng pag-aaral. Bilang baka mag-aalis ng pangamba makapagpapahinga na rin kahit papaano subalit kapalit, ipinangako ko naman sa kanyang Kag baka magpapalaya mas nangingibabaw ang kaba kung paano ako tutuparin ko ang naudlot niyang pangarap. itugon sa pusong gulong-gulo at nalilito. makikipag-usap kay mama. Kahit wala naman narin akong dapat ipaliwanag o ikuwento. Habang ipinapasyal ko ang aking mga mata niyan “Father, nagkakagusto po ako sa kapwa ko lalaki.” sa bawat tanawing matagal-tagal ko na ring Bagay na hindi ko pinili Isang malalim na buntong hininga ang hindi nakita ay isang pamilyar na mukha ang Nag ni hindi ipinagdasal binitawan ko bago pumara. sumalubong sa akin. Si Unel, apat na taon kong mo. B kusang dumating kapatid. Mahigpit ang pagkakayakap. Mabuti at Baka naramdaman na lang Hindi man nakagugulat ngunit wala pa ring nakikilala pa rin niya ako kahit ilang buwan na matut basta lumulundag ang puso ko sa tuwing siya’y nariyan nagbabago sa kanto kung saan palagi akong kaming hindi nagkakasama. hindi ko mapigilang pagpawisan bumababa—ang mahabang pila ng tricycle Nat nanlalagkit ang katawan papasok sa lugar namin, ang computer shop na Mula sa pagkakayakap ay iginawi ko ang tingin subalit sa tingin ng ila’y bawal madalas kong tambayan noong bata pa, at ang sa likuran ng nakababata kong kapatid. Natanaw Mu hindi katanggap-tanggap at hindi dapat. bakery kung saan nagtrabaho noon si papa. ko si mama, iilang hakbang pa lang na nakalalayo dahil mula sa bakery. nga p “Father, hindi ko na po alam.” Naaalala ko pa ang unang taon ko sa kolehiyo “Anak, sino bang nagsabi na mali ang magmahal? Kailan ba naging mali ang magmahal?” Sa ngalan ng Ama, ng Anak, at ng Espiritu Santo, amen.

TABLOID Ang 11 Tomo 3, Blg. 1 PanLiatliikkan Setyembre - Oktubre 2019 imoral mata sa mata, ngipin sa ngipin ro si papa ni Dorothy Lizzette F. ABELEDA ni NIÑA ANGELA GRACIA C. PEREZ lata sa kanyang mga mata ang pagkabigla at aalala. Kahit ako’y nagulat na magkakataong i bilang estudyanteng mamamahayag kita namin ang isa’t isa pagkababa ko ng Kamay sa kamay pinipilit kong ilaban ang katotohanan Tulad ni Unel ay mahigpit na yakap din ang Bibig sa bibig at itama lahat ng kaya ko pang itama lubong niya sa akin. Walang kahit anong Mata sa mata nang may malawak na pang-unawa a. Mabigat pa rin sa dibdib na titigan siya sa Tingin na walang katao mahabang pasensya . Hindi ko magawang pilitin ang sarili. Isa-isang maskara at respeto sa kahit sino— kala ko hindi ka na uli uuwi, anak. Hindi mo Inaalis at tinatapon tao o hayop, may mukha man o wala, sinasagot ang mga tawag ko sa’yo. Miss ka Na ang natira na lang sa kahit anong larangan kalaro ni Unel sa bahay.” Ay isang hayop sa kahit saang usapin… gaya ng inaasaha’y hindi ko alam ang dapat Walang isip ayaw kong makasakit ng damdamin n. Garalgal ang boses ni mama. Huli kong Kundi angking takaw lalo na ng mga hindi ko nakikita nig ang boses niyang iyon nang ipagtapat ii ni ayaw ko ngang manlait dahil mali iyon ng magkakaroon ako ng bagong kapatid. “Isang beses lang” ayaw kong manghusga dahil masama iyon gpatuloy si mama. “Sakto lang ang dating Na naging dalawa pinilit ko Bibisitahin namin si papa mo ngayon. —tatlo, apat, lima kinaya ko noon kanina pa ‘yong naghihintay. Siguradong At sino bang nagbibilang? pero bakit ga naman may mga tao talaga ngayong tuwa ‘yon kapag nakita ka.” Kung puno ng paruparo bulag at bingi na yata talaga sa katotohanan tigilan ako. Ang isip na walang hindi ko alam kung tanga o nagpapakatanga lang ula nang mahuling nagnakaw sa panaderya Deperensya at katino-tino biktima o nagpapabiktima kinapos para sa tuition ko, anim na taon na Isang haplos lang kaya pasensya na palang nakakulong si papa. Sumindi sa apoy dahil sa panahon ngayon Na hindi muling na toxic na ang social media Mamamatay pa mas masarap na minsan mambato ng katotohanan iii sa anyong sarkastiko at may halong panlalait Isang laro lamang e ano kung masakit, Na walang paghahantungan kung doon lang sila matatauhan? Gusto lamang natin Ikaw, ako—tayong dalawa Sagot ni Eba Masasabi ko pa ba? Ikaw lamang ang may nais ni TRISHA ANN MARIE F. FONTE Kung ang unang hakbang ay akin Mali ito Tagu-taguan, maliwanag ang buwan, Alam mo, alam ko pagkabilang ko ng sampu tapos na ito—kayo! Pero nalagpasan na natin Binuksan ko ang nakadilat at tiningnan ang nasa harapang larawan, Ang linyang kay sagrado isang payak na imahen, na sa lahat, lalo na sa’kin, ay nagsisilbing bagyo. iv Isa! Ipinagaspas ko ang pansamantalang pakpak, Isang gabi lamang dalawa! Lumipad ako patungo sa misteryosong puno, At nagbago na ang lahat tatlo! Nagmadali ako para hindi maabutan ng pagkalagapak, Isang gabi lamang apat! Malapit ko nang maabot ang maliit na liwanag na puro at pino. At ikaw na aking kadugo Lima! Tila ako ay nakawala sa hawlang aking kinakasadlakan, Ay naging isa sa akin anim! Nalasap ko na ang tunay na langit sa lupa, pito! Sa paraang ‘di ni’yo pwedeng malaman dahil ako ay inyong aapakan, walo! Daang puno ng harang, tinapos ang aking pangangapa. Siyam! Ako si Eba, babaeng gumawa ng pinagbabawal kaya’t ako raw ay hangal Sampu! Sa mali ko pa natutunang lumipad at makuha ang dangal!

Ang 12 LathalainLalik TABLOID Tomo 3, Blg. 1 Setyembre - Oktubre 2019 Si Kuya Boyet Marahil sa pagpapabalik-balik mo sa registrar upang mag-ayos ng scholarship, magpa-print ng grades, at ang 35 o kumuha ng mga form ay minsan mo nang nakasalubong si Kuya Boyet— iyong may magandang ngiti habang may mga hawak mop at minsa’y aalukin ka ng mga paninda niyang mani. taon niya sa BatStateU Isa sa itinuturing na pinakamasisigasig na tagapangalaga ng unibersidad si Ginoong Eusebio Catibog Catilo o mas kilala bilang “Kuya Boyet.” Noong nakaraang 18th Charter Week ng Batangas State University ni NICA MAE P. MONTERO ay binigyang parangal si Kuya Boyet bilang pinakamatagal na manggagawa ng unibersidad. Kinilala ang kuha ni RAVEN N. GARME kanyang 35 taon ng matiyaga, matapat, at determinadong serbisyo sa pamantasan na lubhang hinangaan ng mga estudyante, guro, at opisyal. Idolo sa trabaho panunungkulan ni Dr. Mariano Albayalde, ang ikatlong naging presidente ng PBMIT. Taong 1983 nang magsimula ang labing dalawang taon pa lamang noong si Boyet sa pagiging estudyante, Nariyan din si Kuya Boyet nang maging Batangas janitor, at bodegero ng unibersidad. Sa umaga’y walis at State University ang PBMIT noong 2001. Naging unang basurahan ang hawak niya sa paglilinis ng bawat sulok presidente ng BatStateU si Dr. Ernesto De Chavez. Ayon ng mga opisina at klasrum. Sa gabi ay nag-aaral siya at sa kanya, sa ilalim ng termino nito nang nagsimula ang kumuha ng kursong Evening Terminal Course (ETC) na pagkakaroon ng mga extension campus sa Balayan, Lemery, kanyang tinapos sa tulong ng College of Teacher Education Calaca, Lobo at Nasugbu. Sa kanya ring termino nagkaroon (CTE). ng mas maraming kurso. Saksi rin sila sa pagsisimula ng Grade School Department na mas kilala ngayon bilang Bagamat nakatapos si Kuya Boyet ay mas pinili Integrated School. niyang maging “maintenance worker” sa unibersidad at ipinagpatuloy ang serbisyong sinimulan sa unibersidad. Sunod na nasaksihan ni Kuya Boyet ang pag-upo sa pwesto ni Gng. Nora Magnaye, ang unang babaeng Ang araw-araw na gawain niya sa unibersidad ay presidente ng BatStateU hanggang sa pagkakaluklok ng paglilinis sa stock room ng registrar at bawat opisina kasalukuyang presidente na si Dr.Tirso Ronquillo. sa loob nito, pag-iipon at pagtatapon ng basura, at pagbubuhat ng mga kagamitan. Ang isa hanggang “Wala na akong masabi pa kay Pres. Ronquillo, dalawang oras na break niya sa isang araw ay kanyang napakaganda at napakaraming nagbago sa BSU, hindi lang iginugugol sa paglalako ng kanyang mga panindang mani. mga gusali ang kanyang pinaunlad, pati na rin sa mga Pinupuntahan n’ya ang iba’t ibang departamento ng trabahador ay marami siyang naitulong,” natutuwang unibersidad maubos lang ang kanyang mga tinda. sambit ni Kuya Boyet. Saksi sa pagbabago Hindi na maisa-isa ni Kuya Boyet ang lahat ng pagbabago at pag-unlad sa pamantasan mula Sa mahigit tatlong dekadang pagha-hanapbuhay ni noon hanggang sa kasalukuyan subalit ang galak Kuya Boyet sa pamantasan ay naging saksi siya sa lahat sa kanyang mukha bilang isang buhay na saksi sa ng pagbabagong naganap sa unibersidad mula nang mga ito ay sapat na upang mabakas ang makulay na tumuntong siya rito. Ilang presidente na ng unibersidad nakaraan ng pamantasan. ang kanyang nakilala at kung tatanungi’y masasabi ni Kuya Boyet ang mga pagbabagong dala ng mga ito mula sa “Baka kapag naka-lima o pitong taon pa ay kanyang perspektibo. magretiro na rin ako, pagtatapusin ko muna ang aking mga anak at babawi ako sa aking pamilya Ayon kay Kuya Boyet, taong 1984 nang maging dahil lagi akong wala,” ayon sa kanya. presidente ng unibersidad na noo’y kilala pa sa pangalang Pablo Borbon Memorial Institute of Technology (PBMIT), Kagaya ng isang nobela, ang libro ni Kuya si Dr. Isabelo Evangelio na siyang nagpagawa ng university Boyet sa loob ng unibersidad ay malapit na ring gymnasium, infirmary, library, CTE at GE Building. Sa mawakasan. Ang 35 taon ng buhay ni Kuya Boyet ilalim ng pamamahal nito nang magkaroon ng tatlong na iginugol niya sa BatStateU ay tunay na isang hektaryang lupa sa Brgy. Alangilan, Batangas City ang matibay na inspirasyon para sa pamilya niya at sa pamantasan na kalauna’y naging Main Campus II. lahat ng estudyante na nag-aaral at nagtatrabaho makapagtapos lamang. Nasaksihan rin niya ang paglulunsad ng Dual Training System at ang pagtatatag ng College of Industrial Technology sa Alangilan Campus sa ilalim ng ni MIRAFLOR B. PEREZ “I give them the benefit of the Electrical and Computer Engineering eksam, proyekto, at performance dibuho ni JOHN JEFFERSON L. GARO doubt. Mayroon naman talagang Department tasks ay ang mga planadong gimik mga uncontrollable issues sa paligid, bilang gantimpala sa sarili ng mga Karaniwang senaryo na sa isang unibersidad ang mga estudyanteng though minsan ‘yung araw araw ka #4 Family First estudyante. Bukod sa mga lehitimong aligaga at pawisan sa harap ng kanilang mga propesor. Baon sa likod ng nang makarinig ng pare-parehas na dahilan, mayroon ding nakakatawa mga kabadong ngiti ang iba’t ibang palusot o mga praktisadong excuses dahilan ay ‘di na kapanipaniwala. Isa “Ma’am male-late po ako sa exam, at mga katwiran na ibinabato sa mga kung bakit wala sa klase, na-late, o walang assignment. Lumalabas sa pa, may agarang solusyon naman dito, paalis na po sana ako kanina ay guro. mga kritikal na pagkakataon ang mga dahilan ng mga estudyante na aware naman silang traffic, so dapat pinagawa po ako ng yelo ng tatay.” pilit kinukuha ang simpatiya ng mga propesor. gumigising at pumapasok sila nang “Lahat naman tayo ay dumaan sa mas maaga”- Dr. Clint Sanohan, I-alarm man ang orasan isa o pagka-teenager. Okay lang sakin kung Malaking bahagi ng marka ng mga estudyante sa kolehiyo ang Faculty Member, College of Teacher dalawang oras bago ang klase, anong dahilan basta kailangan lang attendance kung kaya’t mahigpit ang pagmo-monitor rito. May ilang Education kapag bihis na bihis ka na at ayos na magsabi ng totoo. Gusto ko, maluwag at minsan na lamang makikita sa klasrum, dumarating nang patapos na ang lahat, saka naman dumarating masaya ang pakikitungo namin sa isa’t ang klase, o ‘di kaya’y bigla na lamang nawawala. #3 Extra-Curricular minsan ang mga ‘di mapipigilan isa kaya kung sa mga pagkakataong at di malulusutang kaganapan. Isa ganito, bukas ako sa kanila kagaya ng Narito ang mga karaniwang excuse ng Red Spartans na ibinahagi ng “Sir, ‘di po ako makakapasok ngayon, lamang ito sa mga senaryo sa likod ng isang ina. Dumarating din sa puntong mga propesor at kung ano ang tugon nila sa mga ito: may gagawin lang po kami sa org.” mga family-related na excuse ng mga sa kanilang mga excuses at dahilan, estudyante. mas lalo ko pa silang nakikilala at ang #1 Monday Blues student. Matatanda na sila, alam na Maraming estudyante sa kolehiyo masaya pa, nakakakuha ako ng mga nila ang kanilang ginagawa,” - Prof. ay miyembro ng iba’t ibang “Isa ito sa mga ‘di malilimutang aral sa kanila.” Gng. Diane S. Cullar, “Sir, ‘di po ako makakapasok, may Jeff Maranan, Instructor I, College organisasyon at aktibo sa mga extra- dahilan ng estudyante na narinig ko. Psychology Instructor, College of Arts lagnat po ako, simula noong Sabado pa” of Accountancy Business Economics currricular activities. Ito ang paraan Alam ko kasi ang pakiramdam ng and Sciences and International Hospitality ng karamihan upang magkaroon maharang ng magulang lalong-lalo na Tuwing lunes isinasagawa ang mga Management ng ibang environment sa kampus kapag nga naman may tindahan. Ayos Ilan lamang ang mga ito sa mga importanteng kaganapan kagaya kung saan magagawa ang mga hilig, lang, basta nagsabi siya ng totoo at oo paboritong excuse ng mga estudyante ng flag ceremony, org meetings, #2 Traffic Jam makikisama sa kapwa estudyante, at nga naman, mas nakakatakot yung kina Ma’am at Sir, subalit iisa lamang quizzes, at mga special announcements makapagpahinga sa akademiks, at wala kang baunin kaysa ma-late ka sa ang puntong nais ng mga propesor na nagiging dahilan kung bakit “Sir, may road widening sa Alangilan minsan, excuse para hindi pumasok. klase. We personally know who among — ang totoong eksyus. Kung isa napakahirap maging late o um-absent e, traffic po.” the students are saying the truth and ka sa mga estudyanteng mahilig man lang. Kaya naman palaisipan sa “I trust my students, I don’t who among them needs our special magpalusot, dapat ka nang mag-isip mga propesor kung bakit marami pa Hindi na bago ang traffic sa lungsod even require them na magbigay ng assistance during emergencies.”- Bb. ng bago, o mas mabuti, magsabi nang ring hindi pumapasok kapag Lunes. at lalong hindi na ito bago sa pandinig certificates or proof of doing such Sandra C. Del Mundo, Psychology totoo. ng mga propesor mula sa mga thing. Excuses are still excuses, even if Instructor, College of Arts and “Napakaraming estudyanteng estudyanteng maaga para sa susunod I want them to attend the class, wala Sciences ganyan, nagugulat na lamang ako sa na subject. May mga pagkakataong akong magagawa kung absent sila at klase ko tuwing Lunes nang umaga, hindi na gumagana ang dahilang ito, kailangan talaga. I’ll just remind them #5 Hang-Over kakaunti ang pumasok. Naiintindihan pero minsan ay napagbibigyan din sa responsibility nilang maghabol sa ko naman ang iba, lalo na kung working naman. mga na-miss nilang klase.”- Engr. “Male-late po ako Ma’am, may Jayson J. Dela Roca, Lecturer I, hang-over po dahil birthday ko kagabi.” Pagkakatapos ng mga major EKSYUSERYE: Kwentuhang Tampok si Ma’am, Ser, at Estudyante

TABLOID Ang 13 Tomo 3, Blg. 1 LathLaalilkain OSekttyuebmreb-reN-oObyketumbbrere22001919 bakit Facebook Dating: List Bagong Inobasyon, Bagong Temptasyon RED SPARTAN nina TRISHA ANN MARIE F. FONTE at MARK A. DELOS REYES dibuho ni JOHANNES R. RAMOYAN nina COLEEN JILL F. SAJO at edition Patuloy ang paghahanap ng mga tao ng pagtanggap, kalinga, JHON MARK H. MERCADO at pagmamahal, at sa walang katapusang inobasyon na sumisibol dibuho ni JOHN JEFFERSON L. GARO sa mundo, dumarami na rin ang mga modernong paraan upang makahanap nito. Nitong Mayo, opisyal nang inilabas ng Facebook sa Pilipinas ang bago nitong feature, ang Facebook Dating, na naglalayong mabigyan ng platform ang mga user na makahanap ng makakausap, bagong kaibigan o relasyon sa mas ligtas na paraan. Marami sa atin ay madalas na napapatanong na lamang sa maraming bagay,“out of MAKABAGONG rito. Isang magandang paraan ito curiosity,” ‘ika nga. Minsan, hindi natin alam kung saan tayo dadalhin ng mga tanong na ito. SEGURIDAD upang maging mas kaayaaya ang Kung iisipin, hindi naman masama ang magtanong lalo na kung ito ay makabuluhan. Hindi dating profile ng users. rin naman masamang alamin ang mga bagay-bagay sapagkat bahagi ito ng kalikasan ng Ang kagandahan ng Facebook tao— ang pagnanasang hanapin ang mga sagot. Dating ay ang ibinibigay nitong BANTA SA PANIBAGONG seguridad sa mga gumagamit nito MIDYA Usong-uso rin sa panahon ngayon ang pagkakaroon ng “bucket list”. Ito ang listahan ng mga sapagkat ang fb profile ng gumagamit bagay na gusto gawin or maranasan ng isang tao. Kanya-kanya trip at interes ang bawat isa ay hindi makikita maliban lamang Sa kabila ng lahat ng ito, hindi sa mga bucket lists na madalas ay bunga ng kagustuhan na magsaya lamang o hindi kaya ay sa pangalang naka-register. mawawaglit ang kaakibat na pinsala, may mapatunayan. Nakadepende rin sa gumagamit kung banta at kapahamakan ng Facebook gusto niyang malaman ng kanyang Dating katulad ng ibang sites. Sa kabilang dako, narito ang pinagsamang “curiosity” at “excitement” sa isang papel. Hayaan kausap ang kanyang lokasyon. n’yong magkaroon tayo ng sarili nating list— ang “Bakit List”. Hindi maiiwasan ang pagkakaroon Katulad ng ibang dating sites, ng mga identity theft, kung saan Siguradong bawat estudyante ng Batangas State University ay may kanya-kanyang “bakit ang paghahanap ng Facebook kinokopya ng isang indibidwal ang list” tungkol sa unibersidad at sa mga bagay-bagay patungkol rito tulad na lamang ng, “Bakit Dating ng matches ay nakabatay sa lahat ng impormasyon ng isang tao mahirap makuha ang tres?” o kaya nama’y “Bakit hindi gumagana ang ID sa gate?” magkakatulad na hilig at kagustuhan na siya nitong gagamitin sa paggawa ng mga gumagamit. Ang lahat ng ng mga personal na intensyon. Narito ang ilan sa mga makabuluhang ‘bakit’ mula sa mga red spartan at mga sagot na impormasyon na makikita ng ibang Maaari rin itong makadagdag sa kinalap ng Ang LALIK: user ay maaaring manago sa settings lumalalang isyu ng cybercrime at ng aplikasyon. cybersex na bunga ng internet at mga “Bakit ‘Tower of Wisdom’ ang pa nitong sumailalim sa renovation na hanggang makabagong aplikasyon. university marker?” ngayon ay hindi pa isinasagawa. Ito ay dahil sa MAKABAGONG kagustuhan ng nagpagawa ng Bahay Alumni na PRIBILEHIYO “Rare gem na lang talaga ang Isa sa mga napapansin ng mga Red Spartan sila na rin mismo ang magre-renovate. Dagdag matino at marunong makuntento sa sa Main Campus I ay ang Tower of Wisdom na niya, sira at madumi ang loob ng Bahay Alumni May tinatawag ding “secret crush ngayon. Hangga’t kayang manloko ng nagsisilbing university marker. Dahil sa kahanga- at matagal na itong abandonado mula nang feature” ang Facebook Dating. Ito mga tao ay gagawin nila.” hangang disenyo nito, hindi maiwasan na mapabayaan ng batch na nagpatayo nito. naman ay isang opsyon kung saan mapaisip ang ilan kung bakit ganitong disenyo ang gumagamit ay binibigyan ng Ito ang pahayag ng dalawampu’t ang pinili para maging marker. “Bakit wala pang College of Medicine pribilehiyo na isama sa “Secret Crush walong taong gulang na babaeng sa BatStateU?” List” ang kanilang crush sa Facebook. itago na lang natin sa pangalang Ann Ayon kay G. Jonas Erik Ebora, Executive na aminadong gumagamit ng dating Assistant, si Pres. Tirso A. Ronquillo, university Bagamat may College of Nursing and Allied Maaari lamang makita ng user apps simula hayskul at sumubok ng president, ang nag-conceptualize ng mismong Health Sciences ang BatStateU, mapapansin na na crush siya ng isa pang user kung Facebook Dating. disenyo Tower of Wisdom, na kung saan ang walang College of Medicine ang unibersidad. idadagdag din nito ito sa kanyang list, bawat detalye ng tore—mula sa mga sukat Mayroon nang College of Law sa pamantasan na na nangangahulugang tugma ang Sa pag-usbong ng Facebook hanggang sa anyo nito, ayy may malalim na katulad ng medisina ay isa ring graduate school. dalawang ito. Hindi ito malalaman ng dating app, hindi maiwasan ang simbolismo tungkol sa BatStateU. Nangigibabaw Ang dahilansa likod ng katanungang ito ay may isang facebook user kung wala itong kagustuhan at kuryusidad ng mga sa taas nitong may sukat na 19.03 m, ito ang kinalaman sa isang komplikadong proseso ng sariling account sa facebook dating. kabataan na subukan at gamitin inaprubahan ng Board of Regents na maging pagpaplano at pagsasaaang-alang. ito na maaaring maghatid sa university marker. ISANG CLICK TO PICK kanila ng tunay na pagmamahal o “You can’t just simply open a new college in kaya naman ay hindi magandang “Bakit nawala ang back cave?” the university,” pambungad na sagot ni Dr. Erma Isa pang katangian ng Facebook pangyayari at karanasan. B. Quinay, vice president for academic affairs. Dating na kakaiba sa ibang dating sites Mahalagang isaalang-alang ang Karamihan sa mga senior ng BatStateU “There are many requirements that should be ay ang pagbibigay nito ng koneksyon mga posibleng kahihinatnan ang nakakaalam tungkol sa “back cave” ng considered,” dagdag pa niya. sa iba pang aplikasyon tulad ng ng bawat klik bago tuluyang Main I Campus—ang dating canteen sa tabi ng Instagram. Sa pamamagitan nito, pumasok sa isang site. kooperatiba kung saan hile-hilera ang iba’t ibang Ilan sa mga requirements na kanyang binanggit magkakaroon ng pagkakataon ang food stalls. Ito rin ang nagsilbi noong tambayan ng ay budget allocation, human resources, necessary user na magbahagi ng mga post mula ilang mga estudyante tuwing walang klase. equipment and space (building), at feasibility study na kailangang ipasa sa Commission of Higher Simple lamang ang sagot— ito ay dahil Education (CHED) para maaprubahan. Bukod dito, ipinatayo ang bagong University Canteen na kailanman ay hindi pa ikinonsidera na magkaroon makikita sa loob ng CITE Building. Binuksan ang ng College of Medicine sa BatStateU, sa halip, mas University Canteen sa publiko at ipinalit ito sa binibigyang pokus ang mga advanced projects back cave. Ang bagong canteen ay kayang mag- para sa Engineering at IT courses. accommodate ng higit sa 300 kustomer at may dining area, 21 food stalls, executive lounge at mga Ilan lamang ang mga ito sa mga service area tulad ng dishwashing room, restroom at trivial questions mula sa Red Spartans. wash area. Kung may iba pang mga bakit na hindi nasasagot, humanap ng oras “Bakit hindi na ginagamit ang Bahay upang lumapit sa mga opisina o taong Alumni?” makakasagot nang tama sa mga ito. Ang Bahay Alumni ay isang maliit na gusali na Ang paghahanap ng mga matatagpuan sa tabi ng CALABARZON Integrated kasagutan ay isang walang Research Training Center (CIRTC) Building, ngunit katapusang siklo sa buhay ng kapansin-pansin na walang taong makikitang tao, mahalagang pairalin ang pumapasok o nananatili sa loob ng gusali. mapang-usisang sarili para sa patuloy na pagkatuto. Ayon kay Engr. Armando Plata, Alumni Regent Ikaw, may bakit ka pa ng BatStateU sa City Engineer’s Office, hindi ba? ginagamit ang Bahay Alumni sapagkat kailangan

Ang TABLOID 14 DevcomLalik Tomo 3, Blg. 1 Setyembre - Oktubre 2019 Local Climate Change Action Plan: Mga hakbang ng lungsod kontra climate change nina JHON MARK A. MERCADO at MARIA MAY M. ROSALES deadliest Philippine typhoon na kumitil ng higit sa 6,300 Climate Change Action Plan (LCCAP) para sa taong 2018- dibuho ni JOHANNES L. RAMOYAN mga Pilipino. Sinundan pa ito ng napakaraming bagyo na 2028 na nakaangkla sa National Climate Change Action Plan kuha ni LEI TRINNAH A. LONTOC sumira ng mga imprastraktura, kabuhayan at tahanan. na nabuo matapos ang pagkakapasa ng Republic Act 9279 o Dahil dito, hindi nakapagtatakang kabilang ang Pilipinas ang Climate Change Act of 2009. Layunin nitong makiangkop Anim na taon na ang nakararaan mula nang manalasa sa bansang pinakamapanganib sa mga sakunang dulot ng sa mga epekto ng climate change at mabawasan ang ang super typhoon Yolanda na itinuturing bilang isa sa mga climate change batay sa tala ng World Bank noong 2013. Greenhouse Gas (GHG) emissions sa pamamagitan ng mga pinakamalalakas na bagyo sa kasaysayan at naitalang simulaing nakalahad dito. Kaugnay nito, bumuo ang lungsod ng Batangas ng Local Plano para sa Pagbabago Adaptasyon at Aksyon Mahaba at masusi ang proseso ng pagbabago na kailangan ay resilient ang pagkakagawa ng Karugtong ng mga plano ng lokal na tubig sa kapaligiran. na nagsisimula sa mga plano na kailangang mga gusali. Ibig sabihin, na-consider iyong pamahalaan ang mga simulain at hakbang maisulong sa lungsod upang labanan ang lindol at mga bagyo sa disenyo ng mga gusali,” upang maisakatuparan ang mga adhikain Bilang tugon ng lokal na pamahalaan, climate change. Narito ang mga pangunahing paliwanag ni Oliver Gonzales, City Environment para sa kalikasan. Narito ang mga aksyon na nagpapagawa at isinasaayos ang mga dike punto mula sa LCCAP: and Natural Resources Officer. isinagawa at patuloy na isinasagawa laban sa sa mga tabing ilog. Isinusulong din ang climate change: pagkakaroon ng ilang wetlands o swampy areas GHG Management Plan Ilan pa sa mga hakbangin ng pamahalaan sa mga lugar na malapit sa mga anyong-tubig. hinggil sa usaping ito ay ang paggamit ng Enerhiya Nagsasagawa na rin ng mga water quality Pangunahing adhikain ng lungsod ang solar energy sa dalawang barangay sa Isla testing at pagmo-monitor sa mga coral reefs pagsasakatuparan ng GHG Management Plan na Verde, biogas digesters para sa mga babuyan, Marami sa mga komunidad sa lungsod upang masiguro na nananatiling buhay ang naglalayong maging carbon neutral ang lungsod; at paghihikayat sa mga mamamayan na ay umaasa sa serbisyo ng kuryente mula sa mga aquatic ecosystems. maiangkop sa kapasidad ng kalikasan at mga tangkilikin ang mga pampublikong sasakyan MERALCO, samantalang ang iba ay umaasa resorses nito ang pag-unlad at maisaayos ang upang makabawas sa bigat ng daloy ng trapiko lamang sa mga generator kabilang ang mga Pagkain pangangasiwa ng solid waste at iba pang basura; at sa negatibong dulot nito sa kapaligiran. nasa Isla Verde at iba pang hindi naaabot magkaroon ng sapat na supply ng enerhiyang Kasama rin dito ang paghihikayat ng paggamit ng naturang kompanya. Ayon sa 2012 GHG Dahil sa matinding pagtaas ng renewable; magtayo ng Eco-industrial Parks; ng low carbon sources na pangunahing sanhi ng Inventory report ng lungsod, mayroong temperatura, hindi lahat ng mga naitatanim maging kanlungan ng mga tourist at recreational greenhouse effect na dahilan naman ng climate 21 porsiyento ng greenhouse gases ang ay napapakinabangan. Maaaring ang iba ay spots; magkaroon ng responsable, may change. nanggagaling sa paraan ng pagkonsumo ng mas nabubuhay kung mas mainit, ngunit kamalayan, aktibo at makakalikasang lipunan; kuryente. marami pa rin ang napipinsala. Nagdudulot at magkaroon ng maayos na pamamahala Rapid Assessment Tool din ng suliranin ang mataas na temperatura mula sa gobyerno tungo sa pangangalaga ng Upang mabawasan ang greenhouse gases na sa livestocks at mga poultry farms. Dahil din sa kapaligiran at pangkalahatang ikabubuti ng Ang Rapid Assessment Tool ay isang nakukuha ng lungsod mula sa pagkonsumo matinding pagbabago ng panahon, napipinsala mamamayan nito. instrumento kung saan makikita ang mga lugar ng kuryente, naglalagay ng mga solar panel ang kabuhayan ng mga mangingisda. na makararanas ng malaking epekto sa pagtama sa mga streetlight at retrofitting ng mga gusali Kalakip ng GHG Management Plan ang ng climate change sa lungsod. Kabilang sa mga at pasilidad. Isinulong din ito sa malalayong Upang hindi gaanong maapektuhan ang ilang mga panukala ng lungsod tungo sa nasabing epekto ang pagbaha. Iminapa ng komunidad upang maging altrernatibo sa fossil mga mamamayan, nagkaroon ng pagtaas mga nabanggit na layunin. Una na rito ay lokal na pamahalaan ang mga lugar na tiyak na fuels. Naging daan din ito upang mabawasan ng produksyon sa mga produktong mas ang pag-monitor ng buwanang konsumo ng maaapektuhan ng pagbaha batay sa resulta ng ang gastos sa mga transportation generator kailangan upang mapunan ang sufficiency kuryente ng City Hall at panghihikayat ng tool at nagbibigay sila ng payo sa mga residente at pagdadagdag ng mga linya ng kuryente level ng lungsod. Nagsasagawa rin ng iba’t pagtitipid nito sa mga opisina ng LGU. Gayundin kung ano ang mga dapat at hindi dapat gawin sa patungo sa malalayong komunidad. ibang livelihood programs bilang pandagdag sa ang pagpapababa ng gastos sa gasolina at oras ng sakuna. hanapbuhay sa mga mamamayan. produktong petrolyo ng mga pampamahalaang Transportasyon sasakyan na ginagamit sa iba’t ibang opisyal na Mangrove Planting Activities Tubig biyahe. Napasailalim na ang lungsod sa Nagsasagawa rin ng mga hakbang ang lokal maraming pagbabago dulot ng pag-unlad at Kabilang din sa mga napipinsala ng Ipinatutupad din ang Daylight Saving Time na pamahalaan upang mapreserba at mas modernisasyon. Bilang sentro ng pulitika, matinding pagbabago sa panahon ang water (DST) System na nakapokus sa mas maayos mapangalagaan ang mga mangrove o bakawan industriya, at edukasyon sa buong lalawigan, supply sources (pipelines). Sa pagtaas ng tubig na paggamit ng liwanag mula sa araw. Sa DST sa lungsod sa pamamagitan ng pagtatanim nito. naging sentro rin ito ng mga transaksyon at sa dagat, maaaring magkaroon ng salt water system, nag-a-adjust ang mga orasan ng isang Ang bakawan ay tumutulong sa pagkakaroon ng kalakalan. Bagama’t may naitutulong ito sa intrusion o ang pagkakaroon ng mababang oras na idinadagdag sa oras na pang-umaga mabagal na paggalaw ng tubig at pagsasala ng pag-unlad ng lungsod, dumadagdag din ito sa kalidad ng tubig na maaaring makasama sa upang mas mapahaba ang pagdepende ng mga mga sediment na nakatutulong upang patibayin kasalukuyang problema sa transportasyon. nakararami. tao sa liwanag ng araw at mabawasan ang ang mga baybayin at bawasan ang epekto ng konsumo ng kuryente. Kasama na rin dito ang mga alon at pagbaha na ilan lamang sa mga Sa pagdami ng mga imprastraktura Bilang solusyon upang maiwasan ang pagsunod sa paperless transaction policy ng LGU lumalagong banta sa paglala ng climate change. gayundin ng bilang ng aktibidad sa lungsod, problema sa tubig, nagpapagawa ng water offices upang makatulong pagbawas sa paggamit nagkakaroon ng maliit na espasyo para sa retaining walls at sumailalim sa rehabilitasyon ng papel na bawas din sa basura sa lungsod. Tinatayang umaabot sa 26.5 ektarya ang parking lots ng sasakyan at nawawalan ng ang mga drainage systems at waterways. laki ng mga bakawan na matatagpuan sa espasyo para sa mga green space. Mayroon Kabilang din sa plano ang pag-reinstall lungsod. Ilan sa mga ito ay ang matatagpuan din lamang kaunting bilang ng mga drainage Bukod sa lahat ng nabanggit, ng Material Recovery Facility (MRF) sa lokal sa Tabangao Aplaya, Libjo, Malitam, Wawa, system na nagiging dahilan ng pagbaha. nagsasagawa rin ang lokal na na pamahalaan para sa mas masinop na Cuta at Sta Clara. Sa kasalukuyan, nananatili pa pamahalaan ng campaigns at community paghihiwalay ng mga basura sa kung ito ay ring buhay ang mga bakawan sa mga nasabing Dahil dito, nagsagawa ang lokal na seminars tungkol sa mga dapat gawin recyclable, reusable, o chemical wastes. Mahigpit barangay. Ang rehabilitasyon ng mga bakawan pamahalaan ng rehabilitasyon at pagpapagawa upang makatulong sa paglaban sa din ang pagpapatupad ng maayos na sistema ng ay nakitaan ng mataas na potensyal upang ng mas maraming functional drainage climate change at upang maisulong ang solid waste disposal at iba pang pangkapaligirang maging isa sa mga pangunahing hakbang na systems. Nagsagawa rin ng mga road widening kamalayan ng mga mamamayan. mga ordinansa katulad ng bawal na isinasagawa ng pamahalaan laban sa pagbabago project upang mabawasan ang traffic na mas pagsisigarilyo sa mga opisina ng gobyerno ng klima. nakapagpapalala ng polusyon sa hangin at Sa kabila ng mga nabanggit na simulain gayundin ang pagpapahigpit ng enforcement pagkakaroon ng greenhouses gases. ng pamahalaan, malayo ang mga ito team nito. Kaugnay nito, isinusulong din ang sa pagsasakatuparan kung wala ang organikong pagsasaka at tree planting. Sa Ecosystems kooperasyon ng mga tao sa komunidad. Green Building Design pamamagitan nito, mas nadadagdagan ang Kung kaya, mahalagang pagtuunan ng mga punongkahoy na nag-a-absorb ng carbon Dulot ng climate change ang pabago-bagong pansin ang mga ganitong uri ng isyu Para naman sa pagpapagawa at sa hangin at mas lumalaki ang naipapalit lakas ng ulan na nagiging dahilan ng pagguho sapagkat malaki ang ambag ng mga pagpapasaayos ng mga gusali at imprastraktura na oxygen. Naiiwasan din ang mamamayan sa paglaban sa climate ng pamahalaan, ipinatutupad ang green building paggamit ng mga kemikal ng lupa dahil sa mga hindi inaasahang change at pagsusulong ng pagbabago design. Ang disenyong ito ay naglalayong sa organikong pagsasaka pagtaas ng lebel ng tubig kapag upang mapreserba ang kalikasan. pababain ang konsumo ng enerhiya at tubig kagaya ng ilan sa mga umuulan. Ang matinding ng isang gusali, gayundin ang minimal waste nabibiling abono. Dagdag pagbabago rin ng panahon production. Sa pamamagitan nito, nababawasan pa rito, nakatutulong ay nagdudulot ng pagliit ang negatibong epekto sa kapaligiran pati na rin ito sa pagbabawas ng mga bakawan, pagtaas sa kalusugan ng mga mamamayan. Isinusulong ng greenhouses gases. ng soil moisture capacity na din nito ang paggamit ng mga natural ventilation Naiiwasan din ang nagiging dahilan ng pagbaha system na tumutugon sa pagpapababa ng pagkalason ng tubig at pagbabago sa kalidad ng konsumo ng enerhiya. Mayroon din itong at lupa na maaaring kakayahan na mapalawak ang gamit ng magdulot ng masama sa #actonclimatechange renewable resources na hindi nauubos habang mga pananim. lumilipas ang panahon katulad ng solar energy. “May provision sa mga rainwater catchment

TABLOID Ang 15 Tomo 3, Blg. 1 DeLvacliok m Setyembre - Oktubre 2019 nina JACOB A. ESGUERRA at NIÑA ANGELA GRACIA C. PEREZ at cleanliness. Iyong paghuhugas ng POLIO: dibuho ni ARIEL G. MAGNAYE JR. kamay ay napaka-practical na hakbang Pagtalakay na wala naman itong gastos, gumamit sa kanyang Taong 2000 nang ideklara ng World Health Organization (WHO) na din ng sabon,” aniya. pagbabalik polio-free na ang Pilipinas. Subalit makalipas ang 19 na taon, muling nakapagtala ng kaso ng polio ang bansa, ayon sa ulat ng Department of Bagama’t nakaliligtas sa kamatayan Health (DOH). ang ilan, marami sa tinatamaan ng poliovirus ay nararanasan ang Ang ulat na ito ay kasunod ng isang kumpirmadong kaso ng polio mula panghabambuhay na epekto nito. sa Lanao del Norte. Bukod dito, lumabas sa isinagawang pagsusuri sa Maaaring humina ang kalamnan, mga sample na nakuha sa mga imburnal ng Maynila at waterways ng madalas na mapagod, pana-panahong Davao ng Research Institute for Tropical Medicine na kontaminado nga ito pangingirot ng kasu-kasuan at ng poliovirus. Sinang-ayunan ito ng Japan National Institute for Infectious kalamnan, pagiging mahina sa lamig Diseases at United States Centers for Disease Control and Prevention. at paghirap sa paghinga. Pinapayuhan namang dalhin agad sa ospital ang sino Narito ang mga dapat mo pang malaman tungkol sa polio. mang may nararamdamang sintomas upang maagapan at matingnan. Ano ang Polio? Mga sintomas at paano ito Dahilan ng gamutin pagbabalik Ang polio o pinaikling poliomyelitis ay isang uri ng sakit na dulot ng virus Ilan sa mga sintomas ng sakit na Isa sa itinuturong na kung tawagin ay poliovirus. Mabilis ito ay lagnat, panghihina ng katawan, dahilan sa likod kumalat sa loob ng katawan ang virus pagsusuka, paninigas ng leeg at ng pagbabalik nito na ito na nagiging dahilan ng mabilis pangangalay ng mga kamay at paa. ay ang pag-unti ng na panghihina ng biktima. nagpapabakuna sa bansa Karamihan sa mga nagkakaroon dahil sa anti-dengue Ang poliovirus na nagdadala ng sakit ng polio ay mga batang limang taon vaccine na dengvaxia. ay nakukuha sa dumi ng tao. Maaari pababa. Dahil hindi pa matatag at itong maisalin sa iba kapag nahawakan malakas ang depensa ng mga bata Matatandaang bumaba ang dumi ng isang taong mayroon nito. laban sa virus, itinuturing sila bilang ang bilang ng mga Sa oras na makapasok sa katawan ng pinakamadaling mahawa. nagpapabakuna sa bansa tao ang naturang virus sa pamamagitan dahil sa pangamba ng publiko sa ng bibig, mabilis itong dumarami sa Samantala, wala pang natutuklasang naturang bakuna. loob ng bituka at kalauna’y kumakalat tiyak na gamot laban sa polio. sa nervous system. Dumaraan ang Gayunpaman, itinuturing nang Batay sa datos na inilabas ng DOH, virus sa gulugod paakyat sa utak na pinakamabisang paraan upang nasa 66 na porsiyento lamang ng nagiging dahilan ng pagkaparalisa o maiwasan ito ay ang pagpapabakuna. target population ang nagpabakuna ng pagkalumpo ng pasyente. Sa loob at labas ng Pilipinas, third dose ng Oral Polio Vaccine (OPV). napatunayan nang ligtas at mabisa ang Mababa ito ng 29 na porsiyento sa “This infection is transmitted through mga isinasagawang pagpapabakunang kabuuang 95 porsiyento na siyang the fecal-oral route. For example, if nakatuon laban sa naturang sakit. kailangan para masigurong protektado someone touches anything contaminated ang mga Pilipino sa polio. with human waste that has the virus, and Ayon naman kay Duque, mainam then touches the mouth and eats food din ang masusing kalinisan sa katawan “May vaccine hesitancy talaga. without washing their hands properly, upang maiwasan ang polio. Maraming magulang ang natakot dahil the virus could enter through the mouth,” sa mga nakaraang kontrobersiya,” ani ani Health Sec. Francisco Duque sa “Kinakailangan pong pag- Duque. panayam ng ABS-CBN. ibayuhin ang ating personal hygiene Dalaga na si Ineng: ni KEN XAVIERY G. BUENSALIDA | dibuho ni RINA M. ARELLANO Pagsusuri sa lumolobong kaso ng teenage Pumalo sa 196, 478 ang bilang ng mga teenage mother na may edad pregnancy sa Batangas City 10 hanggang 19 batay sa tala ng Philippine Statistics Authority noong 2017. Ayon sa National Demographic Health Survey, siyam na porsiyento ng kababaihang nasa edad 15 hanggang 19 ang nagsisimula na kaagad magbuntis. Kaugnay nito, idineklara ni Socioeconomic Planning Secretary Ernesto Pernia bilang national social emergency ang teenage pregnancy. SA LIKOD NG PATULOY naman sa lalaki,” paliwanag ni Dra. makaranas ng problema sa pag-iisip Education ang Age-Appropriate NA PAGLOBO Santos. kapag hindi kinayanan ang stress Sexual Education na layuning pagkatapos magsilang ng sanggol matugunan ang mga katanungan Matapos makapagtala Itinuturo niya ring sanhi sa (post-partum stress). at ng mga kabataan sa konsepto ng ng kabuuang 3, 629 pagtaas ng bilang ng kaso ng teenage kanilang sariling katawan. kaso ng teenage pregnancy ang hindi maigting na “Hindi kami umaabot sa 80 pregnancy ang ugnayan ng magulang at anak. percent of our teen moms na nakikita Ayon kay Dra. Santos, mabuting lungsod ng namin na nagpapa-check-up habang maaaga pa ay napag- Batangas mula “You talk. Have a quality time with kasi nga idine-deny,” saad niya uusapan na ang tungkol sa maagang taong 2016 your children,” payo niya. matapos linawing problema rin pagbubuntis. Malaki rin aniya ang hanggang 2018, ang diskriminasyon na maaaring ambag ng pamilya lalong higit ang itinuturing na ito MGA SULIRANING kaharapin ng mga batang ina dahil mga magulang sa pagtalakay sa NAKAABANG sa maagang pagbubuntis. kanilang mga lumalaking anak ng ng Commission on tungkol sa konsepto ng pagtatalik. Population ng CALABARZON Kaakibat ng patuloy na paglobo HAKBANG NG bilang pangalawa sa may ng kaso ng teenage pregnancy ang PAMAHALAAN Gayundin, katuwang ang mga pinakamataas na bilang iba’t ibang suliranin na maaaring paaralan, namamahagi ng mga nito sa buong rehiyon. kaharapin ng mga teenage mother. Bilang tugon ng lokal na tulong-aral na modules upang pamahalaan, nagpatayo ng teen makapagpatuloy sa pag-aaral ang Ayon kay Dra. Allen Una na rito ang mataas na health kiosks sa iba’t ibang mga mga teenage mom sakaling piliin ng Santos, medical posibilidad ng maternal death barangay sa lungsod upang mga ito na huminto muna. o pagkamatay ng ina habang magsilbing information hub para sa officer IV ng City nagbubuntis. mga kabataan upang sagutin ang “Nagkakaroon tayo ng home- Health Office kanilang mga katanungan na dala based study which is modular type. (CHO), walang “Normally, hindi pa dapat ng kuryosidad. May encounter lang with the teacher’s ispesipikong nagbubuntis at hindi pa ready examinations tapos may assignment dahilan sa likod ang katawan ng isang babae sa “May mga sinanay tayo na peer para dire-diretsong makapag-aral ng patuloy na pagbubuntis dahil hindi pa handa educators sa bawat kiosk upang ang mga bata,” banggit niya. pagdami ng ang bahay-bata sa murang edad,” magsagawa ng counseling sessions. bilang ng teenage paglilinaw niya. Sa ngayon, mayroon tayo nitong Inieengganyo rin ng lokal na mother sa lungsod. teen health kiosk sa Batangas pamahalaan na magpatingin nang Gayundin, naaapektuhan National High School at saka sa maaga kung sakaling makaramdam Gayunpaman, isa ng maagang pagbubuntis ang Libjo,” pahayag ni Santos. ng mga sintomas ng pagbubuntis. sa nakikita niyang edukasyon ng mga batang ina. Nilinaw rin ni Dra. Santos na walang dahilan ang kakulangan sa Dagdag pa rito, isinasagawa ng dapat ipangamba sa mga bayarin sa edukasyon patungkol sa pagbibinata “Siyempre kapag buntis, CHO ang programang “Breaking pre-natal check-ups sapagkat lahat at pagdadalaga ng mga kabataan. puwedeng hindi sila makapag- the Barriers, Bridging the Gaps” na ng serbisyo at benepisyo mula sa aral,” aniya. naglalayong paigtingin ang relasyon CHO ay libre sa tulong ng programa “Bukod sa paglago ng boses ng mga bata sa kanilang mga at badyet mula sa Gender and ng mga kalalakihan at paghubog Binigyang-diin din ng doktora magulang. Development Office. naman ng katawan ng mga ang sikolohikal na epekto nito kababaihan ay ang parehong para sa mga teenage mother. Ayon Kasalukuyan ding isinasagawa pagiging aktibo ng sex hormones ng sa kaniya, isa kada sampung sa pangunguna ng Department of mga ito. Estrogen na nanggagaling nanganganak ang maaaring sa obarya ng babae at testosterone

Ang TABLOID 16 DevcomLalik Tomo 3, Blg. 1 Setyembre - Oktubre 2019 SI CARDO DALISAY AT ANG LUNGSOD Pagsilip sa estado ng kapulisan at himpilan ng Batangas nina ROSELLE C. LUNA at ROLAND R. REYES give to the social welfare and also, the education maglaan ng higit na oras sa kanilang working kuha ni JOHN LESTER B. PIOL sector para naman mabigyan ng aksyon itong hours para sa mga pagroronda at iba pang mga mga teenager who are going through hard times,” gawain. Hinirang na pinakamahusay na himpilan ng pulisya sa lalawigan ng Batangas nang saad ni P/Supt. Celedio. dalawang magkasunod na taon (2018-2019) ang Batangas City Police Station (BCPS). Sa “What really deters crime is police visibility, pangunguna ni P/Supt. Sancho Obligado Celedio na hepe ng naturang istasyon at siya Dagdag pa niya, senyales lamang ito na presence and visibility, which is difficult because, ring pinarangalan na “Best Senior Police Commissioned Officer for Administration”, kinakailangang magkaroon ng interbensyon sa we lack personnel,” saad ng hepe. nakapagtala ang tropa ng maayos na ‘clearance and solution efficiency rate’ na senyales ng mga paaralan upang matutukan ang lumalaking mabilis na paglutas sa mga kasong naganap sa lungsod. Gayunpaman, sa likod ng mahusay isyu ng pagpapatiwakal. Isa itong panawagan na Balikatan 101 na kalakaran sa istasyon, naroroon ang mga problema at kakulangan na kinahaharap nito. nararapat mapag-usapan ang estado ng mental health ng mga mamamayan. Opportunity. Capability. Intent. Pagsugpo ng Kriminalidad “We’re able to predict, uy, teka bakit mataas to? Kasi nag-sale pala so sa susunod na sale, Kasulukuyang kakulangan Ang tatlong ito ang itinuturing na Isa ang 8 focus crimes na kinabibilangan ng kino-coordinate naman namin ang mall, we’re pangunahing dahilan kung bakit nagaganap ang murder, homicide, physical injuries, rape, robbery, able to prepare for it by deploying more personnel Malaking tulong ang ibinibigay na suporta ng isang krimen. Binanggit ni P/Supt. Celedio na theft, car napping, at special complex crime sa to this areas or working closely to the security pamahalaang lungsod sa BCPS. Sa katunayan, ang krimen ay nagmumula sa oportunidad na patuloy na binabantayan ng kapulisan upang local persons para mas ma-monitor namin,” nagkaloob ang lokal na pamahalaan ng 10-brand gawa ng pagsusuot ng mamahaling kuwintas sa mapanatili ang kaligtasan ng mga mamamayan paliwanag ng hepe. new cars sa istasyon. Mabisa ito upang agad na mataong lugar o pag-uwi ng dis-oras ng gabi. sa lungsod. Ibinaba ito ng National Office sa makaresponde ang mga yunit saan mang lugar Samantala, ang capability naman ay ang sapat buong bansa at bawat istasyon ay may kani- Lumalalang problema sila kinakailangan. na kakayahan at pag-iisip ng suspek upang kaniyang araw na nakalaan sa pagmomonitor ng isagawa ang krimen. At ang intent o dahilan ng bilang ng krimen sa bawat linggo na tinatawag Isa sa mga nakababahalang datos na nakita Ayon kay P/Supt. Celedio, Batangas City ang suspek upang gawin ang isang krimen. bilang Management of Police Operation o MPO. ng BCPS batay pa rin sa MPO ay ang mataas na may pinakamababang crime incidence sa apat na bilang ng mga kabataang nagpapatiwakal. Ayon istasyong napaglingkuran niya dahil na rin sa Bunsod nito, hinikayat ng hepe na mag-file Ayon kay P/Supt. Celedio, isinasagawa ang sa hepe, apat sa limang tao na nagpapakamatay pagresponde ng mga kawani nito. ng complaint ang mga nabiktima ng krimen MPO tuwing araw ng Huwebes sa lungsod. Sa sa lungsod ay mga kabataan. Kapansin-pansin o anumang insidente upang maaksyunan ito pamamagitan nito, nakikita ang bilang ng kaso sa dalawang naunang quarter ng 2019 ang Gayunpaman, katulad ng karamihan sa mga kaysa sa nakagawian na pagpo-post sa social ng mga krimeng kabilang sa 8 focus crimes at naturang kaso at ayon sa tala ng istasyon, tatlo istasyon sa bansa, ‘undermanned’ o kaunti ang media at doon dinadala ang reklamo. saang mga lugar mataas ang insidente nito. sa limang insidente ng pagpapatiwakal ay bilang ng pulis sa BCPS. Ibinunyag ng hepe naganap sa labas ng Poblacion area. na ang kasalukuyang police to citizen ratio sa “The first element of action is complaint. How Batay sa makikitang pagtaas o pattern, lungsod ay 1:3000 – bilang na lubhang maliit can we act on something if the information was not nagkakaroon ng plano ang kapulungan Problema sa pamilya at karelasyon ang kumpara sa ideal na batayan ng PNP at UN na given to us?” saad niya. upang mabigyan ito ng solusyon at agarang lumalabas na dahilan kung bakit pinipili ng isang pulis kada 500 katao. mahadlangan ang posibleng pag-atake ng karamihan sa mga Batangueñong kabataan na Aniya, bukas ang kanilang tanggapan 24 oras masasamang loob. bawiin ang sariling buhay. Bagama’t hindi ito Dagdag pa niya, dahil sa mga negosyo at para sa anumang reklamo o hinaing. sakop ng mga tungkulin ng kapulisan, trabaho economic establishments sa lungsod, mataas ang Binigyang diin din niya na ang pagtaas ng nila ang itala ang insidente ng kamatayan at iba posibilidad na may maganap na krimen lalo na Nakasaad sa seksyon 4 ng R.A 6975 o PNP krimen ay nakadepende rin sa economic season pang kaganapan sa lungsod. sa mga araw kung saan nagdadatingan ang mga Law na ang kapulisan ang responsable sa at mula rito, nagkakaroon sila ng ideya kung parokyano. Sa panahon ng bayaran ng tuition pagpapatupad ng batas, pagpapanatili ng saang lugar maaaring may mangyaring krimen “Ang nakikita namin, iyong temperament ng fees sa mga unibersidad sa lungsod, sa tuwing kapayapaan at pagpapairal ng katarungan. na makatutulong upang maagapan pa ito sa teenagers ngayon is always a factor, and hindi uwian ng mga esudyante, minamabuti ng Subalit, ang mga prinsipyong ito na nakasulat sa pamamagitan ng pagde-deploy ng sapat na man ito under ng pulis, it’s something that we istasyon na maglaan ng tauhan na siyang aktibo batas ay hindi maisasakatuparan kung wala ang kapulisan. sa ilang hotspots sa lungsod. pakikipagtulungan ng mga mamamayan. Habang hindi pa nasosolusyonan ng gobyerno ang suliraning ito, minamabuti ng kapulisan na

TABLOID Ang 17 Tomo 3, Blg. 1 DeLvacliok m Setyembre - Oktubre 2019 Meningococcemia fake news, nagdulot ng takot sa Batangas City nina AIKOVIN O. CLERIGO at ROSCHELLE R. ZUNIGA meninges ng brain, the one that covers dibuho ni JEROME G. DIMAANO the brain is called bacterial meningitis. Kapag naman nag-stay ang Neisseria Mababakas sa mabilisang pagkaubos ng face masks sa mga meningitidis sa blood, it is now called pamilihan at sa pagdami ng nakasuot nito sa mga lansangan at mga meningococcemia.” paaralan sa Batangas City ang naidulot na takot ng kumalat na balitang may namatay diumanong estudyante ng Batangas State University- Binaggit din niya ang mga sintomas Main II dahil sa sakit na meningococcemia noong ikalawa ng Oktubre. ng naturang sakit katulad ng mataas na lagnat, pananakit ng lalamunan, Kumalat ang naturang balita Nilinaw naman ni Dra. Leifel pananakit ng kasu-kasuan, may napansin from the signs and ng Tanauan; isang taong at dalawang matapos ang paglitaw ng apat na Marfel-Manalo, medical officer panginginig, at pagkakaroon ng symptoms, contact the authority na taong gulang na mga bata mula sa sunod-sunod na kasong ikinokonekta III at director ng health services ng mga pantal. Binigyang-linaw rin ng knowledgeable,” aniya. Nasugbu; at isang apat na buwang sa meningococcemia sa probinsiya ng BatStateU, na walang naitalang kaso doktora ang paraan ng pagsasalin ng sanggol mula sa Lian. Batangas. ng meningococcemia sa klinika ng naturang sakit. Sa kasalukuyan ay mayroong Alangilan. apat na kumpirmadong kaso ng “Narinig ko iyong meningococcemia Ang meningococcemia ay isang meningococcemia sa Batangas: isang as deadly disease, tinagurian din yata “Nagkaroon tayo ng chaos last week air-borne disease na naipapasa 53-anyos na babae mula sa lungsod siyang 24-hour disease or within an about that issue. Itong sa BS Mechanical mula sa isang tao patungo sa iba hour puwede kang mamatay kapag Engineering student, walang pumunta sa pamamagitan ng respiratory nagkaroon ka. May nakarating sa clinic na nagpatingin. Walang droplets. Maaaring mailipat ang sa amin na may estudyante from reported case ng meningococcemia sakit kapag umubo, humatsing, o Alangilan na nagkaroon ng sakit [na batay na rin sa sinabi ng City Health nakipaghalikan ang taong mayroon ito] at namatay. Naalarma ako roon sa Office dito sa Batangas City. Pero kung nito. Hindi madaling maipasa ang issue na narinig at nabasa [ko], tapos may reported case ng meningitis sa City meningococcemia, kailangan pa rin bumili [ako] ng mask kasi it is better Health office, confidentiality na nila nito ng prolonged contact. to be prepared and safe,” pahayag ni iyon kasi curable naman siya basta John Rey Dela Cruz, mag-aaral ng early detection,” ani Dra. Manalo. Hinikayat din ni Dra. Manalo ang Mechanical Engineering. mga mag-aaral na maging malinis Ipinaliwanag din ni Dra. Manalo sa sarili upang maiwasang mahawa o Sa kabila ng apat na kumpirmadong ang sanhi ng nasabing sakit at makahawa ng sakit. kaso, nilinaw ni Dr. Eduardo Janairo, kaibahan nito sa meningitis. director ng Department of Health sa “Kung uubo, hahatsing, cover your CALABARZON, na walang outbreak sa “Ang meningococcemia is a bacterial mouth tapos ay handwashing. Kung Batangas at ang mga umusbong na infection caused by the bacteria ikaw ay hahawak ng kahit ano man, kaso ng sakit ay isolated cases lamang Neisseria meningitidis. It [develops] in before, during, and after doing chores, dahil hindi magkakalapit na lugar ang two ways, iyong una niyang invasion do the handwashing. Kung hindi ka naapektuhan. puwede niyang i-invade ang brain, magha-handwash, iyong bacteria na kapag in-invade niya ang brain at ang nanggaling sa labas, dadalhin mo pa rin iyon sa loob ng bahay. Kung Pag-aray ng sidewalk vendors sa road clearing ops, tinugunan ng pamahalaang lungsod ni JULIE ANNE B. PANOPIO Bilang tugon ng pamahalaang araw-araw,” ani Thelma Conti, lungsod sa mga naapektuhang magtitinda ng siomai. magtitinda matapos ang malawakang road clearing Nakapagtitinda sa night market operations, sinimulan na ang ang mga vendor sa halagang 30 operasyon ng night market sa pesos kada araw na bayad sa renta lumang palengke sa V. Luna at puwesto. Street, Set. 24. Ayon kay Ma. Victoria Dimaano, Ilan sa mga magtitinda rito ay market supervisor ng City Market kabilang sa 70 sidewalk vendors na Office, ang ibinabayad ng mga nawalan ng hanapbuhay dahil sa road magtitinda ay napupunta sa clearing operations. pagpapanitili ng kalinisan at kaayusan sa lugar. Isinagawa ang naturang operasyon matapos ang direktiba ng Department Para sa city government, isa itong of Interior and Local Government nang paraan upang makapagtinda muli sa gayon ay maibsan ang matinding ang vendors lalo na at nalalapit na trapiko sa lungsod. ang kapaskuhan. Nakasaad sa direktiba ang Samantala, iba’t ibang klase pagtulong sa mga displaced vendor. ng street foods, sapatos, damit, at laruan ang matatagpuan sa night “Sobrang laki ng naitutulong market. ng pagkakaroon namin ng permanenteng pwesto para Bukas ito sa publiko simula alas- masigurado na may kita kami tres ng hapon hanggang alas-diyes ng gabi. PERMANENTENG PWESTO . Tinugunan ng pamahalaan ng Batangas City ang hinaing ng mga displaced sidewalk vendors sa pamamagitan ng pagbibigay sa mga ito ng espasyo sa pagtitinda kapalit ang P30 nav bayad araw-araw. KUHA NI RAVEN N. GARME BatStateU, nakipagsanib-puwersa sa DLSU, CAS para sa pangangalaga ng VIP ni RICHMOND ZEDRICK E. ORIOSTE Upang mas mapaigting ang pangangalaga sa Verde Island Passage (VIP), nilagdaan ni University president Tirso Ronquillo ang Memorandum of Agreement (MOA) na nagsasaad ng patuloy na pakikipagtulungan sa California Academy of Sciences (CAS) at De La Salle University Manila - Shields Ocean Research Center (DLSU-ShORe), sa Lecture rooms, CITE Building, Pablo Borbon Main I, Set. 20. “There is a need to form partnerships Saknungan sa VIP 2019 na may upang maibahagi at matalakay ang “Mahalaga ang coral reefs dahil kung gaano kayaman ang marine and ecologically connected networks temang “Building a Sustainable Verde kahalagahan ng citizen science sa bukod sa ito ay tahanan ng mga isda, biodiversity ng VIP, patunay rito ang so that their contributions to a broader Island Passage through Citizen Science”. patuloy na pangangalaga sa VIP. dito rin sila nagpaparami at sinasabi parrotfish na natagpuan sa loob ng scale such as complementarity and ngang ang malusog na coral ay survey area na ayon sa pag-aaral productivity can be maximized,” Layunin ng naturang symposium Ibinahagi ni Dr. Wilfredo Licuanan kayang magbahagi ng isa hanggang ay indikasyon ng pagkakaroon ng pahayag ni Dr. Ronquillo. na mapagsama-sama ang citizen at ng DLSU ShORe ang kaniyang limang kilo ng white sand kada taon,” malusog na coral reefs. marine scientists, Local Government pagkadismaya sa pagkasira ng coral pahayag pa niya. Kasabay ng paglagda sa MOA Units, Non-Government Agencies reefs. ang symposium na pinamagatang at Organizations at mga paaralan Samantala, ipinakita sa symposium

Ang TABLOID 18 IsportsLalik Tomo 3, Blg. 1 Setyembre - Oktubre 2019 DOBLE KAreRA: Sa dagliang pakiwari’y marahil nakakapagod at tila nakauubos ng lakas ang pagiging manlalaro 2x Atletang ng isang tampok na unibersidad. Hindi lingid na Red Spartan isang masusing pamamaraan ng pag-eensayo at nina XAVIER M. TOMAS at DANIEL JOSHUA T. TALIGATOS kataku-takot na tibay ng loob ang kinakailangan kuha ni CAMILLE FE D. MANGUIAT upang makamit ang anumang karangalan habang iginagapang ang pag-aaral. Kaya naman, marapat lamang na bigyang-pugay ng bawat isa ang sinumang atleta lalo pa kung higit sa isang larangan ng isport ang kanilang ibinabandera. Sapul pagkabata ay nabuo na kay Christine Ayon sa kaniya, hindi siya nagte-training sa mga Christine May Hernandez, 20 May Hernandez ang pagmamahal sa isports at oras ng klase at gumagawa na lamang ng paraan BS Electrical Engineering pinatunayan niya ito sa pamamagitan ng paglalaro upang makahabol sa tune-ups at praktis. Tiyak ang Badminton, Volleyball ng badminton at volleyball. ligayang kaniyang nadarama bilang tagapagdala ng pangalang BatStateU. Aniya, “S’yempre masaya, Ngayong mas napaigting na ang pananaw at nakatataba ng puso, parang ganoon kasi s’yempre kakayahan niya, natutunan niyang pairalin ang nagiging part ka ng pag-unlad ng BSU.” istriktong patakarang kaniyang inilaan sa buhay. Bihira ang mga estudyanteng may abilidad sa “Life is a game, badminton or volleyball is serious… iba’t ibang larong pampalakasan kaya pahayag sundin mo lang talaga ‘yung gusto mo, ‘yung ni Hernandez, “Kailangan ng discipline at passion mo.” tiyaga talaga, mahirap pagsabayin pero dahil gusto ko ‘yung sports hindi sumasagi o parang Malaking bahagi rin ng sapalaran para kay nararamdaman ‘yung pagod, more on sa excitement Hernandez ang pagsaalang-alang muna ng pang- at fun.” akademikong kalinangan bago ang puso sa laro. James Philip Suarez, 21 Sikreto naman ni James Philip Suarez ang kung nagkakataong may kasabay na pagsusulit BS Electrical Engineering pagiging maabilidad sa paggamit ng kaniyang ang sports event na kaniyang sinasalihan. Basketball, Table Tennis oras kung kaya’t ito ang nagiging pundasyon Gayunpaman, inilahad niyang sa tulong ng Diyos niya bilang isang dual sporty na atleta. Ayon ay nakakayanan at nakakaraos din. sa kaniya, “Napapag-balance [ang sports at academics] sa pamamagitan ng priority at time Importante ang sakripisyo sa bawat karera management, hindi kasi puwedeng one-sided sa buhay, kaya naniniwala si Suarez na sa mga lang kapag athlete, dapat flexible ka lalo na sa ganitong karanasan umuusbong ang leadership at pagma-manage at delegate ng task.” pagiging team player. Ikalawang baitang noong nagsimula siyang Dagdag pa niya, “Ang significance bilang isang sumabak sa paglalaro sa liga at ganap na athlete ay hindi basta-basta player ka lang, kundi nagbunga noong kaniyang ikatlong taon sa isang player ka mismo. ‘Yung mga training, hayskul. Naging malaking pagsubok para hindi lang para sa pisikal, kundi ang silver lining sa kaniya ang pagsasabay-sabay ng pag- ninyo ay ‘yung nabi-build na friendship sa ibang aaral, sports life at pagiging student-journalist. athletes, at ‘yung ma-represent ang school, ‘yun Ngayong nasa kolehiyo, masalimuot aniya ang worth it.” Labing-apat na taon nang manlalaro si Abegail maging outcome basta alam mong ginawa mo ‘yung Abegail Venzon, 22 Venzon at hindi matitinag ang lubos niyang best mo.” BS Electrical Engineering pagpapahalaga sa pagpapalang ito. Naging malapit Arnis, Table Tennis sa kaniyang puso ang bawat larong kaniyang Wika pa niya, ang isport ang isa sa mga dahilan pinakipagkaisahan mula pitong taong gulang: kung bakit may abilidad tayong mag-multitask, taekwondo, track and field, gymnastics, Frisbee, dahilan ng pagsubok niya sa sariling kumpyansa at volleyball, table tennis, at arnis. paglabas sa comfort zone. Ito ang nagtulak sa kaniya para subukin ang pag-aarnis mula sa kinasanayang Naniniwala siyang nakababawas ng stress table tennis. ang paglalaro sapagkat isa itong tulay sa pakikipagkapwa-tao. Kaya naman mapapansin May mga minsanang pang-uudyok na pinapapili kay Venzon ang positibong pagbabago sa lahat ng lamang siya ng isa sa pag-aaral at paglalaro, ngunit aspeto ng kaniyang pamumuhay, bilang atleta ng matatag ang kaniyang paninindigan na ipagpatuloy pamantasan sa loob ng halos 10 taon na. ang dalawang karera para sa kinabukasan at kinahihiligan. “Matututunan mong hindi palaging ikaw ang panalo. Every year, may makakatapat kang “In my case, being an engineering student and magaling. Just always be thankful kung anuman ang an athlete at the same time needs a critical decision making… but why choose one if you can do both?” Hayag ang testimoniya nina Christine, James, at Abegail ukol sa landas na para sa karaniwang tao ay mahirap tahakin. Kung kukuruhin, isang mabigat na responsibilidad at karapatan ang tinitimbang ng tatlong atletang ito sa araw-araw ng kanilang buhay bilang mga student-athletes. Hindi biro ang kinasasapitan ng sinumang taong may mataas na pinanghahawakan sa mundo ng isport sapagkat delubyo ang kaharap sa bawat laban. Ngunit ang mga kwentong ito ang nagpapatunay na kahit man sa aspeto ng pampalakasan ay dinadalisay pa rin ang tabak na sagisag ng Red Spartan.

TABLOID Ang IspLoalritks Tomo 3, Blg. 1 19 Setyembre - Oktubre 2019 “ Ilang mahuhusay na t atleta pa ba ang manganganib... ISPORTS EDITORYAL bago magising ang mga kinauukulang nasa posisyon at may kapangyarihan? Paypayan “Yung government po, wala kaming support [na natatanggap] ang apoy, and only ‘yong family ko po and friends ang tumutulong. And mga huwag fundraising po, but we still need a lot of money,” ani Martinez sa pabayaan isang panayam. Lubos mang nakakagalak isipin na maraming atletang Pinoy ang patuloy na nakikipagsapalaran upang Lumabas din na ang kanyang pamilya lamang ang sumasalo sa makapagbigay-karangalan sa ating bansa ay sadyang nakadidismaya pa rin makakita at makarinig ng kaliwa’t lahat ng kanyang gastusin sa training at competitions, lal0ng-lalo kanang hinaing ng mga ito ukol sa kakulangan ng suportang pinansyal na kanilang natatanggap mula sa na noong siya ay nagsisimula pa lamang. Sa katunayan, hindi rin pamahalaan. isang Pilipino ang nagtuturo kay Martinez kundi isang Rasyano na talaga namang naghubog sa kanyang talento. Maging ang mga sikat na personalidad na makatatanggap ng mas malaking suporta mula nagpaingay sa pangalan ng bansa dahil sa kanilang sa kataas-taasan ay humihingi pa rin ng tulong Hindi rin nakailag sa isyung ito si Wesley So, isang international angking galing sa larangan ng isports ay nakararanas pinansyal mula sa mga pribadong kumpanya. chess grandmaster. Matatandaang iniwan din ni Wesley ang din mismo ng parehas na reklamo – isang patunay na Pilipinas para ipagpatuloy ang kanyang karera sa United States mayroon talagang kakulangan sa parte ng gobyerno Bukod pa rito, dagdag din niya, “Sa tingin n’yo okay dahilan din sa kakulangan ng suportang pinansyal na kayang kung kaya’t nararapat mapunan ang kawalan ng lang kaya? Nahihiya kasi ako pero try ko kapalan ang ibigay sa kanya ng Philippines’ Chess governing agency. sapat na atensyon sa isyung ito. mukha ko para sa minimithi kong pangarap para sa ating bansa na maiuwi ang gold medal sa Olympics.” Ayon sa isang report mula sa GMA News Online (2015), Kamakailan lamang, naging mataginting na usapin tinatayang ang pondong inilaan ng gobyerno para sa Sports and sa social media ang isang instagram story ni Hidilyn Bagama’t ang mga sinabi ni Diaz ay kinontra kaagad Development ay P962M. Subalit ang tanong ng nakararami ay Diaz na isa sa pinakasikat na weightlifter ng bansa at ng Philippine Sports Commission ay hindi ito naging “Nasaan na?”. Saan napupunta ang mga pondong ito gayong kauna-unahang babaeng Pilipina na nag-uwi ng pilak sapat upang maitago ang katotohanang mayroong mismong mga atleta na dapat nakararanas ng benepisyong dala na medalya mula sa Rio Olympics noong 2016. Ang ‘underfunding issues’ ang Pilipinas sa larangan ng nito ay hindi ito nararamdaman? nasabing instagram story ay gumawa ng napakalakas pampalakasan. na ingay sa online world na kumamada ng samu’t Lubos na nakapagtataka na sa kabila ng karangalang hatid ng saring opinyon at pambabatikos mula sa netizens. Gayundin, matatandaang nagkaroon din ng bawat atletang Pinoy sa ating bansa ay may mga nakatagong parehas na isyu si Michael Martinez, isang figure mahahalagang isyu pala sa likod nito. Noon pa ma’y mayroon “Is it okay to ask sponsorship sa mga private skater, nang lumaban siya sa 2014 Winter Olympics nang ganitong problema ngunit ang nakabibigla’y hindi ito companies towards Tokyo 2020? Hirap na hirap na ako. sa Sochi, Russia kung kaya’t hindi na nakapagtataka kaagad naaagapan hanggang sa kasalukuyan. I need financial support.” kung bakit mas pinili ni Martinez na ipagpatuloy ang pag-eensayo sa ibang bansa sapagkat mas maraming Ilang mahuhusay na atleta pa ba ang manganganib, Nakabibiglang ang isang sikat na atleta ng Pilipinas tulong at oportunidad ang kumatok sa kanya rito. mapapabayaan, o mapapakawalan bago magising ang mga na inaasahan ng maraming mamamayan na mas kinauukulang nasa posisyon at may kapangyarihan? Sa totoo lang ay ibang klaseng paghihirap ang pinagdadaanan ng mga atleta bago nila makamit ang tagumpay. Hangad ng Ang LALIK na sa susunod na mga taon na dadaan ay tahasan nang makamit ng mga kababayan nating atleta na walang ibang hinangad kundi ang makapagbigay-karangalan sa bansa ang buong-pusong suporta ng gobyerno sa bawat nilang laban. Ang dedikasyon at galing na kanilang ipinapamalas sa bawat pagtuntong sa entablado ng kompetisyon at ang bawat pagpatak ng pawis mula sa kanilang katawan bunga ng puspusang pag- eensayo ay mga patunay lamang na karapat-dapat mabigyan ng sapat na atensyon at suporta ang mga ito. Edward Glenn L. Bagui Kaya naman nagbunyi ang KOMIKS maraming atletang Pinoy BS Accountancy matapos ganap na malagdaan ALARM CLOCK ni SANDRO CARLO TABLIZO [email protected] na ni Pangulo ang batas ukol sa pagsasagawa ng Philippine PUNTOBAGUITO Sports Training Center sa Pangasinan sa 2022. Ngunit, Hanggang kailan? ilang taon pa rin kaya ang kanilang dapat na hintayin bago Habang nagbabasa-basa ako ng artikulo online ay may isang balita ito tuluyang magamit? Paano ang pumukaw sa aking interes. Nabigla ako kung kaya’t nag-atubiling ang mga daraang taon bago ang agad akong buksan ito upang mabasa ang buong detalye. “Young 2022? athlete’s death gives PSC more reasons to fast-track facilities rehab,” iyan ang sinasabi ng ulo ng balita. Sinasabing ang pagkamatay ng 11-year Sa isyung ito, kahit na old wushu athlete na si Rasta Daraliay ay nangyari sa loob ng dormitory ordinaryong mamamayan kung saan sila pansamantalang naninirahan habang nag-eensayo. ng Pilipinas ay talagang makikisimpatya sa sinapit Nakadidismaya. Siguro kung tayo makakakita ng world- ng ilang mga atleta na kung wala pang buhay na pumanaw ay class athletes na sa sira-sirang hindi nasugatan o naospital mananatiling usad-pagong ang punching bag sumusuntok?” Ito ay binawian ng buhay dahil pagsasaayos ng bawat pasilidad ang sabi ng Pambansang Kamao sa kakulangan sa parte ng na ginagamit ng ating mga atleta. sa kanyang speech. kinauukulan. Nakalulungkot isipin Bagama’t sa kabila ng mga Marahil ay hindi lang ako kundi na maging ang mga taong suliraning ito ay nagagawa ang buong sambayanang Pilipino bumubuhay ng ating bansa sa pa rin ng ating mga atleta na ang humihiling na sana matapos larangan ng pampalakasan ay makapag-uwi ng karangalan sa na ang lahat ng problemang hindi kaagad mabigyan ng sapat Pilipinas, hindi pa rin ito sapat kinahaharap ng mga atletang at ligtas na pasilidad. na dahilan upang balewalain ang Pinoy sa kabuuang aspeto. pagpapaayos ng pasilidad na Sana hindi na sila maghintay Maging ang People’s Champ ginagamit ng mga manlalaro. pa nang mas matagal bago nila na si Sen. Manny Pacquiao maramdaman ang kaligtasan sa ay hindi rin pinalampas na Noon pa ma’y matagal kanilang pag-eensayo at sana magbigay ng kanyang opinyon nang isyu ng mga atleta ang matuldukan na ang walang sa mga napapansin sa pasilidad pagkakaroon ng kulang at hindi katapusang tanong kung at kagamitan ng mga atletang ligtas na pasilidad. Matagal hanggang kailan sila aasa. Pinoy. na rin itong balak ayusin ng mga kinauukulan ngunit tila “ Siguro kung wala “How can we expect our athletes ba hanggang balak na lang ang pang buhay na to unleash their potentials when lahat. Kung kaya’t matagal na rin pumanaw their facilities are covered with silang naghihintay na mabigyan ay mananatiling rust and are broken? Saan tayo ito ng agarang solusyon, ngunit usad-pagong makakakita ng world-class divers hanggang kailan? ang pagsasaayos ng na sa kutson nagda-dive? Saan bawat pasilidad

Ang Isports Lalik BUTANG BUTAS. Bigo ang BatStateU Red Spartans matapos ang mainit na bakbakan kontra LPU-B Pirates sa paunang laban ng 23rd USCAA na ginanap sa LPU Batangas, Okt. 14. | kuha ni CAMILLE FE D. MANGUIAT BatStateU, nakulimbat ang ikalawang panalo sa USCAA ni KRIS STEVEN A. AMUL matapos ang nasabing time-out Nagpatuloy ang mainit na ito ng BatStateU at kinuha na ang kung kaya’t natapos ang kwarter palitan ng matutulis na shots oportunidad upang tapusin na Lumiwanag ang pag-asa ng BatStateU Red Spartans na maibulsa sa dikit na iskor, 13-12 pabor sa ng magkatunggaling koponan ang laban. Bagama’t sinubukan ang kampeonato matapos nitong lampasuhin ang STI, 75-52, sa BatStateU. hanggang sa tuluyan nang ng STI na makahabol, hindi kanilang ikalawang basketball game sa 23rd Universities, Schools, and lumamang ang BatStateU ng 27 pa rin nagpadaig ang Spartans Colleges Athletic Associations (USCAA) na ginanap sa Lyceum of the Sa pagpasok ng ikalawang na puntos dahil sa kanilang Full hanggang sa huling segundo ng Philippines University Lima Campus, Okt. 23. kwarter, nagpaulan ng tres at Court Pressure na istratehiya at laro dahilan upang tanghalin lay-up ang BatStateU subalit sa maayos nilang koordinasyon silang panalo. Ramdam kaagad ang Umpisa pa lamang ay umabante kaakibat nito’y ang pagganti at teamwork sa mga sumunod na pagkauhaw ng BatStateU na sa puntos ang BatStateU, ng STI gamit ang kanilang kwarter. Bunga nito, mayroon nang na masundan ang unang dahilan para tumawag ng solidong depensa dahilan upang standing na 2-0 ang BatStateU pagkapanalo upang maging maagang time-out ang kabilang hindi makalayo ang lamang ng Bakas na ang pagod at at aabante na muli ng isang mas malapit sa kampeonato sa koponan. Agad din namang BatStateU sa iskor na 32-28, kawalang pag-asa ng STI sa hakbang palapit sa kanilang unang kwarter pa lamang ng laro. nabawi ng STI ang kalamangan pabor pa rin sa BatStateU. huling kwarter ng laro. Naamoy inaasam na kampeonato. Red Spartans, inungusan ANGAT SA LAHAT. Magilas at tantiyado ang ang Brahmans, 3-2 naging paglipad sa ere ng batang gymnast na si Carlos Yulo habang nagpapakitang-gilas ng ni JHON MARK A. MERCADO kanyang talento sa ginanap na 41st FIG Artistic Gymnastics World Championship sa Germany, Okt. 13. | mula sa ABS-CBN Sports Bagama’t nasawi mula sa kanilang unang laban kontra LPU-B Pirates, muling nabuhayan ng loob ang BatStateU Red Spartans matapos nitong mapatumba sa isang dikdikang laban ang University of Batangas Men’s Volleyball Team sa 23rd Universities, Schools, and Colleges Athletic Associations (USCAA) na ginanap sa Lyceum of the Philippines University Main Campus, Okt. 22. Simula pa lang ng laban ay naliligiran na ng kaba ang Yulo, gumuhit ng kasaysayan nag-iinit na agad ang kagustuhan Brahmans dahil sa dalawang sa Gymnastics World Championship ng Red Spartans na masungkit sunod na pagkatalo ay hindi pa ang unang set ng laro. Kung rin ito nagpatinag. ni KRISTINE MARIE C. DIMAANO Naging emosyonal naman si kaya’t hindi na nila pinatagal pa Coach Munehiro Kugimiya na at nagbato na kaagad sila ng mga Gumanti ang Brahmans sa Sa kabila ng pagiging pinakabatang atleta sa kompetisyon, itinanghal sumuporta at nag-ensayo sa solidong palo at malapader na Red Spartans matapos nitong na kauna-unahang Pilipinong sumungkit ng gintong medalya si Carlos kanya nang makipagsapalaran block dahilan upang makuha nila magpakitang-gilas sanhi upang Yulo sa ginanap na 41st FIG Artistic Gymnastics World Championship siya sa Japan sa naging resulta ng ang unang set, 26-24. makanakaw ng kalamangan at sa Stuttgart Germany, Okt. 13. kompetisyon. masilat ang dalawang set, 24-26 Pinanatiling lumiliyab ng at 25-15. Hindi naging maganda ang matangkad sa kanya. Ang 19-anyos na atleta na Red Spartans ang apoy sa simula ng laban para kay Yulo mula sa Adamson University ay pagsisimula ng ikalawang set ng Sa huling set ng laban, ngunit hindi nagpatinag ang Napabilib niya ang mga hurado sumailalim sa pagsasanay ng laro. Naging matindi ang palitan pinostehan na ng Red Spartans batang atleta at nakabawi sa nang siya ay magpakitang gilas Japan Olympic Association noong ng mga pamatay na spikes ng ang kanilang pagkapanalo pahuling round ng kompetisyon ng iba’t ibang stratehiya sa taong 2018. Pinatunayan lamang bawat koponan. Sinamahan pa matapos kumampi muli ang kung kaya’t naungusan niya kanyang bawat pagtatanghal. niya na hindi hadlang ang edad ito ng sunud-sunod na service tadhana sa kanila sa iskor na ang dalawa niyang katunggali Nagtala si Yulo ng 15.300 at tangkad sa pagsabak sa mga aces at mapanlinlang na sets 15-9. mula sa Israel at China na kapwa kabuuang iskor na nagmula sa ganito kalaking patimpalak. ng Red Spartan dahilan upang higit na mas matanda at mas difficulty, 6.500, at execution, makapuntos palayo sa kalaban at “Hindi naging excuse sa kanila 8.800. makuha ang set, 25-19. ‘yung kakulangan sa training, lalo na’t puro sila freshmen, Ngunit sadyang naging mailap kokonti ang seniors. Ang ang tadhana pagpasok ng kailangan lang talaga ay maging ikatlo at ikaapat na set matapos matapang sila sa loob ng court bumaling ang momentum ng laro at magtiwala. Enjoy-in nila ang sa kabilang koponan. Bagama’t bawat laban,” pahayag ni Coach naamoy ng Red Spartans na Lester Canlubo matapos ang panayam ng Ang LALIK. Mga Kwentong May BUHAY NA BAYANI TAKBO NG BUHAY GILAS NG PINAS HINAGPIS SA TAGUMPAY Tatak SEA Games 2019 Ipinamalas ni Roger Casoga, isang Filipino Binawian man ng buhay ay hindi lumisan ang Nasungkit ng Philippine Women’s Basketball Habang nasa kasagsagan ng pakikipaglaban surfer, ang kanyang kabutihan sa pagsagip niya 16 na taong gulang na motorcyclist na si Amber Team ang kanilang unang gintong medalya ang Indonesian wushu artist na si Edgar Xavier sa kanyang katunggali na si Arip Nurhidayat, Garcia-Torres nang walang iniwang legasiya. kontra Thailand na itinuring ng mga sports Marvelo ay nakatanggap siya ng balita na isang Indonesian surfer, mula sa bingit ng Pumanaw ang atleta na patuloy na lumalaban analyst na “bigger story” kaysa pagkapanalo ng pumanaw na ang kanyang ama. Gayunpaman, kamatayan. para sa bansa. Gilas Pilipinas – Men Basketball Team. nakapag-uwi siya ng 2 gintong medalya.